ORTAÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI Öğrt. Gör. Hatice SÖYLEMEZ

Ortaçağ Tarihinin Kaynakları DİA –44 CİLT- Diyanet İslam Ansiklopedisi. http://www.islamansiklopedisi.info/ Heyet, (1998), Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, 12 Cilt, İstanbul: Çağ yayınları Selçuklu Tarihi ve Türk- İslam Medeniyeti – Osman Turan, Boğaziçi yay. Selçuklular Zamanında Türkiye- Osman Turan, Boğaziçi yay. Zeki Tez, (2001) Bilim ve Teknikte Ortaçağ Müslümanları, Nobel Yayın ve Dağıtım: ANKARA. A.Kadir Çüçen, (2000) Ortaçağ Felsefesi, İnkılap Yayınları: İSTANBUL DOĞUBATI, Üç aylık düşünce dergisi, sayı 33, Ortaçağ Aydınlığı,(2005) Ankara. HECE, , Üç aylık düşünce dergisi, 2013 yaz sayısı, İslam Medeniyeti, (2013), İstanbul. Server Tanilli,(2007) Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, C II. Alkım Yayınevi, İstanbul.

İslam Öncesi Arap Yarımadası ** Küçük devletler ve kabileler var. (Siyasi birlik yoktur) ** Çok tanrılı inanç (PUT), Hıristiyanlık ve Musevilik vardır. (İnanç birliği yoktur) Mekke DİA.pdf Mekke’nin önemli bir merkez olmasında; Ticaret yolları (?) üzerinde olması. Kabe’nin (?)Mekke’de bulunması etkili olmuştur. Haram Aylar (Zilkade, Zilhicce, Muharrem, Recep) (Savaş olmaz) Kabe çevresinde kurulan panayırlar, hem Mekke’nin zenginleşmesini, hem de siyasal açıdan parçalanmış olan Arap toplumunun kültürel bağlarının güçlenmesini sağlamıştır.

Mekke’de Sosyal Hayat : Bedevi & Medeni Göçebelik yaygın (Bedevi). Kabileler halinde yaşam var. Siyasi birlik yok. Kabileler arası savaş ve kan davaları var. Putperesttirler. Mekke kutsal. (Kabe) Ticaret temel geçim kaynağı. Erkek egemen(Ataerkil). Edebiyat ve şiir gelişmiştir.

Hz.Muhammed Dönemi

MEKKE DÖNEMİ Hz. Muhammed’e peygamberlik verilmesi -610 I. AKABE BİATI (621) 12 Medineli, Müslüman oldu. II. AKABE BİATI (622) 75 Medineli, Müslüman oldu. Hz. Muhammed ve diğer Müslümanlar Medine’ye davet edildi.

Hicret (622) Müslümanlar Mekkelilerin baskı ve şiddetinden kurtuldu. SONUÇLARI: Müslümanlar Mekkelilerin baskı ve şiddetinden kurtuldu. İslamiyet yayılma alanı buldu. Daha sonra, Hicri takvimin başlangıcı kabul edilecektir. Göç eden Müslümanlara “Muhacir” (hicret eden) Medineli Müslümanlara ise “Ensar” (yardım eden) denilmiştir. Medine sözleşmesi (Anayasası) Sözleşme Müslümanlar , Yahudiler ve Putperestleri kapsıyor. NOT: Bu belge İslam devletinin Medine’de bir şehir devleti olarak kurulduğunu kanıtlar.

Medine Sözleşmesi- 622 Medine Sözleşmesi.docx Medine Sözleşmesi, aynı zamanda Medine İmtiyazı olarak da bilinir. Hz. Muhammed tarafından 622'de düzenlenmiştir. Sözleşme Müslümanları, Yahudileri ve Putperestleri de içine alacak şekilde Yesrib şehrinin (daha sonraki ismi Medine) önde gelen aşiret ve aileleri arasında resmi bir antlaşma oluşturmuştur. Sözleşme Medine'deki Evs ve Hazreç kabileleri arasındaki şiddetli iç çatışmalara bir son vermek amacıyla hazırlanmıştı. Bu amaç doğrultusunda; Medine’deki  Müslüman,  Yahudi ve  Putperest topluluklarını tek bir topluluk olarak toplamak için hepsinin payına düşen haklar ve sorumluluklar oluşturuldu.

