Strateji Geliştirme Başkanlığı (Bütçe Grup Başkanlığı) OKUL BÜTÇELERİ Strateji Geliştirme Başkanlığı (Bütçe Grup Başkanlığı) Musa ŞAHİN Grup Başkan V.

İÇERİK; Amaç Mevcut Uygulama ve Karşılaşılan Sorunlar Dünya Uygulamaları Türkiye İçin Yapılmış Saha Çalışmaları ve Bulguları Model Önerileri

AMAÇ; Yeni bir kaynak tahsis mekanizmasının oluşturulmasına yönelik mevcut durumun değerlendirilmesi ve önerilerin geliştirilmesi, Eğitim sistemimizdeki kamu kaynaklarının; öğrenciye, okula ve yerel’e özgü farklılıkları dikkate alacak şekilde daha eşitlikçi ve kapsayıcı bir şekilde belirlenmesine ve kullandırılmasına imkan tanıyacak bir mekanizma oluşturmak.

Yükseköğretim hariç eğitim kademelerindeki YapIlacak olan çalIşma da; Yükseköğretim hariç eğitim kademelerindeki tüm KAMU OKULLARI kapsama dahildir. Öğrenci başına maliyetlerin belirlenmesi ve geliştirilecek olan kaynak tahsis mekanizmasında sadece “DİĞER CARİ” harcamalar dikkate alınacaktır. Yatırım ve personel harcamaları (öğretmen ve yönetici) çalışmamızda kapsama dahil edilmeyecektir. Diğer Cari olarak adlandırılan harcamalar; Isınma Elektrik Su Küçük Onarım Kırtasiye Malzemeleri Temizlik malzemesi ve hizmet alımı Güvenlik hizmet alımı İletişim giderleri

MEVCUT UYGULAMA (İLKÖĞRETİM OKULLARI) Bakanlığımıza bağlı ilköğretim okullarının cari (elektrik, su, doğalgaz, yakacak, kırtasiye vb.) nitelikli ihtiyaçları ile yatırım nitelikli ihtiyaçları, Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce planlanarak il milli eğitim müdürlüklerine gönderilmektedir. İl Milli Eğitim Müdürlükleri kendileri gelen cari ve yatırım nitelikli ilköğretim okulları ödeneklerini bağlı bulundukları il özel idarelerine ilköğretim hizmetlerinde kullanılması amacıyla aktarmaktadırlar. YBO’lar bütçe uygulamasında “harcama birimi” olarak kabul edilmekte, okul müdürü “harcama yetkilisi” olarak görev yapmaktadır. Anaokulları; bütçe işlemleri ilköğretim okulları gibi yürütülmektedir.

MEVCUT UYGULAMA (ORTAÖĞRETİM OKULLARI) Bütçe uygulamasında ortaöğretim okulları birer “harcama birimi” olarak kabul edilmekte ödenekleri Defterdarlık Muhasebe Müdürlüklerine ve Malmüdürlüklerine okul birim kodu ve adı ile gönderilmektedir. Her bir genel müdürlük kendi okullarına ödenek gönderirken farklı kriterlere kullanmaktadır.

KARŞILAŞILAN SORUNLAR; Genel müdürlükler tarafından doğrudan ödenek gönderilen ortaöğretim kurumlarının sadece temel ihtiyaçları karşılanabilmekte, okul ve öğrencinin gereksinim duyduğu gelişim alanlarına ilişkin harcama talepleri ödenek yetersizliği nedeniyle karşılanamamaktadır. Genel müdürlükler tarafından okullar adına ödenek planlaması yapılırken her genel müdürlük farklı kriterler üzerinden hareket etmektedirler. İl özel idareleriyle, il milli eğitim müdürlükleri arasındaki ilişkiler kurallara bağlanmış değildir.

İl milli eğitim müdürlüklerinden gelen harcama taleplerinin il özel idareleri tarafından nasıl değerlendirileceği konusunda bir kural yoktur. İl milli eğitim müdürlükleri kimi durumlarda ilköğretim kurumları için Bakanlıktan gönderilen ödeneklerin ne kadarının kaldığını bilememekte ve etkili bir harcama planlaması gerçekleştirememektedir. Ödeneklerin il merkezi ve ilçeler arasındaki dağılımına ilişkin bir kural yoktur. Bunun bir sonucu olarak ödenekler öncelikli olarak il merkezindeki okullar için harcanabilmektedir.

