KAMU İHALE MEVZUATI EĞİTİMİ HOŞ GELDİNİZ Yavuz ATEŞ Str.Gel.Daire Başkanı

Kamu Harcama Yönetimi (1) Kamu harcama yönetim sistemi, kamu kaynaklarının yönetimi ile ilgili kararların nasıl alınacağına ve uygulanacağına ilişkin kuralları ve yöntemleri içerir. Sistem dört ana unsurdan oluşur. Politika ve önceliklerin belirlenmesi (planlama) Ülke kaynaklarının belirlenen politikalara uygun olarak tahsis edilmesi (bütçeleme) Harcamanın Gerçekleştirilmesi Kontrol ve denetim mekanizmaları

Kamu Harcama Yönetimi (2) İyi İşleyen bir kamu harcama sistemi, Mali Disiplini sağlaması, Kamu kaynaklarını politika önceliklerine göre tahsis etmesi, Kaynakların etkin kullanımını sağlaması, Hesap verebilirliği sağlaması, gerekir.

Kamu Alım Sistemi 1857 tarihli Nizamname. 22.04.1925 tarihli ve 661 sayılı müzayede, Münakasa ve İhalat Kanunu. 10.12.1934 tarihli ve 2490 sayılı Artırma, Eksiltme ve İhale Kanunu. 01.01.1984 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu. 04.01.2002 tarihli 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 05.01.2002 tarih ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu.

İhale Nedir ? İhale: Kanunda yazılı usul ve şartlarla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanmasıyla tamamlanan bir süreçtir. (KİK Md:4)

Alım İşlemlerine Yönelik Genel Kanaatler İstediğimiz ürünü, yeterli gördüğümüz firmalardan direk alamıyoruz. Talebimizin karşılanması zaman alıyor. İlgili birim gerekli işlemleri kısa sürede yerine getiremiyor.

Yüklenmeye Girişilmesi (Ödenek Durumu) -5018 Sayılı Kanun Harcama yetkilileri, tahsis edilen ödenekler dâhilinde yüklenmeye girebilirler. Yüklenme süresi malî yılla sınırlıdır. Yüklenmeye girişilen tutara ait ödenekler saklı tutulur; başka iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması için kullanılamaz. Yavuz ATEŞ

Gelecek yıllara yaygın yüklenmeler (Ödenek Durumu) Yatırım projelerinin plânlanan sürede tamamlanabilmesi amacıyla, birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, işin süresine uygun olarak yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunludur. İlk yıl için öngörülen ödenek proje maliyetinin % 10’undan az olamaz, başlangıçta daha sonraki yıllar için programlanmış olan ödenek dilimleri sonraki yıllarda azaltılamaz. Yavuz ATEŞ

Gelecek yıllara yaygın yüklenmeler (İhalenin Yapılma Zamanı) Yatırım projeleri için öngörülen ödeneklerin kullanılmasına imkan verecek süre dikkate alınarak, idarelerce ihalelerin zamanında yapılması, birden fazla yılı kapsayan ve yatırım niteliği olan işlerde yılın ilk 9 ayında ihalenin sonuçlandırılması esastır. Yavuz ATEŞ

Ertesi Yıla Geçen Yüklenme (İş Çeşitleri) Niteliğinden dolayı mali yılla sınırlı tutulamayan ve sürekliliği bulunan aşağıda belirtilen iş ve hizmetler için; Yiyecek, yakacak, akaryakıt ve madeni yağ ihtiyaçları. Süreli yayın alımı, taşıma, koruma ve güvenlik, temizlik ve yemek hizmetleri. Taşıtların malî sorumluluk sigortası Makine-teçhizat, bilgisayar ve haberleşme sistemlerinin bakım işleri; her türlü onarım işleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri. Yavuz ATEŞ

Ertesi Yıla Geçen Yüklenme (Koşulları) Yukarıda belirtilen her iş itibarıyla, * bütçelerinde öngörülen ödeneklerin %50’sini, * izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve * yüklenme süresi 12 ayı aşmamak üzere, ilgili üst yöneticinin onayıyla ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebilir: Yavuz ATEŞ

Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler (Yatırım Projesi Kapsamında Olmayan İşler) Yılı bütçesinde ödeneği bulunması ve merkezî yönetim kapsamındaki idareler için Maliye Bakanlığının uygun görüşünün alınması kaydıyla; Satın alma suretiyle edinilmesi ekonomik olmayan her türlü: * makine-teçhizat, * cihazlar ve taşıtlar, * hava ambulansı, * yangınla mücadele amacıyla hava ve deniz araçlarının kiralanması veya finansal kiralama suretiyle temini; Yavuz ATEŞ

Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler (Yatırım Projesi Kapsamında Olmayan İşler Yüklenme Süresi) temizlik, yemek, koruma ve güvenlik ile personel taşıma hizmetleri, sabit ve ankesörlü telefon hizmetleri ile acil yardım çağrıları hizmetleri, harita, plan, proje, etüt ve müşavirlik hizmetleri, ulusal araştırma geliştirme kurumlarının süreli ve süresiz yayın alımları için; *** süresi üç yılı geçmemek, *** finansal kiralama suretiyle temin edileceklerde ise dört yıl olmak üzere üst yöneticinin onayıyla gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişilebilir Yavuz ATEŞ

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU ORTAK HÜKÜMLER

Kapsam 4734 Sayılı Kanun, Kanun kapsamındaki idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerini kapsar.

Kamu Kaynağını Kullanan Kamunun Denetimi Altında Kamu Hukukuna Tabi Olan Bunlardan birini sağlayan Kurum 4734 sayılı Kamu ihale Kanununa tabidir.

