PRIMUM NON NOCERE! (ÖNCE ZARAR VERME!) ANATOMİ PRIMUM NON NOCERE! (ÖNCE ZARAR VERME!) Anatomi bilgisinden yoksun hekimler köstebeğe benzerler. Belirsizlikler içinde –karanlıkta- çalışan elleri ile birçok mezarlar yaratırlar Prof.Dr. Yalçın KIRICI

ANATOMİK POZİSYON Kişi ayakta ve dik, üst ekstremiteleri yanlarda, ayaklar bitişik, avuç içleri, yüz ve gözler karşıya bakar durumdadır

ANATOMİK DÜZLEMLER Bütün anatomik tarifler, anatomik pozisyondaki bir insanın vücudundan geçen hayali düzlemlerle ilişkisine göre yapılır. Buna göre; 3 tane temel düzlem vardır Planum sagittale Planum frontale (coronale) Planum horizontale

ANATOMİK DÜZLEMLER PLANUM SAGITTALE Vücuttan ok yönünde geçen düzlemlerdir Vücudu sağ ve sol iki kısma ayırırlar Vücudun tam ortasından geçerek, vücudu sağ ve sol iki eşit yarıma ayıran düzleme planum medianum (yada planum midsagittale) adı verilir.

ANATOMİK DÜZLEMLER PLANUM FRONTALE (CORONALE) Sagittal düzlemlere dik düzlemlerdir Vücudu ön ve arka olarak iki kısma ayırırlar Frontal kemiğe (yada sutura coronalis’e) paralel oldukları için bu isimle anılırlar FRONTAL KESİT = KORONAL KESİT

ANATOMİK DÜZLEMLER PLANUM HORIZONTALE Önceki düzlemlere dik olan bu düzlemler, vücudu üst ve alt iki kısma ayırırlar TRANSVERS KESİT = AKSİYEL KESİT

VÜCUT BÖLGELERİ VE EKSTREMİTELERİN BÖLÜMLERİ

TERMINOLOGIA ANATOMICA Vücuttaki bir yapının diğer bir yapı ile ilişkisini tarif ederken Anatomi terminolojisinin (Terminologia Anatomica) kullanılması gerekir Anatomi Terminolojisi, anatomide kullanılan uluslararası terimleri içeren bir listedir

SIK KULLANILAN TERİMLER ANTERIOR; vücudun ön tarafına yakın olan Elin anterior yüzü için palmar yüz, ayağın alt yüzü için de plantar yüz ifadesi kullanılır Bazen anterior yerine ventralis kelimesi de kullanılır. POSTERIOR; vücudun arka tarafına yakın olan. Elin arka yüzü ve ayak sırtı tarif edilirken kullanılır Bazen posterior yerine dorsalis kelimesi de kullanılır. SUPERIOR; başa yakın olan X INFERIOR; ayaklara yakın olan

SIK KULLANILAN TERİMLER MEDIAL; median düzleme yakın olan LATERAL; median düzlemden uzak olan Örn. ayağın 5. parmağı başparmağa göre lateraldedir. Elin 5. parmağı ise başparmağa göre medialdedir MEDIANUS; median düzlem üzerinde olan INTERMEDIUS; medialdeki ve lateraldeki iki yapının ortasında olan Örn. yüzük parmağı, küçük parmak ile orta parmak arasında (intermedius)’dır

KOMBİNE TERİMLER Sık olarak bir yönü işaret etmek için kullanılırlar Inferolateral, posterolateral, anteromedial,.. Örn. posteroanterior göğüs filminde, X - ray ışını arkadan - öne doğru geçer. X - ray tüpü hastanın arkasında, X - ray filmi ise önündedir

KARŞILAŞTIRMA TERİMLERİ PROXIMAL; orijin noktasına yada gövdeye yakın olan DISTAL; orijin noktasına yada gövdeye uzak olan SUPERFICIALIS; yüzeye yakın olan PROFUNDUS; yüzeye uzak olan (derin)