Her okulun kendine özgü çevresi, yarattığı özel gelirin miktarını belirlemektedir. Gelirler arasındaki farklılıklar ise okullar arası olanak eşitsizliği ile sonuçlanmakta ve öğrenciler arası eşitsizlikler daha da artmaktadır. Okul-aile birlikleri, okulların cari harcamaları için kaynak yaratma aracı olarak çalışmaktadır. Okullar, eğitim kalitesini geliştirebilecekleri araç ve kaynaklardan yoksundur.

Türkİye’de Okul Bütçesi Konusunda YapIlanlar; Okullarımıza başlangıçta temel ihtiyaçlarını karşılayacak, okullarımızın fonksiyonlarını daha verimli bir şekilde yerine getirecek olanaklara sahip olmalarını sağlayacak bir bütçe dağıtım mekanizmasına acil ihtiyaç duyulmaktadır. Yeni Büyükşehir Kanunu ile birlikte 30 il de il özel idarelerinin kapanması özellikle temel eğitim okullarımız başta olmak üzere yeni bir düzenleme yapmamızı zorunlu kılmaktadır.

BU AMAÇLA; Strateji Geliştirme Başkanlığı tarafından ödeneklerin dağıtımı ve model önerileri konusunda yapılan çalışma.(2012) Strateji Geliştirme Başkanlığı-Kalkınma Bakanlığı tarafından Ankara da okul ziyaretleri ve durum tespiti çalışması. Temel Eğitim Genel Müdürlüğünün “İlköğretim kurumlarının mali yönetimi” araştırma çalışması. Strateji Geliştirme Başkanlığı, “Okul Bütçeleri Çalıştayı”

TESPİTLER; Okula özgü bir finansman modelinin ortaya çıkabilmesinin ilk şartı; Bakanlığımız bütçesinin okullarımızın başta zorunlu giderleri karşılayacak seviyeye getirilmesidir. (Maliye Bakanlığı ayağı) Ortaya konulacak kaynak dağıtım modelinin (özellikle temel eğitim okullarımız açısından (44.000) )gerek Bakanlığımız Temel Eğitim Genel Müdürlüğü gerekse taşra ayağında Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünü personelinin iş yükünü arttıracaktır. Okul bütçeleri uygulamasına geçiş için okullarımızın durumunu özetleyen kapsamlı bir veri setine ACİL ihtiyaç duyulmaktadır. Ortaya konulacak modelin hareket noktası ortaya çıkacak olan veri setidir.

TESPİTLER; Ortaya çıkacak dağıtım mekanizması anlaşılır, uygulanabilir ve basit bir yapı olmalıdır. Okul bazlı bütçeleme uygulamasına geçiş aşamasında öncelikle okullarımıza ilişkin ZORUNLU GİDERLER ele alınmalıdır. Okul ve kurumlarımıza sürekli teknik ve mali konularda destek sağlanmalıdır. Ortaya çıkacak ödenek dağıtım modelinde mutlaka dezavantajlı okulların durumu göz önüne alınmalıdır.

MODEL (okul bazlı bütçeleme) Diğer cari ödenekler doğrudan okullara gönderilecektir. Yatırım ödenekleri il özel idareleri tarafından kullanılacaktır. (Yatırım İzleme Koordinasyon M. Bşk.) Okul müdürleri harcama yetkilisi haline geleceklerdir. İlköğretim okulları harcama birimi kabul edilerek merkezden okullar adına ödenek gönderilmesi.

Okul BazlI Bütçeleme AvantajlarI-1; Okul-çevre ilişkilerini geliştirerek olumlu katkı sağlar, Okul müdürünün sorumluluk hissetmesinden dolayı motivasyonu artar, Zamandan tasarruf sağlanır, Bürokrasi azalır, İhtiyaçlar doğru ve yerinde tespit edilerek kaynakların etkin ve verimli kullanılması sağlanır, Harcama sürecini azaltır, Kaynaktan tasarruf sağlanır, Hesap verilebilirlik sağlanır, Müdürün statüsünü arttırır, İkili ilişkiler azalır.  

