5. Linux ve Özgür Yazılım Ş enli ğ i ÖZGÜR YAZILIM / AÇIK KAYNAK KOD, “HACKER”lar ve İŞ MODELLER İ.

... konulu sunumlar: "5. Linux ve Özgür Yazılım Ş enli ğ i ÖZGÜR YAZILIM / AÇIK KAYNAK KOD, “HACKER”lar ve İŞ MODELLER İ."— Sunum transkripti:

1 5. Linux ve Özgür Yazılım Ş enli ğ i ÖZGÜR YAZILIM / AÇIK KAYNAK KOD, “HACKER”lar ve İŞ MODELLER İ

2 HERKES ONU KONU Ş UYOR! ● Her ş ey 27 Eylül 1983'te ba ş ladı. ● Almanya, Brezilya, Çin vs. Özgür Yazılım/Açık Kaynak Kod'da bulu ş tu. ● IBM, Novell, Oracle ● Shared Source: Microsoft bile ilgisiz kal(a)madı. ● Red Hat, Mysql, Google???

3 ÖY/AKK ● Yazılım, kaynak koduyla beraber da ğ ıtılır. En azından kaynak koduna eri ş im için ek bir ücret ödenmez. ● İ nsanlar yazılımı da ğ ıtmakta ya da payla ş makta özgürdürler. ● Yazılımın kaynak kodu de ğ i ş tirilebilir ya da varolan yazılımdan yeni bir yazılım türetilebilir.

4 ÖY/AKK Yazınında İ ki Temel Soru Vardır: ● ÖY/AKK projelerine katkıda bulunan bireylerin motivasyonları nelerdir? ● Yeni i ş modellerinde bir firma nasıl para kazanabilir?

5 İ ki Soru Birbiriyle Kar ş ılıklı İ li ş kilidir ● İ lk ba ş ta soruların sorgulanması gerekir, çünkü ön-kabullere dayanmaktadırlar. ● İ nsanlar belirli tarihsel ko ş ullarda çalı ş madan vebadan kaçar gibi kaçarlarken, farklı tarihsel ko ş ullarda çalı ş maya meyilli olabilirler. ● Yazılım, herhangi bir meta de ğ ildir.

6 “Hacker”lar ● Hacker ve Cracker ● Hacking: İş le kurulan farklı, tutkulu bir ili ş kidir. ● Yalnız pasif kullanımı de ğ il, var olanı ayrıntılandırmayı, onu de ğ i ş tirip yeniden yaratmayı içerir. ● Kimler'e hacker diyebiliriz? Hangi da ğ ıtımı önerirsiniz? Çekirdek Kodlamak Hacker

7 Firmalar ● Do ğ aları gere ğ i kar elde etme güdüsüyle hareket ederler ● Yardımsever/payla ş ımcı “hacker”lar ve parasal çıkarlarla hareket eden firmalar ● ÖY/AKK firmalarını daha iyi anlamak yeni ekonominin temel e ğ ilimlerine bakmak gerekir. ● İŞ != REKABET

8 ÖY/AKK Sorunsalına Ba ş lıca Yakla ş ımlar ● Toplumsal Hareket olarak ÖY/AKK ● Cemaat (Community) olarak ÖY/AKK Geli ş tiriciler ● Hediye Ekonomisi

9 ÖY/AKK Bir Toplumsal Hareket midir? ● Toplumsal Hareket kavramının kendisi tartı ş malıdır. Avrupa ve ABD yazınında farklı ele alınır. ● Toplumsal hareketler her ş eyden önce hayata bakı ş ımızı de ğ i ş tirirler. ● Bir ho ş nutsuzluktan ortaya çıkarlar. ● İ nsanları, sorgulamaya ve de ğ i ş im istemeye iter.

10 Özgür Yazılım Hareketi Bir Toplumsal Harekettir ● Bireylerin yazılıma bakı ş ını de ğ i ş tirmi ş tir. ● Özel sahipli yazılımlara bir tepki olarak ortaya çıkmı ş tır. ● Özellikle Free Software Foundation (FSF)'nin yaptı ğ ı gibi insanları sorgulamaya, var olanı de ğ i ş tirmeye iter.

11 Avrupa Yazınında Toplumsal Hareketler ● Yeni Toplumsal Hareketler olarak adlandırılır. ● Çevreciler, barı ş gönüllüleri, gay/lezbiyen hareketi, ikinci dalga feministler ve küreselle ş me kar ş ıtı hareketler ● Oekonux (http://www.oekonux.org/) Projesi ● Stallman'ın sözlerine dikkat edelim: Yalnızca yazılımdan bahsetmez. Farklı bir toplum tahayyülü vardır.

