Yeni Sağ ve Kamu Sektörü Reformları Serbestleştirme (Deregulasyon) Özelleştirme Yeni kamu hizmet anlayışı

Serbestleştirme Genel olarak devletin sektörler üzerindeki hukuki düzenleme ve kısıtlama, dolayısıyla kontrol etme yetkisinin kısıtlanmasını, bazı alanlarda da kaldırılmasını içermektedir. Kamu tekellerin tekel olma niteliğinin kaldırılarak, alana devlet yanında,özel sektörün de serbestçe girebilmesine imkan verilmesini ve böylece rekabet ortamının oluşmasına katkıda bulunmasını da kapsamaktadır. Fiyat ve ücret kontrolleri, faiz oranının ve döviz kurunun kontrolü, kira kontrolleri, piyasa girişlerin engellenmesi ve sınırlandırılması, devlet monopolleri, imtiyaz hakkı,kotalar,tarifeler,çeşitli teşvikler ve destekler görüldüğü diğer alanlardır. Serbestleştirme, kur fazlalığından kaynaklanan bozukluklara bir çözüm olarak da görülmektedir. (Enflasyonun paranın fonksiyonlarını yerine getirmesini engellemesi gibi)

Serbestleştirme sonucunda kamu yönetimindeki gelişmeler: Ademi merkeziyetçilik ve yetki devri ile görev ve yetkilerin kurumsal otonomi ve yönetimsel bağımlılık şeklinde dağıtılması. Performans aracılığıyla etkinliğin ve verimliliğin değerlendirilmesi Yönetim sürecinde kullanıcıların da yer almasıyla,karar verme mekanizmalarında kullanıcıların etkinliklerinin artırılması Üreticilerde hizmet sağlayıcılar arasında ayrımın yapılması ve bunun sonucunda hizmetlerin sözleşme aracılığıyla ile gördürülebilmesi Kamu kuruluşlarında şirketleşme sürecinin başlatılması Özel ve kamu kuruluşları arasında rekabet sağlanması,kamu özel işbirliğine gidilmesi ve geleneksel kamu-özel sınırlarının kaldırılması. Ayrıca, serbestleştirme de, yönetim gücünün merkezileşmesi yerine rekabetin artırılmasını da gerektirmektedir.

Özelleştirme Genel olarak özelleştirme, sosyal faaliyetlerde hükümetin etkinliğinin azalmasını, özelde ise mal ve hizmetlerinin mülkiyetinin kamu sektöründen özel sektöre transferini ifade etmektedir. Daha geniş anlamda, özellikle ekonomik etkinlikleri bakımından küçültülmüş bir devletin;serbest piyasa ekonomisi uygulamasının önündeki tüm engellerin kaldırıldığı bir ekonomik ve toplumsal düzen yaratmaya yönelik karar,eylem ve işlemlerin tümünüdür. Dar anlamda, sermayesinin kısmen ya da tamamen özel kişi veya kurallara satılması anlamına gelmektedir. Bu anlamlarıyla özelleştirme, herhangi bir faaliyetin üretimde ve finansmanında özel sektörün oransal olarak arttığı bir süreç olarak görülebilir. Özelleştirme felsefi kaynağını, bireycilik, özgürlük, kendiliğinden düzen ve serbest piyasa ekonomisi ile sınırlandırılmış devlet ilkelerinden hareket eden yeni sağ akım oluşturmuştur. Özelleştirme yeniden yapılanmanın ana eksenlerinden biridir. Amacı, politik müdahalelerle zarar eden ve bu yüzden topluma haksız ve akılcı olmayan bir yük haline gelen kuruluşlarından kurtulmaktır.

Başka bir nokta ise, özelleştirme uygulamaları; kamu harcamalarının daraltılması, kamu açıkların giderilmesi, sermaye mülkiyetinin tabana yayılması, kamu hizmetlerinde verimliliğin sağlanması, serbest piyasa ekonomisinin geliştirilmesi gibi amaçlara dayandırılmaktadır. Bu süreçte özelleştirme uygulamalarının arkasında dört temel baskı vardır.: Bunlardan birincisi, daha iyi yönetim ve daha az maliyet talep eden pragmatik baskılar İkincisi, devletin büyümesini bir tehlike olarak gören ve daha az yönetim talep eden ideolojik baskılar Son olarak kamu sistemini çok bürokratikleşmiş, profesyonelleşmiş ve koruyucu bulan ve halkın daha çok seçme hakkına sahip olmasını savunan popülist baskılardır. Özelleştirme yöntemler; özel sektörün önündeki kamusal engelleri kaldıran yasal ve kurumsal serbestleştirme, blok satış, halka arz, kiralama, yönetim devri, imtiyaz gibi uygulamalar.

