İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ AZALTIM VE ADAPTASYON T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ AZALTIM VE ADAPTASYON Fevzi İŞBİLİR Genel Müdür Yardımcısı

* ENERJİ ÜRETİMİ * SANAYİ * FOSİL YAKITLAR * ORMANSIZLAŞMA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NEDENLERİ * ENERJİ ÜRETİMİ * SANAYİ * FOSİL YAKITLAR * ORMANSIZLAŞMA

H2O Su Buharı UNFCC CO2 Karbondioksit CH4 Metan N2O Nitrozoksit HFCs SERA GAZLARI H2O Su Buharı UNFCC CO2 Karbondioksit CH4 Metan N2O Nitrozoksit HFCs Hidroflorokarbonlar PFCs Perflorokarbonlar SF6 Kükürthekzaflorid ODS CFCs Kloroflorokarbonlar

CO2’NİN ATMOSFERDEKİ KONSANTRASYONU ppm CO2

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN POTANSİYEL ETKİLERİ

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 1992 yılında Rio’da yapılan Çevre ve Kalkınma Konferansında kabul edilmiş ve 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmenin temel ilkeleri; İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Sözleşmenin temel ilkeleri; *İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması, *İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel koşullarının dikkate alınması, *İklim değişikliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması, *Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve alınacak politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına entegre edilmesi,

Türkiye, yapılan girişimler sonucunda; SÖZLEŞMEYE GÖRE TÜRKİYE’NİN KONUMU Türkiye, yapılan girişimler sonucunda; 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7.taraflar konferansında, “sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” yönünde karar alınmış, ve Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur.

TÜRKİYE’NİN DURUMU Türkiye’nin iklim değişikliği ile ilgili seçilmiş göstergeleri (2000 Yılı) Göstergeler Türkiye OECD Dünya Kişi başı enerji temini(Toe/kişi-yıl) 1,2 4,74 1,68 Kişi başı elektrik tüketimi (kWh/kişi) 1,817 8,089 2,343 Yakıt tüketiminden kaynaklı toplam CO2 Emisyonları (Mt CO2/yıl) (2000 yılı) 204 12,450 23,395 Yakıt tüketiminden kaynaklı kişi başı CO2 emisyonları (ton CO2/kişi-yıl) 3,0 11,1 3,9

Türkiye’nin Sektörlere Göre Birincil Enerji Kaynaklı Toplam CO2 Emisyonlar (TÜİK-2006)

Türkiye’nin Özel Konumu Türkiye kişi başı Sera gazı üretimi Dünya ve OECD ortalamasının altında olması, Sanayileşmesini henüz tamamlamamış bir ülke olması ve buna bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyacın artması, Büyümesine bağlı olarak sera gazı emisyonlarındaki artışın kaçınılmaz olması, Türkiye Akdeniz Ülkesi olarak İklim Değişikliğinden en fazla etkilenen bölgelerden birinde yer alması, Enerji yoğunluğunun fazla olması, Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları potansiyelinin olması, AB üyelik sürecinde yer alması,

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (Başbakanlık Genelgesi-2004) SÖZLEŞME KAPSAMINDA TÜRKİYE’NİN YAPTIĞI ÇALIŞMALAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (Başbakanlık Genelgesi-2004) ÇALIŞMA GRUPLARI (Sekreterya: Çevre ve Orman Bakanlığı) İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması (DMİ) Sera Gazları Emisyon Envanteri (TÜİK) Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı azaltımı (EİEİ) Enerji Sektöründe Sera Gazı azaltımı (EİGM) Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltım (DLH) Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (ÇOB-Ar-Ge) Politika ve Strateji Geliştirme (ÇOB-ÇYGM) Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme (ÇOB-EYD,ÇYGM)