Anlaşmanın amacı Medine’de yaşayan kişilerin barış içinde özgürce yaşayabilecekleri bir ortam hazırlamaktı. Bu anlaşmaya göre inancı ne olursa olsun Medine’deki tüm guruplar barış içinde özgürce yaşayabileceklerdi.     Medine Sözleşmesinin maddelerinden bazıları şunlardır: 1.  Yahudiler kendi dininde serbest olacaklar. 2.  Müslümanlarla Yahudiler, barış içinde yaşayacaklar. 3.  Şehir dışından bir saldırı olursa Medine birlikte savunulacak. 4.  İki taraftan biri, üçüncü bir tarafla savaşırsa diğer taraf yardımcı olacak. 5.   Müslümanlarla Yahudiler arasında bir anlaşmazlık çıkarsa Hz. Muhammed hakem kabul edilecek.

Medine Dönemi Siyasi Olayları (622–632) Bedir Savaşı (624) Uhud Savaşı (625) Hendek Savaşı (627) Hudeybiye Antlaşması (628) Hayber’in Fethi (629) Mu’te Seferi (629 (Bizans İmparatorluğu ) Mekke’nin Fethi (630) Huneyn Savaşı ve Taif Seferi (630) ( Taifliler ) Tebük Seferi (631) (Bizans İmparatorluğu )

Hudeybiye’nin Önemi Hz.Muhammed; Mekkelilerle Hudeybiye Barış Antlaşması’nı imzaladı. Bu durum: Mekkelilerin, Hz. Muhammed’in gücünü ve varlığını resmen tanıması anlamına gelir. Arabistan’ın din ve ticaret merkezi olan Mekke’yi fethetmiştir. İslamiyet’in tanınması ve yayılmasına sebep olmuştur. Sebep: Ticaret için gelenler İslamiyet’ten etkilenmiştir. VEDA HUTBESİ.DAT

DÖRT HALİFE DEVRİ 632- 661 (CUMHURİYET DEVRİ)

Hz.Ebubekir Dönemi: (632-634) Yalancı Peygamberler, dinden dönenler, zekat vermek istemeyenlerle mücadele edildi. İç karışıklıklar sona erdi, merkezi ve siyasi otorite sağlandı. Savaşlarda hafızların şehit düşmesi üzerine Kur’an kitap haline getirildi. İlk kez halifeye, komutanlara, önemli devlet memurlarına maaş bağlandı (Teşkilatlanma).

Hz. Ömer Dönemi: (634- 644) Divan, İkta sistemi, Büyük iller oluşturuldu, Valilerin yanına kadılar atandı (Yargıda bağımsızlık sağlandı) Düzenli ordu oluşturuldu, ordugah şehirler kuruldu, Beyt-ül Mal (Devlet hazinesi) kurulmuştur, Hicri takvim kullanılmaya başlandı İlk İslam parası basıldı. Eyalet valileri, Halife unvan ve alametlerini kullanamaz. Halifenin tayin ettiği kişileri görevden alamazdı. http://www.tdiziizle.com/hz-omer-31-bolum-izle-final.html

Hz. Osman Dönemi: (644- 656) İlk İslam Donanması oluşturuldu (Denizlerde etkinlik ve güç arttı) Kur’an çoğaltılarak önemli merkezlere gönderildi (yorum farkını önlemek, dinde birliği sağlamak için) Hz.Osman devlet kademelerine akrabalarını getirmiştir (Emevi-Ümeyye). (Bu durum tepkilere ve iç karışıklıklara sebep olacaktır) 656 yılında şehit edildi.

Hz. Ali Dönemi: (656- 661) * Cemel Vakası (Deve olayı) (656): Merkez Kufe’ye taşındı. Müslümanlar arasında ilk mücadeledir. * Sıffin Savaşı (657): Hz.Ali ile Hz.Muaviye arasında oldu. Hakem olayı: 1. Hz.Ali taraftarları - (Şii) 2. Hz.Muaviye taraftarı - (Emevi) 3. Hariciler NOT: Müslümanlar arasında ilk ayrılıklar ortaya çıktı.

Hz. ALİ döneminde; Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı’ndan sonra, Hz.Ali ve Hz.Muaviye ayrı ayrı halifeliklerini ilan etmişlerdir. BU DURUM: İki ayrı siyasi gücün (halifelik) ortaya çıkması anlamına gelir. Yani İslam dünyası siyasi olarak bölünmüştür.

