Proje Tanıtım Toplantısı 24 Mart 2009 Bahar Ubay Türkiye’de İklim Değişikliği ile Mücadele için Kapasitelerin Artırılması Projesi Proje Tanıtım Toplantısı 24 Mart 2009 Bahar Ubay

I. UNDP ve İklim Değişikliği Çalışmaları Hakkında II. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? III. Proje Künyesi IV. Proje İle Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar V. Paydaşlar arası Sorumluluklar ve Metodoloji VI. Türkiye’nin Öncelikleri ve Kilometre Taşları

UNDP ve İklim Değişikliği Çalışmaları Hakkında

UNDP Hakkında Odak Çalışma Alanları UNDP, toplumların kalkınma ihtiyaçlarını karşılamak ve daha iyi bir dünya yaratmak için çalışan BM’nin küresel ağıdır. 166 ülkede hükümetlerin, sivil toplumun ve özel sektörün güvenilir ortağı olarak faaliyet göstermekte ve bu ülkelere, küresel ve ulusal kalkınma mücadelelerinde kendi çözümlerini bulmaları için yardım etmektedir. Odak Çalışma Alanları Demokratik Yönetişim Yoksulluğun Azaltılması Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Diğer Çalışma Alanları Proje Uygulama Desteği Özel Sektör ile İşbirliği Kalkınma ve Cinsiyet Bilişim Teknolojileri Bu alanlarda ilerleme kaydetmek için, UNDP aşağıdaki mercilerle ortaklıklar kurmayı amaçlamaktadır: merkezi hükümet, yerel yönetimler, sivil toplum, akademisyenler özel sektör I II III IV V VI

UNDP – Türkiye Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı UNDP Hakkında UNDP – Türkiye Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı I II III IV V VI

UNDP Hakkında Türkiye Ülke Ofisi Program ve Proje Tablosu (26 Aralık 2008 itibariyle) TEMATİK ALAN PROJE İSMİ   FON KAYNAĞI BAŞLANGIÇ TARİHİ / BİTİŞ TARİHİ TOPLAM (USD) Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma BTC Küçük Yatırım Fonu – I. Aşama TRAC 1&2 / T-CS 2004/2006 320.000 BTC Küçük Yatırım Fonu – II. Aşama 2006/2008 440.000 PIMS 3367 CC: Veri Toplama ve Proje Hazırlık Çalışmaları (INF-ÇOB) GEF GEF 2005 45.000 PIMS 3367 İklim Değişikliği: Birinci Ulusal Bildirim 2005/2006 805.000 PIMS 3065 IW: Karadeniz’in Bölgesel Ötrafikasyon Projesi GEF&UNDP 2004/2007 6.000.000 Sürdürülebilir Kalkınmanın Sektörel Politikalara Entegrasyonu Avrupa Komisyonu 3.000.000 Her Damla Değer Katar Bölgesel 2006/2011 6.500.000 MDGF 1680. Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi MDGF 2008/2011 7.000.000 PIMS 1988. Orman Koruma Alanları Yönetiminin Geliştirilmesi 2.600.000 PIMS 3697. Türkiye’nin Korunan Deniz Alanları Sisteminin Geliştirilmesi 2009/2013 6.220.000 PIMS 3646. Binalarda Enerji Verimliliği 2009/2014 21.320.000 PIMS 3449 Beyaz Eşyalarda Enerji Verimliliği 2009/2011 4.967.000 PIMS 3797 Sanayide Enerji Verimliliği 2010/2013 26.294.000 Iskenderun Bölgesi için Sanayi Sembiyozu BTC/SPO 2008/2009 120.000 İklim Değişikliği için Kapasite Geliştirme DPT/UNDP/TUSIAD 2009/2010 400.000 İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı İngiltere Büyükelçiliği TOPLAM 86,431,000 I II III IV V VI

İklim Değişikliği I. Ulusal Bildirim hazırlandı . mevcut durum analizi ÇOB koordinasyonunda UNDP’nın yürütücü kuruluş olduğu GEF destekli proje sonucunda İklim Değişikliği I. Ulusal Bildirim hazırlandı . mevcut durum analizi 1990-2005 yıllarına ait sera gazı emisyon envanteri politika ve önlemler, projeksiyonlar, vd. İklim Değişikliği ve Türkiye I II III IV V VI

Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu?

Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Gelişim Süreci Süreç Anlaşma Bilimsel Siyasi 1990/1992 IPCC 1. Değerlendirme Raporu (FAR-1990) Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC-1990) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS - 1992) 1995/1997 2. Değerlendirme Raporu (SAR - 1995) Berlin Buyruğu Geçici Çalışma Grubu (AWBM - 1995) Kyoto Protokolü (KP - 1997) 2007/2009 4. Değerlendirme Raporu (AR4 - 2007) 1. Hat: Bali Eylem Planı (BMİDÇS -2007) 2. Hat: AWG ve 2. Gözden Geçirme (KP-2005) 2012 Sonrası İklim Değişikliği Rejimi için Yeni Uluslararası Anlaşma (Kopenhag - 2009) Kaynak: 13/05/2008 tarih ve B.18.ÇYG.0.02.00.04-020/8366 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporundan uyumlaştırılmıştır. I II III IV V VI

Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye, 2001 yılında Marakeş’de gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı’nda (COP.7) “Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşulları tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” yönünde alınan karardan(26/CP7) sonra, 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDÇS’ne taraf olmuştur. UNFCCC karşısında taahhütleri : - Düzenli raporlar, ulusal bildirim ve SG envanterleri Sunma - İklim değişikliğini azaltma, uyum sağlama, sistematik araştırma, eğitim, öğretim ve halkın bilinçlendirilmesi için politikalar ve önlemler uygulama I II III IV V VI

Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? OECD üyesi   Ek I’de yer alıyor fakat 26/CP.7 no’lu karar ile diğer Ek I ülkelerinden farklı bir pozisyonu mevcut Kyoto Protokolüne taraf fakat Ek B’de yer almamakta AB üyeliğine aday Kyoto Protokolü esnek mekanizmalarından istifade edemiyor Yüksek seviyede sera gazı salınımı mevcut 2020 ve sonrası için hızlı büyüme öngörülmekte Kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH)’sının ve kişibaşı karbon salınımının düşük oluşu I. Ulusal Bildirime göre 2020 itibariyle alınacak bazı önlemlerle “Hiçbir Önlem Alınmaksızın Referans-(BAU)” senaryodan %10-12 sapma göstermesi sözkonusu Bazı azaltım önlemleri halihazırda uygulanmakta veya planlanmakta Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği BMİDÇS Listeler Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 OECD + AB + PEGSÜ (40 ülke) Emisyon Azaltımı Ek-2 OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Ek-1 Dışı Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, …) Yükümlülükleri yok KP Ek-B Ek-1 Ülkeleri (38 ülke) Türkiye ve Belarus (hariç) 2008-2012 arası dönem için 1990 seviyesine göre sera gazı emisyonlarında %5 azaltım I II III IV V VI

Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu?  Türkiye’nin şahsına münhasır diye tabir edebileceğimiz emsalsiz konumunu bu şemadan da görebiliriz. CAC&M: Orta Asya, Kafkas ve Moldova Ulkeleri Environmental Integrity Group AOSIS: Kucuk ada devletleri ittifaki Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Kaynak: 13/05/2008 tarih ve B.18.ÇYG.0.02.00.04-020/8366 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporundan uyumlaştırılmıştır. I II III IV V VI

Yeni Uluslararası Anlaşma Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? UNFCCC yani Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, uluslar arası çerçeve sözleşme niteliğinde olup süresi açık bir sözleşmedir. Kyoto Protokolü ise bu çerçeve sözleşme kapsamında yürürlüğe giren bir protokoldür. Geçerlilik Dönemi UNFCCC 1992- ~ Kyoto Protokolü 2008-2012 2012 Sonrası Yeni Uluslararası Anlaşma 2012 - ? I II III IV V VI

Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin Seragazı emisyonları 1990-2006 yılları arasında, 170.1 to 332.0 milyon karbondioksit eş değer ton civarına yükselerek %95 artış gösterdi. 1990 yılına göre 2007 yılı verileri kıyaslandığında ise bu değer %110 artışa dikkat çekmektedir. Aynı zamanda, Türkiye’nin Birinci Ulusal Bildirim hazırlığı sırasında hazırladığı seragazı emisyon senaryolarına göre ise mevcut baz durum ela alındığında (statüko: ek bir önlem alınmaması durumunda) türkiye’nin emisyonlarının 2020 yılı itibariyle 2007 yılına göre yaklaşık ikiye katlanacağı öngörülmektedir. İlave önlemlerin alınması durumunda ise baz senaryoya göre % 12lik bir azaltım sözkonusu olması projekte edilmiş bulunmaktadır. Türkiye’nin Emisyon Senaryoları Alınacak Önlemlerin Beklenen Etkileri Milyon metrik ton Önlem Alınmaksızın Önlem Alınması Durumunda Hesaplanan Gerçek Emisyonlar Yıllar Kaynak: I. Ulusal Bildirim I II III IV V VI

2006 yılı sektörlere göre Toplam Sera Gazı Emisyonları (Mt) 2006 yılı toplam sera gazı emisyonların % 77,8’i enerji sektöründen, %9,1’i atık sektöründen, %8,2 ‘si sanayi sektöründen %4,9’u ise tarım sektöründen kaynaklanmaktadır; %23’lük kısmı da yutak alanlar tarafından yutulmuştur. I II III IV V VI

Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye, son senelerde BMDİÇS toplantılarında Kyoto sonrası döneme dair ülke görüşlerini beyan ettiği şu ana kadar olarak bildirimlerini sunmaya başladı… Sunulan Bazı Bildirim Başlıkları 13 Ağustos 2008 : INFORMATION, VIEWS AND PROPOSALS BY TURKEY REGARDING PARAGRAPH 1 OF THE BALI ACTION PLAN OF THE AD HOC WORKING GROUP ON LONG TERM COOPERATIVE ACTION UNDER THE CONVENTION 22 Şubat 2008 : VIEWS OF TURKEY REGARDING THE WORK PROGRAM OF THE AD HOC WORKING GROUP ON LONG TERM COOPERATIVE ACTION UNDER THE CONVENTION   I II III IV V VI

Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği AB’ye aday bir OECD ulkesi olan ve BMĐDCS’nin Ek-1’inde yer alan Turkiye’nin, hızla artan sera gazı emisyonları ile her turlu yukumlulukten muaf tutulması olası gorunmemektedir. Ancak, ülkemizin bütün sektörlerini ilgilendiren bu kolektif meselede ÇOB’un tek başına üstesinden gelmesi beklenemez. Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği 5 Şubat 2009 / “Birleşmiş Milletlere İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine (BMİDÇS) yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edildi. 7 Şubat 2009 / İlgili Kanun Resmi Gazete’de yayınlandı. 2008-2012 / Ülkemizin Protokolün İlk yükümlülük döneminde (2008- 2012) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü(QELRC) bulunmamakta 2012 sonrası / iklim rejimi ve buna bağlı olarak ülkelerin alacağı yükümlülükler/sorumluluklar ise 2009 yılı sonuna kadar yapılacak müzakereler ile belirlenecek. I II III IV V VI

Türkiye’nin iklim değişikliği uluslararası müzakerelerine etkin katılımının sağlanması ve gönüllü karbon piyasalarında daha iyi deneyimler elde ederek Kyoto Protokolü’nün esneklik mekanizmalarını 2012 sonrasında başarılı şekilde tecrübe etmesi yönünde kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla bu proje ye ihtiyaç duyuldu ve geçen Ocak ayının sonlarına doğru hayata geçirildi. Proje Künyesi

Bütçe (US$) Nakdi Destek: DPT 300,000 UNDP 50,000 Ayni Destek: Proje Künyesi Bütçe (US$) Nakdi Destek: DPT 300,000 UNDP 50,000 Ayni Destek: TÜSİAD 40,000 ÇOB 10,000 TOPLAM : 400,000 I II III IV V VI

Proje Künyesi Temel Hedefler 2012 ardından Kyoto-sonrasına odaklanarak, Türkiye’nin uluslararası iklim değişikliği politikası diyaloglarına etkin bir şekilde dahil edilmesini sağlamak. Gönüllü Karbon Piyasası yoluyla emisyon ticareti mekanizmalarından faydalanabilmesi için, Türk Hükümetinin gerekli yapıları oluşturmasına destek olmak. İlgili paydaşların insan kapasitelerini, uluslararası müzakerelere ve karbon piyasalarına etkili bir şekilde katılabilmeleri için daha ileriye taşımak. I II III IV V VI

Süre Toplam Süresi: 18 ay Bitiş Tarihi : Haziran 2010 Proje Künyesi I III IV V VI

Paydaşlar arası Sorumluluklar ve Metodoloji

Ulusal İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu Paydaşlar arası Sorumluluklar ÇOB – Çevre ve Orman Bakanlığı (Projeye önderlik edecek ve projenin bütün eşgüdümünden ve uygulanmasından sorumlu olacaktır) DB – Dışişleri Bakanlığı (Uluslararası iklim değişikliği sürecinde, projeye rehberlik edecektir) DPT – Devlet Planlama Teşkilatı (İklim değişikliği sürecinde, politika geliştirilmesine projeye rehberlik edecektir) ETKB – Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı – (Kendi sorumluluk alanına giren konularda teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) STB – Sanayi ve Ticaret Bakanlığı– (Teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) TKB – Tarım ve Köyişleri Bakanlığı - (Kendi sorumluluk alanına giren konularda teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) MB – Maliye Bakanlığı – (Kendi sorumluluk alanına giren konularda teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) UT – Hazine Müsteşarlığı – (Kendi sorumluluk alanına giren konularda teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) TİK – Türkiye İstatistik Kurumu (Kendi sorumluluk alanına giren konularda teknik destek ve tavsiyelerde bulunacaktır) DTM, SPK Proje Paydaşları Paydaşlar, Proje Kurumsal Çerçevesi PROJE KURUMSAL ÇERÇEVESİ Proje Yürütme Kurulu (ÇOB, DPT, UNDP) Proje Ekibi Ulusal İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (2001’de kuruldu ve 2004’te yeniden düzenlendi.) Kamu Kurumları ÇOB DB DPT ETKB STB TKB MB HM TÜİK DTM SPK Özel Sektör Temsilci Kuruluşları* TÜSİAD TOBB Diğer STKlar BM Kurumları UNEP FAO UNFCCC UNIDO * : Paydaşlar verilen STKlarla sınırlı olmayıp Proje süresince yeni STKlar sürece dahil olabilir. I II III IV V VI

