ÇAĞDAŞ ÖĞRETMEN YETİŞTİRME YAKLAŞIMLARI

Araştıran ve bilgi üreten öğretmenlerin yetiştirilmesi gerekmektedir. Öğretmen eğitimi öğretmen adaylarına yaşam boyu öğrenme ve bu gelişme ve değişime ayak uydurma becerileri kazandıracak şekilde düzenlenmelidir.

Günümüz öğretmenleri sorgulayıcı, risk alabilen, aktif, yaşama olumlu yaklaşan, moral değerleri yüksek, kendini geliştirmeye ve değiştirmeye açık ve liderlik özelliklerine sahip olmalıdır.

Eleştirel düşünme ve problem çözme yeteneğine sahip öğretmenlerin yetişmesinde öğretmen eğitimi önemli rol üstlenmektedir. Günümüzün öğretmenleri yalnızca bilgi aktaran değil, bilgiye ulaşma yollarını öğreten, bilgiyi kullanabilen olmak durumundadır. İyi bir yol gösterici veya rehber olmalıdır. Teknolojiye vakıf ve onu alanında etkili bir biçimde kullanabilir olmalıdır.

Özetle; çağdaş öğretmen eğitim programlarıyla, öğretmen adaylarının gelişimci ve yenilikçi olarak yetiştirilmeleri ve bu bilgi ve becerilerini etkili bir şekilde öğrencilerinde geliştirebilmeleri beklenmektedir.

Geliştirilen yeni öğretmen eğitim yaklaşımlarında üç temel unsur öne çıkarılmaktadır. Bunlar; Okul – üniversite işbirliği Yansıtıcı düşünme Aksiyon araştırması

OKUL - ÜNİVERSİTE İŞBİRLİĞİ Okul - üniversite işbirliği günümüzde öğretmen eğitim programlarının vazgeçilmez unsurlarından birisidir. Öğretmen adaylarının eğitiminin sorumluluğu üniversite ve okul arasında paylaştırılmıştır. Okul uygulaması öğretmen adaylarına çalışmaya başladıklarında karşılaşacakları ortamın bir örneğini görme ve tecrübeli öğretmenlerin deneyimlerinden yararlanma, öğrencilerle gerçek ortamda öğretme deneyimleri kazanma sağlaması bakımından öğretmen eğitiminin önemli bir parçası olmaktadır.

OKUL - ÜNİVERSİTE İŞBİRLİĞİ Öğretmen adayları, üniversitede kendilerine sunulan teorik bilgilerin burada uygulamasını görerek ya da kendileri bizzat uygulayarak daha iyi öğrenme ve kendilerini geliştirme imkanı bulmaktadırlar. Böylece öğretmen adaylarının hem teorik hem de pratik yönden gelişmesi sağlanmaktadır.

YANSITICI DÜŞÜNME Yansıtıcı düşünme bireylerin deneyimleri üzerine düşünmesi, deneyimlerini sorgulaması, muhakeme etmesi ve anlam kazandırması olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bireyin ne yaptığı, nasıl ve niçin yaptığı konusunda açık ve eleştirel bir şekilde düşünmesidir. Bu sayede, birey ne yaptığının farkına varmakta, yaptıklarının olumlu ya da olumsuz yanlarını ortaya çıkarmakta, olumsuz olanları nasıl olumluya çevirebileceğini düşünmekte ve bu yönde tedbirler alabilmektedir.

Yansıtıcı düşünme öğretmen adayına, kendisine sunulan fikirleri aynen uygulama yerine onları sorgulama, yeni fikirlere ulaşma ve bu fikirler doğrultusunda sürekli gelişme imkanı sağlamaktadır. Yansıtıcı düşünme öğretmen adaylarına hem kişisel hem de profesyonel yönden sürekli gelişim imkanı sağlamaktadır. Bu gelişme dolaylı olarak okul ve toplum gelişimine de katkı sağlamaktadır.

