Vergi İndirimlerinin Özel Sektör Ar-Ge Stratejisi’ndeki Rolü İrem Güçeri‡, Melih Ahmet Karaman†* ‡Oxford Üniversitesi St.Peter’s Koleji ve İktisat Bölümü, irem.guceri@economics.ox.ac.uk †Koç Üniversitesi, Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü, mkaraman13@ku.edu.tr *Argela, Araştırma ve Teknoloji Departmanı, melih.karaman@argela.com.tr

Taslak Giriş Uluslararası deneyimler Politika yapıcıların bakış açısı Taşma etkileri Politika yapıcıların bakış açısı Özel sektörün bakış açısı ARGELA ve ARGELA’nın teşvik kullanımı Sonuç

Giriş Polonya Portekiz Avustralya Singapur Güney Afrika Güney Kore İspanya Türkiye İngiltere ABD Macaristan Hindistan İrlanda İsrail İtalya Çin Litvanya Malezya Meksika Hollanda Rusya Fransa Belçika Brezilya Kanada Japonya Hırvatistan Çek Cumhuriyeti Avusturya Almanya Vergi indrimi şeklindeki Ar-Ge politikaları son yıllarda daha fazla ülke tarafından kullanılır hale geldi. Deloitte 2013 verilerine göre, Ar-Ge harcamalarını vergi indirimi tipinde destekleyenlerin sayısı 30’u bulmuluştur. Japonya, Norveç, Portekiz gibi bazı ülkeler genel Ar-Ge politikasının yanısıra, 2008 küresel ekonomik krizi sonrasında ekonomiyi canlandırmak için kriz destek paketlerine Ar-Ge vergi indirimini de dahil etmişlerdir.

Giriş İngiltere Hollanda BRIC ülkeleri Türkiye 2000 ABD Fransa Kanada Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa ve Kanada 30 yılı aşkın bir süredir bu tip destekleri uygularken, İngiltere, Hollanda, Belçika, BRIC ülkeleri, Türkiye ve başka ülkeler 2000 senesi sonrasında başlamıştır. Bunun yanısıra, vergi indirimleri başarılı bir Ar-Ge politikasının olmazsa olmazı değildir. Almanya ve İsveç gibi bazı ülkeler özel sektör Ar-Ge harcamalarındaki yüksek oranları yalnız direkt teşvik programları uygulayarak sağlamıştır

Dünya’da Ar-Ge teşviği uygulayan ülkelerde kurumlar gelir vergisi yüzdeleri dağılımı

Uluslararası Deneyimler İktisat teorisine göre Ar-Ge faaliyetlerinde toplumun ihtiyaç duyduğu seviyeye ulaşmak, devlet teşviğine bağlıdır. Kendi haline bırakılmış özel sektör toplumun ihtiyaç duyduğundan daha az Ar-Ge yapar. Ar-Ge riskli bir yatırımdır Büyük yatırım  ihtimali düşük yüksek gelir (olumsuz sonuç, yeni bir buluşla sonuçlanamama) Ar-Ge sürecindeki belirsizlikler Buluş Yeni pazar Talep Ürün fiyatlandırma (piyasa değeri) Taşma etkileri

Taşma Etkileri Bir şirketin yaptığı Ar-Ge faaliyetlerinden diğer şirketlerin de dolaylı olarak fayda sağlaması. Aynı veya farklı sektörlerden şirketlerin birbirlerinin buluşlarından tersine mühendislik, taklit, ticari ilişkiler, patentler gibi yöntemlerle faydalanmasına dayanır. Ar-Ge’nin kamu malına dönüşmesi ve mal sahibinin getirisinden kısmi olarak faydalanabilmesi. Klasik bir piyasa başarısızlığı [Arrow]