Okul BazlI Bütçeleme AvantajlarI-2; Hizmet ve mal alımlarında pazarlık gücü artar, Gelecek olan ödenek miktarının yılın başında biliniyor olması okulların planlama yapma gücünü arttıracaktır, Tasarruf sağlanır (bir yöneticinin önceden ne kadar ödeneğin geleceğini biliyor olması ve sorumluluğun kendinde olması nedeniyle su, iletişim, doğalgaz, elektrik vb. tüketimi konusunda tasarrufa yöneltecektir. Nasıl olsa il/ilçe MEM ödüyor mantığı olmaz.)

Okul BazlI Bütçeleme DEZAvantajlarI-1; Merkezi yönetim bütçe kanunu ile ilköğretim okullarının cari giderleri için yeterli ödenek tahsis edilememesi halinde okullar için gerekli olan ödeneklerin gönderilememesinin doğuracağı sıkıntılar, (faturaların ödenememesi, küçük bakım ve onarımların yapılamaması, okul idarecilerin farklı yollardan bağış, kaynak arayışına girmesi mecburiyeti) Veli ve hayırsever destekleri azalacaktır, Okul idaresinin iş yükü artar, Harcama yetkilisinin (okul müdürü) mali sorumluluklarından dolayı ortaya çıkabilecek sorunlar, Personel eksikliğinden veya yetersizliğinden dolayı sorunlar yaşanır (ihale süreçlerinin sürdürülememesi)

Okul BazlI Bütçeleme DEZAvantajlarI-2; Okul sayısının fazla olması nedeniyle merkezde bütçe oluşturulması, planlama ve dağıtım konusundaki yaşanacak olası sıkıntılar, İlköğretim okul müdürlerinin harcama yetkililiği görevini yerine getirebilmeleri için mutlaka mali mevzuat eğitiminden geçirilmeleri gerekmektedir. (okul sayının çok olmasını/sürekli rotasyonun olması) İlköğretim okullarının harcama birimi olarak kabul edilerek kendileri adına ödenek gönderilmesi durumunda, mali yıl sonunda kullanılamayan ödeneklerin bulunması durumunda bu ödeneklerin mevzuat gereği İPTAL edilecek olması. (Mevcut durumda il özel idarelerine aktarılan ödenekler kullanılmasa da bir sonraki yıla devretmektedir.)

TARTIŞMA; 1-Ödenek dağılımında kullanılacak kriterler neler olmalıdır? 2-Formüle ihtiyaç var mı? (basit mi, karmaşık mı) 3-Temel ihtiyaçların karşılanmasında eşitlikçi olunmalı mıdır? 4-Bütçe dışı geliri yüksek olan okullara daha az ödenek tahsis edilmeli midir? (okul-aile birliği gelirleri, okulun bulunduğu çevre dikkate alınmalı mı?)

YAPILMASI GEREKENLER; SÜREÇ AÇIKLAMA YÖNTEM VERİ TOPLAMA 1. Öğrenci Başına Maliyetin Belirlenmesi (Yatırım ve Personel Giderleri hariç “Diğer Cari” giderler) 2. Öğrenci Başına Diğer Cari Maliyetin Finansman Kaynağına Göre Dağılımının Belirlenmesi Merkezi Yönetim Bütçesi Okul Aile Birliği Gelirleri Hayırsever/Bağış Saha Çalışması TEFBİS DEĞERLENDİRME Öğrenci Başına Diğer Cari Maliyetlerin Farklılıklara Göre Değerlendirilmesi. Okul İhtiyaçlarındaki Farklılıklar (okul türleri) Öğrenci İhtiyaçlarındaki Farklılıklar Yerele Özgü Farklılıklar (coğrafi, sosyo-ekonomik yapı vb.) MEB, Üniversiteler KARAR VERME VE ÖNERİ 1. Oluşturulacak Kaynak Mekanizmasının Yetki Düzeyine Karar Verilmesi Okul Bazlı Bütçe Tahsisi mi? İlçe Bazlı Bütçe Tahsisi mi? 2. Ortaya konulan kaynak dağıtım mekanizmasının geliştirilmesi çalışmaları. MEB