Paydaşlar arası Sorumluluklar 2012 sonrası müzakerelerinin şekillendiren Bali Yol Haritasının yapı taşları esas alınarak oluşturulmuş gruplar bazı kamu kurumlarımızın koordinasyonunda son dönemlerde müzakere sürecine dönük hazırlıklara katkı vermeye başlamış bulunmaktalar. Yine Bali yol haritasının ortak vizyon başlığı altında ÇOB’un eşgüdümünde ilgili diğer bakanlıklarla bilgi alışverişi ve diğer ülke bildirimlerine görüş bildirme noktasında çalışmalar yürütülmektedir. Aynı şekilde, azaltım başlığı ETKB’nın eşgüdümünde başta Bayındırlık ve İskan, STB’nin katılımı ile devam etmektedir. Finans başlığı, DPT eşgüdümünde maliye bakanlığı, hazine müsteşarlığı ile, uyum ise DSİ koordinasyonunda, Tarım ve Köy İşleri, Sağlık Bakanlıkları ve DMİ başta olmak üzere ilgili kurumların eşgüdümünde yürütülmektedir. Müzakereler Hazırlık Sürecinde Organizasyonel Yapı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu Çevre ve Orman Bakanlığı Dış İşleri Bakanlığı Proje Desteği Ortak Vizyon Azaltım Finans Teknoloji Transferi Uyum ÇOB ETKB DPT STB DSİ I II III IV V VI

Paydaşlar arası Sorumluluklar Karbon Piyasaları ile İlgili Kapasite Artırma Sürecinde Paydaşlar İlgili Kamu Kurumları Karbon Proje Geliştiriciler Bağımsız Denetçiler Proje Uygulayıcılar, Yatırımcı Firmalar Finansal Danışmanlık Hizmeti veren Kuruluşlar Dünya Bankası (Hazine Müsteşarlığının Odak noktası rolü ile) Sanayi, Enerji ve Çevre Örgütleri I II III IV V VI

Metodoloji : Kullanılan Araçlar Neler? Bunlar arasında Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Makedonya, Sırbistan, Türkmenistan, Ukrayna, Özbekistan yeralmaktadır. UNDP’nın bu ülkelerde ilgili projeler çerçevesinde, Ortak Uygulama, TKM ulusal onay mercilerinin kurulması ve kapasitelerin oluşturulması başta olmak üzere, karbon piyasalarına dair çeşitli analizler, baz seviyelerin belirlenmesi gibi çalışmaları yürütmüş bulunmaktadır. Bu proke kapsamında, bölge ülkelerdeki bu deneyimlerini, bu projelere aktarması sözkonusu olacaktır. Metodoloji : Kullanılan Araçlar Neler? Uluslar arası müzakerelere aktif katılım UNDP’nin bölge ülkelerde uyguladığı benzer kapasite geliştirme projelerine dair tecrübelerinden yararlanılması Bilgi akışını sağlayan araçlar – bilgilendirme ağı(portal), kılavuzlar, eğitimler, çalıştaylar, tartışma platformları Analizler, vb. – ör. ulusal çapta yönetmeliklerin şekillendirilmesine dönük çalışmalar, uzman desteği İlgili kurum ve diğer projelerle işbirliklerinin oluşturulması I II III IV V VI

Müzakerelere hazırlık Çalışma Grubu Metodoloji Proje müzakerelere hazırlık çalışma gruplarından edindiği güncel veri ve bilgi akışı ileTürkiye’nin karbon piyasaları ile ilgili çalışmalarının şekillendirilmesine katkı sağlayacaktır. 2009 yılı değişimlere açık olan bir yıl olarak, proje bu alanda kendi içinde esneklikleri barındırmaktadır. Müzakerelere hazırlık Çalışma Grubu Karbon Piyasaları Çalışma Grubu kararlar/ onaylar/ güncel bilgi akışı 2012 öncesi ve sonrası dönemlere br Türkiye’nin konumuna dair bilgi talebi I II III IV V VI

Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar

I. Dönem II. Dönem III. Dönem IV. Dönem Ocak – Mayıs 2009 Müzakerelere Hazırlık Odaklı Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar I. Dönem Ocak – Mayıs 2009 II. Dönem Haziran-Ekim 2009 III. Dönem Ekim- Aralık 2009; Ocak-Şubat 2010 IV. Dönem Mart-Haziran 2010 I II III IV V VI