Ulusal Bildirim Çalışmaları Ekim 2004 itibariyle UNDP-GEF destekli girişim 3 aylık çalışma ile öncelikli alanlar belirlenmiştir 43 projeden oluşan iş planı ile UNDP-GEF`ten 405,000 US$ fon sağlandı.Bu çerçevede ulusal bildirim amaçlı “Enabling Activities for the Preparation of Turkey’s Initial Communication to the UNFCCC” proje yapılmaya başlandı. Proje başlangıç tarihi: 1 Ağustos 2005 Proje süresi: 12 ay (Ağustos 2006 )

İklim Değişikliği Ulusal Bildirim Raporu Hazırlamada İşbirliği yapılan Kurum/Kuruluşlar İlgili Bakanlıklar DPT TUBİTAK TUBITAK -MAM TOBB Üniversiteler ve Araştırma Kurumları İTÜ-ODTÜ-DEU-İÜ Orman Fakültesi–TOBB ÜNİ.-HARRAN ÜNİ:-Hacettepe Tıp-ODTU Deniz Bilimleri –Bilkent Üni. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi –GATA Haydarpaşa – Ankara Üni.-Argon Laboratories ABD Sivil Toplum Kuruluşları Yerel Yönetimler: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Ankara Büyükşehir Belediyesi

İklim Değişikliği - Ulusal Çalışmalar İklim Modelleri Envanter Ar-Ge Kapasite Geliştirme Bilinçlendirme Duyarlılık Projeksiyonlar Azaltım Önlemleri Adaptasyon Ulusal Eylem Planı Ulusal Bildirimler Ulusal Envanterler UNFCCC

Ulusal Bildirim Hedefleri-1 1990-2003 yılları serisine ait sera gazları envanteri Türkiye’nin sera gazı emisyonları artışının azaltılmasına yönelik önlemlerin analizi İklim değişikliğinin Türkiye’ye olan potansiyel etkilerinin tespiti ve adaptasyon önlemlerinin değerlendirilmesi İklim değişikliği alanında çeşitli alternatif enerji politikalarının kar-zarar değerlendirmeleri

Ulusal Bildirim Hedefleri-2 Türkiye’nin I.Ulusal Bildiriminin hazırlanması ve Taraflar konferansına(COP.12) sunulması Sürdürülebilir kalkınma ve gelecek Ulusal Bildirimlere katkıda bulunacak çalışmaların başlatılması Türkiye’nin ulusal bildirim çalışmalarının devamlılığı Bilimsel ve teknik kurumsal ilişkilerin altyapısının geliştirilmesi, Bilgi ağı ve akışının gerekli formatta sürekliliğinin sağlanması çalışmaları

İklim Değişikliği Araştırma Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Sistematik Gözlem ve Etkiler Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) ODTÜ & İTÜ & DEÜ Harita Genel Kom. ÇOB Türkiye’nin İklim Senaryoları (2000-2050) İTÜ DMİ

İklim Etki Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Su Kaynaklarına Etki-Modellemesi (Büyük Menderes, Gediz Deltası) Su Ekosistemine etki analizi Devlet Meteoroloji İşleri Dokuz Eylül Ü. Hacettepe Ü. Türkiye’nin İklim Senaryoları (2000-2050) İTÜ & DMİ & ÇOB İklim Değişikliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri Sıtma Enfeksiyonları Analizi Leptospirosis artışında iklim d.nin etkisi DMİ & Sağlık Bakanlığı Ankara Üniversitesi & İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp & Marmara Üni-Gata-Haydarpaşa

Emisyon Envanteri Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Emisyon hesaplama Güvenilir, sürekli veri toplama ve faktör belirlenmesi TÜİK İTÜ Sera Gazı Emisyonları ve Orman Alanlarının CO2 Absorbsiyon Hesaplamaları Harran Ü. TTGV ÇOB & Ar-Ge Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı

Enerji Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Gelecek yılların talep enerji türlerine göre Sera Gazları ve Alternatif Senaryolar (2003-2020) ETKB ABD/Argon laboratuvarları ODTÜ Sera Gazlarının azaltımına yönelik enerji sektöründeki ilerlemelere yönelik senaryolar Ulusal Enerji politika ve alternatiflerinin Fayda-maliyet analizi

