1 Küresel Perspektiften Türkiye Tohum Sektörü Küresel Perspektiften Türkiye Tohum Sektörü Michael Turner Tohum Sanayicileri ve üreticileri Alt Birliği Toplantısı 02 Aralık, 2013

2 Genel Çerçeve Dünya üzerinde tohum sektörünün gelişimine ilişkin kısa bir geçmiş Türkiye neden ilginç bir olgu çalışmasıdır? Türkiye deneyimden çıkarılan dersler? Tohum sektörünün güncel durumu ve kilit zorluklar Küresel Bağlam 2008’den beri tarımdaki yenilenmiş siyasi ilgiye ulusal gıda güvenliği hakkındaki endişeler önderlik etmektedir

3 Ulusal Tohum Sanayiinin Hedefleri hepimiz şunlarda fikirbirlğine varabiliriz... Yeni türlerin hızlı bir şekilde ıslahçılarıdan çiftçilere aktarılması içim bir yol sağlanması (= etkin bir teknoloji köprüsü veya zinciri) Çıkarılan yeni türlere ait yüksek kaliteli tohumun düzenli olarak uygun fiyatta sağlanması (=sürdürülebilir bir piyasa) Bu hedeflerin elde edilmesinde başlıca kısıtlar teknik değildir; bunlar daha ziyade ekonomik, örgütsel idare ve siyasi kısıtlardır Zorluk- bu karma faktörleri en etkin şekilde yönetmek

4 Ulusal Tarım Sanayiilerinin Evrimi - Çelişen iki hikaye 1. Avrupa – 100 yıldan fazla ürede yavaş bir gelişim, çoğunlukla yerel özel şirketler; 1970’ler itibariyle birkaç ulusal şirket ortaya çıkmıştır Erken dönemden itibaren devlet kalite kontrolünde rol oynamıştır ve üretimde değil ama sıklıkla bitki ıslahında İlk “’çok uluslu edinim’ Shell tarafından 1974’de olmuştur (Nickerson Tohumculuk); takip eden 10 yılda daha fazla şirket olmuştur>> özel sektörün hızlı konsalidasyonu Islahta kamudan özel ektöre kayma bitki çeşiti korumasının sonucu olarak Yorum – yavaş ‘aşağıdan yukarıya’ bir evrim

5 Ulusal Tarım Sanayiilerinin Evrimi - Çelişen iki hikaye 2. Asya ve Afrika Kamudaki birkaç ana ürün çeşidine dayalı olarak 1970’lerden itibaren hızlı bir gelişme Devlet tohum zincirinin her aşamasına müdahildi dolayısıyla özel sektör katılımına çok az fırsat kalıyordu Tohumlar sıklıkla tarımı geliştirmek için bir araç olarak görülüyordu ancak zayıf pazar bağlantıları nedeniyle devlet tohumculuk girişimleri etkin değildi Yorum – bu siyasi ve sosyal hedeflere ve sıklıkla da harici fonlamaya (tohum projeleri) odaklı bir ‘yukarıdan aşağıya’ modeldi

6 1980’lerin sonundan itibaren-yeni bir ekonomik serbestleşmeve özelleştirme iklimi Çoğu hükümet tohum sanayiilerini daha ticari bir zemine oturtmaya çalıştılar Türkiye bu yolu seçenler arasında birinciydi ve bunu oldukça kamusal şekilde yaptı; Hindistan ise 1989’da başlattığı Yeni Tohum Politikası ile bir başka örnek oldu; her iki ülkede hızlı değişiklikler oldu Bu çabaların başarısı birçok farklı faktöre bağlıdır Çoğu ülkede halen daha tohum sanayii dönüşümü yavaş olmaktadır

7 Bazı kilit başarı faktörleri Türkiye şunlardan faydalanmıştır…… Güçlü bir siyasi irade ve hükümetin açık şekildeki girişim beyanı İstikrarlı politikalar– ani değişimin yokluğu Ticarete odaklanmış tarım yüksek kaliteli tohuma ilişkin güçlü bir talep oluşturmuştur-tohum değer zincirinin başlangıcıdır Hızlı bir şekilde gelişen yerel piyasa, örneğin kentteki süpermarketler ve Avrupa’ya yakınlık Hibritler dahil olmak üzere çeşitli mahsül profili

