Liderlik ve Motivasyon Yrd. Doç. Dr. Alev Elçi

Küreselleşme ve Liderlik

Küreselleşme ve liderlik 20. yüzyılın ikinci yarısında Bilişim ve İletişim Teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan ekonomik, politik ve sosyal alanlarda etkisini gösteren bir süreç, işletmelerin küresel rekabet kurallarına uyma gereksinmesi doğmuştur. Süreçi besleyen temel kaynaklar Ticaret Seyahat İletişim Süreci etkileyen küresel güçler Sosyal güdülemeye ilişkin Teknolojik yeniliklere ilişkin Ekonomik yenileştirmeye ilişkin (yabancı yatırımlar, borsalar, döviz, enerji piyasası) Politik reformasyona ilişkin

Küreselleşme ve liderlik İşletmeler Uluslararası rekabet > Yatırım ve ticaret Başarı > Uluslararası yönetimsel bakış açısı Yönetici: vizyon sahibi, yönetim+liderlik yetileri Liderlik: Bir organizasyonu ve çalışanlarını başarıya ulaştıran bir etkileme süreci Formal bir süreç olmayabilir Yetkileri olmayabilir Lider<>Strateji<>İşletme amaçları Stratejik planlama ile işletmeyi dış etkilere, zayıf olduğu durumlara karşı koruma Üstünlükleri fırsatlara dönüştürebilme

Küreselleşme kavramı Belli fikirler, görüşler, pratikler, teknolojiler, kurumlar, vb. küresel ölçekte bulunur hale gelmesi Dünya ölçeğinde ulusal kimliklerin, ekonomilerin, sınırların çözülmesi Sosyal hayatın küresel süreçler tarafından belirlenmesi Dünyada ekonomik bir bütünün oluşması Küresel kültürün ortaya çıkması Dünya pazarlarına açılma Dünya ile bütünleşme Tüm dünyayı serbest küresel bir pazar olarak görme BİT gelişmeleri ile mekansal uzaklıklardan kaynaklanan farklılıkların ortadan kalması

Küreselleşmenin boyutları Uluslararası yatırım (yabancı sermaye yatırımı) Bir ülkede yerleşik kişi ve kuruluşların kendi ülke sınırları dışında varlık edinmeleri. Mali yatırım (uluslararası portföy yatırımı): tahvil, hisse senedi Doğrudan yabancı sermaye yatırımları: bina, fabrika, arazi, üretim tesisi Dış yardım, ticari krediler Teknoloji transferi ve istihdam artışı İleri teknoloji ve yönetim bilgisi getirerek işfgücü verimliliği, mal ve hizmet üretiminin kalitesi artar İhracatı artırarak döviz kazancı İşletmecilik ile iç ve dış pazarlamanın gelişmesi Ülke ekonomisinin dünya ekonomisi ile bütünleşmesi

Küreselleşmenin boyutları Uluslararası işletmeler Küresel şirket birçok ülkede faaliyet gösterir ama dünya tek bir pazarmış gibi görür Çok düşük maliyet farkları ile ve önemli ölçüde sabitlik taşıyan biçimde üretimde bulunur Her yerde aynı ürünü aynı biçimde satar Hammaddeyi uygun herhangi bir ülkeden alır, emeği daha düşük bir değere başka bir ülkeden temin eder ve ürünü başka bir ülkenin pazarında satışa sunar Düzgün işleyen bir küresel mekanizma oluşturarak birden fazla ülkede şubelere veya bağlı şirketlere sahiptir

Küreselleşmenin boyutları Uluslararası ticaret 1990 yıllardan itibaren hız kazanmıştır Hem yabancı ülkelere daha fazla mal ve hizmet satışı, hem de diğer ülkelerde işletmeler kurulması ABD, Japonya ve Almanya endüstrileşmiş güçler Doğu Avrupa ülkeleri birleşik Pazar ekonomisi Hong Kong, Güney Kore, Tayvan ve Singapur ile başlamış Rusya ve Çin son yıllarda önemli bir yere sahip olmuştur