Ulaştırma Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Yakıt, araç tipi, sınıf ve teknolojilerine göre ulaşım türleri İTÜ TÜBİTAK-MAM Ulaştırma Bakanlığı Büyük ölçekli raylı sistem ve karayolu projelerinin ortalama emisyon azaltım oranlarının hesaplanması metodunun belirlenmesi Km başına enerji akım emisyon hesaplanmasına yönelik "Toplam Enerji Döngüsü" model çalışması İstanbul B.Belediyesi

Sanayi-Konut Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Sanayi, bina ve hizmet sektörlerinde enerji verimliliği projeksiyonları EİE ABD-Argon laboratories Sektörel Ekonomik Analizler Çimento ve Demir Çelik Sektörlerinde Emisyon Azaltımına Yönelik Fayda Maliyet Analizleri TOBB Üniv.-TOBB ETÜ Gazi Üni. TOBB Sanayi Sektörü

Arazi Kullanımı ve Değişimi Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu İklim Değişikliğinin LULUCF alanına olan fiziksel ve ekonomik etkileri İÜ Orman Fak. ÇOB / AR-GE Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarım, ormancılık ve su kullanımı yönetiminin geliştirilmesine yönelik bio-fizyolojik ve ekonomik modellerin güçlendirilmesi

Politika ve Strateji Projeleri Çalışma Alanı Proje Grubu Emisyon Önlemeye/Azaltmaya Dönük Politika Araçlarının Fayda Maliyet Analizleri Emisyon değerlerinde önemli azalma ve yükselme kaydedilen yılların ekonomik parametreleri ile değerlendirilmesi Tüm Paydaş Kuruluşlar Bilkent Ü. DPT ODTÜ Ortak bir model yapısı altında tüm projeksiyonları etkileşimleri ile sentezleyen entegre hesaplama modeli Teşvik mekanizmalarının değerlendirilmesi ve önleyidi politika araçlarının belirlenmesi

Eğitim ve Kamu Bilinçlendirme Çalışma Alanı Proje Grubu Konu ile ilgili halkın bilinçlendirilmesi eğitim program metodları ve kısa ve uzun vadeli eylem planlarının oluşturulması MEB Yerel Yönetimler-STK’lar Yerel Gündem 21’ler REC- Türkiye Yerel Özel sektör ÇOB Eğitim Daire Baş İlk öğretim düzeyinde İklim Değişikliği Slogan ve Resim yarışmasının düzenlenmesi Web portalı

Sunulan TÜBİTAK Projeleri İklim Senaryoları Bütçe ve Süresi : 285.000 YTL / 2 Yıl Proje Kuruluşları : İTÜ Avrasya-Bilişim -DMi Sistematik gözlemler (ODTÜ -İTÜ -DEU-DMİ-Harita Genel Kom.-ÇOB) Bütçe ve Süresi : 1,356,000 YTL / 2 YIL Proje Kuruluşları :ODTÜ Deniz Bil.-İTÜ-DMİ Ulaştırma Bütçe ve Süresi : 592.900 YTL / 3 YIL Proje Kuruluşları: İTÜ Motorlar-İnşaat-Ulaştırma, TÜBİTAK-MAM Enerji Biyokütle –Akışkan yatak ( ODTÜ,Gazi uni. Enerji ve Tabii Bütçe ve süre :1.000.000 YTL /2,5 yıl Proje Kuruluşları : EİE, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı,TÜBİTAK, Gama Power Deniz Dalga Enerjisi( Onaylanmadı)