8 Tohumsanayii içindeki ana kısımlar – Küçük hububat taneleri: buğday, arpa, pirinç Hibrid hububatlar: mısır, sorgum, ayçiçeği Taneli baklagiller: mercimek, nohut, soya, diğer kuru fasulye türleri Sanayi ürünleri: şeker pancarı, pamuk Çayır ve yem bitkileri Sebzeler ve süs bitkileri Her mahsulün kendine özgü teknik, ticari özellikleri vardır ve bunlar farklı piyasa olanaklarını veya kısıtlarını getirir Hükümet daha az ticari olan mahsullere ve daha az verimli olan arazilere müdahale etme ihtiyacı hissedebilir (Türk Deneyimleri)

9 Hybrid rice seed production

10 Kamu<>özel sektör ilişkileri Kamu ve özel sektör sorumlulukları arasındaki doğru dengeyi kurma buradaki kilit unsurdur Bu doğrultuda hükümet ve özel sektör arasında düzeli bir diyaloğa ihtiyaç vardır Bunun yürütülmesi için özel sektörün güçlü bir temsilci kuruluşunun olması gereklidir tipik olarak da Ulusal Tohum Birliği vasıtasıyla Özel sektör açık ‘birleştirici ses” ile konuşmalıdır Bu Birlik yerel tohum firmaları için «uluslarası pencere» de olabilir

11 Bazı temel varsayımlar Hükümetler etkin üreticiler değildirler özel sektör olabildiğince fazlasını yapmalıdır FAKAT özel sektör PVP veya hibrid teknolojiler ile, vs..ürünlerini koruyamazsa ıslah işine girmeyecektir Belli başlı mahsuller için halen bitki ıslahı ve tohum tedariki ile ilgili bir sosyal bağlam mevcuttur özellikle buğday, arpa, pirinç ve baklagiller için Kamu ıslahçılarının özel ortaklara ve iyi bir çeşit lisanslandırma düzenlemelerine ihtiyacı vardır Uluslararası düzenleyici ortamda özel şirketlerin hükümet desteğine ihtiyacı bulunmaktadır

12 Güncel durum Birçok ülkede artık gıda güvenliğinin siyasi gündemde önemli bir yeri vardır Islah edilmiş çeşitler/tohumlar genetik kazanımlarla mevcut arazinin verimliliğini artırmada en iyi yoldur. Hükümetler tohum tedarikini iyileştirmeyi istemektedir ancak azami etkiyi sağlamak ve çiftçilere faydalı olmak için kaynaklarını nasıl tahsis edeceklerdir? (desteklere dikkat) Bu sürece açık bir ulusal politika ve düzenleyici çerçeve yardımcı olmalıdır

13 Güncel konular Uluslararası ticarette artan bir zorluk görmekteyiz özellikle bitki sağlığı kontrollerinde. Bunlar hükümetlerarası konulardır ancak tohum şirketleri bu sistemin ‘müşterileri’dir. Yerel ıslahçıları ve tedarikçileri çokuluslu devirlere karşı koruma; yerel tohum sanayiinde ‘ticari çeşitliliğin’ korunması Çiftçiler mevcut bütün en iyi çeşitlere ulaşabilir olmalılardır-çeşit ulusalcılığından kaçınılmalı Araştırma bedelinin artırılması küçük şirketlerin müdahil olmasını kısıtlayabilir Piyasanın serbestleşmesi etkin düzenleme ile desteklenmelidir;bazı ülkelerde “sahte tohum”un artışı Tohum ve çeşitlerin hareketini sağlamaktaki bölgesel uyum girişimlerinde yavaş ilerleme (ECOSA ve Orta Asya)

14 Sonuçlar Özel yatırım için tercih edilir ve istikrarlı bir ortamın oluşturulması hükümetlerin rolüdür Özel sektör her ne iş karlıysa onu yapacaktır, fakat para kaybettirecek sosyal zorunlulukları kabul etmez Dolayısıyla bazı faaliyetler devletin bir sosyal işlevi olarak kalmaya devam edecektir, özellikle daha az kar getiren mahsullerde ve uzak alanlarda Bu nedenle bu sorumlulukların en etkin biçimde dağıtımı için paydaşlar arasında yakın işbirliğine gerek vardır. Türkiye tohum sanayi gelişiminde değerli deneyimler kaydetmekte.

15 Davetiniz ve ilginiz için teşekkür ederim!