ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Yöntem: Bir sorunu çözmek, bir deneyi sonuçlandırmak, bir konuyu öğrenmek ya da öğretmek gibi amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak seçilen ve izlenen yoldur Teknik: Dersin içerisinde işlenen konun davranışlarını kontrol ve pekişmesini sağlayan etkinliklerdir. Teknik aynı zamanda bir öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimidir. Taktik: öğrencilere hakim olmak ve öğrencilerin konuya olan ilgilerini artırmak için yapılan etkinliklerdir.

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ANLATIM YÖNTEMİ SORU-CEVAP YÖNTEMİ TARTIŞMA YÖNTEMİ ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ SINIF DIŞI ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

1. Anlatım Yöntemi Bir konunun sınıfta öğretmen tarafından açıklanıp anlatılarak öğretilmesi biçiminde olan anlatım yöntemi, en eski öğretim yöntemi olarak bilinir. Bu yöntem, dersin başında öğrencilerin konuya karşı güdülenmesinde, konuyla ilgili açıklamalar yapmada, özetlerde ve anlaşılması güç olan konuların açıklanmasında bu metot kullanılabilir. Anlatım mümkün olduğunca kısa olmalıdır. Anlatım kolay, anlaşılır, sade açık-seçik, ilgi çekici, canlı ve ustaca olmalıdır. Uzun sürmemeli, ayrıntılara gidilmemelidir. Sık sık sorular sorarak öğrenciler tetikte bekletilmelidir. Yeri geldikçe anlatılan konu ile ilgili öğretim materyalleri sunularak, araç-gereçlerden de yararlanılmalıdır. Öğretmen merkezli etkinlikleri merkeze alan bu yöntemin en büyük sakıncası, öğrenciyi öğrenme etkinliğinde edilgen durumda bırakmasıdır.

TEKNİKLERİ Takrir:Değişik konularda kalabalık gruplara bilgi vermek, konuların sırayla sunumunu yapmak amacıyla kullanılan bir tekniktir. Öğretmenin ağırlıklı olarak etkin olduğu bu teknikte tümdengelim akıl yürütme yoluyla bir konu alanın temel bilgileri öğrencilere aktarılmaya çalışılır. Özellikle bilgi düzeyindeki hedef-davranışların kazandırılmasında çoğu zaman bu teknik uygulanır. İnformal Öğretmen Konuşması: Bu teknik, kısa olması ile takrirden ayrılır. Teknik içinde bulunan şartların gereği olarak beliren bir soru, bir olay, bir tartışma ya da bir ihtiyacın ürünü olabilir. Kısa olduğundan öğretmenin hazırlanmasına gerek yoktur. Bu tekniğe tartışmalı takrir de denmektedir. Bu teknik çoğu kez herhangi bir hedefi gerçekleştirmek üzere düzenlenmemiş, gelişi güzel bir konuşma türüdür. Konular arası ve etkinlikler arası geçişlerde bu teknik işe yarayabilir.

2. Soru - Cevap Yöntemi Soru-cevap, öğretmenin formüle ettiği soruları öğrencilerin sözel olarak yanıtlamalarına dayanan bir öğretim yöntemidir. Bu yöntemde iyi bir öğretmen neyi, ne zaman soracağını bilmeli, ayrıca öğrencileri de belli bir çerçeve içerisinde tutmalıdır. Yine öğretmen soruları ile öğrencilerin yalnızca gerçek hatırlama ile yanıt vermelerini değil, düşünmelerini de sağlamalıdır. Soru-cevap yöntemi 4 boyutta ele alınabilir. Tanıma veya hatırlamaya dayalı sorular İlişkisel-birleştirici sorular Genişletme soruları Değerlendirme ve karar vermeye dayalı sorular