Dört Halife Döneminde, I. Sınırlar genişledi ve yeni ihtiyaçlar ortaya çıktı. II. İslam orduları çok sayıda farklı milletle tanışmıştı. Bu öncüllerin ortak sonucu; Yeni bir devlet düzenine geçilmiş ve yeni kurumlar meydana getirilmiştir. İslamiyet Arap olmayan kavimler arasında da yayılmaya başlamıştır. İslam kültür ve uygarlığı gelişmiştir.

EMEVİLER İstanbul iki kez kuşatıldı.( 669-674) Fetihlere ağırlık verildi. İslam devleti imparatorluk oldu. Devlete Arap devleti özelliği kazandırıldı. Arap milliyetçiliği yapıldı. Bu durum diğer milletlerin İslamiyet’e ve Emeviler’e sıcak bakmasını engelledi.

Akdeniz de İslam egemenliği sağlandı Halifelik saltanat haline geldi. Yani babadan oğula geçti. (Muaviye – Yezid) Muaviye döneminde Posta teşkilatı ve Muhafız birliği kuruldu(Merkeziyetçilik). Abdülmelik döneminde ilk İslam parası bastırıldı. (Ekonomik bağımsızlık) İlk kez Arapça resmi dil oldu (Milliyetçilik).

Tarık Bin Ziyad İspanya’yı Fethetmiştir AKDENİZ İSPANYA Cebel-i Tarık Boğazı

EMEVİLER: Fethettikleri ülkelere Arap dili ve kültürünü kabul ettirmiştir. BU DURUM: Ulusalcı (milliyetçi) bir politika izlediklerinin bir kanıtıdır. AYRICA: Hoşgörülü olmayan bu politika, İslamiyet’in yayılmasını engellemiştir.

Emevilerin Yıkılış Nedenleri Arapların kendi aralarındaki mücadeleleri. Arap olmayanlara değer verilmemesi ve onlara köle (Mevali) gibi davranılması (Arap milliyetçiliği) Fetih hareketlerinin durması. Emevi ailesi (ümeyye oğulları) arasında geçimsizlik başlaması. Emevi maliyesinin bozulması. Arap olmayan Müslümanlardan haraç ve cizye alınmaya devam edilmesi. Şii, harici ve Abbasi oğullarının yıkıcı çalışmaları.

ABBASİLER Bağdat merkez. Halifeler alimlere saygı gösterip, onları meclislerinde bulundurup, istişare ediyordu. Bağdat’ta rasathane kuruldu. Türklere önem verildi. Devlet memurluklarına ve ordu komutanlığı görevlerine getirildiler. Irkçı politika izlemediler. İlim ve kültüre önem verdiler. Ümmetçidirler (Yani Arap milliyetçiliği yapmayıp, İslamiyet’i yaymak için çaba sarf ettiler).

Emir-ül Ümera: Abbasilerden başlayıp İslam devletlerinde görülecek olan bir unvandır. Yararlılık gösteren komutanlara bu unvan verilmiştir. Ancak; güçlenen bu komutanlar kendi adlarına para bastırıp, hutbe okutmaya başlayınca MERKEZİ OTORİTEYE zarar vermişler ve devletin YIKILMASINA sebep olmuşlardır.

ABBASİLER’de; Emir-ül Ümera ve diğer bazı valilerin bağımsızlığını kazanması ile TAVAİF-İ MÜLÜK adı verilen devletçikler kurulmuştur.

Abbasi halifesi Memun döneminde; Yunan eserleri Arapça’ya çevrilmiş, Dar’ül Hikme (Bilgi evi) oluşturulmuş, İlk rasathane kurulmuştur. Buradan; Abbasilerin, BİLİMSEL ve KÜLTÜREL çalışmalara önem verdiklerini anlayabiliriz.

ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ

Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti Kurtuba, ENDÜLÜS EMEVİLERİ http://www.youtube.com/watch?v=H3fcFq1nS-E&feature=related ( 53 dk ) Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti Kurtuba, Kültür ve medeniyet alanında çok gelişmiştir. Avrupa’da kurulmuş ilk İslam devletidir. Avrupa’da Rönesans hareketlerine etki ve katkı yapmışlardır. Kütüphane, Medrese ve mimarisi ile meşhurdur. El Hamra sarayını yaptılar. http://www.youtube.com/watch?v=fRHDYLpntnw ( 8 dk) Medreselerine gelen Avrupalı öğrenciler aracılığı ile İslam kültürü Avrupa’da yayıldı.