Politika Yapıcıların Bakış Açısı Söz konusu piyasa başarısızlığı devletin Ar-Ge’yi teşvik etme sebebini iktisat teorisi açısından meşru kılar Değişik Ar-Ge destekleme politikaları Doğrudan proje teşviki (Sanayi Ar-Ge teşvik programları) Ülkenin ihtiyacı olan Ar-Ge seviyesine ulaşması Dolaylı teşvik (Vergi indirimleri) Şirket için Ar-Ge proje maliyeti azaltma Ar-Ge projeleri arasından seçim yapmayı şirkete bırakmak İdaresi, yönetim ve denetim süreçleri devlet için daha basit ve düşük maliyetlidir Şirketlerde Ar-Ge projelerinin maliyetini düşürerek özel sektör Ar-Ge harcamalarını arttırmayı amaçlayan vergi indirimleri farklı şekillerde düzenlenebilmektedir. ABD ve Fransa’daki uygulama, şirketin yaptığı toplam Ar-Ge harcamasının kanundaki tanıma uygun miktarını vergi kredisi yüzdesiyle oranlayarak şirketin vergi sonrası karından düşmektedir. İngiltere, Hindistan ve Çin’de ise kanundaki tanıma uygun toplam cari Ar-Ge harcaması miktarı belirli bir yüzdeyle oranlanarak (yüzde yüzden fazla) vergi öncesi kazançtan düşülmektedir. Ayrıca Ar-Ge için kullanılacak sermaye mallarında özel amortisman oranları da politika dahilindedir. Hollanda’da, Türkiye’deki gibi Ar-Ge çalışan sayısını arttırmaya yönelik gelir vergisi indirimleri ve sosyal güvenlik primlerinden muafiyet politikaları uygulanmaktadır. Genellikle KOBİ'ler de benzer indirimlerden faydalanabilmektedirler.

Politika Yapıcıların Bakış Açısı Hollanda, Belçika ve İngiltere’de tartışma yaratan patent vergi indirimleri şirketlerin patentlerini bu ülkelerde kaydettirmesi sonucunda patentlerden gelecek tüm gelirin vergiden muaf veya çok düşük bir orandan vergilendirilmesi ülkedeki Ar-Ge istihdamı ve ülke içindeki Ar-Ge aktivitelerini arttırıp arttırmayacağı büyük tartışma konusu olmuş, henüz politikalar yeni uygulanmaya başladığından etki analizi çalışmaları da başlangıç aşamasındadır. Vergi indirimleri, verimli ve esnek bir politika olma özelliği sayesinde son yıllarda oldukça yaygın hale gelmiştir. politika yapıcılar, uluslararası örgütler ve akademik çalışmalar dolaylı Ar-Ge teşviklerinde etki analizi araştırmalarını arttırmışlardır etki analizleri yapılırken en büyük zorluklardan biri farklı oranlara tabi şirketler, ülkeler ve politikalar arasında karşılaştırılabilirliği sağlamak ve söz konusu vergi indiriminin şirketin Ar-Ge maliyetini ne kadar azalttığına dair gerçekçi bir tahmin yürütmektir.

Doğrudan destekler ve vergi indirimlerinin GSYH’ya oranı, 2011 Kaynak: OECD Science and Technology Scoreboard 2013, OECD vergi teşvikleri soru anketi kaynağına referans verilmiştir

Etki Analizleri Ar-Ge vergi indirimi etki analizi çalışmaları Hollanda - Lokshin & Mohnen [1] Kanada - Czarnitzki, Hanel, & Rosa [2] İngiltere - Guceri [3] Fransa - Mairesse & Mulkay [4] ABD - U.S. GAO [5] Bu tip etki analizleri ve kalitatif çalışmaların sonucunda vergi indiriminin Ar-Ge faaliyetini arttırdığı ortak sonucuna ulaşılabilmektedir, ancak tam olarak ne kadar artış bekleneceğine dair kesin ve net bir yargıya ulaşılmamıştır Hukuksal altyapının basit, anlaşılabilir ve bürokrasiyi en düşük seviyede tutan bir şekilde düzenlenmesinin olumlu sonuçlar doğurduğu bilinmektedir. Vaka çalışması : ARGELA [1] B. Lokshin ve P. Mohnen, «How effective are level-based R&D tax credits? Evidence from the Netherlands,» Applied Economics, cilt 44, no. 12, pp. 1527-1538, 2012. [2] D. Czarnitzki, P. Hanel ve J. Rosa, «Evaluating the impact of R&D tax credits on innovation: a microeconometric study of Canadian firms,» Research Policy, cilt 40, no. 2, pp. 217-229, 2011. [3] I. Guceri, Impact of R&D tax incentives in the UK, mimeo, 2013. [4] J. Mairesse ve B. Mulkay, «Evaluation de l'impact du credit d'impot recherche,» Ministere l'Enseignement Superieur et de la Recherche, Paris, 2011. [5] U. S. G. A. Office, «The research tax credit's design and administration can be improved,» US Government Accountability Office, Washington DC, 2009.