Tanıma veya hatırlamaya dayalı sorular: Kapalı uçlu-bilgi düzeyindeki sorulardır. Çoğunlukla bu düzeydeki bir sorunun tek bir cevabı vardır. Cevaplar bir kelime, cümle ya da en fazla kısa bir paragraf uzunluğundadır. Örnek: İç Anadolu bölgesinin iklimi nedir? Bir üçgenin iç açıları toplamı kaçtır? İlişkisel-birleştirici sorular: Öğrencilerin birden fazla olay, durum ya da probleme ilişkin düşünce ve görüşlerini bir araya getirerek cevaplar vermesini gerektiren sorulardır. İlişkisel sorular, kavrama ve daha üst düzeydeki hedef davranışların öğrencilere kazandırılmasında etkili olarak kullanılabilirler. Örnek: Akdeniz bölgesi ile Karadeniz bölgesinin yüzey şekilleri ve bitki örtüsünü karşılaştırınız? Fransız ihtilali ile Osmanlı İmparatorluğundaki ıslahat hareketleri arasında ne tür bir ilişki vardır? Genişletme Soruları: Bu tür sorular en az uygulama ve daha üst düzeydeki hedef davranışların kazandırılmasında kullanılmaktadır. Bu soruları sormadaki temel amaç öğrencilerin düşünme, yorumlama ve iletişim becerilerini geliştirmektir. Örnek: Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki ekonomik sorunları çözümü için neler yapılabilir? Size göre Osmanlı İmparatorluğu Gerileme döneminden nasıl kurtulabilirdi? Değerlendirme ve Karar Vermeye Dayalı Sorular: Değerlendirici sorular, okuyucunun ya da mesajı dinleyenin kişisel yargılarını eleştirme, suçlama, açıklama, yapma, vs. ortaya koyduğu sorulardır. Bu tür sorular en üst düzeydeki sorulardan birisidir. Konunun en az kavrama düzeyinde olması gerekir. Örnek: Türkiye’de hayvancılığın durumunu nasıl görüyorsunuz? Türkiye’de elektrik enerjisi üretme yollarını nasıl buluyorsunuz?

Uygun ve olumlu iletişim becerileri kazandırır. TARTIŞMA YÖNTEMİ Tartışma yöntemi aktif öğrenmeyi gerektirir. Bütün öğrencilerin dersin hedefleri doğrultusunda bilgi, fikir ve tutum alışverişinde bulunması anlamına gelir. Sınıfta öğretmen-öğrenci; öğrenci-öğrenci etkileşimi açısından oldukça etkili bir yöntemdir. Uygun ve olumlu iletişim becerileri kazandırır. Öğrencileri kendilerine sunulan materyalleri ve mesajları sorgulamasını sağlayan; okudukları ve öğrendikleri konular üzerinde düşünmeye iten bir yöntemdir. Bilgi birimleri üzerinde bilinçli bir irdeleme vasıtasıyla düşünme becerilerini geliştirir. Yeterince anlaşılmayan ya da karmaşıklık düzeyi yüksek olan konuların açıklanmasına ve anlaşılmasına yarayan bir yöntemdir. Dış faktörlerden ve öğretmenden ziyade öğrencilerin aktif olduğu bir yöntem olduğu için öğrenilenlerin içselleştirilmesine ve özümlenmesine yardımcı olmaktadır. Öğretmenin konunun öğrenciler tarafından nasıl kavrandığını görmesine yardımcı olur. Öğretim etkinliklerinde dönüt ve düzeltmelerin doğru işlemesini sağlar. Öğrencilerin ön bilgileri ve hali hazırdaki bilgilerini harekete geçirmesi ve uygulamayla ilişkilendirmesi için iyi bir fırsat verir. Aynı zamanda, öğrencilerin bir konu üzerinde derinlemesine düşünmesine ve fikir üretmesine yardımcı olur. Öğrencilerde kavrama, uygulama, analiz ve sentez gibi üst düzeyli hedef-davranışların oluşmasına katkı getirir.