4734 S. KANUNUN KAPSAMI Kapsamdaki idareler - Kanunun 2. maddesi Kapsamdaki alımlar; idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal, hizmet, yapım işi alımları Kapsam dışı; (KİGT 3.1. maddesi ) 1- Kat veya arsa karşılığı yapım işleri 2- Velilerce ödenen öğrenci taşıma ve yemek hizmeti 3- Şartlı bağışlar ile yapılacak alımlar 4-Kendi bünyelerindeki döner sermaye işletmelerinden alımlar İSTİSNA ALIMLAR; Kanunun 3 üncü maddesi, sadece ceza ve ihalelerden yasaklama hükümlerine tabidir.

Tanımlar Mal: Satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve haklar olarak tanımlanmıştır. Eşik Değer: İlan süreleri ve kuralları ile sadece yerli isteklilerin katılmasına veya yerli malı teklif eden yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanmasına ilişkin hükümlerin uygulanmasında kullanılmak üzere, mal alımları için parasal limitleri

İstekli : Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif veren tedarikçi, hizmet sunucusu veya yapım müteahhidini, İş Deneyim Belgesi: İsteklinin ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimini ortaya koyan ve bu Yönetmelikte yazılı esas ve usullere göre düzenlenen, verilen ve değerlendirilen iş bitirme belgesini,

İHALE SÜRECİ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 İhtiyacın Ortaya Çıkması Teknik Şartnamenin Hazırlanması 3 Yaklaşık Maliyet 4 İhale Usulünün Tespiti 5 İhale Dokümanı 6 İhale Onayının Alınması 7 İhale Komisyonunun Kurulması 8 İhale İlanı 9 İhale Dokümanının Görülmesi 10 Tekliflerin Sunulması 11 Tekliflerin Değerlendirilmesi ve İhalenin Karara Bağlanması 12 İhale Sonucunun Bildirilmesi ve Sözleşme Yapılması

İHTİYACIN KARŞILANMA YOLLARI A) İhale Açık ihale usulü Belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Pazarlık usulü B) Doğrudan temin (Kanun 22. Md.)

İHALE USULÜNÜN TESPİTİ İHALE USULLERİ

TEMEL İLKELER Saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, İhtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması, kaynakların verimli kullanılması, Aralarında doğal bir bağlantı yoksa mal veya hizmet alımları ile yapım işinin bir arada ihale edilememesi, Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla ihalenin kısımlara bölünmemesi, Açık İhale-Belli İstekliler Arasında İhale Usullerinin Temel İhale Usulleri Olması, Ödeneksiz ve gereken durumlarda ÇED raporu alınmadan ihaleye çıkılmaması

UYGULAMA İLKELERİ İlandan önce ihale dokümanı hazırlanması Yıllara sari yapım işlerinin ihalesinin ilk dokuz ayda sonuçlandırılması Ön ilan yapılacak ise yaklaşık maliyetin mali yılın başlangıcında onaya bağlanması

YERLİ İSTEKLİ BELGESİ Yerli istekli a) Türk vatandaşları - TC Kimlik numarası b)Türkiye cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiler - başvuru veya teklif kapsamında sunulan belgeler

YAKLAŞIK MALİYET Başlıca aşağıdaki hususların tespitinde önemlidir Alım – ihale usulü İlan süresi ve usulü Yeterlik kriterleri Yabancı isteklilere açık ihale- yerli istekliye fiyat avantajı uygulanması Aşırı düşük teklif değerlendirmesi Ön ilan yayımlanabilmesi

YAKLAŞIK MALİYETE İLİŞKİN İLKELER Ön ilan yayımlanacaksa; - tahmini alım miktarı/yapı tekniği ve fiziki miktarı esas alınır - ihale ilanı öncesi yeniden hesaplanabilir. Kısmi teklif; işin tamamı dikkate alınarak her bir kısım için ayrı ayrı hesaplanır. Yaklaşık maliyetin gizliliği/açıklanması; Teklif (Pazarlık usulünde son teklif) fiyatlarının açıklandığı oturumda açıklanır. Teknik şartname danışmanlık hizmeti alınarak hazırlatılırsa yaklaşık maliyet de bu kapsamda hazırlattırılabilir. (aynı istekliye)

İHALE USULÜNÜN BELİRLENMESİ Klasik ihale usulleri; Açık ihale Belli istekliler arasında ihale (puanlamalı/puanlamasız) Pazarlık Yeni yöntemler Çerçeve anlaşma Dinamik alım sistemi Elektronik ihale Elektronik eksiltme

İHALE DOKÜMANININ HAZIRLANMASI İdari şartname Sözleşme tasarısı, Teknik şartname (yapım işlerinde proje dahil) Gerekli diğer belge ve bilgiler (standart formlar, birim fiyat tarifleri vs.) Çelişen düzenlemelere yer verilemez Teknik şartname hariç, Kurum tarafından hazırlanan tip dokümanlar esas alınır Genel şartnameler doküman satın alanlara verilmeyecektir.