YANSITICI DÜŞÜNCE Yansıtıcı düşüncenin anlamı 4 boyutta sunulmuştur; 1-)Yansıtıcı düşünmede görüşler yalnızca basit bir biçimde sıralanmamakta; görüşler arasında anlamlı ilişkilere dayanan bir ardışıklık söz konusudur. 2-)Yansıtıcı düşünmede olgular ve olaylara ilişkin duygu ve inançlar üzerinde durulmaktadır. 3-)Yansıtıcı düşünme, inancı bazı temellere dayandırmaktadır. 4-)Yansıtıcı düşünme bir inancın doğasına, koşullarına ve temellerine ilişkin bilinçli bir araştırma yapmayı gerektirmektedir.

Yansıtıcı Düşünmenin Yararları Yansıtıcı düşünmenin öğretmene sağladığı yararlar; 1.Öğretme-öğrenme yaşantılarının etkinliği üzerinde düşünmeye yönlendirir. 2.Sınıftaki olayları algılamayı ve çözümlemeyi sağlar. 3.Öğrenciler için ilgi çekici bir öğrenme ortamı oluşturmaya yardımcı olur. 4.Mesleki açıdan gelişimi ve gelişim sürecini denetlemeyi sağlar.

Yansıtıcı Düşünmenin Yararları Yansıtıcı düşünmenin öğrenciye sağladığı yararlar; 1.Öğrenme hedefleri belirlemeye yönlendirir. 2.Kullandığı öğrenme stratejisi ve stilleri üzerinde düşünmeyi sağlar. 3.Öğrenme düzeyini belirlemeye yardımı olur. 4.Öğrenme sorumluluğunu almasını sağlar. 5.Sorun çözme yeteneğini geliştirir. 6.Kendini değerlendirme becerisini geliştirir.

AKSİYON ARAŞTIRMASI Öğretmen eğitim programlarında aksiyon araştırması öğretmen adaylarına “araştırmacı öğretmen” kimliği kazandırmayı amaçlamaktadır. Yansıtıcı düşünmede olduğu gibi burada da temel hedef öğretmen adaylarına yaşam boyu öğrenme yetenekleri kazandırmaktır. Aksiyon araştırması bireylerin kendi uygulamalarında karşılaştıkları bir problemi çözmek ya da profesyonel uygulamalarında gelişme sağlamak ve kendilerinin ve/veya kurumun performansını arttırmak için geliştirdikleri planlı ve sistematik çalışmalardır. Öğretmen eğitim programlarına “alan çalışması” dersi dahil edilerek öğretmen adaylarının bu becerilerini geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

EĞİTİM BİLİMLERİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR

YARATICI DÜŞÜNCE Yaratıcılık; her bireyde var olan ve insan yaşamının her bölümünde bulunabilen bir yeti, günlük yaşamdan bilimsel çalışmalara dek uzanan geniş bir alanı içine alan süreçler bütünü, bir tutum ve davranış biçimidir.

YARATICI DÜŞÜNCE Genel olarak yaratıcılık, bilinenin alışılmış ve kalıplaşmış olanın tam karşıtı olan bir davranış biçimi, düşünme süreci ya da yeni bir ürün ortaya koyma becerisi olarak tanımlanmaktadır.

Yaratıcı Düşünme Süreci bir dizi becerilerden oluşmaktadır Yaratıcı Düşünme Süreci bir dizi becerilerden oluşmaktadır. Bu beceriler: Bilginin uygunluğunu belirlemek Düşünce ve gerçek arasındaki farkı ayırt etmek Belirtilmemiş varsayımları tanımlamak Hüküm meydana çıkarmak Makul seçenekleri ya da çözümleri öne sürmek Olası sonuçları önceden tahmin etmek

Değerlendirme aşaması Yaratıcı düşünme süreci ile ilgili en basit açıklamayı getiren model Graham Wallas’ın 1926’da geliştirdiği modeldir. Bu model dört aşamadan oluşmaktadır. Bunlar: Hazırlık aşaması Kuluçka aşaması Aydınlanma aşaması Değerlendirme aşaması

Hazırlık aşaması : Hazırlık döneminde, sorun, gereksinim ya da gerçekleştirilmek istenen şey saptanmakta ve tanımlanmaktadır. Çözüm ya da gereklilikler için bilgi ve malzeme toplanır ve bunlar çözümün geçerliliği, işlerliği bakımından ölçütlere vurulmaktadır.