Türkiye’de Ar-Ge Vergi İndirimleri İndirimlerden faydalanan şirketlerle ilgili kaliteli ve düzenli veri toplanması sistematik bir etki analizine imkan kılacak, bununla birlikte hukuksal altyapıda etki analizinden çıkan sonuçlar ışığında iyileştirmeler yapılabilecektir. Başka ülke uygulamaları ile karşılaştırıldığında Türkiye’deki vergi indirimleri iyi uygulamalara yakın ancak daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Sistemin basitleştirilmesi, büyük şirketlere ve Teknokentlere yönelik öncelikli uygulamanın Teknokent dışındaki KOBİleri de kapsar hale getirilmesi olumlu sonuçlar doğurabilecektir. Mevcut düzende vergi indirimleri yeni birtakım Ar-Ge harcamalarını desteklemek yerine halihazırda Ar-Ge yapmakta olan şirketlerin vergi indirimi olmasa da yapacakları bazı harcamaları destekler bir durumdadır. 5746 sayılı kanundaki 500 veya daha fazla Ar-Ge çalışanı olan Ar-Ge merkezi tanımı büyük şirketlere imtiyaz sağlamaktadır ancak ülkenin Ar-Ge performansını arttırmak için daha küçük ölçekli şirketlerin de büyük önem taşıdığı unutulmamalıdır. Daha küçük şirketler de 4691 sayılı kanun kapsamında Teknokentte yerleşik şirketlere sağlanan vergi indirimleriyle yüksek kiralar sebebiyle amaçlanandan çok daha düşük seviyede kalmaktadır. Turnike uygulamaları yaratıcı sektörlerdeki esnek çalışma saatlerini kısıtlamaktadır. 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun bazı doğrudan Ar-Ge desteklerinden faydalanan şirketler de 5746 sayılı kanun kapsamındaki indirimlerden faydalanabilmektedir 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu

Vaka Çalışması ARGELA

Genel Tanıtım ARGELA Hakkında Argela Yazılım ve Bilişim Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş. (“ARGELA”) 2004 yılından beri telekom operatörleri için yenilikçi teknolojiler ve yeni nesil çözümler üretmektedir. 2007 yılında Türk Telekom Grubu bünyesine katılmış olan ARGELA, arkasına aldığı bu dev güçle büyümesini devam ettirmektedir. ARGELA, ilgili konularda dünyadaki gelişmeleri takip etmek ve uluslararası bilgi birikimi edinip Türkiye’ye taşımak amacıyla çeşitli birliklere üye olmuştur ve bu birliklerde aktif bir şekilde rol almaktadır:

Genel Tanıtım Ana Ürün ve Çözümler Internet TV Targeted Advertisement Performance Monitoring Regulatory Solutions (MNP,EIR) Consumer Applications IN Solutions Network Convergence IMS Applications Policy Control & Enforcement SmallCells & HomeGW Software-Defined Networks (SDN) 4G (LTE-A) Base Stations

Genel Tanıtım Patentler Kabul edilen patent başvuruları Başvuru ismi Başvuru Patent numarası Başvuru/ Yayın tarihi Method and System for Communicating between Application Software 10/905,237 U.S. 7,890,954 22.12.2004/ 15.02.2011 SIP2 Mobile Gateway (Method) 11/071,233 U.S. 7,254,137 04.03.2005/ 07.08.2007 Video Advertiser-Broker Subsidizing VOIP Calls 11/716,297 U.S. 8,234,167 09.03.2007/ 31.07.2012 SIP2 Mobile Gateway (System) 11/764,941 U.S. 7,995,591 19.06.2007/ 09.08.2011 Method and System for SMS Based Ticket Number Service over Femtocell Access Point 12/814,934 U.S. 8,275,400 14.06.2010/ 25.09.2012 System for SMS Based Ticket Number Service over Femtocell Access Point 13/604,767 U.S. 8478317 06.09.2012/ 02.07.2013