KARŞILAŞTIRMA TERİMLERİ INTERNUS; bir organ yada boşluğun içinde olan EXTERNUS; bir organ yada boşluğun dışında olan IPSILATERALIS; vücudun aynı tarafında olan CONTRALATERALIS; vücudun karşı tarafında olan

HAREKET TERİMLERİ

HAREKET TERİMLERİ FLEXIO; sagittal düzlemde yapılan, vücut kısımları arasındaki açıyı azaltan Harekettir Ayağın plantar yüzünün bükülmesi, plantar fleksiyon (=fleksiyon), dorsal yüzünün bükülmesi de dorsal fleksiyon (ekstensiyon)’dur FLEKSİYON EKSTENSİYON

HAREKET TERİMLERİ EXTENSIO; sagittal düzlemde yapılan, vücut kısımları arasındaki açıyı artıran harekettir Normalden fazla yapılan fleksiyon; HİPERFLEKSİYON, normalden fazla yapılan ekstensiyon; HİPEREKSTENSİYON

HAREKET TERİMLERİ ABDUCTIO; koronal düzlemde yapılan median düzlemden uzaklaşma hareketidir Parmakların abduksiyonu; elde üçüncü parmağa göre, ayakta ise ikinci parmağa göre diğer parmakların birbirinden uzaklaşmasıdır

HAREKET TERİMLERİ ADDUCTIO; abduksiyon’un tersidir Koronal düzlemde yapılan median düzleme doğru olan harekettir Elde ve ayakta parmakların yanyana getirilmesi ABDUKSİYON - ADDUKSİYON

HAREKET TERİMLERİ ROTATIO; vücudun bir parçasının uzun ekseni (yada vertikal eksen) çevresinde yaptığı dönme hareketidir. ROTATIO MEDIALIS (iç rotasyon); içe doğru yapılan dönme hareketi. Ekstremitenin ön yüzünü median düzleme yaklaştırır ROTATIO LATERALIS (dış rotasyon); dışa doğru yapılan dönme hareketi. Ekstremitenin ön yüzünü median düzlemden uzaklaştırır KOLUN ROTASYONU

HAREKET TERİMLERİ PRONATIO; radius kemiğinin uzun ekseni etrafında içe dönmesi ile oluşan önkol ve elin iç rotasyonudur. Bu harekette radius ulna’yı önden çaprazlar ve elin palmar yüzü arkaya bakar SUPINATIO; radius’un uzun ekseni etrafında dışa dönmesi ile oluşan önkol ve elin dış rotasyonudur. Bu harekette radius ve ulna birbirine paralel olur ve elin palmar yüzü öne SUPINATIO PRONATIO SUPINATIO SUPINUS; sırt üstü yatış pozisyonu PRONUS; yüz üstü yatış pozisyonu PRONATIO

OSTEOLOGIA (KEMİK BİLİMİ) Prof.Dr. Yalçın KIRICI

KEMİĞİN YAPISI OS; KEMİK OSSA; KEMİKLER Organik madde; kemik ağırlığının %35’i. Esneklik ve sağlamlık / kırılır, parçalanır İnorganik madde; kemik ağırlığının %65’i. Sertlik / kolayca bükülebilir OM’nin %95’ini kollajen lifler (özellikle tip I), %5’ini ara madde olarak bilinen glikozamino- glikanlar ve glikoproteinler yapar İM’yi başta kalsiyum ve fosfor olmak üzere Mg, K, Na, bikarbonat ve sitrat yapar Substantia spongiosa (kanselöz kemik) OS; KEMİK OSSA; KEMİKLER Substantia compacta (kortikal kemik) Cavitas medullaris

ENDOSTEUM ENDOSTEUM; ilik boşluğunun ve kompakt kemikteki kanalların içini döşer. Lakuna içinde osteosit Substantia compacta Lameller Substantia spongiosa Canaliculi Osteon Haversian kanalı Periosteum Volkmann kanalı Trabeküller