Küreselleşmenin boyutları Üretimde küreselleşme Yenilikçilik ve buna bağlı olarak gelişen yeni rekabet anlayışı işletmeleri Araştırma-Geliştirme (ArGe) faaliyetlerine zorlamaktadır Çalışma birimlerinin boyutları küçülmektedir Yeni teknolojik gelişimler Ulaştırma ve iletişim maaliyetlerini azaltmıştır Üretim sürecinin planlama ve tasarım aşamasından en son montaj aşamasına kadar farklı bölümlere ayırarak dünyanın çok farklı bölgelerinde sürdürülebilmesi ekonomik olarak mümkün hale gelmiştir

Küreselleşmenin boyutları Tüketimde küreselleşme Birincil gereksinimler (nefes alma, yeme, içme, korunma) İkincil gereksinimler (eğlenmek, paylaşmak, sevmek, sevilmek, kendini gerçekleştirmek, gruba ait olmak) Tüketimde sınırlar ortadan kalkmıştır Gıda maddesi üretildiği bölgeden, çok uzak bir alana tazeliğini koruyarak ulaşmaktadır Küresel mallar gelişmekte olan ülkelerin en ücra köşelerine bile ulaşabilmektedir

Küreselleşmenin boyutları Finansal küreselleşme Sermayenin herhangi bir ülke, bölge, coğrafya sınırları içinde faaliyette bulunmasını engelleyecek bir düzenlemenin olmamasıdır Sermayenin küreselleşmesi önündeki engellerin kaldırılması Uluslarası sermaye mobilitesinin kolaylıkla gerçekleştirildiği bir süreçtir BİT gelişmeler para ve sermaye piyasasındaki işlem hızını artırmıştır

Küreselleşmenin boyutları Teknolojik küreselleşme Fiziki sınırlar ortadan kalkmıştır Resmi ve kamu hizmetleri ve kuruluşları, Sivil toplum örgütleri, meslek kuruluşları, uluslararası kurumlar, askeri kurumlar, ArGe kurumları, strateji kuruluşlarının AĞ yapısı ile bağlantıları sağlanmıştır Teknoloji hem küreselleşmeyi desteklemekte hem de küreselleşmeye bağlı olarak gelişmektedir Rekabet ortamını yeniden şekillendirmekte Dünya üzerinde kurum ve bireylerin çalışma tarzını değiştirmektedir Strateji alanında etkileri:Bilgi Güvenliği, Askeri operasyonlar

Küreselleşmenin boyutları Yönetimin küreselleşmesi Bilimsel öncesi yönetim (1980 öncesi), Bilimsel yönetim (endüstri devrimi) Post-modern yönetim: Küresel rekabet ortamının getirdiği güçlükten ivme alarak teknolojinin getirdiği olanakları kullanarak yenilikçi, esnek, bilgiye dayalı, paylaşımcı ve katılımcı yönetimi benimseyen insan merkezli bir anlayış

Küreselleşmenin boyutları Yönetimin küreselleşmesi Amaca yönelik olma Grup faaliyetleri İnsani özellik taşıma İş birliği gerekliliği İşbölümü ve uzmanlaşma Koordinasyon (uyum) sağlama Yetki bulundurma Hiyerarşik yapı Her türlü organize faaliyette bulunma

Küreselleşmenin boyutları Yönetimin küreselleşmesi ABD: sosyo-kültürel değerler göz ardı edilmiş yenilikler ve teknolojiler önemsenmiş Japonya: sosyo-kültürel değerler çok önemsenmiş ve çalışanlar ömür boyu işletmelere bağlı kalmış Karşılıklı etkilenmekte ve birbirine benzer, yada eksikleri kapatır hale gelmişlerdir «uluslararası düşünmek» Başarılı küresel yöneticiler için etkili yönetim için dünyanın her tarafını ve farklılıkları yönetmek gerekliliği