İHALE DOKÜMANININ HAZIRLANMASI İlk ilan/davet tarihine kadar hazırlanır. Belli istekliler arasında ihale usulünde; ön yeterlik ilan tarihine kadar hazırlanır. Türkçe hazırlanması zorunludur. İhale yabancı isteklilere açık ise; Türkçe ile birlikte başka dillerde de hazırlanabilir. Dokümanın anlaşılmasında, yorumunda ve anlaşmazlıkların çözümünde Türkçe metin esastır

İHALE DOKÜMANININ HAZIRLANMASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Ekonomik ve mali yeterlik belgeleri (hangi durumlarda istenmeli?) Mesleki ve teknik yeterlik kriterleri (hangi durumlarda istenmeli?) Fiyat farkı verilip verilmeyeceği, esaslar Kısmi teklife açıklık (yeterlik kriterlerine etkisi) Konsorsiyumlara açıklık (yeterlik kriterlerine etkisi) Alt yükleniciye izin verilmesi

İHALE DOKÜMANININ HAZIRLANMASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Çalışılmayacak süreler Teklif geçerlik süresinin belirlenmesi Geçici teminat mektubu geçerlik tarihinin belirtilmesi Dokümanın posta yoluyla satılıp satılmayacağı (doküman bedelinin hesaplanması ve belirtilmesi) Ceza hükümlerinin belirlenmesi (makul ceza)

İHALEDE İSTENECEK BELGELER Taahhütname istenemez. -10 uncu madde taahhütnamesi (teklif mektubuna taşınmıştır) -Ortaklık hisse beyanı, -İş deneyim belgesinin başka bir tüzel kişiye kullandırılmayacağına ilişkin taahhütname, -Yapı araçları taahhütnamesi, - Teknik personele ilişkin taahhütname yürürlükten kaldırılmıştır.

YETERLİĞE İLİŞKİN İLKELER Yeterlik kriterleri ve istenecek belgeler, rekabetin engellenmemesi İstenecek belgeler ve değerlendirmede aranılacak kriterlerin ilan ile idari şartnamede belirtilme gereği BİAİU ve Pazarlık (21/a, d, e); Teklif tutarının belli bir oranının sağlanacağı kriterler; (Mali durum, iş hacmi, iş deneyimi) yaklaşık maliyet esas alınarak parasal tutar olarak belirlenir.

KISMİ TEKLİF İdarelerce; Her kısmın yaklaşık maliyetinin ayrı ayrı hesaplanması Ancak istenecek belgelerin işin tamamının yaklaşık maliyeti dikkate alınarak belirlenmesi, Orana tabi kriterlerin, kısımlar için aynı belirlenmesi İsteklilerce; İstenen kısımlara veya tamamına teklif verebilme Teklif ettiği kalemlerin/kısımların toplam bedeli üzerinden geçici teminat sunulması

TEKNİK ŞARTNAME Teknik şartname hazırlanması zorunludur. İşin teknik kriterleri ve özellikleri gösterilir. Verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olmalı Rekabeti engelleyici hususlar içermemeli

İHALE ONAYININ ALINMASI-İHALE KAYIT NUMARASI İhale süreci, ihale onayı ile başlar Yaklaşık maliyet hesap cetveli ve ihale dokümanının eklendiği ihale onay belgesi ihale yetkilisinin onayına sunulur. Ön ilan yapılacaksa; sadece yaklaşık maliyet hesap cetvelinin eklenmesi yeterli olup, ön ilandan önce onaya sunulur, ihale ilanından önce yeniden onay alınır. İKN alınması; İlanlı ihalelerde ilan yayımlanmadan önce, ilansız ihalelerde davet yazısı gönderilmeden önce, her ihale için bir kez

Görevlendirilen üye sayısı kadar YEDEK üye görevlendirilmesi İHALE KOMİSYONU BAŞKAN İHALE KOMİSYONU UZM. ÜYE UZM. ÜYE MALİ ÜYE ÜYE Görevlendirilen üye sayısı kadar YEDEK üye görevlendirilmesi zorunludur.

İhale Komisyonu (Üyeleri Kimlerdir)  İhale yetkilisi, ikisinin ihale konusu işin uzmanı olması şartıyla, ilgili idare personelinden en az dört kişinin ve muhasebe veya malî işlerden sorumlu bir personelin katılımıyla kurulacak en az beş ve tek sayıda kişiden oluşan ihale komisyonunu, yedek üyeler de dahil olmak üzere görevlendirir.

İhale Komisyonu (Yedek Üyeler)  İhale komisyonunun eksiksiz olarak ihaleyi sonuçlandırabilmesi için idarece yeterli sayıda yedek üyenin belirlenmesi gerekmektedir. Yedek üyeler tespit edilirken ihale konusu işin uzmanları ile muhasebe veya mali işlerden sorumlu personel yerine geçecek yedek üyeler mutlaka belirlenmelidir. (Tüm üyelerin komisyonda hangi sıfatla yer aldıkları belirtilmelidir.) Yedek üyelerin asıl üyelerin taşıması gereken özellikleri haiz olması gerekir.

İhale Komisyonu (Üyenin Görevden Ayrılması) Bir makamdaki görevi nedeniyle ihale komisyonunda görevlendirilen kişinin o görevinden ayrılması sonucu, ** komisyon üyeliğinden de ayrılmak zorunda kalması halinde; ayrılan personelin yerine atanan kişi değil, **o asıl üyenin yedeği ile ihaleye devam edilmesi, ** herhangi bir nedenle asıl üyenin yerine geçen yedek üyenin geçerli mazeret durumları hariç ihale sonuçlanıncaya kadar komisyon üyeliğine devam etmesi gerekmektedir.

İhale Komisyon Üyeleri Nerelerde Görev Alabilir ? ** Söz konusu ihaleye ilişkin olarak KURULAN muayene ve kabul komisyonunda veya kontrol teşkilatında görev alabilir. Ancak yapılan bir sözleşme ile ilgili olarak kontrol teşkilatında yer alan görevliler, sözleşme sonucunda hizmet alımları ve yapım işleriyle ilgili muayene ve kabul komisyonunda görev alamazlar. ** İhale yetkilisi, ihale ve muayene kabul komisyonunda görev alamaz.