PERIOSTEUM Susamsı kemikler hariç, bütün kemikler tendonların insersiyo yaptıkları yer ve artiküler yüzleri dışında periosteum denilen kemik zarı ile örtülüdürler. Periosteum, damardan ve sinirden çok zengindir. İki tabakalı bir yapısı vardır Stratum fibrosum (dış tabaka); Sharpey lifleri Stratum cambium (iç tabaka); yapısında osteoblast’lar vardır. Kırıklarda aktiflenir

KEMİK TİPLERİ Uzun kemik (os longum); boyu eninden büyük. Humerus, femur, phalanges Kısa kemik (os breve); boyu enine eşit. Tarsal ve karpal kemikler Yassı kemik (os planum); koruma fonksiyonları var. Kaburgalar, kafa kemikleri, sternum, scapula

KEMİK TİPLERİ Düzensiz kemik (os irregulare); yüz kemikleri, vertebralar, os coxae Havalı kemik (os pneumaticum); içlerinde boşluklar var. Temporal ve paranazal sinüslerin olduğu kemikler Susamsı kemik (os sesamoideum); tendonlar içinde. Patella, fabella, pisiforme Aksesuar kemik (os accessorius); ilave ossifikasyon merkezlerinde olur. Ayakta çok Heterotopik kemik (os heterotopicum); yumuşak dokularda var. Kronik hastalıklarda (A.C tuberkulozu gibi) oluşurlar DÜZENSİZ KEMİK HAVALI KEMİK

KEMİKLER Sesamoid (susamsı) kemik Tendonlar içinde bulunurlar. Periosteum’ları ve Haversian kanal sistemi (osteon) yoktur İnsersiyo açısını artırarak hareketin daha güçlü yapılmasını sağlarlar (eklemlerde mekanik avantaj) Ligamentum patellae içindeki patella, m. gastrocnemius’un lateral başı içindeki fabella susamsı kemiklerdir

KEMİKLER Diploé Yassı tip kemiklerdeki spongioz (kanselöz kemik) tabakaya verilen isimdir. İçinde, diploik venlerin seyrettiği diploik kanallar vardır (radyolojik ayırıcı tanıda önemli, kırık hattı sanılabilir) Diploik venler, neonat kranyumunda bulunmaz, ikinci yıla doğru oluşurlar.

İLİK BOŞLUĞU (CAVITAS MEDULLARIS) KEMİK İLİĞİ (MEDULLA OSSIUM) Medulla ossium rubra (kırmızı kemik iliği) Medulla ossium flava (sarı kemik iliği) Doğumda vücuttaki bütün kemikler kırmızı kemik iliğine sahiptir. 5. yaştan (5-7 yaş) itibaren sarı kemik iliği ekstremitelerin distal kemiklerinde görünmeye başlar. Yetişkinlerde sadece; kafa kemikleri, vertebralar, sternum, kaburgalar, klavikula, skapula, pelvis ve femur ile humerus’un başları kırmızı kemik iliği içerir

KEMİKLERİN GELİŞİMİ (OSSİFİKASYON) Kemikler, mezenşimden gelişir İki tip kemikleşme (ossifikasyon) var Intramembranöz ossifikasyon; HIZLI Endokondral ossifikasyon; YAVAŞ Primer ossifikasyon merkezi Sekonder ossifikasyon merkezi

OSSİFİKASYON (KEMİKLEŞME) Diaphysis Epiphysis Metaphysis Cartilago epiphysialis

KEMİKLERİN KAN DAMARLARI Aa. epiphysiales Aa. metaphysiales Venler, arterlere eşlik eder. Kemik kırıklarında duyulan şiddetli ağrının sebebi, periostal sinirlerdir. A. nutricia Aa. periosteales

KEMİKLERİN FONKSİYONU Koruma Destek Hareketler için mekanik bir temel Kan hücreleri yapımı Tuzları depolamak (Ca, P, Mg)