Kuluçka aşaması: Kuluçka aşamasında, sorundan çıkarak geriye gidilir, sorun zihin irdelemesine, incelenmesine bırakılmaktadır. Bu dönem hazırlık aşamasındaki gibi dakikalar sürebileceği gibi, haftalar ya da yıllar sürebilir.

Aydınlanma aşaması: Aydınlanma aşamasındaki fikirler yaratıcılığa bir temel oluşturmak üzere zihinde doğmaktadır. Bu fikirler sonuç ya da yaratıcılık eğitimi almak öğrencilerin hayal güçlerini geliştirmede, özgün buluşlar ortaya koymalarını sağlamada, karşılaştıkları problemlerde yeni çözüm yolları bulmaları ve kendilerine güvenlerini sağlamada önemli bir yere sahiptir.

Değerlendirme aşaması: Bilinçli ve mantıksal düşünmenin ağırlıklı olduğu dönemdir. Çözümler sınanmakta, aksaklıklar giderilmekte, eksiklikler tamamlanmaktadır. Çözümün denendiği, değerlendirildiği, gerekli son düzeltmelerin yapıldığı aşamadır.

ELEŞTİREL DÜŞÜNME Eleştirme; bir şeyi iyi ya da kötü yanlarıyla değerlendirmektir. Eleştirel düşünme kavramı ise Sokrates e dayanmaktadır. Önceleri bu kavramdan mantıklı düşünme anlaşılmaktaydı. Zaman zaman olayların doğru biçimde tanımlanması olarak da ele alınan eleştirel düşünme daha sonra kapsamlı biçimde tanımlanmıştır. Eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılmasında dikkat edilmesi gereken noktalardan biride tartışma yönteminin anlatma yöntemine göre daha etkili olmasıdır.

Öğrencilerine üst düzey sorular soran, verilen yanıtların kanıtlarla desteklenmesini isteyen öğretmenler, öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini kazanmalarını ve onların eleştirel düşünmeye olan eğilimlerinin artmasını sağlamaktadır. Öğrencilerin problem çözerken verilen bilginin gerekliliğini ve uygunluğunu araştırmalarını sağlama, problemlerin farklı çözüm yollarını isteme, öğrenciler arası iletişimi ve etkileşimi artırma, öğrencilere açık uçlu sorular sorma, soruları yanıtlamaları için öğrencilere yeterince zaman tanıma eleştirel düşünme öğretiminde kullanılacak yollardandır.

Eleştirel Düşünme Eğitimi Düşünmeyi öğretme, düşünme becerilerinin bir öğretim programı çerçevesinde öğretilmesidir.

Düşünmeyle ilgili öğretimin üç bileşeni vardır. Bilişsel süreçlerin öğretilmesi: Eğitimin bu kısmı, bireyin nasıl düşündüğü, belleğinin nasıl çalıştığı, nasıl düş kurduğu ve nasıl öğrendiği gibi bilişsel süreçlerin öğretilmesiyle ilgilidir. Düşünmenin bilincinde olması: Öğrencilerin nasıl düşündüklerinin, nasıl yargıda bulunduklarının tartışılmasıyla, farklı öğrencilerin düşünme süreçlerinin karşılaştırılmasıyla kazandırılmaktadır. Epistemik biliş: Bilim adamlarının, sanatçıların, düşünme süreçleri, sanatçılar ile bilim adamlarının düşünme farklılıklarını inceleyen biliştir.

