Evde Sağlık & Bakım Hizmetlerinde Mevcut Durum ve Gelecek için Öneriler Mehmet Onarcan Evde Bakım Derneği

Terminoloji Home Care Evde Bakım Evde Sağlık Bakımı Evde Sosyal Bakım ve Destek Hizmetleri

DÜNYADAN BAKIM HİZMET MODELLERİ Residential Care Community Care Nursing Home Assisted Living Facilities Elderly Home Residential Home Senior House Sheltered Housing Hospice Palliative Care Home Care Home Health Care Domiciliary Care Supported Discharge Hospital at Home Day Care Centre Extra Care Respite Care Private Duty Services

Ülkemizde Mevcut Durum HİZMET SUNUCULAR Dünya Örnekleri Türkiye Aileler Yerel yönetimler Birinci Basamak Hizmet Sunucular Özel sektör Kar amacı gütmeyen özel kuruluşlar Sivil toplum örgütleri, gönüllüler Kaçak çalışanlar Birinci Basamak ve Kamu Hast. Yok Sayılı örnekler var İstihdam büroları Kurumsal kimliği olmayan bireyler,

Ülkemizde Mevcut Durum FİNANSMAN Dünya Örnekleri Türkiye - Yerel yönetimlerin bütçeleri - Sosyal sigorta ve güvence sistemi - Bakım Sigortası - Vergiye dayalı kamusal fonlar - Kamu destekli özel sigortalar Özel sigortalar Bireylerin kendi finansmanı - Yerel yönetimlerin sınırlı bütçeleri Sınırlı olarak sosyal sigorta ve güvence sistemi (günübirlik tedavi kapsamında ve bazı ürünlerin temininde) - Yok Yok Sınırlı olarak özel sigortalar - Bireylerin kendi finansmanı - Sağlık Bakanlığı Bütçesi - Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bütçesi (bakıma muhtaç engelli ve yaşlılara evde bakım ücreti)

Ülkemizde Mevcut Durum MEVZUAT ve HİZMETLERİN İŞLEYİŞİ Dünya Örnekleri Türkiye - Sağlık ve sosyal hizmetlerde bütünsel, entegre yaklaşım - Multi disipliner yaklaşım Branşlaşma ve uzmanlaşma Bakıma muhtaçlık kriterleri Hizmet standartları Alana özel eğitim programları Alana özel istihdam politikaları Verimlilik/Etkinlik ölçümleme Etkin denetim Farklı mevzuatlar, entegrasyon eksikliği Multi disipliner olma yolunda .......

Türkiye’de kaç kişinin evde bakım ihtiyacı var? Sağlık Bakanlığı Hedefi: 150.000 kişi İstanbul Büyükşehir Belediyesi: 500.000+ kişi Evde bakım aylığı alan özürlü ailesi sayısı: ~400.000 Yalnızca Alzheimer hastası sayısı: 400.000 2012’nin ilk dokuz ayında SB 220.000 kişiye ulaşmış. Şu anda hizmet almaya devam eden kişi sayısı 90.000’e yakın Toplam özürlü nüfus: 8,5 milyon Kronik hastalık sahibi kişi sayısı: +22 milyon

Ülkemizde Mevcut Durum HİZMET SUNUCULAR Dünya Örnekleri Türkiye Aileler Yerel yönetimler Birinci Basamak Hizmet Sunucular Özel sektör Kar amacı gütmeyen özel kuruluşlar Sivil toplum örgütleri, gönüllüler Kaçak çalışanlar Birinci Basamak ve Kamu Hast. Yok Sayılı örnekler var İstihdam büroları Kurumsal kimliği olmayan bireyler,

ÖNERİLER - Makro Hizmet Sunumu Evde sağlık hizmetleri ile sosyal bakım ve destek hizmetlerinin entegrasyonu sağlanmalıdır Hizmet sunucuların rolleri netleştirilmelidir Hizmet alanlarına göre standartlar, uygulama prosedürleri oluşturulmalı ve uygulamaya konulmalıdır

Ülkemizde Mevcut Durum

ÖNERİLER - Makro Hizmet Sunumu Hizmetlerin Entegrasyonu Temel Sağlık ve Tedavi Edici Hizmetlerin Entegrasyonu; Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin kapsamına girecek evde bakım hizmetleri tanımlanmalı, bu tanımlamaya uygun olarak hizmet sunumu sağlanmalıdır. Evde bakım hizmetleri koruyucu ve tedavi edici hizmetleri içerecek şekilde yürütülmelidir