İhale Komisyon Üyelerinin Kararı (Çekimser Oy) İhale komisyonu başkan ve üyeleri çekimser oy kullanamazlar ve verdikleri oy ve kararlardan sorumludurlar. Bu nedenle, çoğunluk görüşüne katılmayanların karşı oylarını ve gerekçesini komisyon kararına yazarak imzalamaları gerekmektedir.

İhale İşlem Dosyasının Komisyona Verilmesi ** İhale işlem dosyasının birer örneği, ilan veya davet tarihini izleyen üç gün içinde idare tarafından ihale komisyonunun asıl üyelerine verilir. İdare tarafından gerek görüldüğü takdirde, yedek üyelere de ihale işlem dosyasının birer örneği verilebilir. Yedek üyenin asıl üyenin yerine ihale komisyonunda görev alması halinde ise, ihale işlem dosyasının bir örneğinin yedek üyeye verilmesi zorunludur.

İHALE İŞLEM DOSYASI Her iş için bir İİD ihale süreci ile ilgili belgeler (onay belgesi, ilan metinleri, istekliler tarafından sunulan teklifler, ihale komisyonu tutanak ve kararları. , yazışmalar vs) Birer örneği, ilan veya davet tarihini izleyen üç gün içinde ihale komisyonunun asıl üyelerine, (gerek görülürse yedek üyelere de) verilir.

İHALE VE ÖN YETERLİK İLANI Önce ihale dokümanı hazırlanmalı Dokümandaki düzenlemelere uygun olmalı, dokümanda belirtilmeyen hususlar içermemeli Standart formlar kullanılarak yayımlanır. Süre hesabında; yayım günü dikkate alınır ihale günü dikkate alınmaz. İlan metinleri yeterli süre öncesinde gönderilmeli Bütün ilanların EKAP’ta yayımlanması (4734 Ek Md: 1)

İLAN VE DAVET SÜRESİNİN KISALTILMASI Elekt. araçlar ile gönderilmesi; açık ihale usulündeki 40 günlük ilan süresi 7 gün İlan ile ihale ve ön yeterlik dokümanına Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden doğrudan erişimin temin edilmesi 40 günlük süre (Açık ihalede ilan, BİAİU ihalede davet) 5 gün kısaltılabilir

DÜZELTME İLANI Eşik değer üstü (40 ve 25 gün ilan süresi olan) ihalelerde; 15 gün içinde Diğer ilanlarda 10 gün içinde hatalı ilanın yayımlandığı usulde

40 Gün İlan Süresi Olan Bir İhale İçin (KSP-EKAP İle) Yapılacak Olan İşlem Gerekli Süre (Gün) Doküman Hazırlığı 7 Onay İşlemleri 1 İlan Hazırlığı 4 İlan (EKAP’tan Dolayı)--------------- 40---33----28 Komisyon Çalışması Tebliğ İdareye İtiraz Süresi 10 İdarenin Cevabı ve Tebliğ(Posta) KİK’e İtiraz Süresi KİK’in Değerlendirmesi ve Tebliğ 27 Sözleşmeye Davet Sözleşmenin İmzalanması 3 Toplam 100

İHALE DOK. SATIN ALINMASI Bedelsiz olarak görülebilme İhaleye katılacaklar için satın alma zorunluluğu Satış bedelinin basım maliyetini aşmayacak ve rekabeti engellemeyecek şekilde tespiti Satış hakkının yalnız idareye ait olması

POSTA YOLUYLA DOK. SATIŞI İdarenin öngörmesi halinde; Doküman bedelinin önceden, ilan veya davette belirtilen idare hesabına havale edilmesi kaydıyla, Talep; İhale veya son başvuru tarihinden en az beş gün önce, dekont ile birlikte, faksla veya posta yoluyla Gönderme; iki iş günü içinde, iadeli taahhütlü posta, acele posta veya kargo yoluyla.

POSTA YOLUYLA DOKÜMAN SATIŞI İdare, talebin alındığı tarihi izleyen iki iş günü içinde dokümanı gönderir. (dokümanın satın alındığına ilişkin idare yetkilisince imzalı formu da ekleyerek) Doküman satın alma tarihi; postaya veya kargoya verildiği tarih İdare, dokümanın ulaşmamasından veya geç ulaşmasından ya da eksik olmasından dolayı sorumlu tutulamaz.

İHALE DOK. DEĞİŞİKLİK YAPILMASI ZEYİLNAME İlan yapıldıktan sonra dokümanda değişiklik yapılmaması esastır. Teklif ve başvuruların hazırlanmasını etkileyebilecek maddi veya teknik hatalar veya eksiklikler idarece tespit edilir yada istekli veya adaylarca yazılı olarak bildirilir ise, zeyilname ile dokümanda değişiklik yapılabilir.

ZEYİLNAME SÜRESİ Zeyilnamenin ihale veya son başvuru tarihinden en az on gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını temin edecek şekilde doküman alanların tamamına gönderilmesi şarttır. Aksi takdirde değişiklik yapılamaz. (ilan geçersiz sayılarak yeniden ihale yapılır) Doküman satılmamışsa; ihale tarihine kadar mümkün

ZEYİLNAME İlana yansımışsa; düzeltme ilanı gerekir İhale/son başvuru tarihi bir defaya mahsus en fazla yirmi gün ertelenebilir. Teklifleri geri çekme ve yeniden teklif verme imkanı

İHALE DOK. AÇIKLAMA YAPILMASI Talep; ihale tarihinden yirmi gün öncesine kadar Açıklama; İhale tarihinden en az on gün önce ilgililerin bilgi sahibi olmaları sağlanabilmeli Yapıldığı tarihe kadar doküman alanların tamamına gönderilir veya imza karşılığı elden tebliğ edilir, daha sonra alanlara doküman ile birlikte verilir. Sorunun tarifi ve idarenin ayrıntılı cevapları yer alır; ancak açıklama talebinde bulunanın kimliği belirtilmez.