Özelleştirme türleri Açık özelleştirme (denasyonalizasyon) Hizmet finansmanının özelleştirilmesi Hizmet üretimin özelleştirilmesi Serbestleştirme Maddesel özelleştirme İmtiyazcılık Sözleşmecilik Dolaylı özelleştirme Mali resmi özeleştirme Hukuki resmi özelleştirme

Yeni kamu hizmeti anlayışı Kamu hizmetinin siyasal ve idari boyutları açısından üç temel hedefi vardır. Kamu kesiminin küçültülmesi Devlet rolünün yeniden tanımlanması Kamu kesiminin etkin hale getirilmesidir. Bu süreçte kamu hizmeti ile ilgili öngörüler belirlenmiştir. Kamu giderlerini ve kamu personeli sayısını azaltmak, mali reforma yapmak Hukuki düzenlemeleri azaltmak, refah devletini kurumsallaşmaktan çıkarmak Bütçe reformları yapmak, özel sektörün işletmecilik yöntemlerini kabul etmek ve özelleştirme stratejilerini belirlemek.

Yeni kamu yönetimin anlayışı ilkeleri: Yeni anlayışta kamu görevlisinin temel görevinin vatandaşa yardım etmekten,toplumu yeni gelişmeler doğrultusunda yönlendirmekten ve denetlemekten çok onların çıkarlarına cevap vermek olmalıdır. Kamu yöneticisi paylaşılmış kamu çıkarı olgusunu ortaya çıkarabilmelidir. Politikalar ve programlar kamu ihtiyaçlarını karşılamalı ve bu toplu çaba ve süreçler aracılığıyla gerçekleştirmelidir. Kamu çıkarı paylaşılmış değerlerle ilgili bireysel çıkarların bir araya getirilmesinden çok,diyalogun bir sonucu olmalıdır. Kamu görevlileri özel sektör yöneticilerine göre çok daha dikkatli olmalıdırlar. Kamu kuruluşları bağlı oldukları birimler uzun dönemde başarılı olabilirler. Kamu çıkarı, kamu görevlileri ve vatandaşlar, topluma, ‘’halkın parasını kendisininki gibi kullanan’’ girişimci yöneticilerin yaptığından daha fazla anlamlı katkı sağlarlarsa daha iyi gelişir.

Yeni kamu hizmeti anlayışı bilgi çağında bu anlayışın felsefi özünü oluşturan müşteri odaklılığın gelişmesi paralelinde yaygınlaşmıştır. Küreselleşme ile birlikte görülen bireycilik, girişimcilik, rekabetçilik gibi piyasa eksenli değerler çevresindeki yeniden yapılanma arayışları, giderek büyüyen kamu kesiminin savurganlığının ve kaynak kullanımındaki verimsizliğin ekonomi için bir yük haline gelmesi, ülkelerin rekabet gücünü olumsuz yönde etkilenmeleri nedeniyle yönetimin yeniden düzenlenmesinde ve kamu hizmetlerinin sunulmasında özel sektör kuruluşlarındaki gibi esnek ve yalın örgütlenmenin gerekliliği, karlılık ve verimlilik gibi piyasa temelli ve insan kaynaklı ilke ve uygulamaların popülaritesi bu anlayışın günümüzdeki konumuna ulaşmasına yol açmıştır. Bu durum kamu sektörün yapı ve pratiklerinde görülen örgütsel değişimin etkilerinin çok kapsamlı olduğunun da delilidir.

Post Modernizm ve kamu sektörü Reformları Post modern yaklaşımlara bakarsak; Kamu mülkiyetinin özelleştirilmesi yoluna gidilmesi Müşteri tercihlerin ön plana çıkarılması Kamu kuruluşları ve bu kuruluşlara bağlı birimler arasında rekabetin teşvik edilmesi Sözleşmeci devlet anlayışının benimsenmesi Kamu kesimin alanının daraltılmasına karşılık bireyin ve özel kesim alanının genişletilmesi Temsilli demokrasi yerine bireysel tercihlere daha ağırlık veren piyasa demokrasisinin geliştirilmesi

