AB KURUMLARI VE KARAR ALMA YÖNTEMLERİ Avrupa Birliği Maliyesi Sakarya Üniversitesi/SBF-Maliye Yrd. Doç. Dr. Harun KILIÇASLAN

AB’de vergi hukukunun oluşumunda rol alan kurumları öğreneceksiniz. AB’de karar alma yöntemlerini öğreneceksiniz. Bu konuyu çalıştıktan sonra: 2

A. KARAR ALMA YÖNTEMLERİ VE AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ ROLÜ 1.Onay Yöntemi (Accent procedure) 2.Danışma Yöntemi (Consultation procedure) 3.İşbirliği Yöntemi (Cooperation procedure) 4.Birlikte Karar Alma Yöntemi (Co-decision procedure) 3

* ÖNERİLER * Dersi öğrenmeye başlamadan önce AB Kurumları ile ilgili bir ön araştırma yapmak dersi öğrenmede etkili olacaktır. * Kütüphane ve internet imkânlarından yararlanarak ünitede geçen başlıca kavramları incelemeye çalışınız.

A. KARAR ALMA YÖNTEMLERİ VE AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ ROLÜ Vergi düzenlemeleri açısından bir değerlendirme yapmadan önce Avrupa Birliği’nin karar alma yöntemleri ve kurumların karar almadaki rollerini kısaca açıklamakta yarar var. Karar alma yöntemleri ve kurumlara verilen yetkiler birliğin temelinin atıldığı 1958 yılından bugüne gelişerek gelmiştir. Aşağıda güncel durum yer alsa da gelecekte bu tabloda bazı değişikliklerin kaçınılmaz olacağı unutulmamalıdır. Özellikle henüz etkinlik kazanmamış olan Avrupa Anayasası ile demokratikleşme yönünde adımların atılacağı beklenmelidir. Ulusal devletlerde parlamentolar halkın taleplerini temsil ederken Avrupa Birliği’nde yasama sürecinde üye ülkelerin temsilcilerinden oluşan konsey öne çıkmaktadır. Kurumların gelişme sürecinde Avrupa Parlamentosu’nun yetkileri de genişletilmiştir.

Avrupa Parlamentosu yetkilerini anlaşmalardan almaktadır. Özellikle 1992 yılındaki Maastricht ve 1997 yılındaki Amsterdam Anlaşmaları Avrupa Parlamentosu’nu danışma organı kimliğinden yasama parlamentosu kimliğine taşımış ve ulusal parlamentolara benzer yetkilerle donatmıştır. Tüm parlamentolar gibi Avrupa Parlamentosu’nun üç temel yetkisi vardır: yasama, denetim ve bütçe ile ilgili yetkileri. Avrupa Parlamentosu Avrupa Birliği hukukunun ve bütçesinin oluşturulması ve Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birliği Konseyi’nin faaliyetlerinin denetlenmesi sorumluluklarına sahiptir. Bu çerçevede Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu’nun önerilerini inceler ve konsey ile birlikte yasama sürecine katılır. Yönelttiği yazılı veya sözlü sorularla başta komisyon olmak üzere tüm Avrupa Birliği kurumlarını denetleme yetkisine sahiptir. Avrupa Birliği’nin yıllık bütçesini onaylamak ve uygulanmasını denetlemek suretiyle konsey ile birlikte bütçe yetkisini paylaşır. Toplantıları ve tartışmaları kamuya açık olan Avrupa Parlamentosu’nun kararları, tutum belgeleri ve toplantı tutanakları Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayınlanır.

1. Onay Yöntemi (Accent procedure) Onay yöntemi Avrupa Tek Senedi’nin (1987 yürürlük tarihi) kabulüyle uygulamaya konmuştur. Bu yöntem Avrupa Parlamentosu’na, konseyin hazırlamış olduğu hukuk metinlerini onaylama veya reddetme imkânı vermektedir. Konsey bazı konularda parlamentonun salt çoğunlukla onay vermemesi durumunda karar çıkaramamaktadır. Bu konulara örnek olarak, yeni ülkelerin üyeliğe kabulü (49. madde), yapısal fonlar ve uyum fonu (161. madde) verilebilir.