12 ABD Yazınında Toplumsal Hareketler ● Resource Mobilization Theory ● Ne veriyorum – Ne elde ediyorum muhasebesi ● Bir çok ara ş tırmaya yön vermektedir. Örne ğ in, “hacker”ların temel motivasyonları nelerdir, Maddi ve manevi kazançları nelerdir soruları.

13 Cemaat (Community) ● Sosyal bilimlerde ilk olarak Tönnies tarafından kullanılmı ş tır. Amaç toplum (society)'dan daha az kapsayıcı bir kavram. ● Benzerlikler ve Farklılıklar üzerine kuruludur. ● Ancak klasik anlamda (mekansal ortaklık yoktur) kullanılamaz. Bu yüzden virtual community tercih edilerek bir kavramsalla ş tırmaya gidilmektedir.

14 Toplumsal Hareket ve Cemaat Yakla ş ımının Temel Sorunları ● Çok dar soyutlamalardır. Tarihte kısa bir döneme ait olgular genelle ş tirilir. Oysa ÖY/AKK tarihsel geli ş iminin farklı u ğ raklarında farklı biçimler almı ş tır. ● Sadece hacker'lara odaklanmaktadır. Uzun bir zamandır, firmalar ve hükümetler ÖY/AKK'nın bir bile ş enedir. Bu, yeterince tartı ş ılmamaktadır. Ayrıca, geçmi ş teki bir çok hacker, bugün i ş adamlarına dönü ş mü ş tür. ● ÖY/AKK'nin içinde geli ş ti ğ i hareket etti ğ i sosyo-ekonomik ko ş ullar gözardı edilmektedir.

15 YAZILIM FARKLI B İ R META'dır ● Ortakla ş anın Trajedisi (Hardin) – Kazanımlar tek bir ki ş iye aittir. – Kayıplar payla ş ılır. ● GNU/Linux: Olanaksız Kamu Malı: – Zorunlu Sahipsiz (Tükenmeden herkes tekrar tekrar kullanabilir.) – Rakipsiz (Ço ğ altılmasında kayda de ğ er ek bir maliyet yoktur.) ● Klasik Ekonominin “kıtlık” varsayımı geçersizle ş ir.

16 HED İ YE EKONOM İ S İ (1) ● Piyasa Ekonomisi: Toplumdaki güç/prestij sahip olduklarınızla ve olabileceklerinizle yakından ili ş kilidir. ● Hediye Ekonomisi: Gücünüz/prestijiniz ne kadar VERD İĞİ N İ Z ile ili ş kildir. ● ÖY/AKK ilk olarak bilim çevrelerinde ortaya çıkmı ş tır. Bu ba ğ lamda bu kültürle ba ğ lantılıdır.

17 HED İ YE EKONOM İ S İ (2) ● Burada hacker'ların temel motivasyonlarındaki paradoks (maddi çıkar gözetmeksizin gönüllü katkı) a ş ılır. Hacker'lar para yerine, prestij kazanıyorlar. ● Katkı->Prestij->Para zinciri ● Ba ğ ı ş lar ● Yaygın kabul görmekte, çünkü bizzat hacker'ların pratiklerini açıklamakta.

18 Hediye Ekonomisi Açıklaması Neden Yetersizdir? ● Anlamak ve De ğ i ş tirmek, yani, Teori ve Pratik ayrılamaz. – Katkı->Prestij->Para zinciri zorunlu de ğ il olumsal bir süreçtir. – Bir ö ğ renci ya da amatör için para çalı ş masında çok önemli yer tutmayabilir. Ama bili ş im profesyonelleri daha gerçekçi bir açıklama bekler ● Hala kapitalist bir toplumda ya ş ıyoruz. ● Hala kıtlık var: Yazılım emek ister. Sıradan emek de ğ il, nitelikli emek ister.