ÖNERİLER - Makro Hizmet Sunumu Evde bakım hizmeti sunan, bu alana yönelik çalışma yapan Sivil Toplum Örgütleri, Üniversiteler, Özel Kuruluşlar teşvik edilmelidir Yurt dışında sağlık ve sosyal hizmet alanlarında sıkça görülen “kar amacı gütmeyen kuruluş” altyapısının ve buna dair mevzuatın ülkemizde de oluşturulması

ÖNERİLER Hizmet Sunumu Hizmet Sunucular Arası Koordinasyon Hizmetlerin koordinasyonu açısından Koordinasyon Merkezi önem kazanmaktadır. Merkez, hem sağlık hem sosyal hizmetleri koordine etmelidir. İl koordinasyon merkezinde sağlık müdürlüğü ve sosyal hizmetler müdürlüğünden temsilciler bulunmalı, koordinasyon içinde çalışmalıdır Koordinasyon merkezi, evde bakımın gerektirdiği multi disipliner yapıya sahip olmalıdır.

ÖNERİLER Koordinasyon Merkezi; Bölgede hizmet sunan yerel yönetim ve STK’lar varsa, bunların temsilcileri de merkezde yer almalıdır. Evde bakıma çok kanallı başvuru olabilmelidir. Hastalar evde bakıma hastanedeki müdavi hekim veya aile hekimi dışında farklı kanallardan da sevk edilebilmelidir. Hizmet ihtiyacına ve bölgenin koşullarına göre hizmetin nerden alınacağını belirlemeli ve yönlendirme yapmalıdır. Farklı hizmet sunucular ile koordinasyonu sağlamalıdır. İhtiyaç sahipleri için başvuru noktası olarak çalışmalıdır.

ÖNERİLER Hizmet Sunumu Ortak Veritabanı Ortak bir veritabanı; ihtiyaç belirleme, etkinlik, verimlilik ve ileri yönelik planlama için faydalı olacaktır İhtiyaç sahiplerini ve ihtiyaçların belirlenmesi Hizmet etkinliği Verimlilik Mükerrerliği önleme Ulaşılabilirlik Planlama

ÖNERİLER Hizmet Sunumu Yeni Teknolojilerin kullanımı, yaygınlaştırılması teşvik edilmeli

ÖNERİLER - Makro Finansman Uzun vadede evde bakım ihtiyaçlarının karşılanabilmesi, hizmet sunumunun yaygınlaşarak süreklilik arz edebilmesi için ek kaynaklar oluşturulmalıdır. SGK bünyesinde bir Bakım Sigortası sistemi oluşturulmalıdır Evde sağlık hizmetleri GSS kapsamından, uzun süreli bakım hizmetleri ise bakım sigortası kapsamından ödenmelidir. Evde sağlık hizmetleri için ek prim alınmamalıdır Bakım sigortası için ek prim alınabilir veya mevcut primlerden aktarma yapılabilir, ayrıca vergiler, diğer kaynaklar ve fonlarla desteklenmelidir

ÖNERİLER - Makro Finansman Özel bakım sigortalarının oluşumu teşvik edilmelidir. Mevcut Bireysel Emeklilik Sigortalarından Özel Bakım Sigortasına geçişe imkan sağlanabilir Yapılan finansman düzenlemeleri sadece Sağlık Bakanlığı’nın hizmet sunumunu finanse edecek şekilde sınırlandırılmamalı, Üniversiteler ve Özel Evde Bakım Merkezleri de plana alınmalıdır. Mevcut ödeme uygulamalarının daha verimli hale getirilmesi için çalışma yapılmalıdır. (...evde bakım aylığı, tıbbi cihaz temini, ilaç ödemeleri, vb...)

ÖNERİLER - Makro Finansman Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın evde bakım ücreti uygulaması; - profesyonel bakım hizmetleri, - bakım verenler için eğitim, - rehabilite edici uygulamalar - koruyucu, önleyici ürünlerin temini gibi uygulamalarla desteklenmeli

ÖNERİLER - Makro Finansman - Tıbbi Cihaz ve Ekipman Temini Salt cihaz temini olarak görülmemelidir. Cihazların eve temini; danışmanlık, eğitim periyodik bakım ve kontrol enfeksiyon kontrolü, hijyen 7/24 teknik destek ve takip kalibrasyon hizmetleriyle ve koruyucu, önleyici ve rehabilite edici bir yaklaşımla bir bütün olarak düşünülmeli ve sunulmalıdır. Evde güvenli ortamın sağlanması, kazaların önlenmesi, hasta ve çalışan güvenliği, ayrıca tedavi ve bakımdan istenen sonuçların alınabilmesi için bu yaklaşım önemlidir.