Müzakerelere Hazırlık Odaklı Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Müzakerelere Hazırlık Odaklı Çıktı 1.1 ve 1.2 Türkiye’nin uluslar arası iklim değişikliği politikalarına ilişkin diyaloglara etkin bir biçimde dahil olması sürecinin kolaylaştırılması ve Türk yetkililerin bu alanda kapasitelerinin artırılması İklim Değişikliği müzakere süreci, müzakere teknikleri üzerine yoğunlaştırılmış eğitim verilmesi İklim değişikliği politika ve müzakerelerinde uzman kişi desteği ile müzakere belgesine ve Türk destek sağlanması : Türkiye’nin konumuna ilişkin önerilerin ortaya konması, önümüzdeki süreçteki uluslar arası toplantı kararlarına göre bu konumuna dair önerilerin güncellenmesi Müzakerelere hazırlık amaçlı Bali Yol Haritasının temel yapıtaşları altında çalışma grupları oluşturulması ve ulusal uzman yönlendirmesi ve kolaylaştırıcılığında ön hazırlık belgeleri ile desteklenen toplantılar aracılığıyla Türkiye’nin müzakere sürecine katkı sağlayacak görüş ve bildirimlerin oluşturulması I. Dönem Ocak-Mayıs 2009 I II III IV V VI

Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Çıktı 1.2 ve 2.1 Karbon Piyasası projelerinin değerlendirilmesi ve kabul edilmesine dönük öneriler Özellikle karar alma, politika oluşturma ve müzakerelerde yer alan kurumları hedef alan Ulusal İklim Değişikliği Konferansının düzenlenmesi Türkiye’de gerekli karbon piyasası işlevsel yapısının oluşturulmasına dönük paydaşlarla grup çalışmalarının, uzman analizi ve benzer çalışmaların yürütülmesi Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar II. Dönem Haziran – Ekim 2009 I II III IV V VI

Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Çıktı 2.2. İlgili paydaşların, belirlenen kurallara, şeffaf ve etkili uygulamalar göre Karbon Piyasa projelerinin geliştirme ve uygulama kapasitelerinin artırılması İletişim gereçlerinin geliştirilmesi ve özel sektörler diyalogların geliştirilmesi: Broşürler, kılavuzlar ve diğer Çeşitli hedef gruplarının KP’na etkin bir biçimde katılımını sağlamaya dönük çalıştay, eğitim toplantıları, tanıtım amaçları ve edinilen derslerin paylaşımı gibi bilinçlendirme etkinliklerinin düzenlenmesi Çıktı 2.3. Gönüllü KP ile ilgili bilgilendirici bir portalın kurulması Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar III. Dönem Ekim- Aralık 2009; Ocak-Şubat 2010 I II III IV V VI

Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar Çıktı 2.4 Türkiye’deki GKP projelerinin daha etkin uygulama olasılıklarının ve potansiyellerinin tespit edilmesi ve enerji, katı atık, ormanlaştırma sektörlerinde baz metodolojilerin belirlenmesi ve 3 proje niyet notunun geliştirilmesi Çıktı 2.5 Türkiye’nin İklim D. Kapasitelerinin artırılması için gelecekteki etkinliklere dönük önerilerin sunulması. VI. Dönem Mart-Haziran 2010 I II III IV V VI

Türkiye’de Gönüllü Karbon Piyasalarının Durumu Karbon Piyasaları, doğru şekilde planlandıkları ve uygulama buldukları takdirde: Bilgi paylaşımında şeffaflık, bölgesel farklılıkların azaltılmasına, teknoloji ve bilgi transferi gibi katkılarıyla bilinen ‘yaptırım ve kontrol veya doğrudan düzenlemeler şeklinde nitelendirilen çevre kirliliğini önlemeye dönük ilgili yöntemlerden daha avantajlı bir seçenek olabilmektedirler. Gönüllü Piyasalar Türkiye’ye neler kazandırıyor? Karbon azaltımını sağlayan her türlü projelerin hayata geçirilmesi için bir teşvik niteliğindedir. Bu piyasa içinde yer alacak tüm taraflar (kamu, özel, STK) bilgi ve tecrübe ile Kyoto Protokolünün 2012 sonrası karbon projelerinde ev sahibi taraf olması durumunda teknik alt yapının güçlenmesine katkı sağlamakta. Daha verimli enerji kullanan temiz teknolojilere yatırım yapılması cazip hale getirebilmektedir. Uygun standart seçimine bağlı olarak, Sürdürülebilir kalkınmanın etkin uygulanmasının önünü açmaktadır. İşletmelerde enerji ve hammadde tasarrufunu sağlayarak rekabet ve verimliliği güçlendirecektir. Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, atık yönetimi, arazi kullanımı ve ormancılık gibi konularda kurumsal sosyal sorumluluk projelerinin genişlemesini sağlayacaktır. Ülkemizde uygulamadaki eksiklikler nelerdir? Bu farklılıkları gidermek amacıyla ve yapılacak her türlü envanter çalışmalarına altlık oluşturacak bir çalışmanın ilgili resmi kurum tarafından yapılarak yayınlanması ve peryodik olarak güncellenmesi gerekmektedir. Bu piyasa içinde yer alacak tüm taraflar (kamu, özel, STK) bilgi ve tecrübe ile Kyoto Protokolünün 2012 sonrası karbon projelerinde ev sahibi taraf olması durumunda teknik alt yapının güçlenmesine katkı sağlayacaktır. Daha verimli enerji kullanan temiz teknolojilere yatırım yapılması cazip hale gelecektir. Uygun standart seçimine bağlı olarak, Sürdürülebilir kalkınmanın etkin uygulanmasının önünü açılacaktır. 33 I II III IV V VI 33