Eleştirel Düşünen Bireyin Özellikleri İyi düşünen bir birey; a) Bir sorunu, problemi veya iddiayı açık bir biçimde ifade eder. b) Diğer bireylerin kesin bir dil kullanmasını ister c) düşünmeden hareket etmez d) Çalışmalarını kontrol eder e) Bir düşünceyi oluşturmada azimli olur f) Öne sürülen iddiaları destekleyen nedenleri ve kanıtları araştırır ve sunar. g) Daha çok dogmalar ve özlem duyulan düşünceler yardımıyla değil, sorunlar, amaçlar ve sonuçlar yardımıyla yargılar h) Ön bilgileri kullanır. ı) Yeterli kanıt bulunana kadar yargıdan şüphe duyma eğilimi içindedir.

MEDYA EĞİTİMİ Medya eğitim, medyanın nasıl çalıştığı, medyanın hangi yollarla bizim gerçeği algılamamızı ve davranışlarımızı etkilediği, medyanın verdiği iletilerin uygunluğunun nasıl değerlendirilmesi gerektiği, sağlıklı olmayan önerilerin nasıl geri çevrileceği gibi konuları kapsamaktadır. Medya bugün dünyada demokrasilerin işleyiş motoru olma işlevine sahiptir.

Medyanın temel görevi gelişen olaylara doğru bilgiyi aktararak toplumu gelişmelerden haberdar etmektir. Medya bilinçli ve denetimli olarak kullanılırsa zararlı etkileri azalıp yararları da gündeme gelmektedir, ancak şu anda tüm dünyada medyanın olanakları kuralsız ve sınırsız biçimde kullanılmaktadır.

YAPILANDIRICI YAKLAŞIM Daha çok felsefi yönü ağır basan yapılandırmacılık son dönem eğitim bilimleri literatüründe önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Nesnel bilgiyi tümüyle yada büyük oranda reddeden bu yaklaşım; uzlaşmayı, işbirliğini, kültürü, bilginin değişkenlik, geçicilik ve durumsallığını temel almakta, öznellik ve göreliği vazgeçilmez ilkeler olarak sunmakta; uluslar arası literatürde benimsendiği kadar tepki çekmekte, önemsendiği kadar hafife de alınmaktadır.

Yapılandırmacı öğrenmenin temelleri; 1.Bilgiyi araştırma, yorumlama ve analiz etme 2.Bilgiyi ve düşündürme sürecini analiz etme 3.Geçmişteki yaşantılarla yeni yaşantıları bütünleştirme

YAPILANDIRICI YAKLAŞIM Günümüzde bireylerden bilgi tüketmekten çok bilgi üretmeleri beklenmektedir. Çağdaş dünyanın kabul ettiği birey, kendisine aktarılan bilgileri aynen kabul eden, yönlendirme ve biçimlendirmeyi bekleyen değil, bilgiyi yorumlayarak anlamın yaratılması sürecine etkin olarak katılandır.

Yapılandırmacılığa göre ne öğrenilirse öğrenilsin, bu, öğrenmenin gerçekleştiği bağlam ve önceden bilinenlerden ayrı düşünülemez. Yapılandırmacılık bireyin dışında gerçek bir dünya olduğunu kabul etmekle birlikte bu dünyayı anlamlandırmanın bireye özgü olduğunu belirtmektedir.

ÖĞRENEN OKUL Sanayi devrimine göre yapılandırılan okullarda, geçmişten günümüze gelinceye kadar önemli değişiklikler ortaya çıkmıştır. Okulun bu hızlı gelişmelere ayak uydurabilmesi ve bilgi toplumunun gereklerini yerine getirebilmesi için, öğreten örgüt anlayışından sıyrılarak öğrenen örgüt anlayışını benimsemesi gerekmektedir.

Bireyin yaşamının en önemli bölümleri, eğitim örgütlerinde geçmektedir. Bireyin davranışlarını, düşüncelerini, hayat felsefesini eğitim örgütleri yani okullar belirtmektedir. Okullar, öğrenen örgüt kavramı ile birlikte geleneksel “öğreten okuldan” “öğrenen okula” doğru kendilerini geliştirme çabası içine girmişlerdir. Öğrenen okul öğrencilerinin aktif olduğu “öğretme etkinliğinin” değil “öğrenme etkinliğinin” ön planda olduğu okuldur.