EKONOMİ ve VERGİLER A.Müslümanlardan alınan vergiler: ZEKAT : Malının 1/40’ı kadar verilirdi. AŞAR : Tarım ürününün 1/10’u. B.Zımmilerden (Müslüman Olmayanlardan): CİZYE : Kafa yada kelle vergisi. HARAÇ : Tarım ürününün 1/5’i. C.Savaş Ganimetleri: 1/5’i. D.Bağlı devlet ve beyliklerden alınan vergiler. http://www.youtube.com/watch?v=h1Up_bHcH_E

Türklerin İslam’ı Kabulü Göçler: M.Ö. VII. yüzyıldan itibaren çeşitli Türk kavimlerinin Derbend yoluyla Kafkaslar’ı aşarak Azerbaycan topraklarına yerleştikleri bilinmektedir. Etkileşim: Sâsânî ordusu içinde Türklerin yanında Araplar da vardı. Araplar sayesinde “Türk” adı bilindi (Göktürk’lerden önce Hun, Saka ismiyle biliniyorlar.) Savaşlar: Hz. Ömer zamanından 740’lara kadar çeşitli yerlerde savaşlar oldu. Ticaret: Özellikle 740’lardan sonra ticaret ve kültürel faaliyetlerle Araplarla Türkler birbirlerini iyice tanımışlar.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1038- 1157 )

Tuğrul Bey Dönemi ( 1040 - 1063 ) 1) Dandanakan Savaşı ( 1040 ) (Büyük Selçuklular - Gazneliler ) Nedeni : Aslan Bey güçlenince Horasan’ı almak istedi. Gazneli Sultan Mahmud’da Aslan Beyi esir aldı. Bunun üzerine Tuğrul ve Çağrı Beyler Gazneliler üzerine gidip Nişabur’u aldı. Önemi: Selçuklular imparatorluğa dönüştüler. 2) Pasinler Savaşı  ( 1048 ) ( Büyük Selçuklular - Bizans ) Nedeni :   Selçuklular'ın  Anadolu'ya yönelik akınlarının artması Bizans'ın, Türklerin Anadolu'ya girme girişimlerini durdurmak istemesi Bizans'ın Anadolu otoritesini koruma isteği Önemi :  Türklerin Anadolu'nun fethi için Bizans'la yaptıkları ilk büyük savaş ve kazandıkları ilk büyük zaferdir. Pasinler Savaşı, Bizans'ın Anadolu'daki otoritesini sarsmıştır. 3) Büveyhoğullarının yıkılışı Abbasi Halifesinin, Şii Büveyhoğulları'nın baskısı üzerine Tuğrul Bey'den yardım istemesiyle, Tuğrul bey iki defa Bağdat seferi düzenlemiş, Büveyhoğullarına son vermiştir. Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi tarafından doğu ve batının sultanı ilan edilmiştir. Önemi :  İslam dünyasının koruyuculuğu ve liderliği Selçuklulara geçmiştir. Tuğrul Bey döneminde ( 1040 - 1063 ),  sınırların Ceyhun' dan Fırat'a kadar genişlediği ; devletin sağlam temeller üzerine oturtulduğu ; Anadolu yönünde gelişmelerin başladığı görülmektedir

Alp Arslan Dönemi  ( 1064 - 1072 ) 1) Azerbaycan, Kafkasya ve Türkistan seferlerine çıktı. Döneminde komutanları tarafından Doğu Anadolu'ya seferler düzenlenmiştir. Fatımi (?) devletine son vermek ve Mısır'ı fethetmek için, Mısır seferine çıkmışken Bizans İmparatorunun Doğu Anadolu'ya doğru sefere çıkması üzerine geri döndü. 2) Malazgirt Savaşı  ( 26 Ağustos 1071 )  ( Büyük Selçuklular - Bizans ) :  Nedeni :  Selçukluların, kendilerine gelen göç dalgalarını yerleştirecek alan olarak Anadolu'yu müsait olarak görmeleri, Anadolu'yu yurt edinme isteği . Bizans'ın, Anadolu'dan Türkleri çıkarma isteği.  Sonuçları : Bu savaştan sonra Türkler,  yoğun olarak Anadolu'ya göç etmeye başladılar. Anadolu Türk Tarihi başladı, Anadolu'da ilk Türk beylikleri kuruldu. Hıristiyan Bizans'ın İslam dünyası üzerindeki baskısı sona erdi. Türklerin batıya ilerleyişleri üzerine Bizans'ın Papa'dan yardım isteği, Haçlı Seferlerine sebep olmuştur. Önemi :  Türk milletine yeni bir yurt, yeni bir gelecek, yeni bir tarih hazırlayan önemli bir zaferdir.