Küreselleşmenin boyutları Yönetimin küreselleşmesi Uluslararası çalışan işletmelerin üst yönetimleri Ulusal faaliyetlerden çok farklı sorunlar ve çözümleri kendi insiyatifleri dışında sorunlarla karşılaşmaktadır Ülke dışı pazarları araştırmalı İşletmenin ihtiyaçlarını oluşturan organizasyon yapısında değişikliklere gitmelidir Ülke dışı faaliyetlere (ekonomik,vb) önem vermeli Seçilen personelin kültürel yapısını uygun (etnik merkezli, çok merkezli, coğrafik merkezli) seçmelidir.

Sağlık Sektöründe Küreselleşme uluslararası kuruluşlar birçok ülkenin sağlık politikalarını etkilemektedir sağlık alanında özelleştirme uygulamalarını da desteklemektedir hizmet kalitesinin arttırılma çabaları küresel kamu mallarının oluşumudur (Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası ve IMF) “batı tipi” sağlık hizmetleri Doğu (Çin, Asya) tıbbı ya da “alternatif tıp” (şifacılık, bitkisel ve metafizik kürler vb.)

Sağlık Sektöründe Küreselleşme Küreselleşme, teorik temellerini ve uygulanma gerekçelerini klasik liberal ekonomi teorisine dayandırmaktadır. Bu teorik yaklaşım, devletin toplumsal yaşamdaki rollerinin kısıtlanmasını, ekonomik müdahale alanlarının özelleştirilmesini, küresel sermayenin ulusal sınırlar içindeki alanının genişletil-mesi ve etkinliğinin ulusal düzenlemelerle artırılmasını adeta gerekli kılmaktadır. Küresel sürecin hızlanması gelişmekte olan ülkeler için bazı fırsatları ve faydaları ortaya çıkarırken gelişmiş ülkeler tarafından kuralların duruma göre değiştirildiği ve uygulandığı, yerel ve ulusal üretim ve finans imkanlarının daralması giderek GOÜ için eşitsizlik, işsizlik, yoksulluk ve daha az eğitimli, daha az sağlıklı, diğer deyişle en temel beşeri sermaye unsurlarına sahip olamayan kitlelerin oluşumuna yol açmıştır.

Sağlık Sektöründe Küreselleşme Küresel düzeyde üretim ve sunum yapan çok uluslu şirketlerin ilaç ve tıp teknoloji ürünlerinin üretiminde ve pazarlanmasında egemen güç olmaları sağlık ekonomisini ve yönelimlerini istedikleri gibi biçimlendirmelerine izin vermektedir. Diğer yandan küresel sağlık ekonomisinin gelişimi birçok hastalığın yerel sınırlar dışında ortak geliştirilen programlarla, teknolojilerle daha az maliyetli ve daha etkin sunumuna ortam sağlamaktadır. Küresel sermayenin artmasına ve hareket hızına paralel olarak, birçok alanda olduğu gibi sağlık sektöründe de özelleştirme çabaları ortaya çıkmıştır. (tıp teknolojileri bilişim teknolojileri)

Sağlık Sektöründe Küreselleşme Sağlık konusunda artarak devam eden bir küresel işbirliği söz konusu-dur. Başta Dünya Sağlık Örgütü (WHO) olmak üzere sağlığın birçok alanında hizmet veren UNICEF, UNFPA, UNEP, FAO, ILO gibi uluslararası kurumlar bu kapsamda sayılabilir. Türkiye de bu kurumların çalışmalarına aktif olarak katılmakta ve işbirlikleri geliştirmektedir.