19 Nasıl Bir Dünyada Ya ş ıyoruz? ● Ya da ÖY/AKK nasıl bir dünyada varolmu ş tur? ● Enformasyonel Toplum (Castells): bilginin üretiminin, i ş lenmesinin ve iletiminin, verimlili ğ in ve iktidarın temel kayna ğ ı oldu ğ u tarihin belirli bir döneminde çıkmı ş özgül bir toplumsal yapı ● Ware'lerden olu ş an bir dünya: Hardware, Software, Wetware, GoogleWare, Infoware

20 Ware'lerden Olu ş an Bir Dünya ● Hardware: Hızla ilerleyen teknoloji ve Internet ● Wetware (Dü ş ünüm): Farklı kültürler tarafından ko ş ullandırılan bir dünya ● Software (Yazılım)

21 YAZILIM ● Önce donanımın bir parçasıyken giderek ba ğ lam ba ğ ımsız olmu ş tur (CD->Disket- >Internet). Bu y ğ zden “enformasyon özgür olmalıdır” sloganı wetware'in de ğ i ş en hardware üzerindeki prati ğ ini temsil eder. ● Ancak Yazılım klasik enformasyondan ayrılmalıdır. Yazılımı tanımlamak için Bells'in “bilgi” tanımı daha uygundur: Mantıklı bir yargı ya da deneysel bir sonuç sunan, ba ş kalarına sistemli bir biçimde bir ileti ş im aracıyla aktarılan olgulara ya da dü ş üncelere ili ş kin örgütlü ifadeler dizisi.

22 Free Information ve Free Software arasındaki vurgu farkı ● Free Information: Daha çok bir ücretsiz olma durumu ça ğ rı ş tırır. Tüketimle ilgilidir. ● Free Software: Üretimle ilgilidir. Kaynak koduna yaptı ğ ı vurgu, kaynak kodunu bir üretim aracı olarak de ğ erlendirmeyi gerektirir. ● Yazılım: Sürekli biriken toplumsal bilgi

23 Hacker'ların Yazılımla İ li ş kisi Önce bir önyargıyı temizlemek gerekir. Marx'ın eserlerinde (özellikle 1844 El Yazmaları'nda) ele aldı ğ ı gibi, ÇALI Ş MAK, her zaman için vebadan kaçarmı ş çasına uzakla ş ılan bir etkinlik de ğ ildir. Tam aksine belirli toplumsal ko ş ullarda insanlar çalı ş mayı bir ihtiyaç gibi görebilirler. Bu ba ğ lamda, hacker'ların gönüllü katkılarını ş a ş kınlıkla kar ş ılamak yerine, sorulması gereken soru, insanlar hangi toplumsal ko ş ullarda çalı ş maya meyilli iken hangi toplumsal ko ş ullarda ondan vebadan kaçar gibi kaçarlar?

24 “Hacker”lar hakkında asıl sorulması gerekenler? (1) ● “Hacker”lar hangi tür projelere katkıda bulunurlar: – “Hacker”ların homojenli ğ inden bahsedemezsek de onları iki gruba ayırabiliriz: ● İş sürecinin kendisinden zevk alan teknik yönü a ğ ır basanlar ● Çıkan ürünle ilgilen, daha çok toplumsal çıktılarla ilgili olanlar – Sorun, projenin sözkonusu motivasyonları tetikleyip tetikleyemedi ğ idir. – Herkese farklı i ş

25 “Hacker”lar hakkında asıl sorulması gerekenler? (2) ● Hack'lemeyi di ğ er etkinliklerden ayıran faktörler nelerdir? – Gönüllülük temeldir – Kaynak kodunun varlı ğ ı ve herkesin eri ş imine açık olması üretim sürecini toplumsalla ş tırır. – Hacker'lar ürünleri ile ili ş kilerini lisanslar aracılı ğ ı ile kurarlar. Böylece bilginin süreklili ğ ini ve birikimini garanti altına alırlar (GPL ile).

26 “Hacker”lar hakkında asıl sorulması gerekenler? (3) ● Hacker'lar ve Hacker olmayanlar arasındaki farklılıklar nelerdir? – Aslında bu soruyu ş öyle örneklendirebiliriz: Yazılım Mühendisleri ve Hacker'lar arasındaki farklılıklar nelerdir? – İş ile kurulan ilk ili ş kilerinde gönüllülük faktörü – Yazılım mühendisli ğ i daha sistematik ve zorunlu i ş süreçlerini kapsar.

27 Firmaların Yazılımla İ li ş kisi ● Firmaların ÖY/AKK'ye yönelimi çok da ş a ş ırtıcı olmamalı. ● Enformasyonel Ekonomiyi sürükleyen Internet Firmaları oldu ve bu firmalar dört katmandan olu ş maktaydı: 1.Alt yapı firmaları (CISCO, 3COM) 2.Bu alt yapıyı, i ş etkinlikleri için uygun hale getiren uygulamalar (Web veritabanları, animasyonlar) 3.Alıcılarla satıcılar arasındaki ili ş kide katalizör rolü oynayanlar (google, Yahoo) 4. Web'den do ğ rudan satı ş yapan, e ğ lence hizmetleri sunan firmalar.