İSKELET

İSKELET ve KEMİK DAĞILIMI Appendiküler iskelet Pektoral kemer= 2 Üst ekstremite= 30 Pelvis kemeri= 1 Alt ekstremite= 32X2=64 31X2=62 126 Aksiyel iskelet 28 =Baş iskeleti =Hiyoid kemik 25 =Toraks 26 =Omurga 80 206 İskelet İSKELET ve KEMİK DAĞILIMI Yenidoğanda 270’den fazla Erişkinde 206 tane kemik vardır

İSKELET OMURGA; 26 KEMİK 33 VERTEBRA HAREKETLİ VERTEBRA; 24 DİSK SAYISI; 23 CRANIUM; 22 KEMİK NEUROCRANIUM; 8 VISCEROCRANIUM; 14

CHONDRO (KIKIRDAK) HİYALİN KIKIRDAK Mavimsi-beyaz renklidir. Vücuttaki en yaygın kıkırdak tipidir. Matriksi tip II kollajen içerir. Çocuklarda ve adolesanlarda uzun kemiklerin boylarındaki büyümede önemli rol oynar (Epifizyal plaklar, hiyalin kıkırdaktır). Aşınmaya karşı çok dirençlidir ve hemen hemen bütün sinovyal eklemlerde eklem yüzlerini örter. ELASTİK KIKIRDAK Sarı renklidir. Matriksinde gömülü çok miktarda elastik life sahiptir ve bu nedenle çok elastiktir. Matriksi tip II kollajen içerir. Kulak kepçesi, meatus acusticus externus, tuba auditoria ve epiglottis’de bulunur. FİBRÖZ KIKIRDAK Beyaz renklidir. Matriksi tip I kollajen içerir. Eklemlerde bulunan diskus’lar, menisküs’ler ve labrum’lar, fibröz kıkırdaktır. Ek olarak clavicula, mandibula ve temporal kemiklerin eklem yüzlerinde bulunur. Perichondrium’u yoktur.

KEMİKLERDEKİ YÜZEY İŞARETLERİ Pubertede oluşurlar, adult çağda belirginleşirler Angulus : Açı, köşe Arcus : Kemer, yay Canalis : Kanal Canaliculus : Kanalcık Caput : Baş Collum (Cervix) : Boyun Condylus : Yumru, vuvarlak yada oval çıkıntı Corpus : Beden, gövde Crista : İbik (keskin kenar) Eminentia : Yükselti Epicondylus : Kondillerin üzerindeki çıkıntı Extremitas : Uç, ekstremite Facies : Yüz, yüzey Fissura : Yarık

KEMİKLERDEKİ YÜZEY İŞARETLERİ Pubertede oluşurlar, adult çağda belirginleşirler Foramen : Delik Fossa : Çukur Fossula : Çukurcuk Fovea : Geniş ve sığ çukur Foveola : Geniş ve sığ çukurcuk Hiatus : Gedik Incisura : Çentik Labium : Dudak Lamina : Yaprak, tabaka Linea : Çizgi Malleolus : Küçük çekiç Meatus : Geçit Margo : Kenar Pediculus : Küçük uzantı, küçük ayak, ayakçık

KEMİKLERDEKİ YÜZEY İŞARETLERİ Pubertede oluşurlar, adult çağda belirginleşirler Processus : Çıkıntı Protuberantia : Tümselti Pterygoideus : Kanatsı, kanat benzeri Ramus : Dal Sinus : Boşluk Spina : Diken, ucu sivri çıkıntı Sulcus : Oluk Sutura : Dikiş Trochanter : Yuvarlak çıkıntı Tuber : Tümsek Tuberculum : Tümsekçik Tuberositas : Pürtüklü kabartı ya da alan Prominentia : Öne doğru olan çıkıntı Promontorium : Çıkıntı

BAZI YÜZEY İŞARETLERİ

BAZI YÜZEY İŞARETLERİ

BAZI YÜZEY İŞARETLERİ

BAZI YÜZEY İŞARETLERİ