ANATOMİK TERMİNOLOJİ Dr Hüseyin BAYLAN

Terim: Bir bilim, sanat, meslek dalıyla ya da bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı olan sözcük. Terminoloji: Bir bilim, sanat ya da teknik dalında özel olarak kullanılan terimlerin tümü: Terimler genellikle Latince ve Grekçe kökenlidir. Hipocrates, Aristoteles, Galen, Vesalius vb. kişilerin uyruklarından dolayı… Anatomi öğreniminde terimlerin Türkçedeki karşılıklarını da bilmek gerekir. Bugün kullanılan terimler ‘Terminologia Anatomica ’ adıyla uluslararası kabul görmüş terimlerdir (1998). İlk düzenleme olarak 1895’te 30.000 e ulaşan terim isviçre Basel de 4500 e indirilmiş. BNA (Basel nomina anatomica)

Anatomi: ana(içinden) + tome/temnein kesip parçalara ayırmak anlamı eski Grekçeden gelir Dissectio-dissecare kadavra(cadaver) uygulaması Latinceden gelir

Latince telaffuz A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Qu, R, S, T, U, V, X, Y, Z :(24 harf) J ve W yok Her kelimede bir vurgulu hece vardır: İki heceli kelimelerde vurgu ilk hecededir: Radix İkiden fazla heceli olan kelimelerde, sondan bir önceki hecededir: Quadratus, retina, rectalis, lumbricalis.

Latincede çekim Latince isimlerde üç cins vardır. (Ancak bir kural dahilinde isimleri sınıflandırmak mümkün değildir) Erkek(Masculin) : millet adları, nervus Dişi (Feminin) : memleket adları, arteria Nötr(Neutre) : vas

Latincede çekim Latincede ismin altı hali vardır: Yalın hal (nominatif) De hali (lokatif) İn hali (genitif) E hali (datif) İ hali (akkuzatif) Den hali (ablatif) Tıp terminolojisinde önemli olan yalın hal, in hali ve çoğul çekimleri kullanılır.

Örnekler

Partes corporis humani et nomina generalia İnsan vücudu bölümleri ve genel anatomi terimleri

Corpus Humanum(insan Vücudu) Caput(baş) Collum/Cervix(Boyun) Truncus(gövde) Thorax(Göğüs) Abdomen(Karın) Pelvis(Leğen) Dorsum(Sırt) Membra/Extremitates (Taraflar/extremiteler) Membri superiores Membri inferiores

(Taraflar/extremiteler) Membra/Extremitates (Taraflar/extremiteler) Omos et cingulum pectorale (Üst taraf kavşağı) Axilla Brachium Cubitus Antebrachium Manus Carpus Metacarpus Palma et dorsum manus Digiti manus

(Taraflar/extremiteler) Membra/Extremitates (Taraflar/extremiteler) Cingulum pelvicum (Alt taraf kavşağı) Coxae Femur Genu Crus Pes Tarsus Calx Metatarsus Planta et dorsum pedis Digiti pedis

İskelet terimleri

Nomina generalia ; positio anatomica normalis’e göre isimlendirilir. -positio anatomica normalis ?

Positio anatomica normalis: Ayakta dik duran; yüzü öne , gözleri karşıya bakan kolları ;avuç-içleri öne bakacak şekilde olup , yanda ve aşağıya sarkık şekilde bulunan ve Ayakları bitişik vaziyette duran bir insanın duruşudur.

positio anatomica normalis’e göre Bazı planum ve sectio lar

positio anatomica normalis e göre

Planum medianum: Planum paramedianum: Plana sagittalia’ların insan vücudunu simetriğe en yakın şekilde ikiye bölen düzlemidir. Planum paramedianum: Planum medianum’a paralel seyreden düzlemlere denir.

Planum subcostale

Sectio (kesit) Longitudinalis (boyuna,uzunlamasına kesit) Obliqua (eğik kesit) Transversalis (enine kesit) denen vücudu düzlemsel kesen anlatımlar da vardır

Yön-Konum terimleri

Dexter X Sinister (sağ X sol) Tıbbi uygulamada sağ-sol kavramları hastanın yönüne göre isimlendirilir.

Anterior X Posterior Anterior: (ventralis: nöroanatomide , embriyolojide ve 4 ayaklı hayvanları anlatmada kullanılır, eşanlamlısıdır.) Posterior: (dorsalis): nöroanatomi ve embriyolojide kullanılır.)

Superior X Inferior Sırasıyla daha üstte X daha altta anlamlarındadır, bazen superius X inferius olarak çekimlenir

Medialis X Lateralis -Medialis: Planum medianum’a yakın olma ( iç-yan) -ulnar terimi önkoldaki oluşumlarda medialis ile aynı anlamdadır - mesialis terimi diş yüzlerini belirtmede medialis ile aynı anlamdadır Lateralis : Planum medianum a uzak olma anlamındadır.( dış-yan , yan olarak çevrilir.) -radial terimi önkoldaki oluşumlarda lateralis ile aynı anlamdadır

Intermedius: 2 oluşum arasındaki 3. oluşumu anlatır ki arada demektir. Medius, media, medium: Ortadaki veya orta büyüklükte anlamındadır örn: Linea mediana, planum medianum, nervus medianus, mediastinum medius

Frontalis: Frons (alın) la ilgili demektir. örn: Incissura frontalis, planum frontale Apicalis: Apex (tepe) ile ilgili demektir. örn: segmentum apicale Basilaris: basis (taban, temel) ile ilgili demektir.