Melikşah Dönemi  ( 1072 - 1092 ) Büyük Selçukluların en geniş sınırlara ulaştığı, kültür ve uygarlık alanında en parlak düzeye ulaştığı dönemdir. Amcası Kavurd'un Sultanlığını tanımaması üzerine, mücadele etmiş ve onu öldürtmüştür. 1) Karahanlı ve Gaznelilere egemenliğini kabul ettirdi. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Tutak ve Artuk beyleri, Anadolu'nun fethiyle görevlendirmiştir. 2) Suriye, Filistin ve Arabistan'da fetihler yapmıştır. Sultan Melikşah bütün Müslüman ülkeleri yönetimi altına alma politikası izlemiştir. Dönemin en önemli iç olayı "Batınilik" propagandasıdır. Hasan Sabbah, Selçukluları içten parçalama ve yönetimi ele geçirmek için Batınilik mezhebini yaygınlaştırmaya ve ileri gelen Türk yöneticilerini öldürtmeye başlamıştır. 3) Nizamiye Medresesi bu dönemde önemli bir eğitim-öğretim kurumuna dönüşmüştür. Sultan Melikşah adına " Celali Takvimi " düzenlenmiştir.

Selçukluların Parçalanma Nedenleri : Devletin Dağılışı Melikşah'ın ölümünden sonra oğulları arasında taht kavgaları çıkması ( Berkiyaruk-Mehmet-Mahmut-Sencer ), devleti yıpratmıştır. Son Selçuklu sultanı " Sencer " dir. Sencer'in , Katvan savaşında ( 1141 ) Karahıtay'lara yenilmesi ile devletin dağılış dönemi hızlandı. Sultan Sencer'in ölmesiyle Selçuklu Devleti parçalanmıştı Selçukluların Parçalanma Nedenleri : Veraset anlayışı. ( Ülkenin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılması) Yönetime küstürülen Oğuzların ( Türkmenlerin ) ayaklanmaları Haçlı Seferleri  ( Dolaylı ) Doğudan gelen Moğol akınları Batınilerin çalışmaları. ( Batınilik ; Şii mezhebinin radikal siyasi yönlerinden beslenen bir kol ) Abbasi Halifelerinin egemenlik gücünü geri almak için yaptığı olumsuz çalışmalar Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla, bağımsızlık ilanları

Büyük Selçuklu Devletine Bağlı Devletler 1. Horasan Selçukluları 2. Irak Selçukluları ( 1119 - 1194 )   3. Kirman Selçukluları ( 1048 - 1187 ) 4.  Suriye Selçukluları  ( 1069 - 1118 ) 5.  Türkiye ( Anadolu ) Selçukluları ( 1075 - 1308 ) Atabeylikler Atabey :  Selçuklu Şehzadelerini eğitmekle görevlendirilen kişi. Merkezi Otoritenin zayıflamasıyla bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ettiler. 1.  Salgurlular  ( Fars Atabeyliği ) ( İran ) ( 1148 - 1286 ) : 2.   İldenizliler  ( Azerbaycan Atabeyliği ) ( 1146 - 1225 ) : 3.   Beğteginoğulları  ( Erbil Atabeyliği )  ( 1144 - 1232 ) : 4.   Böriler  ( Şam Atabeyliği )  ( 1128 - 1154 ) : 5.  Zengiler ( Musul Atabeyliği )  ( 1127 - 1259 ) :

ANADOLU/ TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ (1075-1308)

KURULUŞ Türkiye Selçukluları, Büyük Selçuklulardan Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış'ın neslindendir. Kutalmış'ın oğlu Süleyman Şah 1075'te İznik'i almış ve oğlu I. Kılıçarslan burada hükümdarlığını ilân etmiştir (1092) Sultan I. Mesud Sultan Mesud zamanında ilk defa Anadolu’ya Türkiye denilmeye başlandı. Sultan Mesud sayesinde Türkiye Selçukluları yok olmaktan kurtuldu. Bayındırlık faaliyetleri ilk olarak onun zamanında başladı. Anadolu’da Türk egemenliği yeniden kuruldu.