Gönüllü Karbon Piyasaları Kayıt Sisteminin Kurulması Özel Sektör, Kamu ve İlgili diğer paydaşlar arasındaki “Bilgi Akışı” eksikliği Sorumlu Kurum/Kuruluşların tanımlanmaması ve/veya görev tanımı eksiklikleri (örneğin:ülkeye özgü referans değerlerin hesaplanması ve resmi olarak duyurulması ilgili bir birim yoktur. Proje kayıt, duyuru ve izleme sisteminin oluşturulması ve yönetilmesi ile ilgili birim/kurum/platform yoktur.) Kamu kurumlarının piyasanın gelişimi sürecinde herhangi bir açıklama ve duyuruda bulunmaması Yerel ve ulusal STK’ların projelerin değerlendirilmesi ve izlenmesi sürecinde sürdürülebilir kalkınma önceliklerini gözetecek şekilde aktif bir katılım sağlayamaması, Karbon dengelemesine dair yurt içinden talep olmaması, Gönüllü Karbon Piyasaları Kayıt Sisteminin Kurulması Gönüllü KP’larında geliştirilen projelerin bir kayıt ve onay sürecine tabii olması bir zorunluluk değil, ANCAK: Projelerin ulusal politika ve SK öncelikleri ile güvence altına alınmalarına destek olabilir Devletin karbon projeleri için uygun ortamı yaratmasına olanak sağlayacaktır Projelerin güvenirliliğini artırmaya dönük katkı sağlayacaktır Projelerin aynı ya da benzer standartlara göre dizayn edilmesine önayak olabilir OU/TKM (JI/CDM)’ına dönüşümü olası hale getirebilir Satış fiyatlarını yükseltebilir I II III IV V VI

Şu ana kadar yürütülen çalışmalar 28 Şubat – 1 Mart Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi Hazırlık Çalıştayı: Lojistik ve koordinasyon desteği sağlandı. 9 - 13 Mart Uluslar arası uzman desteği ile Bali Yol Haritasının Yapı taşları altında kurumsal görüşmeler yürütüldü ve Türkiye’nin müzakere stratejisine dönük ilk çerçeveye dönük öneriler sunuldu. Şubat - Mart boyunca ikili kurumsal görüşmeler ve durum analizi çalışmaları yürütüldü. UNEP FI ile olası işbirlikleri görüşüldü. EÜD Karbon Ticareti konferansı süresi ve sonrasında olası paydaşlarla işbirlikleri görüşüldü. I II III IV V VI

Diğer Projelerle Etkileşim İklim Değişikliği ile Mücadele Konusunda Sektörel Maliyetlerin Tespiti Projesi Ülkemizin son yirmi yıl içerisinde enerji, kentleşme, ulaştırma, ormancılık, sanayi ve tarım sektörlerinde yürüttüğü tedbirler sonucunda azaltılan sera gazı salım miktarının belirlenmesi, Ülkemizin orta ve uzun vadeli (2012-2020, 2020-2050) emisyon azaltım tedbirleri demetini oluşturacak seçeneklerin ve bu seçeneklerin maliyetlerinin belirlenmesi, İklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik tedbirlerin genel makro ekonomik değişkenlere (büyüme, gelir, istihdam, vb.) etkilerini dinamik bir şekilde inceleyen model geliştirilmesi, 2012 sonrası uluslararası rejim seçeneklerinin, önemli emisyon salımı yapan ülkelerin pozisyonları, iklim değişikliği politikalarının değerlendirmelerinde uluslararası örnekler ve ülkemize olası etkilerinin araştırılması I II III IV V VI

Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı Projesi Diğer Projelerle Etkileşim MDG-F Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi Dünya Bankası’nın karbon piyasaları alanında Türkiye’ye dönük bilgilendirme ve kapasite geliştirme desteği (Karbon piyasalarına dönük bir çalıştay hazırlığı için olası işbirlikleri değerlendirilmekte) Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı Projesi 2. Ulusal Bildirim Hazırlık Projesi Alman Çevre Bakanlığı ve Yatırımcı bir Kuruluş I II III IV V VI