28 Yazılım Sektörü De ğ i ş meye Ba ş ladı ● Infoware (O'Reilly): masaüstü uygulamaları yerini web uygulamalarına bırakmaya ba ş ladı. Web 2.0 ● Yazılım, hayatın her alanına nüfuz ediyor. 1987'de Solow, “bilgisayarları verimlilik istatistikleri dı ş ında her yerde görüyorum.” Yazılıma yönelik ihtiyaç arttı.

29 Yazılımın karma ş ıklı ğ ı ● Yazılıma eklenen her yeni özellik, yazılımın karma ş ıklı ğ ını arttırır ( İ çerdi ğ i modüller arasındaki etkile ş im, yan etkilerle artabilecek güvenlik açıklıkları ve proje üyeleri arasında karma ş ıkla ş an ileti ş im. ● Yazılım de ğ i ş kendir. De ğ i ş en ş artlara göre sürekli bir de ğ i ş ime gereksinim duyar.

30 Yazılım Endüstrisinin Çözümleri ● Paket yazılımlar üretmek ● Kullanıcıya, yazılımı değiştirebilmesi amacıyla API'ler sunmak. ● Ve Özgür Yazılım/Açık Kaynak Kod

31 Ba ş lıca İş Modelleri ● Özel sahipli yazılım satan firmalar paket çözümlere ve API'lere yöneldi. Özellikle İ nternet'in 2. katmanında olan firmalar, kullanım hakkı lisansı satarak para kazandılar. ● 3. ve 4. katmandaki firmalar ise yazılımın karma ş ıklı ğ ı sorununu a ş mak için ÖY/AKK'yi tercih etti.

32 İŞ 'i Yeniden Tanımlamak İş, mü ş teriye bir de ğ er sa ğ layıp, bunun kar ş ılı ğ ında para kazanmaktır. Özel Sahipli ya da Özgür Yazılım kullanmanız, İş 'in tanımını etkilemez. Özel sahipli yazılımlar, kaynak kodunu kraliyet hazineleri gibi de ğ erlendirir. ÖY ise kaynak koduna sürekli biriken toplumsal bilgi olarak bakar.

33 ÖY/AKK İş Modelleri ● ÖY/AKK Entegrasyon Servisi satanlar (IBM). Ya da ÖY/AKK üzerine kurulu web hizmeti sunanlar (Google, Yahoo ) ● “Sürekli biriken toplumsal bilgi”yi tamamlayıcı servisler satmak. – E ğ itim – Destek – Danı ş manlık ● ÖY/AKK'den donanımı tamamlayıcı olarak faydalanmak ● ÖY/AKK'den yazılımı tamamlayıcı olarak faydalanmak

34 “Hacker”lar ve Firmalar ● Firmaların işi, “Sürekli biriken toplumsal bilgi”ye dayanıyor demek, aynı zamanda hacker'ların toplumsal emeğine dayanıyor demektir. ● Firmaların özel sahipli yazılıma karşı en büyük kozları budur. ● Bu durumda sorun, firmaların hacker'ları nasıl kendi projelerinde çalışmaya ikna edebilecekleridir.

35 Uluda ğ Projesi ● ÖY/AKK projelerinin ço ğ u ba ş arısızlıkla sonuçlanır. ● Bugün geni ş çaplı bir Pardus kullanımı yok. Ancak Uluda ğ, son derece ba ş arılı bir ÖY/AKK projesi olmu ş tur. ● “Hacker”ları çevresinde toplamanın yanı sıra, asıl önemlisi, yeni insanları “hacker”la ş tırmı ş tır.

36 Adım Adım ÖY/AKK Projesi ● Tekerle ğ i yeniden ke ş fetmemeli ● Projenin hedefleri son açık/seçik bir biçimde belirtilmeli. ● Ama en kritik nokta: Firmanın kendi çıkarlarını, herkesin çıkarı gibi gösterebilmektir.

37 Etkin Bir Proje Yönetimi ● Hacker'ların Motivasyonları arasındaki fark ● Farklı motivasyondaki hackerlar'ın tercihleri ● Bu motivasyonları harekete geçirmenin yolları

38 Yapılmaması Gerekenler ● “Kötülük Yapma” (Google): Kısa dönemli çıkarlar için uzun dönemli ili ş kileri bozmamalı ● Aç gözlü satıcı ve bedavacı imajlarından özenle kaçınmalı

39 Hayırlı İş ler! Te ş ekkürler!