YÜKSELİŞ II. Kılıçarslan Bizans ile antlaşma yaparak Batı sınırını güvence altına aldı. Anadolu’nun siyasi birliğini sağladı. Karamıkbeli (Miryokefalon) Savaşı (1176) Bizans imparatoru gelişen olaylara karşı koymak için büyük bir ordu hazırladı. Bizans ordusu yapılan çete savaşlarıyla Denizli Çivril Düzbel geçidi yakınlarındaki Miryokefalon vadisine girdi. Ve II. Kılıçarslan Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Miryokefalon Savaşı ile Bizans, artık Türk’leri bir daha Anadolu’dan atamayacağını anladı. Bizans taarruzdan savunmaya çekilmiştir. Büyük Selçuklu Sultanı, Sultan Sencer ölünce Türkiye Selçukluları tamamen bagımsız oldu.

I. İzzeddin Keykavus I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümü üzerine I. İzzeddin Keykavus Konya’ya gelerek tahta geçti. Sinop’u fethetti. Böylece Türkiye Selçukluları Karadeniz’e kavuşmuş oldu. Sinop ihracat ve ithalat limanı haline getirildi. Trabzon İmparatorluğu ile anlaşarak onları vergiye bağladı. Eyyubiler üzerine bir sefer düzenledi. Eyyubiler üzerine çıktığı ikinci bir seferde vefat etti.

I. Alaeddin Keykubat Tahta geçtiğinde Anadolu, Moğol tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Alaeddin Keykubat bunlara tedbir olsun diye birkaç askerî önlem aldı. Bu sırada Harizmşahlar adında bir devlet kuruldu Anadolu’da. Bu devlet doğudan gelmişti. Moğol istilasına karşı çok direnmişler ama onlar da kaçmaktan başka çare bulamamışlardı. Ve Batı’ya gelip yerleşmişlerdi. Moğol istilasına karşı hâlâ güçlü bir şekilde mücadele ediyorlardı. Bu durum Türkiye Selçuklularının işine geliyordu. Ancak Harizmşah hükümdarının Ahlat’ı alıp tahrip etmesi aralarını bozdu ve Yassı çemen’de yapılan savaşı Türkiye Selçukluları kazandı. Bu savaştan sonra fetihlere devam eden Alaeddin Keykubat Erzurum’u aldı. Gürcistan’ı kendine bağladı. Van Gölü havzasını Eyyubilerden aldı. Alaeddin Keykubat barış için Moğollara elçi gönderdi. Eyyubilere karşı yapacağı bir sefere çıkarken yolda zehirlenerek öldü.

II. Gıyaseddin Keyhüsrev I. Alaeddin Keykubat zamanında Anadolu Selçukluları her yönden en parlak dönemini yaşamıştır. I. Alaeddin Keykubat öldükten sonra yerine bir halef bırakmadığı için devlet zayıfladı. II. Gıyaseddin Keyhüsrev Zayıf bir kişiliği vardı, bu yüzden Alaaddin Keykubat dönemi irade ve siyaseti devam ettirilemedi. Yine de bu dönemde Tarsus ve Diyarbakır fethedildi. Trabzon İmparatorluğu ve Eyyubiler’in bir kısmı Anadolu Selçukluları’na bağlanmıştır. Baba İshak İsyanı: Baba İshak Moğol istilasından kaçıp Anadolu’ya gelen Türkmenleri bir araya topladı ve ekonomik ve toplumsal bazı sıkıntıları öne sürerek isyan çıkarttı. İsyancılar Maraş, Kahta ve Adıyaman’ı ele geçirdiler. Sivas’tan Amasya’ya kadar yayılan dini içerikli bu isyan ancak Baba İshak’ın öldürülmesiyle bastırılabildi.

Kösedağ Savaşı ( 1243) ( Anadolu Selçukluları – Moğollar ) Baba İshak isyanı sonucunda Moğollar, Selçukluların eski güçlerini kaybettiklerini , onları istila edebileceklerini anladılar. Moğollar Kösedağ denen yerde Selçuklularla karşılaştılar ve Selçuklular bu savaş sonucunda yenildi. Sonuçları: Moğollar, Anadolu’ya baskılarını artırdılar. Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi gücü azaldı, Selçukluya bağlı devletler kendi başlarına hareket etmeye başladı, Selçuklu sultanları Moğollar ( putperest) tarafından atanmaya başlandı. Anadolu ekonomisi ve ticareti büyük zarar gördü. Anadolu’yu uzun bir süre haraca bağladılar.

