T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ “Türkiye’de Arazi Kullanım Şekillerinin UNFCCC/IPCC Standardına Göre Belirlenmesi, Değişimlerin İzlenmesi ve Raporlanmasına Uygun Sistem Kurulumunun Araştırılması” Projesi Hazırlık Toplantısı “LULUCF-AKAKDO” İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇALIŞMA GRUBU 06 Temmuz 2009 Ankara

Giriş Rio’da 1992 yılında gerçekleştirilen Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (UNCED) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS-UNFCCC) imzaya açılmış ve 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin amacı, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının, iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve başta karbondioksit olmak üzere sera gazı emisyonlarını 1990 yılı seviyesinde tutmaktır.

Giriş Türkiye Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler ve ekonomisi geçiş sürecindeki ülkelerle birlikte hem EK-I (41) listesine, hem de OECD ülkeleriyle birlikte EK-II (24) listesine dâhil edilmiştir. Türkiye, 2001 yılında Marakeş’te gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansında yapılan girişimler sonucunda “Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” yönünde alınan kararın ardından, sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur. Sözleşmeye bugün itibari ile 192 ülke üyedir.

Kyoto Protokolü Sera Gazı Emisyonlarının azaltılması veya sınırlanmasının hukuki açıdan bağlayıcı olmasını sağlayan Kyoto Protokolü ise 1997 yılında imzaya açılmış ve 16 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugün itibarıyla 181 ülke protokole taraf olmuştur. Kyoto Protokolü’nün hedefi, protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin (38) toplam sera gazı emisyonlarını 2008-2012 döneminde (ilk yükümlülük dönemi), 1990 yılı (temel yıl) seviyesinin en az % 5 altına indirmesini taahhüt etmeleri ve bunların gerçekleşmesini sağlamaktır.

Kyoto Protokolü “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine (BMİDÇS) yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” 05 Şubat 2009 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edilmiştir. 5836 sayılı Kanun 17.02.2009 tarih ve 27144 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye Kyoto Protokolüne 2009 yılında taraf olmuştur. Bu nedenle 2012 yılına kadar bir azaltım taahhüdü yoktur.

İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) Çevre ve Orman Bakanı’nın başkanlığında ; Dışişleri Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB) temsilcilerinin yer aldığı “ İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu” 2004 yılında yeniden oluşturulmuştur.

İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) İDKK bünyesinde 10 adet çalışma grubu oluşturulmuştur. İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması (DMİ) Sera Gazları Emisyon Envanteri (TÜİK) Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı Azaltımı (ETKB) Enerji Sektöründe Sera Gazı Azaltımı (ETKB) Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı (UB) Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (ÇOB-OGM)

İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) Politika ve Strateji Geliştirme (ÇOB) Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme (ÇOB) Uyum (Adaptasyon) Çalışma Grubu (DSİ Gn.Md.) Finansman Çalışma Grubu (DPT Müsteşarlığı) Ülkemiz sözleşmeye taraf olduktan sonra hazırlanması gereken “1.Ulusal Bildirimi ve Sera Gazı Envanterini” Bakanlık koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde hazırlayarak 2007 yılı başında Sekreterya ya sunmuştur.

LULUCF (AKAKDO) Çalışma Grubu “Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık” (AKAKDO) Çalışma Grubunun görevleri İDKK’da; Mevcut arazi kullanım durumunun tespiti ve coğrafi bilgi sistemlerine entegre edilmesi, Net karbon dioksit emisyonun hesaplanması için yutakların ve yutaklarca emilen emisyonların belirlenmesi, Arazi kullanım değişikliği ile sera gazı emisyonu azaltımı için, ekonomik ve sosyal şartlar da dikkate alınarak, gerekli yasal düzenleme, teşvik mekanizmaların oluşturulması vs. önerilerin geliştirilmesi Tarım ve hayvancılık etkinliklerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltımına yönelik çalışmaların yapılması olarak belirlenmiştir.