Sağlık Sektöründe Küreselleşme Küreselleşmenin sağlık sektörüne olumlu etkileri: iletişim süreçlerini hızlandırma bilgiden kısa sürede yararlanma olanakları Rekabet müşteri odaklı bir anlayışın Toplam kalite yönetimi, hasta memnuniyeti, sürecin hizmet yönünün iyileştirilmesi, verilen sağlık hizmetlerinin nitelik ve nicelik açısından ölçülebilmesi, hasta bakım kalitesi, hasta hakları

sağlık politikalarına yön vermek amacıyla Dünya Sağlık Örgütü Ljubljana Bildirgesi’ (2000) Temel ilkeler; İnsan onuru, eşitlik, dayanışma ve mesleki ahlak gibi değerler tarafından motive olmak; • Sağlıkla ilgili kazanımları hedeflemek; • Toplumu hizmetin merkezinde görmek; • Sağlık hizmetlerinde kaliteye odaklanmak; • Sağlam bir finansman yapısı oluşturmak; • Birinci basamak koruyucu sağlık hizmetlerine yönelmek;

Küreselleşme sürecinde liderlik Yönetici ve Lider kavramları Yönetici: Başları vasıtasıyla iş gören kişi Yönetim işini meslek olarak yapan kişi Lider «Belirli şartlar altında, belirli kişisel ve grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönelndirma süreci» (Koçel, 2001) Yöneticilerden planlama ve örgütleme fonksiyonlarının gerçekleştirmesi beklenir, Liderlerden sadece kendilerini izlemeleri için kişileri etkilemesi beklenir…

Küreselleşme sürecinde liderlik Liderlik yaklaşımları 1. Özellikler yaklaşımı: diğer kişilerde olmayan özelliklerin bulunması sonucu lider olmak (fiziki, yetenek, bilgi, deneyim, kararlılık, tutarlılık). 2. Davranışsal Yaklaşım: kişinin davanışlarının diğer insanlar üzerinde etkili olması sonucunda (başkalarına değer verme, iyi ilişkiler, iletişim, etki ve saygı uyandırma, güven verebilme) 3. Durumsal Yaklaşım: Liderin ortaya çıktığı ortamın önem kazanmasıdır, ortamdaki şartlar kişinin liderlik özelliğini kazanmasına yol açar (Gerçekleştirilecek hedefin nitelikleri, grup üyelerininyetenekleri, lider kişinin yapısı, özellikleri, deneyimi)

Küreselleşme sürecinde liderlik Liderlik Tipleri Otoriter Lider Demokratik / Katılımcı Lider Özgür Bırakıcı (Serbestliğe dayalı) / Pasif Lider

Küreselleşme sürecinde liderlik İşletmeler için dış çevre evrensel olmakta Dünyanın tüm bölgelerinde ve ülkelerinde çıkan ve işletmeyi etkileyen yenilikler: Ekonomik Politik Teknolojik Sosyo-kültürel İşletme yönetimleri ve yöneticileri buunsurları yakından izlemeli Küresel rekabet ortamında varlığını sürdürmeli Lider yöneticiler tarafından yönetilmeli

Küreselleşme sürecinde liderlik Lider yöneticiler tarafından yönetilmeli Küresel lider farklı kültürleri anlamalı, onlara liderlik edebilecek özellikleri olmalı Çok kültürlü takım kurmalı Farklı kültürden kişileri aynı vizyon altında motive etmeli Kültürel farklılıklardan işletmeye yarar sağlamalı Kuruluşlarda etik anlayışa çok yönlü açıdan bakmalı Kendi standartlarını bölgesel standartları ve planlara göre yeniden düzenlemeli

Kaynaklar Altay, A. (2007). Sağlik hizmetlerinin sunumunda yeni açilimlar ve Türkiye açisindan değerlendirilmesi . Sayıştay Dergisi, 64, 34-58. Paksoy, H.M. (2008). Küreselleşme, Liderlik ve Liderlik teorileri. Liderlik ve Motivasyon. (Ed.) C. Serinkan.Nobel Yayın:Ankara