BELGELERİN SUNULUŞ ŞEKLİ Aslı Aslına uygunluğu noterce onaylanmış örnekleri İhale tarihinden önce idare tarafından aslı görülerek “aslı idarece görülmüştür” veya bu anlama gelecek şerh düşülen suretleri. Sunulabilir. Noter şerhi; belgelerin aslına uygun olduğunu belirtecek Kabul edilmeyenler; sureti veya fotokopisi görülerek onaylanmış olanlar ile “ibraz edilenin aynıdır” veya benzeri şerh taşıyanlar

BELGELERİN SUNULUŞ ŞEKLİ Yabancı ülkelerde düzenlenen belgeler ile yabancı ülkelerin Türkiye’deki temsilcilikleri tarafından düzenlenen belgelerin tasdik işleminin ne şekilde gerçekleştirileceği, Belgelerin tercümeleri ve bu tercümelerin tasdik işleminin ne şekilde gerçekleştirileceği, Kalite ve standarda ilişkin belgelerin tasdik işlemi, Yönetmeliklerde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.

ORTAK GİRİŞİM (İŞ ORTAKLIĞI) İş ortaklıkları her türlü ihaleye katılabilir. Ortaklar hak ve sorumluluklarıyla işin tümünü birlikte yapmak üzere ortaklık yapar. İş ortaklığında en çok hisseye sahip ortak, pilot ortak olarak gösterilir. Hisse oranlarını ve pilot ortağı gösteren “İş Ortaklığı Beyannamesi” teklifle birlikte verilecektir

ORTAK GİRİŞİM (İŞ ORTAKLIĞI) İhale iş ortaklığına kalırsa; sözleşmenin imzalanmasından önce, ortakların hisse oranları ve pilot ortak ile diğer ortakların işin yerine getirilmesinde müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu açıkça belirtilen, noter onaylı ortaklık sözleşmesinin idareye verilmesi zorunludur.

BAŞVURU VE TEKLİF MEKTUPLARI Başvuru ve teklif mektupları standart formlara uygun olarak hazırlanmalı ve şu şartları taşımalı; a) Yazılı olmalı ; b) Dokümanının tamamen okunup kabul edildiği belirtilmeli c) Teklif bedeli rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak yazılmalı ç) Kazıntı, silinti, düzeltme bulunmamalı. d) Türk vatandaşı gerçek kişilerin TC Kimlik nosu, Türkiye’de faaliyet gösteren tüzel kişilerin vergi kimlik numarası belirtilmeli e) Ad ve soyadı veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olmalı (bir. fiyat tek.cetveli de imzalı olacak)

BAŞVURU VE TEKLİF MEKTUPLARI Ortak girişimde; Tek. mektubu ortakların tamamı tarafından veya yetki verdikleri kişilerce imzalanması gerekir. Konsorsiyumlarda a) Ortaklar tek. mektubunu işin uzmanlık gerektiren kısımları için teklif ettikleri bedeli ayrı ayrı yazmak suretiyle imzalarlar. b) İşin uzmanlık gerektiren kısımları için teklif edilen bedellerin toplamı konsorsiyumun toplam teklif bedelini oluşturur.

BAŞVURU VE TEKLİF MEKTUPLARI Tek. mektubu standart formuna uygun olmalı Taşıması zorunlu hususlardan herhangi birini taşımayan tek. mektupları değiştirilemez düzeltilemez veya eksiklikleri giderilemez Teklif mektubu usulüne uygun değil ise teklif değerlendirme dışı bırakılır.

TEKLİFLERİN GEÇERLİLİK SÜRESİ Tekliflerin geçerlilik süresi ilan ve idari şartnamede belirtilir. Bu süre, teklif ve sözleşme koşulları değiştirilmemek ve isteklinin kabulü kaydıyla, en fazla ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir. Bu durumda; geçici teminat mektuplarının süresi de aynı süre ile uzatılır.

TEKLİF GEÇERLİLİK SÜRESİNİN DOLMASINDAN SONRA SÖZLEŞME YAPILMASI Kesinleşen ihale kararı bildirildikten sonra şikayet başvurusu ve dava açılması nedeniyle ihale sürecinin uzaması sonucunda; teklif geçerlilik süresinin ihale dokümanında öngörülen süre kadar uzatıldığı ve bu sürenin de dolduğu, buna rağmen sözleşmenin imzalanamadığı durumlarda; EAEAT sahibi veya EAEAT ikinci teklif sahibi ile, kabul etmeleri şartıyla, sözleşme imzalanabilir.

TEKLİF GEÇERLİLİK SÜRESİNİN DOLMASINDAN SONRA SÖZLEŞME YAPILMASI Bu halde ihale üzerinde kalan istekliye sözleşme imzalayıp imzalamayacağı hususu sorulmaksızın sadece teklif geçerlilik süresinin dolduğu gerekçesiyle ihalenin iptal edilmemesi Bu durumda sözleşmeyi imzalamayan isteklilerin (sözleşmeyi imzalama zorunluluğu bulunmadığından) geçici teminatının irat kaydedilmemesi ve yasaklamaya ilişkin hükümlerin uygulanmaması Gerekmektedir.