LULUCF (AKAKDO) Çalışma Grubu AKAKDO çalışma gurubunun görevlerini iki gurupta ele almak gerekir ki bunlar; 1) Kılavuzda altı adet olarak kabul edilen değişik arazi kullanım şekillerinin (orman, tarım, çayır ve mera, sulak alan, iskan, diğer alanlar) geçmişteki ve bugünkü durumunu saptayarak, her bir kullanım biçiminde zaman içinde birbirine geçişleri belirlemek ve her bir sınıfta atmosfere salınan ve atmosferden alınan CO2 ve diğer sera gazlarının miktarlarını Kyoto Protokolünde öngörülen norm ve standartlara (GPG for LULUCF) uygun olarak tahmin etmek, 2) Sera gazları emisyonlarını azaltmak amacıyla alınabilecek önlemleri saptayarak bunları hayata geçirmek için gerekli politikaları ve stratejileri kararlaştırmaktır.

AR-GE Dairesi Başkanlığı, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Gn.Md. Yapılan Çalışmalar Genel Müdür Yardımcımız Sn.İsmail BELEN başkanlığında, sekreterya görevi Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen ve Ana Hizmet Birimlerimizin (OKYM, İP, Silvikültür, OİP, OHFM) katılımıyla AKAKDO Çalışma Grubu oluşturulmuştur. İlgili Kurumlar; AR-GE Dairesi Başkanlığı, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Gn.Md. Doğa Koruma ve Milli Parklar Gn.Md. Orman ve Köy İlişkileri Gn.Md. Tarım ve Köy işleri Bakanlığı (TÜGEM Gn.Md.)

Web Sayfası Genel Müdürlüğümüze ait web sitesinde “İklim Değişikliği” sayfası oluşturulmuştur. http://www.ogm.gov.tr/iklim/index.htm Sera Gazı Envanter ekibi oluşturuldu,

Biyokütle Komisyonu Yenilenebilir enerji kaynaklarının öneminin artması, odun ve üretim artıklarının önemli bir biyokütle kaynağı olarak değerlendirilmesi ve bu sürecin uluslarası kararlar ve mekanizmalarla teşvik edilmesi süreci kapsamında “Biyokütle Komisyonu” kurulmuş ve komisyon tarafından bir rapor hazırlanmıştır.

Uluslar arası toplantılar Konu ile ilgili yapılan uluslar arası toplantı ve müzakerelere katılım sağlandı, Gana/Accra’da AWG-LCA 3, AWG-KP 6, (21-27 Ağustos 2008), Polonya/Poznan 14.Taraflar Konferansı (COP14) (01-06 Aralık 2008)

Uluslar arası toplantılar Almanya/Bonn, AWG-LCA, AWG-KP (29 Mart-08 Nisan 2009), Almanya/Bonn, SBSTA-30, SBI-30, AWG-LCA 6, AWG-KP 8, (01-12 Haziran 2009)

Toplantı, Seminer ve Çalıştaylar İklim Değişikliği konusunda gerek Bakanlığımızın gerekse ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin düzenlediği toplantı, çalıştay ve eğitimlere katılım sağlanmaktadır.

Yayınlar ve tercümeler Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım değişikliği ve Ormancılıktan kaynaklanan sera gazı envanterlerinin hesaplanmasına ilişkin IPCC’nin “İyi Uygulama Rehberi” derlenerek kitap haline getirilmiştir. FAO’nun yayımladığı “Ormanlar ve İklim Değişikliğine İlişkin Stratejik Çerçeve” adlı kitapçık ve iklim değişikliği konulu videosu tercüme edilerek OGM web sitesinde yayımlanmıştır.

Sivil Toplum Kuruluşlarıyla İşbirliği Bölgesel Çevre Merkezi (REC), Alman Teknik İşbirliği (GTZ), Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA), Birleşmiş Milletler Gönüllü Kuruluşu (UNV), Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Orta Asya Alt Bölge Temsilciliği, Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü (UNDP) gibi kuruluşlarla ortak proje ve işbirliği görüşmeleri yapılmıştır.

İklim Değişikliği ve Ormanlar

Ormanların Önemi Ormanlar ve okyanuslar en önemli karasal karbon yutak alanlarıdır. Ormanlar dünya yüzeyinin yaklaşık olarak üçte birini oluşturmakta karasal biyolojik çeşitliliğin dörtte üçünü barındırmaktadır.  Ormanlar fotosentez yoluyla atmosferden CO2’yi uzaklaştırdığı için yutak olarak, Karbonu, biokütle, toprak organik karbonu ve ölü örtü içinde saklayarak rezervuar (hazne ) olarak, Yangınlarda veya bir arazinin kullanımının değişmesinde (örneğin ormansızlaşmada) CO2 (Karbon Dioksit) , CH4 (Metan) ve N2O (Nitröz Oksit) gibi sera gazları kaynağı olarak görev yapmaktadır.