Genel Tanıtım Patentler Değerlendirme aşamasındaki patent başvuruları Başvuru ismi Başvuru numarası Başvuru tarihi Method and System for Automatically Managing Operations of an IPTV Located in a Femtocell Network 12/874,221 01.02.2010 Branded VoIP Service Portal 12/888,048 22.09.2010 Quality of Service Cognizant Scheduler for Femtocell Base Stations* 13/109,568 17.05.2011 Interactive Avatars for Telecommunication Systems 13/437,904 02.04.2012 Automatic Discovery of Multi-Controllers in Software-Defined Networks (SDNs) 13/750,038 25.01.2013 Internet-Based Short Message Retrieval and Display System 13/848,981 22.03.2013 * Kabul edildi. Patent numarası bekleniyor.

Genel Tanıtım TÜBİTAK Projeleri Proje No Proje Başlığı TİDEB 3040126 Mesajlaşma Sistemleri TİDEB 3040127 Yeni Nesil Anahtarlama Sistemleri (YNAS) TİDEB 3040128 Akıllı Şebeke Sistemleri TEYDEB 3060058 IMS Arenası TEYDEB 3060122 IMS Servis Dağıtım Platformu (IMS SDP) TEYDEB 3070348 Çoklu Ortam Reklam Destekli Arama Platformu (ÇORDAP) TEYDEB 3090414 Sesli Çağrı Sürekliliği (SÇS) TEYDEB 3100469 Paket Ağları Kaynak ve Kota Yönetim Sistemi (PAKKYS) TEYDEB 20594 Yazılım-tanımlı AçıK Akış Merkezli ağ Orkestrasyon Sistemi (yakamOS)

Genel Tanıtım Uluslararası Projeler FP7 Proje Adı Açıklamalar ROMEO Remote Collaborative Real-Time Multimedia Experience over the Future Internet BATS Broadband Access via integrated Terrestrial & Satellite systems COMBO COMBO will allow convergence of fixed and mobile networks ForgetIT Concise Preservation by combining Managed Forgetting and Contextualized Remembering Celtic-Plus Proje Adı Açıklamalar SIGMONA Remote Collaborative Real-Time Multimedia Experience over the Future Internet H2B2VS HEVC Hybrid Broadcast Broadband Video Services TILAS Technology Improvements for Large Scale Smart Cities Deployments MAGICIAN Semantic Based Intelligent Entertainment Activity Planner MITSU Next Generation Multimedia Efficient, Scalable and Robust Delivery

Genel Tanıtım Ödüller Convergence Gateway 2007 WIROFON Servisi Smart Mobile Communication Center 2012 Home Gateway 2010 Convergence Gateway 2007 WIROFON Servisi Çoklu Ortam Destekli Arama Servisi

Genel Tanıtım Çalışan ve Masraf dağılımı

Özel Sektör Bakış Açısı Argela’da, teknik okul kökenli tüm çalışanlar Ar-Ge vergi indirimlerinden faydalanmaktadır. Aynı zamanda idari sorumluluğu olan çalışanlar, örneğin satın alma gibi, bu istisnalardan kısmi olarak faydalanmaktadır. Ana finansman kaynağı sermayesi ve satışlardan sağlanan nakit girdilerdir. Finansal kaynağın çok küçük bir kısmı TEYDEB’den sağlanmasına rağmen AB’den henüz bir fon alınmamıştır. Mevcut istisna ve vergi indirimlerini doğru olarak uygulamak için buna uygun program ve muhasebe altyapısını geliştiren şirket, mevzuat değişiklikleri ve yenilikleri takip edip sisteme adapte etmek ve yararlanılan istisnaları optimize etmek için gerekli uzman altyapısına sahiptir. Sadece bu istisnalara sahip olunduğu için gereğinden fazla istihdam yapılmamaktadır. Argela şirket merkezi İTÜ Teknokent İstanbul/Türkiye’de olup Ankara/Türkiye, Santa Clara/ABD ve Dubai/BAE’de ofisleri bulunmaktadır. 4691 sayılı Teknokent kanunundan yararlanan firmanın İTÜ Teknokent’teki mevcut kirası metrekare başına 19 Euro ve bununla birlikte gelen ortak giderler olarak belirlenmiştir. Bu kiralar Teknokent’lere ve Teknokent içindeki binalara göre değişkenlik göstermektedir.