TEMİNATLAR İhalelerde teklif edilen bedelin % 3 ünden az olmamak üzere geçici teminat alınır. İhale üzerinde kalan istekliden sözleşme imzalanmadan önce, ihale bedelinin % 6 sı oranında kesin teminat alınır. Not: Yapım işlerinde ihalenin sınır değerin altında teklif veren isteklilerden biri üzerinde bırakılması halinde kesin teminat sınır değerin yüzde altısı oranında alınır.

TEMİNATLAR Türk parası (saymanlık ya da muhasebe. müd.ne yatırılır) Teminat mektupları ve Devlet iç borçlanma senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler (saymanlık ya da muhasebe. müd.ne yatırılır) Teminat olarak banka teminat mektubu verilmesi halinde standart forma uygun olması zorunludur. Standart formlara uygun olarak düzenlenmemiş teminat mektupları geçerli kabul edilmez.

TEMİNATLAR (Geçici) Teminat mektuplarında geçerlilik tarihi belirtilmelidir. (teklif geçerlilik süresinin bitiminden itibaren otuz günden az olmamak üzere) Süresiz geçici teminat mektupları da kabul edilecektir. Kesin teminat mektuplarının süresi, ihale konusu işin bitiş tarihi (garanti süresi) dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirlenir. Ortak girişimde teminat; ortaklardan biri veya birkaçı tarafından karşılanabilir.

TEKLİFLERİN VE BAŞVURULARIN SUNULMASI Teklif mektubu ve geçici teminat da dahil olmak üzere ihaleye katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler bir zarfa veya pakete konulur. (aslı veya noter onaylı örnekleri veya aslı idarece görülmüştür diye şerh düşülen suretleri) Zarfın veya paketin üzerine isteklinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, tebligata esas açık adresi, teklifin hangi işe ait olduğu ve ihaleyi yapan İdarenin açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanarak, mühürlenir veya kaşelenir.

TEKLİFLERİN VE BAŞVURULARIN SUNULMASI Teklifler, ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar sıra numaralı alındılar karşılığında İdareye (tekliflerin sunulacağı yere) teslim edilir. Bu saatten sonra verilen teklifler kabul edilmez ve açılmadan istekliye iade edilir. Bu durum bir tutanakla tespit edilir. Teklifler iadeli taahhütlü olarak posta ile de gönderilebilir.

TEKLİFLERİN VE BAŞVURULARIN SUNULMASI Posta ile gönderilecek tekliflerin ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar İdareye ulaşması şarttır. Postadaki gecikme nedeniyle işleme konulmayacak olan tekliflerin alınış zamanı bir tutanakla tespit edilir ve bu teklifler değerlendirmeye alınmaz. (Standart form KİK007.0/M) Verilen teklifler, zeyilname düzenlenmesi hali hariç, herhangi bir sebeple geri alınamaz ve değiştirilemez.

TEKLİFLERİN ALINMASI VE AÇILMASI İhale saatinde ihaleye başlanır ve bu saate kadar kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek hazır bulunanlara duyurulur. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. Bu incelemede, teklif zarflarının usulüne uygun olup olmadığına bakılır. Usule uygun olmayan zarflar bir tutanakla belirlenerek değerlendirmeye alınmaz.

TEKLİFLERİN ALINMASI VE AÇILMASI Teklif zarfları kontrol edildikten sonra zarflar açılmadan yaklaşık maliyet açıklanır. (Uygun zarf yoksa açıklanmaz.) Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır. Belgelerin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilerek, belgeleri eksik olan veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayanlar tutanakla tespit edilir.

TEKLİFLERİN ALINMASI VE AÇILMASI İstekliler ve teklif bedelleri açıklanarak tutanağa bağlanır. Düzenlenen bu tutanakların onaylanmış bir sureti isteyenlere imza karşılığı verilir. Tekliflerin açılması aşamasında, hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca değerlendirilmek üzere ilk oturum kapatılır.

TEKLİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Tekliflerin değerlendirilmesinde, öncelikle belgeleri eksik olduğu veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı ilk oturumda tespit edilen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına karar verilir. Belge eksikliği tamamlatılmayacaktır. Ancak teklifin esasını değiştirecek nitelikte olmaması kaydıyla, sunulan belgelerde bilgi eksikliği bulunması halinde bilgi eksikliklerinin giderilmesi için iki iş gününden az olmamak üzere süre verilecektir.

TEKLİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Verilen sürede bilgi eksikliğini tamamlamayanların başvuru veya teklifi değerlendirme dışı bırakılıp geçici teminatı gelir kaydedilecektir İlk değerlendirme ve işlemler sonucunda belgeleri eksiksiz ve teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olan isteklilerin tekliflerinin ayrıntılı değerlendirilmesine geçilecektir.

TEKLİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ İsteklilerin ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlik kriterlerine ve tekliflerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığı ile Birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunup bulunmadığı incelenecektir Uygun olmadığı belirlenen teklifler ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılacaktır.