Ormanların Önemi Fotosentez süreciyle güneş ışığı, atmosferdeki karbonu; ağaç, mera ve tarım ürünlerini oluşturan organik bileşenlere çevirecek enerjiye dönüşmektedir. Dönüştürülen karbon ağaçların ve diğer bitkilerin kesimi veya çürümesiyle CO2 şeklinde tekrar atmosfere geri dönmektedir. Havadaki CO2’nin organik madde haline dönüşmesi, bitkilerin yaprak miktarına bağlıdır. Ormanlar diğer bitki topluluklarına göre en fazla yaprak miktarına sahip olduklarından meralara ve tarımsal bitki topluluklarına oranla daha fazla CO2 tüketmektedir. Ormanlar bağladıkları karbonu bazen yüzlerce yıl bünyesinde tutma özelliklerinden ötürü de diğer ekosistemlerden üstündür.

Ormanların Önemi Küresel iklim değişimi fosil yakıt tüketimi ile doğrudan, ya da sonucu ormansızlaşmaya varan arazi kullanım değişikliği ile dolaylı yoldan insan etkisiyle oluşan karmaşık süreç sonucunda atmosfer içindeki CO2 düzeyinin yükselmesiyle iklimde ortaya çıkan değişimlerdir. Bu nedenle, küresel ısınmayı önlemenin, ya da en azından geciktirmenin en etkili yolu, atmosferden emilen CO2 miktarını giderek arttırmamızdır. Ormanlar, hem diğer ekosistemlere oranla daha fazla CO2 tüketmeleri ve hem de bağladıkları karbonu çok uzun süre bünyelerinde tutmalarından ötürü, bu sorunu önlemede en etkili araç olarak görülmektedir.

Ormanların Önemi Ayrıca FAO tarafından yayınlanan ve ormancılıkla ilgili uluslar arası kuruluşların iklim değişikliğine karşı bir strateji olarak oluşturdukları “Ormanlar ve İklim Değişikliğine İlişkin Stratejik Çerçeve” programında da belirtildiği üzere; İklim Değişikliğiyle Mücadelede gerek azaltım gerekse uyum kapsamında yapılacak mücadelelerde ormanların çok önemli rolü olduğu vurgulanmaktadır. Bu bağlamda İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kapsamında yapılan toplantı ve müzakerelerde ormancılık konusu her geçen gün daha da ön plana çıkmakta ve en çok müzakere edilen konular arasında yer almaktadır.

Ormanların Önemi Görüşmelerde ormancılık konusu Bilimsel ve Teknolojik Danışma Yardımcı Organı (SBSTA) altında Reducing Emissions From Deforestation and Degradation (Ormansızlaşmadan ve Orman Bozulmasından Kaynaklanan Emisyonların Azaltılması) ile Kyoto Protokolü Altında oluşturulan geçici Çalışma Grubu (AWG-KP) altında yer alan Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (LULUCF) ana başlıkları altında görüşülmektedir.

Ormancılık Politikaları Küresel iklim değişimine ilişkin ormancılık politikalarını aşağıda sıralanan üç ana strateji üzerine oturtmak gerekir: Mevcut yutak alanların (karbon havuzlarının) genişletilmesi (ağaçlandırma, rehabilitasyon, kent ormanları gibi..) Mevcut yutak alanlarının (karbon havuzlarının) korunması ve karbon bağlama potansiyellerinin arttırılması, Biyokütle içinde bağlanan karbonun atmosfere geri dönüşünün geciktirilmesi.