TÜRKİYE SELÇUKLULARININ YIKILIŞI Kösedağ Savaşı çöküşün başlangıcı olmuştur. II. Gıyaseddin Keyhüsrev ölünce oğlu II. İzzeddin Keykavus tahta geçti. Moğollar onun hükümdarlığı sırasında Anadolu’yu II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in üç oğlu arasında paylaştırdılar. Moğollar ve İlhanlıların baskısı altında olan Türkiye Selçuklu Devleti Sultan II. Mesud’un ölmesi üzerine 1308 yılında yıkıldı.

ORTAÇAĞ’DA AVRUPA

SİYASİ DURUM (YÖNETİM) Feodalite (Derebeylik) rejimi vardır. Kralın gücü azalmıştır (Merkezi otorite güçsüzdür) Derebeyi, hem toprağın hem köylünün sahibidir. Yöneten (Himaye eden) - “SÜZEREN” Yönetilen (Himaye edilen) – “VASAL”

FEODALİTE

FEODALİTE (DEREBEYLİK) Siyasal ve toplumsal bir kavramdır. Ortaçağ Avrupa’sında görülür. Toprak ağaları ve toprak kölelerinden (serf) oluşur. Toprağa dayalı üretim hakimdir Barutun ağır ateşli silahlarda kullanılması ile son bulmuştur. Merkezi otorite(kral) güçlenmiştir.

Feodal mimari (şato)

SOSYAL DURUM (Toplum eşit değil, sınıflıdır) Soylular: Yönetim ve askerlik ile uğraşan vergi vermeyen aristokrat sınıftır. Din Adamları: Katolik kilisesindeki din adamlarıdır. Vergi vermez ve gelirleri çok iyidir. Burjuvalar: Şehirli sınıftır. Ticaret ve sanatla uğraşırlar. Coğrafi keşifler ile zenginleşmişlerdir. Fransız İhtilali ile yönetime katılmışlardır. Köylüler: Hür Köylüler: Vergi, angarya. Köleler (Serfler): Maldırlar.

DİNİ DURUM Katolik kilisesinin ve papaların çok önemli hak ve yetkileri vardır. Aforoz, Enterdi, Endülijans, Krallara taç giydirme gibi önemli yetkileri vardır. Skolastik düşünce çok etkilidir. Dogmatizm anlayışı vardır.

EKONOMİK DURUM Tarıma dayalı üretim Zenginlik ölçüsü toprak Haçlı seferleri ile Akdeniz Ticareti canlanacaktır.

Kilisenin Yetkileri Aforoz: Kilisenin emirlerine uymayanların dinden çıkarılması ve toplumun dışına atılması. Enterdi: Papa tarafından bir ülkedeki tüm dini faaliyetlerin (evlenme, vaftiz töreni vs.) durdurulması. Endülijans: Günahların para karşılığında affedildiğini gösteren belge. Cennetten yer satın alma anlamına gelir ve Kilisenin emlakçılık yaptığı da söylenebilir. Engizisyon: Yüksek din görevlilerinden oluşan mahkemedir. Not: Ortaçağda kralların Papanın otoritesine boyun eğmesinde Enterdi ilanının rolü büyüktür. Çünkü dinden çıkarılan bir kral, ülkede otoritesini yitirmektedir.

Skolastik Düşünce: Siyasal, sosyal olaylar ve doğa olayları, çoğu din adamı olan filozoflar tarafından kilisenin çıkarları doğrultusunda açıklanmıştır. Kilisenin koyduğu kurallar geçerlidir. Deneye, tartışmaya ve eleştiriye yer yoktur, yani dogmatik’tir. Skolastik düşünce, Ortaçağ Avrupa’sında akılcı, eleştirel, özgür düşüncenin, bilimin ve sanatsal faaliyetlerin önündeki en büyük engeldir.

HAÇLI SEFERLERİ (1096-1270) DİNSEL NEDENLER: Hıristiyanların, kutsal yerleri (Kudüs) Müslümanlardan geri almak istemeleri. Kluni tarikatının çalışmaları ile feodal prensler arasında barış ortamı doğması ve toprak kazanma ihtiyacının doğması. Papa’nın nüfuzunu ve otoritesini arttırmak için savaşa katılacak olanlara cennet vaadinde bulunması. Hıristiyanlığı yayma düşüncesi.