İkinci İD Ulusal Bildirimi Diğer Projelerle Etkileşim Her ne kadar sektörel analizler projesinin sonuçları TR’nin konumunu analitik olarak belirleyici altlık çalışmaları sunacak olsa da, ülkemizin bu çalışmanın nihai sonuçlarını beklemeden çalışmaları hayata geçirmesi gerekiyor. İD Ulusal Eylem Planı Azaltım + Uyum İklim Değişikliği’nin Etkileri -Senaryo Sonuçları (TÜBİTAK - DMİ- İTÜ) Kapasitelerin Artırılması Projesi Sektörel Analizler MDG-F : TR’nin Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Ulusal İD Müzakere Belgesi Kamu Karbon Piyasaları : Özel Sektör, STK İkinci İD Ulusal Bildirimi I II III IV V VI

Projeden Önce Türkiye’nin, Kopenhag’a giden yolda konumunu müzakere etmeye dönük daha etkili donanım, insan kaynakları ve lojistiğe ihtiyaç duyması Türkiye’nin UNFCCC/KP kapsamında konumunun belirsiz oluşu Karbon piyasaları ile ilgili bir ulusal yetkili merciinin ve yetkin ulusal uzman kapasitelerinin var olmayışı İlgili paydaşlarla değerlendirmek üzere gönderilen GKP projelerinin ön kabulü için gerekli ulusal mevzuat ve işlemlere dair ilişkin prosedürel önerilerin bulunmayışı   I II III IV V VI

Projeden Önce Özel ve kamu sektörleri arasında karbon piyasaları ile ilgili ortak bir dilin bulunmayışı, ulusal düzeyde bilgi akışının zayıf oluşu; teknik ve hukuki belirsizliklerden dolayı yatırım risklerinin yüksek oluşu KP’nun esneklik mekanizmaları ile entegre olmaya dönük bir yol haritasının bulunmaması  I II III IV V VI

Projeden Sonra Türkiye’nin UNFCCC/KP kapsamında istenen durumunun açıklığa kavuşturulması sağlanmış olması Karbon piyasaları için ulusal değerlendirme kuralları ve işlemleri belirleyen öneri paketi Karbon piyasalarında işlem bulan faaliyetlerin yasal konumları ile ilgili durum ve öneri raporu Proje değerlendirmeye yetkinlik kazanmış ulusal kamu sektörü uzmanları Enerji, katı atık ve ormanlaştırma alanlarında temel patikaların belli olması Karbon Piyasaları ile ilgili -Bilgilendirme Ağı Karbon piyasalarının geleceğine dönük değerlendirmeler  I II III IV V VI

Türkiye’nin Öncelikleri ve Kilometre Taşları

Karbon Piyasaları açısından TR’nin Öncelikleri Türkiye’nin Öncelikleri Hukuki destek: Ülkemiz açısından önemli olabilecek bir diğer önemli nokta ise, GKPnda işlem bulan bu faaliyetlerin uluslar arası bir ticari faaliyet olması nedeniyle ticari ve mali açılımlar yaratıyor olmalarıdır. Bu da serbest ticarete tabii olan, aynı zamanda bu faaliyetler sonucu ihraç edilen bir mal olarak ele alınan seragazı azaltım emtiasından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi gibi resmi bir karar gerektirebilir. Ancak, bu projelerin hali hazırda vergiye tabii olmamaları, temiz teknoloji yatırımlarına sağlanan kamu teşviği şeklinde değerlendirilmekte olup, diğer ülkelerdeki bu alandaki uygulamalar da dikkate alınarak, proje çerçevesinde en makul yasal düzenleyecilerin değerlendirilip hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. Karbon Piyasaları açısından TR’nin Öncelikleri Hukuki destek : Yasal düzenlemeler Kurumsal altyapı : DNA, yetkin insan kaynakları Pazarlama Stratejisi : Yatırımcılara tanıtılması, karbon fuarlarında temsil edilmesi Doğru Bilgi Akışının Sağlanması : Türkçe bilgilendirme ağının oluşturulması ve düzenli olarak güncellenmesi Çevre finansmanının, ulusal karbon piyasalarını da etkili kılacak kullanımının sağlanması amacıyla, iklim değişikliği ile mücadele fonları sağlayan kalkınma bankaları ile koordineli işbirliğinin sağlanması (ör.: WB –TSKB) I II III IV V VI

Türkiye’nin Öncelikleri Uluslararası İklim Değişikliği Müzakerelerinde Türkiye’ye İlişkin Durum   Aralık 2009’da Danimarka, Kopenhag’da gerçekleşecek UNFCCC Konferansında 2012 sonrası iklim değişikliği rejimine ilişkin ana çerçeve üzerinde görüş birliğine varılması bekleniyor. Gelişmekte olan ülkelerin de bağlayıcı taahhütte bulunması bekleniyor. Gelişmekte olan ülkeler ekonomik büyüme hızlarını azaltacak adımlar atmak istemiyor. Bali Konferansında gelişmekte olan ülkeler ilk defa “ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir” emisyon azaltımı sağlaması yönünde çalışacakları konusunda görüş birliğine vardılar. I II III IV V VI