İHALE DIŞI BIRAKILMA NEDENLERİ İhale dışı bırakılacak olanlar a) İflas eden, tasfiye halinde olan, işleri mahkeme tarafından yürütülen, konkordato ilan eden, işlerini askıya alanlar b) İflası ilan edilen, zorunlu tasfiye kararı verilen, alacaklılara karşı borçlarından dolayı mahkeme idaresi altında bulunanlar c) Kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olanlar ç) Kesinleşmiş vergi borcu olanlar

İHALE DIŞI BIRAKILMA NEDENLERİ d) İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, mesleki faaliyetlerinden dolayı yargı kararıyla hüküm giyenler e) İhaleden önceki beş yıl içinde, ihaleyi yapan idareye yaptığı işler sırasında iş veya meslek ahlakına aykırı faaliyetlerde bulunduğu bu idare tarafından ispat edilenler (tutanakla vs tespiti) f) İhale tarihi itibariyle, kayıtlı olduğu oda tarafından mesleki faaliyetten men edilmiş olanlar

İHALE DIŞI BIRAKILMA NEDENLERİ g) İdareler tarafından belirlenen bilgi ve belgeleri vermeyen veya yanıltıcı bilgi ve/veya sahte belge verdiği tespit edilenler ğ) Kanunun 11 inci maddesine göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılanlar h) Kanunun 17 nci maddesinde belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilenler

İHALE DIŞI BIRAKILMA NEDENLERİ Türkiye’de kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcunun kapsamı ve tutarı ile Türkiye’de kesinleşmiş vergi borcu nun kapsamına girecek vergilerin tür ve tutarı (5.000 TL) Kamu İhale Genel Tebliğinde belirlenmiştir.

İHALEYE KATILAMAYACAK OLANLAR İhaleye katılamayacak olanlar a) Kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış ve TMK kapsamına giren suçlardan veya örgütlü suçlardan rüşvet verme suçundan hüküm giymiş b) Hileli iflas eden c) İhale yetkilisi kişi/kurul üyesi ç) İhale konusuna ilişkin işlemlerde görevli olan veya yetki kullanan d) (c) ve (ç) bentlerinde belirtilenlerin belirli derece yakınları

İHALEYE KATILAMAYACAK OLANLAR e) (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilenlerin ortakları ile şirketleri (bu kişilerin yönetim kurullarında görevli bulunmadıkları veya sermayesinin % 10’undan fazlasına sahip olmadıkları anonim şirketler hariç) f) Kanunun 53 üncü maddesinin (b) bendinin (8) numaralı alt bendi gereğince alınacak Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen yabancı ülkelerin isteklileri.

İHALEYE KATILAMAYACAK OLANLAR İhale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan; işin ihalesine, işin yüklenicileri de o işin danışmanlık hizmeti ihalesine katılamazlar. İdare bünyesinde bulunan veya idare ile ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf, dernek, birlik, sandık gibi kuruluşlar ile bu kuruluşların ortak oldukları şirketler bu idarelerin ihalelerine katılamazlar. İdarelerin kurdukları veya ortak oldukları şirketler o idarelerin ihalelerine katılabilecektir.

İHALEYE KATILAMAYACAK OLANLAR Bu yasağa uymayan istekliler ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir. Bu durumun tekliflerin değerlendirmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmışsa teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir. İhaleye katılamayacak olanların ihaleye katılması yasak fiil ve davranışlar arasında yer aldığından bu kişilerin yasaklanması da gerekmektedir.

AŞIRI DÜŞÜK TEKLİFLER İhale komisyonu, geçerli tekliflerden, diğer tekliflere veya yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden, teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. Değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.

EKONOMİK AÇIDAN EN AVANTAJLI TEKLİF Sadece fiyat esasına göre, veya, Fiyat ile birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir. Fiyat dışı unsurlar; İhale konusu işin niteliğine uygun; işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer, süre gibi unsurlar Fiyat dışı unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları ile hesaplama yöntemi ve bu unsurlara ilişkin değerlendirmenin yapılabilmesi için sunulacak belgeler idari şartnamede açıkça belirtilecektir.

Tekliflerin Eşit Olması(Fiyat) Yapım ve hizmet işlerinde; Fiyatların eşit olması; tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belge tutarları dikkate alınmak suretiyle EAEAT belirlenir. İş ortaklığında, pilot ortağın hisse oranına bakılmaksızın tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belge tutarı, konsorsiyumda ise koordinatör ortağın tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belge tutarı dikkate alınır.

Tekliflerin Eşit Olması (Fiyat) Mal alımlarında; Fiyat dışı unsur veya unsurlar, yerli istekli tarafından teklif edilen malın yerli malı olması ile iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarı, değerlendirme kriteri olarak öngörülebilir. Fiyat dışı unsurlar ile yerli istekli tarafından teklif edilen malın yerli malı olmasının değerlendirme kriteri olarak öngörülmesi idarenin takdirindedir. Ancak, her ihalede, tekliflerin eşitliği durumunda iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarının bir değerlendirme kriteri olarak düzenlenmesi zorunludur.

TEKLİFLERİN EŞİT OLMASI Hizmet ve yapımda; öncelik sırasıyla; fiyat teklifi düşük olan istekli fiyat dışı unsurların öncelik sıralaması, esas alınır. Mal Alımlarında; öncelik sırasıyla; Fiyat teklifi düşük olan istekli Fiyat dışı unsurların öncelik sıralaması Yerli malı teklif eden yerli istekli İş deneyimini gösteren belge tutarı esas alınır

BÜTÜN TEKLİFLER REDDEDİLEREK İHALENİN İPTALİ İhale komisyonu kararı üzerine İdare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. İhalenin iptal edilmesi halinde, bu durum bütün isteklilere gerekçesiyle birlikte derhal bildirilecektir.