Öğrenen Okulun özellikleri Öğrenen okul; 1. Açıkça belirtilen amaçlarla beklenen öğrenmeyi tanımlar ve vizyon sahibidir. 2. Değişim kültürü oluşturur. 3. Personel geliştirme eğilimindedir ve personelini destekler. 4. Toplumsal değişim sürecinde doğru hizmeti gerçekleştirir. 5. Farklı gruplarla işbirliği içindedir ve örgüt yapısını yeniler. 6. Üretim sürecinde ve çıktılardan dönüt alarak kendini sürekli düzeltmeye ve yenilemeye çalışır. Değişmeyen tek şeyin değişim olduğu günümüzde okulun çağa ayak uydurması için, kendi içinde etkili bir öğrenme ortamı oluşturması gerekmektedir.

Okullarda Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler Okul Kültürü: Değişmeye açık bir okul kültürü oluşturulmalıdır. Ayrıca demokratik, katılımcı, sevgi ve saygıya önem verilen bir ortam oluşturulmalıdır. Grupla Öğrenme: Grupla öğrenmeden önce bireysel öğrenme sağlanmalı sırasıyla grup ve kurumsal öğrenmeye geçilmelidir. Okul Yöneticisinin Yönetim Biçimi: Demokratik, katılımcı, saygı ve sevgiye önem veren yeni yönetim yaklaşımlarına uygun bir yönetim şekli uygulanmalıdır. Okulun Çevre Yapısı: Okul çevresi ile bir bütün oluşturmayı, çevreyi bütünün bir parçası olarak görmelidir.

WEB TABANLI EĞİTİM İnsanların bilgiye ulaşma, bilgiyi paylaşma, saklama ve üretme ihtiyaçları doğrultusunda ortaya çıkan önemli bir iletişim ağı olan internet, sunduğu bilgiye erişim ve iletişim hizmetleri ile eğitim başta olmak üzere pek çok alanda kullanılır hale gelmiştir, internet aracılığıyla, her geçen gün değişen ve gelişen bilgiye “herkesin, her yerde ve her zaman” ulaşabilmesi mümkün olmaktadır. Web tabanlı eğitimin öğretmenler için yararları; 1.Öğretmenler herhangi bir yerden öğretebilirler. 2.Öğretmenler daha az yolculuk yaparlar. 3.Ders içeriği dinamik olabilir. 4.Öğretmenler zamandan tasarruf ederler 5.Öğretmenler, öğrencilerini ve kaynakları anında kontrol edebilir.

WEB TABANLI EĞİTİM Web tabanlı eğitimin öğrenciler için yararları; 1. Öğrenmeyi geliştirir. 2. Daha iyi öğretim tekniklerini olanaklı kılar 3. Sınıfta öğretim kadar etkilidir. 4. Öğrencilerinin doyumu yüksektir. 5. Olanaklar ölçüsünde öğrenciler en iyi eğitimi alabilirler. 6. Öğretim elemanlarına kolaylıkla ulaşırlar. 7. Öğrenciler daha eşit eğitilirler. 8. Öğrenciler için paradan tasarruf sağlar. 9. Öğrenciler için zamandan tasarruf sağlar. 10. Olumlu etkiler yaratır

UZAKTAN EĞİTİM Öğretmen ve öğrencinin farklı yerlerde, farklı zamanlarda öğrenme-öğretme ilişkilerini iletişim teknolojileri veya posta ile gerçekleştirdikleri bir eğitim sistemi olarak tanımlanmaktadır. Başlangıçta yazışmak olarak başlayan uzaktan eğitim uygulamalarında zamanla, radyodan, televizyondan, telefondan ve bilgisayardan da yararlanılmıştır. Bugün ise, Uzaktan eğitimde sözü edilen araçların yanı sıra, elektronik mektup, bilgisayarlı konferans ve internet gibi çok ortamlı sunu sistemlerinden de yararlanılmaktadır. Uzaktan eğitim 21. YY başlarında özellikle geniş kitleler için eğitim hedeflerine ulaşmada geçerli bir mekanizma olarak büyük çapta kabul görmüştür.