Uluslararası İklim Değişikliği Müzakerelere İlişkin Durum Türkiye’nin Öncelikleri Uluslararası İklim Değişikliği Müzakerelere İlişkin Durum Bali eylem planı, şu an ve 2012 sonrası döneme dair anlaşmaya varılmasına dönük bir çıktıya ulaşmak ve 15. oturumda bir karar çıkarmak için uzun dönemli işbirlikçi faaliyetler yoluyla anlaşmanın bütün olarak etkin ve sürdürülebilir uygulanması amacı ile diğerlerine ilaveten aşağıdaki maddelere de değinen kapsamlı bir yöntem lanse etmeye karar verdi: 1 (b) Diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki maddeleri de dikkate alarak geliştirilmiş ulusal/uluslararası azaltım faaliyetleri : (i)Ulusal şartlardaki farklılıkları göz önünde bulundurarak ülkeler arasında çabaların karşılaştırmasını mümkün kılan Sayısal olarak emisyon kısıtlama ve azaltım hedeflerini içeren, ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir ulusal olarak uygun azaltım taahhüt veya faaliyetlerinin bütün gelişmiş üye ülkeler tarafından geliştirilmesi (ii) Sürdürülebilir kalkınma bağlamında teknoloji, finansman ve kapasite oluşturma ile desteklenmiş ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir ulusal olarak uygun azaltım faaliyetlerinin gelişmekte olan üye ülkeler tarafından geliştirilmesi I II III IV V VI

Pazarlık (Bargaining) Türkiye’nin bu süreçteki iletişim psikolojisini değerlendirecek olursak; mevcut kuralı değiştirmesinin sırası gelmiştir. Ülkemiz, Kyoto protokolü gelişim sürecine etki ya da kontrol etme şansını yakalayamamış bir ülke olmasına nedeniyle doğal olarak farklı konumda olduğu diğer gelişmiş ülkelerle bir arada listelendiği sözleşme statüsünü haklı olarak inkar etmeyi tercih etti. Ancak, sürece entegre olamaması nedeniyle de günümüze kadar müzakerelere sadece gözlemci statüsünde katılabildi. Bu nedenle de yer yer düştüğü bu duruma öfke duydu. Artık Türkiye içinde uluslararası iklim diyaloğunda makul bir konumla yer almak için pazarlığın zamanı gelmiş bulunmakta! Türkiye’nin bu durumla yüzleşmede depresyona girmemesi ve yapabileceklerinin ötesinde yükümlülük olasılığı ile karşı karşıya kalmaması ve dolayısıyla da makul olmayan bir durumu kabullenmek durumunda kalmaması gerekiyor. Bunun yolu da, Uluslararası diyalogda uygun konumunu Kopenhag’a giden süreçte belirlemesi ve artık TR’nin de çözümün bir parçası olması için önümüzdeki dönemi çok iyi değerlendirmesinden geçmekte. İletişim Psikolojisi İnkar (Denial) Öfke (Anger) Pazarlık (Bargaining) Depresyon (depression) Çözümün parçası olma Kabullenme (acceptance) Fırsatları yakalamada proaktif davranma Kaynak:Dr Elisabeth Kubler-Ross 1969 I II III IV V VI

2009- 2010 Yıllarında Türkiye’nin Kilometre Taşları 29 Mart - 8 Nisan, Bonn AWG-KP7 AWG-LCA5 1-12 Haziran Bonn SB 30 AWG-KP8 AWG-LCA6 Taslak Anlaşma Metni Diğer taraf ülkelerle koordinasyon sağlanması 28 Eylül - 9 Ekim Bangkok AWG-KP9 AWG-LCA7 Taslak metne dair gerekli görülmesi durumunda olası 7-18 Aralık Kopenhag COP15 MOP5 Türkiye’nin 2012 sonrası anlaşma çerçevesinde son konumunun belirlenmiş olması olası 2010 başlangıcı Ulusal Düşük Karbon Stratejisinin Geliştirilmesi I II III IV V VI

Düşünmek kolay, yapmak zordur. Ancak en zor Basarili bir proje: ciktilarimizin net olmasina ve dolayisiyla indikatorlerimizin olculebilir olmasina bagli ! Bu baglamda sizlerden onumuzdeki gunlerde gonderecegimiz ankete yanit vermenizi projenin basarisi icin oldukca onemli. Düşünmek kolay, yapmak zordur. Ancak en zor olanı düşünüleni yapmaktır! To think is easy. To act is difficult. To act as one thinks is the most difficult. Goethe

İrtibat için : Proje Yöneticisi bahar. ubay@undp İrtibat için : Proje Yöneticisi bahar.ubay@undp.org T: 0312 454 11 75 Proje Asistanı Serdil.cevheri@undp.org T: 0312 454 11 69