Büyük Grup Tartışma Tekniği Küçük Grup Tartışma Tekniği Küçük grup tartışması aşağıdaki unsurları içermektedir: Az sayıda öğrenci (5-8) bir araya gelmektedir. Bilinen bir konu ve plan üzerinde yürütülür. Bilgi ve fikirleri sunma, alışverişte bulunma ve değerlendirme etkinliklerini içerir. Bir hedefe yönelik olarak gerçekleştirilmesi gerekir. Sözlü etkileşim en üst düzeydedir. Yeni bir konunun başlangıç ya da sonunda öğrenci ilgisini üst düzeyde uyandırabilir. Büyük Grup Tartışma Tekniği Büyük grup tartışma tekniği özellikle sınıf mevcudunun küçük gruplar oluşturulamayacak kadar az olduğu durumlarda kullanılır. Çok kalabalık sınıflarda bu teknik etkili olmayabilir. Aynı zamanda bu tür sınıflarda tartışmayı kontrollü bir şekilde yürütmek ve dersin amaçlarını gerçekleştirmek mümkün olmayabilir. Bir derste farklı öğretim tekniklerinden sonra kullanılması durumunda daha etkili olmaktadır. Örneğin, derste öğretmen beyin fırtınası ya da panel tekniğiyle bir grup öğrencinin bir konu içeriğinde tartışma yapmasını sağlamıştır. Ortaya çıkan sonuçlar büyük grup tartışma tekniğiyle sınıfça ele alınarak gözden geçirilebilir.

Phillips 66-Buzz Grup-Araştırma Grupları Tartışma T. -Altı öğrenciden oluşan Phillips 66 tartışma grubu, Amerikan Üniversitesinde J. Donald Phillips Michigan tarafından geliştirilmiştir. Öğrencilerden üst düzey tartışma becerileri gerektirmeyen bu teknik grup üyelerini çok hızlı bir şekilde aktif hale getirmektedir. -Bu teknikte sınıf altışar kişiden oluşmuş gruplara ayrılır. Daha sonra grup bir dakika içinde sekreter ya da lider tarafından toplanır. Bir dakika sonra problem veya sorun hakkında net bir açıklama yapılır. Böylece tartışmaya katılan bireyler sadece özel soruları cevaplamak için teşvik edilir. Sonra tartışma için zaman ayarlanır ve öğrenciler problem çözümü için altı dakika kendi görüşlerini sunarlar. Tartışma bittikten sonra öğretmen isterse grubun konusu hakkında öğrencilere sorular sorabilir. -Phillips 66 tartışma grubunda özellikle dinleme ve özetleme becerileri çok iyi gelişmektedir.

Panel 3-5 kişilik küçük bir grubun önceden belirtilmiş bir konuyu dinleyici grubu önünde samimi bir havada tartışmasıdır. Panelistler ilgili ve istekli olan öğrencilerden seçilmelidir. Panel üyeleri tartışılacak konuyu ve her bir üyenin üzerinde konuşacağı bölümü önceden çok iyi hazırlanmış ve öğrenmiş olmalıdır. Panele başlamadan önce bir lider ya da başkan seçilir. Zıt Panel Bu teknik panelden farklı olarak işlenmiş olan konulardan sonra, tekrar, özetleme ve konunun anlaşılma düzeyini artırmak amacıyla yapılır. Bu tekniğin etkili olabilmesi için öğrencilerin konuyla ilgili olarak yeterli düzeyde önbilgiye sahip olması gerekir. Heterojen sınıflarda, öğrenciler arasında bilgi farklılığının fazla olduğu durumlarda bu teknik amacına ulaşmayabilir. Tartışmaları yönetmek ve başlangıçta tartışmaya giriş yapmak üzere bir lider seçilir. Yarısı soru soran yarısı da cevap veren olmak üzere sınıfı ikiye ayrılır.

Münazara Münazara ikişerli veya üçerli iki grup öğrencinin bir fikrin, eylemin veya önerinin taraf ve karşı noktalarını ortaya koymasıdır. Amacı bir konudaki birbirine zıt fikirleri sunmak ve tartışmaktır. Öğrenciler herhangi bir problem durumuyla ilgili, ilke, görüş, kuram ve denenceleri kendilerince anlamlandırarak ileri sürerler. Önce, konu ve konuya taraf ve karşı olacak öğrenciler seçilir. Arkasından, her öğrenci grubu savını savunma planını hazırlar. Veriler toplanır. Öğretmen münazarayı değerlendirmeleri için sınıfa rehberlik eder. Örneğin, öğrencilerden münazarayı dinlerken tam olarak savunulmayan tezler, bir tarafın cevaplayamadığı sorular, takımların kullandığı fakat karşı takıma avantaj sağlayan taktiklere dikkat etmelerini ister.