Birlikte karar alma ve işbirliği yöntemlerinin uygulamaya konulmasıyla birlikte danışma yönteminin etkinliği önemli ölçüde azalmıştır. Bu yöntemde öne çıkan durum komisyon ile konsey arasında bir görev paylaşımının olmasıdır. Komisyon bir öneri hazırlar ve konseye sunar. Konsey de komisyonun önerisine göre karar verir. Ancak konsey karar vermeden önce belirli aşamaların geçilmesi gerekmektedir. Bu aşamalarda konunun içeriğine göre parlamento, Ekonomik ve Sosyal Komite ve Bölgeler Komitesi’nin görüşleri alınmalıdır. Danışma yöntemine sadece, açıkça ‘birlikte karar alma’ veya işbirliği yönteminin uygulanması gerektiği vurgulanmadığı durumlarda başvurulmaktadır. Avrupa Birliği Anlaşması’nın 93. ve 94. maddelerinde 251. ve 252. maddelere atıf yapılmadığı gibi komisyonun önerisi ve parlamento ile Ekonomik ve Sosyal Komite’nin görüşü alınarak konsey tarafından karar alınacağı belirtilmektedir. Vergilerle ilgili hukuk metinlerinin oluşumuna 93. ve 94. maddelerde açıkça danışma yöntemine işaret edilmektedir. 2. Danışma Yöntemi (Consultation procedure)

Avrupa Birliği Anlaşması’yla (252. madde) uygulamaya geçirilen işbirliği yöntemiyle danışma yöntemine göre parlamentonun etkinliğini artırmak amaçlanmıştır. Komisyonun önerisi üzerine konsey tarafından hazırlanmış olan metin üzerinde parlamentonun değişiklik yapma hakkı saklıdır ancak bu değişiklik görüş yansıtmaktan öte bir bağlayıcılık ifade etmemektedir. Kararı tek başına konsey vermeye yetkilidir. Bu yöntemle alınan kararlara örnek olarak madeni paralar alanında uyumlaştırma (106. maddenin 2. fıkrası) verilebilir. 3. İşbirliği Yöntemi (Cooperation procedure)

Birlikte karar alma yöntemi Avrupa Birliği Anlaşması’yla (251. madde) uygulanmaya başlamıştır ve aşağıda açıklanacak olan işbirliği yönteminin ileri bir düzeyi olarak öngörülmüştür. İşbirliği yönteminde konsey, parlamentonun görüşünün dışında duruş sergileme imkânına sahip olurken, birlikte karar alma yönteminde buna imkân tanınmamıştır. İki kurum arasında ortak bir karara varılamadığı durumlarda her iki kurumun kabul edeceği ortak bir metin üzerinde çalışmak üzere, kurumların temsilcilerinden oluşan bir uzlaşma komitesi kurulur. Böylelikle parlamento ile konseyin yasama yetkileri eşitlenmiş olmaktadır. Uzlaşma komitesiyle de sonuç alınamadığı durumlarda karar süreci akim kalmaktadır. En önemli karar alma yönteminin birlikte karar alma yöntemi olduğu söylenebilir. Tek Pazar (95. madde), Bölgesel Gelişme Fonu (162. madde), işçilerin serbest dolaşımı (40. madde), eğitim (149. maddenin 4. fıkrası), sağlık (152. maddenin 4. fıkrası) gibi daha birçok konuda bu yöntemle karar verilmektedir.

Avrupa Birliği Konseyi, birliğin yasama organıdır ve birlik ile ilgili pek çok konuda yasama gücünü Avrupa Parlamentosu ile beraber kullanmaktadır. Ayrıca üye devletlerin genel ekonomik politikalarını koordine etmekte ve birlik adına bir veya birden çok ülke ile ve uluslararası kurumlar ile uluslararası anlaşmaları gerçekleştirmektedir. Konseyin karar almasında konulara göre üç yöntem uygulanmaktadır. Avrupa Birliği Anlaşması’nın 205. maddesinde bu üç yöntem basit çoğunluk, nitelikli çoğunluk ve oybirliği olarak ifade edilmektedir. Basit çoğunlukla prosedüre ilişkin kararlar alınmakta, nitelikli çoğunlukla, örneğin tek pazara ilişkin kararlar alınmakta ve oybirliği ile dış politika, savunma ve vergi gibi alanlarda karar alınmaktadır. Vergi hukukuna ilişkin yasama sürecinin en önemli noktasını konseydeki oybirliği yöntemi oluşturmaktadır. Vergi alanındaki kararların oybirliği ile alınması bu alandaki yasama sürecinin eleştirilmesine neden olmaktadır.

SORULAR Vergilerle ilgili karar alma yöntemini açıklayınız. AB Bakanlar Konseyi’nde karar alma yöntemlerini sayınız ve vergilerle ilgili geçerli yöntemi belirtiniz.