İHALENİN KARARA BAĞLANMASI VE ONAYLANMASI-YASAKLILIK TEYİDİ İhale EAEA teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılır idare, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklılık teyidini Kurumdan yapar Teyit belgesinin eklendiği ihale komisyonunca alınan gerekçeli karar ihale yetkilisinin onayına sunulur.

İHALENİN KARARA BAĞLANMASI VE ONAYLANMASI-YASAKLILIK TEYİDİ Her iki istekli de yasaklı ise ihale yetkilisince ihale kararı onaylanamaz ve ihale iptal edilir. İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç 5 iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.

KESİNLEŞEN İHALE KARARININ BİLDİRİLMESİ İhale sonucu, ihale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç 3 gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. İhale sonucunun bildiriminde, tekliflerin değerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir.

KESİNLEŞEN İHALE KARARININ BİLDİRİLMESİ İhale kararının ihale yetkilisi tarafından iptal edilmesi durumunda da isteklilere gerekçeleri belirtilmek suretiyle bildirim yapılır. İhale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren; Kanunun 21 inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde 5 gün, diğer hallerde ise 10 gün geçmedikçe sözleşme imzalanamaz.

BİLDİRİM VE TEBLİGATLAR Aday veya istekliler tarafından kabul edilmiş olması şartıyla elektronik posta veya faks yoluyla tebligat yapılabilecektir. Kabul beyanı; doküman satın alındığına ilişkin formda, başvuru veya teklif mektubunda Tebligat iadeli taahhütlü mektupla yapılırsa mektubun postaya verilmesini takip eden 7. gün (yabancıda19.gün) tebliğ tarihi sayılır. Tebligat daha önce ulaşmış ise fiili tebliğ tarihi esas alınır.

BİLDİRİM VE TEBLİGATLAR Elektronik posta yoluyla veya faksla yapılan bildirimlerde, bildirim tarihi tebliğ tarihi sayılır. Bu şekilde yapılan bildirimlerin aynı gün idare tarafından teyit edilmesi (tebligatın iadeli taahhütlü mektupla bildirime çıkarılmış olması) zorunludur. E- posta ve faksla yapılan bildirimler bildirim tarihini ve içeriğini de kapsayacak şekilde ayrıca belgelenir.

BİLDİRİM VE TEBLİGATLAR E-posta ile yapılacak bildirimler İdarenin resmi elektronik posta adresi kullanılarak yapılacaktır. Ortak girişimlerde bildirim pilot veya koordinatör ortağa yapılacaktır. İstekli olabilecekler ile aday ve istekliler tarafından idareyle yapılacak yazışmalarda (sadece dokümanın posta yoluyla talebi faksla yapılabilir) elektronik posta ve faks kullanılamaz.

SÖZLEŞMEYE DAVET İhale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren; Kanunun 21 inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün geçtikten sonra, Ön mali kontrolün yapılması gereken hallerde ise bu kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren; Üç gün içinde içinde ihale üzerinde bırakılan istekliye, tebliğ tarihini izleyen on gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi imzalaması hususu bildirilir

SÖZLEŞMEYE DAVET - YASAKLILIK TEYİDİ Sözleşmenin imzalanacağı tarihte, sözleşme imzalanmadan önce ihale sonuç bilgileri Kuruma gönderilmek suretiyle ihale üzerinde kalan isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığının teyit edilmesi zorunludur.

SÖZLEŞMENİN İMZALANMAMASI İhale üzerinde kalan istekli, sözleşme imzalamaz ise (mücbir sebep halleri dışında) 1- Geçici teminatı gelir kaydedilir. 2- İhalelere katılmaktan yasaklanır. Diğer yasal yükümlülükler yerine getirildi ancak Kanunun 10 uncu maddesi kapsamında taahhüt edilen durumu tevsik amacıyla sunulan belgeler taahhüt edilen duruma aykırı hususlar içeriyor; 1-Geçici teminatı gelir kaydedilir 2- Ancak hakkında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmez.

EAEA İKİNCİ TEKLİF SAHİBİNİN SÖZLEŞMEYE DAVET EDİLMESİ İhale üzerinde kalan istekli ihale tarihinde Kanunun 10 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (g) bentlerinde sayılan durumlarda olmadığına dair belgeleri veya kesin teminatı vermez ya da sözleşme imzalamaz ise; EAEA ikinci teklif fiyatının, ihale yetkilisince uygun görülmesi kaydıyla bu teklif sahibi istekliyle sözleşme imzalanabilir. İkinci istekli de sözleşmenin imzalanması koşullarını yerine getirmediği taktirde ihale iptal edilir. (geçici teminatı gelir kaydedilir)

SÖZLEŞME YAPILMASINDA İDARENİN SORUMLULUĞU İdarenin sözleşme yapılmasında yükümlülüğünü yerine getirmez ise istekli, Kanunun sözleşmeye davet maddesinde (42.md) yer alan sürenin bitmesini izleyen günden itibaren; en geç beş (5) gün içinde, on (10) gün süreli bir noter ihbarnamesi ile durumu idareye bildirmek şartıyla, taahhüdünden vazgeçebilir. Bu takdirde geçici teminat geri verilir ve istekli teminat vermek için yaptığı belgelendirilmiş giderleri istemeye hak kazanır.

İHALE SONUCUNUN İLANI İhale sonucu, Kamu İhale Bülteninde yayımlanır. İdare, ihale konusu işin önem ve özelliğine göre ihale sonucunu, yurt içinde ve yurt dışında çıkan gazetelerde veya yayın araçları, bilgi işlem ağı veya elektronik haberleşme yolu ile de ayrıca ilan edebilir.

TEŞEKKÜRLER