Roberts Home Medical – A.B.D. 1996

ÖNERİLER - Makro Finansman - Tıbbi Cihaz ve Ekipman Temini Sadece tedavi edici değil koruyucu, önleyici ve rehabilite edici ürünlerde ödeme kapsamına alınmalı Evde sağlık ve bakım alanında kullanılan ürünlerde gümrük vergisi ve KDV’de indirim sağlanmalı Reçete ve Rapor Uygulamaları Evdeki hasta/yaşlı/engellilere yönelik reçete ve rapor uygulamalarında iyileştirmeler yapılmalı

ÖNERİLER - Makro Mevzuat ve Denetim Farklı devlet kurumlarının ilgili mevzuatları arasında uyum sağlanmalıdır. Hizmet sunumuna ilişkin mevzuat standartlaştırılmalı, kamu ve özel hizmet sunumu için farklı standartlarda mevzuat olmamalıdır. İlgili meslek gruplarının mevzuatında gerekli düzenlemeler yapılmalıdır Yerel yönetimler de ilgili mevzuata uygun hizmet sunmalı ya da hizmet alımında buna dikkat etmelidir.

ÖNERİLER Mevzuat ve Denetim Mevzuat, asgari gereksinime dayalı, organizasyon yapısını dikkate alan ve hizmet standartlarını içerecek şekilde oluşturulmalıdır Mevzuat farklı tipte evde bakım hizmet sunucularının oluşumuna imkan sağlamalıdır. Ölçeklendirme ve branşlaşma için sunulacak hizmetlere göre asgari standartlar belirlenmeli, ruhsatlandırma/onay süreci de buna uygun olmalıdır. (merkez birimi, ilçe birimi gibi ölçeklendirme ve sadece hemşirelik girişimleri, sadece fizyoterapi, vb gibi branşlaşma)

ÖNERİLER - Makro Mevzuat ve Denetim Mevzuat uluslararası standartlarla uyumlu ve ülke gerçeklerine uygun olarak düzenlenmelidir. Denetim için evde bakım hizmetlerine özel bir Ulusal Akreditasyon Sistemi geliştirilebilir. Etkin denetim uygulanmalıdır. Kaçak işçilik, kayıt dışı hizmet sunumu önlenmelidir İstihdam bürolarının evdeki hastalar için hemşire ve hasta bakıcı temini durdurulmalıdır

Evde Bakım Nasıl Olmamalı ?

Evde Bakım Nasıl Olmamalı ?

ÖNERİLER Eğitim Görev tanımları netleştirilmelidir Eğitim ve sertifikasyon standartları oluşturulmalıdır Evde bakımda rol üstlenen farklı disiplinlere özel eğitim programları oluşturulmalıdır Sağlık ve sosyal disiplinler için mevcut eğitim programlarında evde bakıma daha çok yer verilmelidir Destek personel için eğitim programları standart hale getirilmelidir. Bakımda önemli rol üstlenen hasta yakınlarına, ailelere yönelik eğitim ve destek programları geliştirilmelidir.

ÖNERİLER İstihdam Politikaları Bugün ve gelecekteki bakım ihtiyacı öngörülerek istihdam planlaması yapılmalıdır İhtiyaca yönelik istihdam politikaları ve programları geliştirilmelidir Çok disiplinli yaklaşım benimsenmeli ve yaygınlaştırılmalıdır Evde bakım alanında çalışacak personel teşvik edilmelidir

ÖNERİLER Mevcut Uygulamalara Yönelik Diğer Öneriler Evde bakım gereksiniminin belirlenmesi ve hizmet planlaması multidisipliner ekip yaklaşımı ile gerçekleştirilmelidir. Taburculuk planlaması evde bakım hizmetleri dikkate alınarak etkin bir şekilde uygulanmalıdır. Kamuda yapılandırılmış evde bakım ünitelerinde çalışan ekip elemanlarına özendirici nitelikte düzenlemeler yapılmalıdır.

TEŞEKKÜRLER... Mehmet Onarcan mehmeto@lifeevdebakim.com www.evdebakim.org.tr