Proje Hedefi Proje Adı: “Türkiye’de Arazi Kullanım Şekillerinin UNFCCC/IPCC Standardına Göre Belirlenmesi, Değişimlerin İzlenmesi ve Raporlanmasına Uygun Sistem Kurulumunun Araştırılması” projesi. Proje gerekçesi: UNFCCC Uzman gözden Geçirme Ekibi tarafından 13-24 Ekim 2008 tarihleri arasında gerçekleştirilen gözden geçirmeye ait taslak raporda ERT Uzmanlarının Değerlendirme Raporunda LULUCF’e ilişkin olarak;

Proje Gerekçesi IPCC sınıflamalarına dayalı olarak, iklim ve toprak haritaları temelinde, LULUCF için farklı zaman dilimlerinde IPCC İyi Uygulama Rehberiyle tutarlı olacak şekilde Türkiye’nin bütün alanlarına ait arazi kullanımı kategorilerini ve alt sınıflandırmalarını kapsayacak merkezi bir coğrafi bilgi sistemi uygulanmalı, Gelecekteki bildirimleri UNFCCC raporlama standardına uygun olarak yapabilmek için, IPCC rehberleri ve iyi uygulama rehberinin uygun kullanımı için özellikle uzmanların eğitimi, gerek kurumlar arası gerekse kurum içi koordinasyonun geliştirilebilmesi ve kapasite geliştirme için gerekli kaynakların tahsis edilmesi tavsiye edilmektedir.

Proje Gerekçesi Gerek İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi gerekse taraf olduğumuz Kyoto Protokolü kapsamında yukarıda belirtilen görevlerin tam anlamıyla yerine getirilebilmesi için öncelikle LULUCF kılavuzunda öngörülen 6 değişik arazi kullanım sınıflarının (orman alanı, tarım alanı, çayır ve mera alanı, sulak alanlar, iskân alanları ve diğer alanlar) ve bu kullanım sınıfları arasındaki yıllık değişimlerin ve birbirine geçişlerin izlenmesine ve raporlanmasına uygun bir envanter modelinin Türkiye için geliştirilmesine gerek bulunmaktadır.  

Hedeflerimiz LULUCF kapsamında tanımlanan 6 adet arazi sınıfının alanının tespit edilerek yıllık arazi değişimini izleyebilecek Coğrafi Bilgi Sistemlerine dayalı web tabanlı bir “Arazi Tespit ve İzleme Sistemi” kurulacaktır. Belirlenen her bir arazi sınıflarına ait Sera Gazı Envanterinin uluslar arası norm ve standartlara uygun ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir (MRV) bir şekilde yapılabilmesini sağlayacak web tabanlı bir “LULUCF Kaynaklı Sera Gazı Envanteri Bilgi Sistemi” oluşturulacaktır.  

Hedeflerimiz Uzaktan Algılama Teknikleri ve yersel ölçümlerle desteklenecek iki fazlı ve çok kaynaklı bu sistemle 6 değişik arazi sınıfına ait sera gazları envanteri hesaplarını yeni gelişmelere de entegre olacak biçimde web tabanlı esnek bir hesaplama sistemi kurulacaktır.  

Proje Çıktıları Türkiye’de arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılıktan kaynaklanan Sera gazı emisyonlarını IPCC nin hazırladığı GPG/LULUCF kılavuzunda öngörülen norm ve standartlara uygun biçimde hesaplayarak sonuçlarının düzenli olarak Ulusal Odak Noktasına iletilmesi, Mevcut arazi kullanım sınıflarından orman, tarım, mera ve sulak alan gibi yutak alanlar arasındaki geçişleri tespit etmek, bu alanlardaki sera gazları salımını artırıcı/azaltıcı yöndeki arazi kullanım değişikliğini belirleyerek bu değişikliği önleyici politika ve öneriler geliştirebilmek,  

Proje Çıktıları Elde edilecek verilerin değerlendirilmesi sonucu küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılığa (LULUCF) yönelik olarak ülke politikası ve stratejileri oluşturulmasına olanak sağlamak. Proje Yürütücüsü : Orman Genel Müdürlüğü Proje Bütçesi: 3,5 milyon $ (GEF hibe 2,5 milyon $, 1 milyon $ iç kaynak) Proje Süresi: 2010-2013 (4 yıl)  

Proje Ortakları OGM yürütücülüğü ve UNDP koordinatörlüğünde; Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı AR-GE Dairesi Başkanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Üretimi Geliştirme Gn.Md. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Tapu ve Kadastro Gn.Md. Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü

Teşekkürler