SİYASAL NEDENLER Türklerin Anadolu’ya ve Ege kıyılarına kadar gelmesinden dolayı Bizans’ın Papa’dan yardım istemesi. Fatımilerin haçlıları davet etmesi. Kralların yetkilerini arttırmak istemeleri.

EKONOMİK NEDENLER Avrupa halkının büyük bölümü yoksulluk içindeydi, Doğu ise zenginlik ve bolluk içindeydi. Avrupalıların Doğu ticaret yolları ve merkezlerini ele geçirme düşüncesi. Derebeylerin yeni topraklar ele geçirmek istemeleri. Şövalyelerin macera aramaları.

HAÇLI SEFERLERİ I.Haçlı Seferi (1096-1099) II.Haçlı Seferi (1147-1199) IV.Haçlı Seferi (1200-1204) Çocuk Haçlı Seferleri (1212) V. Haçlı Seferi (1217–1221) VI. Haçlı Seferi (1228–1229) VII. Haçlı Seferi (1248–1254) VIII. Haçlı Seferi (1268–1270) IX. Haçlı Seferi (1271–1272) 

I. Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir I.Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir. Anadolu Selçuklu Devletinin başkenti Konya’ya taşındı. Batı Anadolu’da üstünlük Haçlılara geçti. II.Haçlı Seferi başarısız olmuştur. Haçlılar vasıtası ile Anadolu’yu ele geçiremeyeceğini anlayan Bizans kendi gücünü kullanarak 1176 Miryokefalon Savaşını yaptı ve yenildi.

III.Haçlı Seferi, Selahattin Eyyubi’nin 1187’de Hıttin Savaşı ile Kudüs’ü geri alması sonucu başlamıştır. Haçlılar Eyyubiye karşı başarılı olamadı. IV.Haçlı Seferi, Eyyubilerin Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi üzerine düzenlendi. İstanbul’da karışıklık çıktığını duyan Haçlılar yolunu değiştirerek İstanbul’a gitmiş ve Latin Krallığını kurmuşlardır. İznik ve Trabzon’da Rum imparatorlukları kuruldu.

Haçlı Seferlerinin Sonuçları Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır. Derebeylik rejimi sarsılmıştır (güçsüzleşmiştir) Skolastik düşünce zayıflamaya başlamıştır. Akdeniz limanları ve Akdeniz ticareti önem kazanmıştır. Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletleri Akdeniz ticareti sayesinde zenginleşmiştir. Doğudaki teknik buluşlar Avrupa’ya taşınmıştır (Kağıt, matbaa, pusula, barut, dokuma, cam, deri işleme).

Bazı Müslüman alimlerin (İbn-i Sina, Farabi) eserleri Avrupa’ya taşındı. Anadolu, Suriye, Filistin, İstanbul gibi bölgeler harap olmuştur. Türklerin İslam dünyası içindeki değeri artmıştır. Türklerin Batıya ilerleyişi duraklamıştır. Avrupalılar İslam medeniyetini yakından tanımışlardır. Burjuvalar ve Krallar güçlendi.

Haçlı Seferlerinden Etkilenen Devletler Anadolu Selçuklu Büyük Selçuklu Eyyubiler Zengiler Danişmentliler Memlükler Fatımiler Bizans

MAGNA CHARTA (Büyük Şart)1215 Aslan yürekli Rişard’ın kardeşi Yurtsuz Jan İngiltere kralı olunca soyluların baskısı ile karşılaşmış ve Magna Charta’yı imzalamak zorunda kalmıştır. Not 1: Avrupa’da demokrasi çalışmalarının başlangıcıdır. Parlamentonun kurulmasına zemin hazırlamıştır. Not 2: İlk kez hükümdarın yetkilerinin kısıtlanması açısından Sened-i İttifak’a, Kanun üstünlüğünün kabul edilmesi açısından Tanzimat Fermanına benzer.

YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453) İngiltere - Fransa Başlangıçta İngiliz üstünlüğü olan savaşlar, Fransa’da Jan Dark’ın etkisi ile Fransa lehine değişmiş ve İngiltere mağlup olmuştur. Sonuçlar: Top ilk kez 1346 Kresy Savaşında İngilizler tarafından kullanıldı. Fransa’da milli duyguların gelişmesine neden olmuştur.