Özel Sektör Bakış Açısı 4691 sayılı yasanın temel limitasyon ve zorlukları Turnike saatlerine bağlı istisna uygulamasının getirdiği teknik zorluk ve iş yükü Kanundaki muğlak alanlar nedeniyle uygulamada ortada kalınan, yönetici şirket ve uygulayıcı şirketlerin farklı yorumladığı durumlar Teknokent alanı dışındaki Ar-Ge faaliyetleri ile ilgili 4691 sayılı yasanın getirdiği istisna kısıtlarının kanunun bu konuda yenilenmiş olmasına rağmen henüz uygulama yönetmeliğinin çıkmaması nedenleriyle efektif olarak kaldırılmamış olması 5746 sayılı yasa ile 4691 sayılı yasa istisnalarını temelde birbirine çok yaklaştırılmıştır en önemli farkı kurumlar vergisi tarafında 4691 sayılı yasanın halen daha avantajlı olmasıdır. Teknokent dışında konuşlanma kararı, her şirketin toplam cirosu, gelir-gider büyüklüğü, karlılığı ve gelecekteki karlılık beklentisine göre ayrı ayrı analiz edilerek verilebilir. Türkiye’de yapılan Ar-Ge hizmeti için öneri olarak sunulan bakış açısı Devletin yaptığı Ar-Ge harcamalarının artık özel şirketler üzerinden yapılması Özel sektörün yaptığı Ar-Ge harcamalarının devletin genel Ar-Ge harcamalarının içerisinde değerlendirilmesi ve aynı finans kalemine eklenmesi. ABD de NASA gibi devletin himayesindeki kuruluşların işlerini artık özel şirketlere devrederek SpaceX gibi firmaların önünü açması örneği. Devletin doğrudan Ar-Ge hizmetlerinde; bürokrasi, özel sektöre nazaran daha az risk alma eğilimi ve araştırmaların kurallara bağlanması gibi sebeplerden dolayı inovasyonun temeli olan subjektivitenin zedeleneceği düşünülmektedir.

Sonuç İnovasyon politikası konusunda akademik ve özel sektör bakış açılarını bir araya getiren bu çalışma, vergi indirimleri konusunda Türkiye’deki uygulamayı dünyadaki benzer politikalara yakın bulmakla birlikte bazı iyileştirmelere gidilebileceğinin altını çizmiştir. Şu anki haliyle uygulamanın vergi indirimleri olmasa da yapılacak olan Ar-Ge’yi desteklediği, ancak yeni Ar-Ge yaratıp yaratmadığının anlaşılması için etki analizi çalışmalarının önemli olacağı vurgulanmıştır. Faydalanan şirketlerin bakış açısından da turnike saatlerine bağlı istisna uygulamasının getirdiği teknik zorluk ve iş yükü, kanundaki muğlak alanlar nedeniyle uygulamada ortada kalınan, yönetici şirket ve uygulayıcı şirketlerin farklı yorumladığı durumlar, teknokent kiraları nedeniyle buralardaki vergi indirimlerinin düşünülenden daha az fayda sağladığı gibi konulara değinilmiştir. Vaka çalışmasının sonucu olarak vergi indirimlerinde yapılabilecek bazı iyileştirmelerin yanısıra, genel anlamda Ar-Ge politikası açısından Türkiye’nin artık kamu Ar-Ge faaliyetlerinden özel sektör Ar-Ge’sine geçişinin önünün açılabileceği fikri paylaşılmıştır.

Teşekkürler Melih Ahmet Karaman