Post modernizm akılcılığı ve bilimsel doğruyu reddetmektedir. Post modernizm toplumun örgütlenme temelini değiştirmektedir. Post modern toplum,sanayi sonrası toplumla ilişkili olup,bilgisayar ileri teknoloji bilimsel bilgi,enformasyon ve teknolojideki gelişmeler sonucu hızlı değişim toplumu olmuştur. Teknoloji ve bilgi toplumsal örgütlenmenin temelini oluşturmaktadır. Üretim açısından bakıldığında: Modernden post moderne dönüşüm; endüstri toplumdan post endüstri toplumuna, Ürünlerin üretimini öncelikli gören anlayıştan Hizmetlerde,pazarlarda ve tüketimde bilgi teknolojilerini öncelikle gören anlayışa dönüşümü göstermektedir. Post modernizm akılcılığı ve bilimsel doğruyu reddetmektedir. Post modernizm devlette,ekonomide,siyasette ve kültürel yapıda bir yeniden yapılanmanın şart olduğunu belirtmektedir. Dünyada post modern kamu yönetimin ilgi gördüğü ülkelerde, devletin rolünü azaltan özelleştirmeye ve serbestleştirmeye önem veren ekonomik politikaların güç kazandığı görülmektedir

Modern/post modern örgüt farklılaşması 1.Amaçlar,stratejiler ve YAYILMA,ÖRGÜT İÇİ-DIŞI Temel fonksiyonlar açısın UZMANLAŞMA YETENEK GELİŞTİRME dan; 2.Fonksiyonel düzen açısından; BÜROKRASİ VE HİYERARŞİ DEMOKRASİ, PAZAR 3.Eşgüdüm ve denetim konuları YETKİNİN ALINMASI , LAISSEZ FAIRE İLKESİ YETKİNİN VERİLMESİ, SANAYİ KURALLARI 4.Rol ilişkileri açısından; ÖRGÜT DIŞI KAYNAKLI, ESNEK OLMAYAN ÖRGÜT İÇİ KAYNAKLI,ESNEK 5.Planlama ve iletişim açısından; KISA DÖNEMLİ TEKNİKLER UZUN DÖNEMLİ TEKNİKLER 6. Önderlik açısından; GÜVENSİZLİK İLKESİNE DAYALI GÜVEN İLKESİNE DAYALI 7. İş-ödüllendirme ilişkisi BİREYSELLŞMİŞ KOLLEKTİFLEŞMİŞ açısından;

Türkiye’ye Yansımaları Ekonomik alanda serbest piyasa ekonomisine geçiş, siyasal ve yönetsel alanda devlet yapısının liberalleşmesi. Yeni kamu yönetim anlayışının ve yeni sağın en önemli ilkelerinden biri olan devletim minimize edilmesi (özelleştirme) Kamuda yasal-yapısal serbestleşme yani yani kamu mal ve hizmetlerdeki sübvasyiyonların kaldırılması ve tasarruf önlemleri ya da politikalarıdır. 1990’dan itibaren kamu hizmetlerinde kalite, vatandaş odaklık, yönetişim,katılım,hesap verebilirlik,saydamlık,esnek örgüt yapıları ve performansa dayalı yönetim (idari reform ) Bürokrasi odaklı bir yönetim anlayışından vazgeçilerek ,kamu yönetimi karşısında vatandaş ve sivil toplum yeniden keşfedilmiş;karşılıklı roller ve sorumluluklar yeniden tanımlanması Ömür boyu istihdam yerine sözleşmeli personel uygulaması AK Parti iktidarıyla, 2004 yılında TBMM’nin gündemine giren 5227 Sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun Tasarısı ile Türkiye’deki merkeziyetçi yapının büyük oranda yerelleşmesi sağlanacaktı. 2004 yılında TBMM’den geçen bu yasa ile Türkiye’deki iki yüz yıldır varolan merkeziyetçi idari yapı, yarı merkeziyetçi yarı idari yerinden bir yönetime doğru radikal bir değişime uğrayacaktı (Çevik, 2004:120). Fakat Cumhurbaşkanının yasayı veto etmesi nedeniyle yönetimdeki merkeziyetçi yapı kırılamayarak daha etkin, etkili, verimli bir yapı olan yerelleşme sağlanamamıştır. Özelleştirme politikası ile, devletin rolünün savunma, güvenlik, adalet, eğitim, sağlık ve altyapı gibi kamusal ya da yarı kamusal hizmetlerle sınırlandırılması ve ekonominin, genel olarak piyasa mekanizması kuralları içinde yönetilmesi amaçlanmaktadır. Böylece devletin asli görevlerinde daha etkin olacağı düşünülmektedir