Sempozyum Belirli konu-alanı ve öğretim amaçlarının kendi içerisinde organize edilerek bütün yönlerinin gruplar halinde ele alınıp konuşulması ve tartışılmasını sağlayan bir tekniktir. Ders amaçlı olarak sempozyum tekniğini uygulamaya başlamadan önce öğrencileri uzmanlık alanları halinde yönlendirmek gerekir. Örneğin; Fen bilgisi dersinde öğretmen çevrenin korunmasına ilişkin alınması gereken önlemler başlıklı bir sempozyum etkinliği düzenleyecektir. Bu amaçla önce konuyu kendi içerisinde analiz edip, organize etmesi gerekir. Bu örnekte öğretmen çevrenin korunmasını; bitkilerin korunması, hayvanların korunması ve doğal kaynakların korunması olarak üç bölüme ayırmıştır. Sempozyumdaki tüm oturumlar bu üç ana başlık altında toplanacaktır. Bitkilerin korunması bölümünü alan 3-6 öğrenci bu konuyu alt konulara ayırarak paylaşırlar. Tüm öğrenciler kendi konuları ile ilgili kütüphane ve kaynak çalışması yaparlar. Ayrıntılı bilgiler toplarlar. Sempozyum esnasında kendi oturumları içerisinde tüm sınıfa konularını sunarlar. Sunumlardan sonra sınıftaki öğrencilerden sorular alınır ve cevaplanmaya çalışılır. Bu aşamada büyük grup tartışmaları yapılabilir.

Açık Oturum Açık oturum bir yönüyle tartışma yöntemlerinin tamamına bezerlik gösterir. Sınıfça belirlenen örnek bir problem durum konusunda açık oturum için seçilmiş öğrenciler hazırlık yaparlar. Grubun bir lideri ve üyeleri seçilir. Bu yöntemde lider üyelerin konuşmalarını organize eder ve geçişleri yapar. Üyeler ise başkandan söz alarak kendi görüşlerini sunarlar. Üyeler, aynı konu üzerinde birkaç kere konuşma hakkına sahiptirler. Açık oturumda, üyelere tanınan konuşma fırsatının zaman ve süre olarak denk olması gerekir.

Forum Hem bağımsız, hem de diğer tartışma yöntemlerinden sonra uygulanabilecek bir tekniktir. Sınıftaki tüm öğrencileri aktif hale getiren ve derse katılımını sağlar. Öğretmenin ya da bir liderin denetiminde gerçekleştirilir. Tartışma esnasında hangi konularda görüşler alınacağı ve ne tür sorular sorulacağı önceden planlanmalıdır. Bu nedenle forum uygulaması içerisinde lidere önemli görevler düşmektedir. Lider her bir kişinin konuşma süresini gerekirse konuyu sınırlamalıdır. Bu teknik özellikle ders sonunda konunun kavranması için uygulandığında çok etkili olmaktadır. Yeni bir konuyu forum tekniğiyle işlemek çok zaman almakta ve yavaş ilerleme sağlamaktadır.

Beyin Fırtınası Beyin fırtınası bir probleme çözüm getirmek ve çeşitli konularda fikir ve düşünce üretmek için kullanılan bir öğretim tekniğidir. Sayıları beş ile on iki kişi arasında değişen grupların spontan şekilde tartışmaları şeklinde gerçekleşir. Önemli olan çok sayıda fikir ve düşünce üretmektir. Fikirler iyi-kötü, doğru-yanlış, yargılamasından bağımsız olarak üretilir. Bir öğrencinin fikrinin diğer öğrencide başka fikirler çağrıştırabileceği varsayılarak çok sayıda fikrin ortaya atılması esastır. Yani, fikrin niteliğinden çok niceliği önemlidir. Önce problem seçilir. Problemin soru şeklinde ifade edilmesi düşünmeyi kamçılar. Gruplar oluşturulur. Her grubun başkanı ve not tutucusu belirlenir. Grup başkanı problem hakkında olumlu bir ifade ile konuya girer. Daha sonra diğer öğrenciler o konuda akıllarına gelen tüm düşünceleri sıralar. Not tutan öğrenci bütün fikirleri kaydeder.