2. Faz TÜBİTAK Proje önerileri CO2 Depolama Proje Kuruluşları: ODTÜ PAL EÜAŞ-TPAO ABD Research center Görüşmeler devam ediyor İklim Değişikliğinin Tarım alanlarına etkileri Proje Kuruluşları :DMİ-AÜ Ziraat Fakültesi İklim Değişikliğinin İnsan sağlığına etkileri Proje Kuruluşları: DMİ- Sağlık Bakanlığı- Akademi

Diğer Onay Aşamasında UNDP-Gef Projeleri İstanbul Sürdürülebilir Ulaştırma Projesi Partner :İstanbul B.Şehir belediyesi –UNDP-EMBARQ Proje Finansmanı:25 mio.$ (8 mio.$ Gef) Eko-Etiketleme Projesi Partner : EİE-UNDP Proje Finansmanı: 7.5-10 mio$ Gef Bina Kodları- binalarda enerji verimliliği Projesi. Partner EİE-UNDP Proje Finansmanı: Gef 8 mio $- Co- Financing 27,5 mio $ Hedef :2015 yılına kadar 9226 Kt CO2 azaltımı %3

Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar Enerji tasarrufunun artırılması ve enerji tüketiminin (ısıtma, aydınlatma, ulaştırma, endüstriyel süreçler, vb.) azaltılması; Enerji verimliliği daha yüksek (birim enerji üretimi için harcanan yakıt tutarını düşüren yada birim hizmet için tüketilen enerjiyi azaltan) teknolojilerin kullanılması;

Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar Fosil yakıtların azaltılması ve ikame olarak yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması; Atmosferdeki karbonun, ormanlar, bitkiler, toprak ve ürünler tarafından biyokimyasal süreçlerle emilimi yada tutulması, sera gazlarının kimyasal ve endüstriyel süreçlerde kullanılması.

Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar Sera gazı emisyonlarını artırıcı yönde etkisi olan enerji üretim tesisleri yerine daha düşük emisyona yol açan, mikro hidroelektrik santraller, düşük kapasiteli rüzgar türbinleri, güneş, çok amaçlı jeotermal kaynak kullanımı gibi yenilenebilir kaynaklar ile yüksek verimli kojenerasyon tesislerinin desteklenmesi hususu; sera gazı emisyonlarının azaltılması hedeflerine ulaşmada yardımcı olacaktır.

Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek Politika Araçları Ekonomik araçlar -Mali düzenekler Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının kullanımı Yeni yasal düzenlemeler Gönüllü anlaşmalar(sektörlerle) Araştırma – Geliştirme Faaliyetleri Eğitim ve Kamuoyu bilinçlendirme

İklim Değişikliği Kapsamında Uygulanabilecek Konular Enerji Verimliliği Yenilenebilir enerji Yeni Teknolojiler CO2 Depolama Ormanlaştırma (COP 11- Öncelikli alanlar)

İklim Değişikliği ve Adaptasyon Adaptasyon İklim Değişikliğinin zararlarını indirgeme ve faydalı fırsatlar değerlendirmek amacıyla iklimsel etki ve tepkilere yönelik uyum sağlamadır.

Adaptasyonun Amacı İklim Değişikliğinin etkilerine karşın adaptasyon kapasitesinin (duyarlılık tayini, uygun adaptasyon ölçülerinin belirlenmesi ve uygulanması; etkilerin tersinir yönde değiştirilmesi, mevcut ekosistem esnekliğinin artırılması) oluşturularak olumlu yöne çevrilmesidir. (GEF/R4/inf.)

Türkiye’de Adaptasyonun Önemi Tarım ülkesi olması, Türkiye Akdeniz Ülkesi olarak İklim Değişikliğinden en fazla etkilenen bölgelerden birinde yer alması, Su kaynaklarında azalma İklim Değişikliğinin insan sağlığı üzerine etkileri

Türkiye’de Uygulanabilecek Adaptasyon Konuları Tarım Arazi kullanımı/ ormancılık Kıyı Alanları Yönetimi Halk Sağlığı Doğal Kaynak Yönetimi Havza Yönetimi

TEŞEKKÜRLER