Proximalis X Distalis Proximalis (L.) gövdeye yakın olan anlamındadır. Proximus: en yakın Distalis [(L.) Distantia:uzaklık]:gövdeden , başlangıcından uzakta anlamındadır.

Superficialis X Profundus Superficialis: Yüzeyel , deriye yakın anlamındadır. Örn: Fascia superficialis , arcus palmaris superficialis Profundus: derinde anlamındadır arcus palmaris profundus

Centralis X Peripheralis Centralis : Bir oluşumun merkezine aitlik bildirir. örn: Arteria centralis retinae Centrum (Gr.):merkez demektir. Peripheralis : Çevreye ait . Grekçe çevre,etraf anlamına gelen peripheria dan türemiştir.

Internus X Externus Internus :içerde, içe ait. Bir boşluğun içinde olan örn: A. carotis interna Externus: dışa ait , dışta olan kafatası dışında : Örn: A. carotis externa

Ipsilateralis X Contralateralis ipse X contra (L.): Aynı X Zıt tarafları anlatır örn :Sağ yüz ve sağ bacak birbirine ipsilateralken Sağ yüz ve sol bacak birbirine kontralateraldir.

Palmaris (Volaris) X Dorsalis Plantaris X Dorsalis

Epi X Sub ve Supra X Infra Epi X Sub: Bir oluşumun üstünde ve altında oluşuma bitişik olan başka oluşumları anlatmada kullanılır. Sırasıyla oluşumun üstü ve altı anlamındadırlar Supra X Infra: Bir oluşumun üstünde ve altında oluşuma bitişik olmayıp arada mesafe bulunduran başka oluşumları anlatmada kullanılır. Sırasıyla oluşumun üstü ve altı anlamındadırlar.

Boyut belirtenler:

Major X minor : daha büyük X daha küçük anlamındadır örn : M. teres minor X major,M. pectoralis minor X major Major X minor

Maximus: en büyük M. Gluteus maximus Megalos: büyük (Gr.) :organomegali Magnus : büyük : M. Adductor magnus Major: daha büyük : M. Pectoralis major Maximus: en büyük M. Gluteus maximus

küçük Parvus : küçük v. saphena parva Minor: daha küçük m. teres minor. minimus : en küçük örn :m. extensor digiti minimi

HAREKET TERİMLERİ

Flexio : (L.bükmek,bükülmek): Plana sagittalia’ da kendi eklemini oluşturan 2 kolun arasındaki açının küçülmesi Extensio: (L.germek,açmak,genişletmek): Plana sagittalia’da vücudun bölümlerinin veya eklem kollarının arasındaki açının genişlemesi

ayak bileğinin hareketleri: plantar flexio X extentio (dorsoflexio)

Abductio X Adductio : Planum coronale’ de bir anatomik oluşumun planum medianum ’dan uzaklaşmasıdır X yakınlaşmasıdır.

Oppositio X Repositio : El başparmağının diğer el parmaklarına ulaştırılma hareketidir. X (geri getirme) Repositio, oppositio’ nun devamıdır.

Rotatio rotatio lateralis : Dönme anlamındadır . vücutta bir oluşun kendi ekseni etrafında dönmesidir . Rotatio hareketi planum medianum ‘a doğruysa rotatio medialis aksine hareket varsa rotatio lateralis olarak isimlendirilir.

Pronatio X Supinatio Pronatio: önkolun rotatio medialisidir. ( prone pozisyonu: yüz üstü yatış.) Supinatio: önkolun rotatio lateralisidir. Pronasyondaki ön kollun geri hareketi olarak da düşünülebilir. ( sırt üstü yatış : supin pozisyonu)

Circumductio : 4 temel hareketin beraberce kombine kullanıldığı daire çizme hareketidir. (L. circum: etrafında , ducere: çizmek)

Elevatio X Depressio Elevatio: omos ‘un yukarı kaldırılması hareketini tanımlar Depressio: elevasyondaki omuzun nispeten pasif olarak alçalması hareketidir.

Protractio X Retractio Protractio: Mandibulanın öne doğru hareketini belirtmek için kullanılır. Retractio: geriçekilme arkaya doğru çekilme

Inversio X eversio: ayak tabanının içe planum medianuma dönmesi X uzaklaşması (L. invertere X evertere içe X dışa dönme )

Hareketlerle ilgili terimler

Intorsio extorsio : axis bulbi boyunca dışyana dönme hareketine extorsio, içyana dönme hareketi için intorsio denir

::::::::::::: Teşekkür ederim :::::::::::::