UZAKTAN EĞİTİM Uzaktan eğitimde başarılı olan öğrencilerin özellikleri; Motivasyonu yüksek Bağımsız çalışabilen Derse etkin katılabilen Düzenli ve zamanını iyi kullanan Kimsenin hatırlatmasına gerek duymayan Kalmadan ders çalışabilen Yeni öğrenme ortamlarına uyum sağlayabilen Dersin gerektirdiklerini yapabilen Egzersiz, ödev vs. zamanında ve tamamen isteyerek yapan Öğrenmekten zevk alan Zamanın kıymetini bilen Eleştirel düşünen

E-ÖĞRENME Öğrenci merkezli, kişinin kendi hızını belirleyebileceği, kişi tarafından yönlendirilen, etkin öğrenme fırsatı sunan, bireysel öğrenme tarzlarına uygun bir yaklaşımdır. Çağdaş çalışma çevrelerinin ihtiyaçları, çalışanların yaratıcı düşünme, problem çözme ve takım içerisinde etkili çalışma becerilerini geliştirmelerini gerektirmektedir. Öğrenimi kolaylaştırıcı etken öğrenin niteliği üzerine yoğunlaşabilmektedir, çünkü online öğrenenler daha olağan durumlarda birbirlerine destek sağlayabilmektedir. Sonuç olarak günümüz eğitim sisteminin sorunlarına çözümler getirmesi bakımından yeni bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir.

Yaşam Boyu Öğrenme Yaşam boyu öğrenme dünyayı ve kendini anlama demektir. Yeni bilgi, beceri ve güç kazanma, asla kaybetmeyeceği gerçek değer demektir. Günümüzde üretilen bilginin niteliğinde önemli bir değişim yaşanmaktadır. Bu değişim sürecinde bilgi olağanüstü bir şekilde hızla değişime uğramaktadır. Bu değişim bireylerin, toplumların öğrenme biçimlerini etkilemektedir. Dolayısıyla bireylerin okulda öğrendikleri bilgiler onların yeni duruma uyum sağlamaları için yeterli olmamaktadır.

Bilginin yanında bu bilginin üretildiği kurumlarda meydana gelen değişim kurumlar açısından yeni öğrenme anlayışlarını oluşturmaktadır. Yeni döneme bireylerin uyum sağlayabilmesi için yaşam boyu öğrenme anlayışı içerisine girmeleri gerekmektedir. Yaşam boyu öğrenmenin sürdürebilmesi için şu beceriler geliştirilmelidir:

Yaşam boyu öğrenmenin sürdürebilmesi için gerekli olan beceriler Kendi öğrenmesini nasıl yöneteceğini ve kendini nasıl güdeleyebileceğini bilme Değişen dünyaya nasıl uyum sağlayacağını bilme Etkili öğrenme ve bireylerle iletişim kurmak için geniş bir strateji repertuarına sahip olma 4) Öğrendiklerini uygulama ve belleğini geliştirme 5) Geriye dönerek düzeltme ve belleğini geliştirme

Yaşam Boyu Öğrenme Öğeleri Süreklilik Yaratıcılık Öğrenme

Süreklilik : Eğitim süreci yaşamın ilk yıllarında başlayıp ölene kadar devam eden bir süreçtir. Bunun için okulların geleneksel rollerinden uzaklaşması gerekmektedir

Yaratıcılık : Yaşam boyu öğrenmenin temel amacı bireyleri yaşamın bir parçası haline getirmektir. Geleneksel okulların başarılı bireyine karşın bireylerin yaratıcı potansiyellerini ortaya çıkarmaktadır.

Öğrenme : Yaşam boyu öğrenmenin en önemli öğelerinden biri kişilerin kendi kendilerine öğrenmeleridir. Bireyler soru sormayı öğrenmektedirler. Bireylerin anlamlı öğrenmeyi yaşamları boyunca sürdürmeleri için önemlidir.