KOCAELİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE SAĞLIĞI İŞLERİ İLE İLGİLİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

UÇUCU MADDELERİN ZARARLARINDAN İNSAN SAĞLIĞININ KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Uçucu Madde Uçucu Madde: Kırtasiye malzemesi, boya incelticisi gibi maddeler ile yapıştırıcı olarak kullanılan maddelerin bileşiminde bulunan ve buharlaşabilen, toluen, xylol, aseton, benzen, trikloretan, perkloretilen, trikloretilen,,1,2 diklorpropan, halojenli hidrokarbonlar ve benzeri bileşikler ile bunların türevlerini, ifade eder Bali gibi yapıştırıcılar, tiner, sporcuların kullandığı soğutucu spreyler, çakmak gazı, aseton en yaygın kullanılan uçucu maddelerdir. Okullarda yapılan yaygınlık çalışmalarında gençler arasında en yaygın kullanılan madde olduğu görülmektedir. Aynı zamanda ilk kullanılan maddeler arasında da yer almaktadır. İlk kullanım küçük yaşlarda olabilmektedir. Uçucu maddelere ulaşımın kolay olması, kullanımın yaygın olmasında bir etkendir.

Kullanım Uçucu maddeler solunum yoluyla kullanılır. Torbanın içinden veya bir beze emdirilerek, maddenin solunması ile vücuda alınır. Uçucuların etkisi kısa sürede başlar ve sadece birkaç dakika sürer. Bu nedenle uçucu madde kullananlar sürekli olarak maddeyi solumaya devam ederler. Bu kullanım şekli bilinç kaybı ve ölüme yol açabilir. Madde alımını takiben akciğerler yoluyla hızla beyne ve diğer organlara yayılır. Birkaç dakika içinde alkol benzeri etkiler görülür, konuşma bozulur, hareketler sarsak bir hal alır, baş dönmesi ve coşku hali gözlenir. Varsanılar ve hezeyanlar da görülebilir.

Kullanım Türkiye’deki araştırma bulgularına göre ilköğretim öğrencilerinde, yaşam boyu en az bir kez uçucu madde kullanımı %3.2, ortaöğretim öğrencilerinde %5.2’dir. Türkiye’deki araştırma bulgularına göre ilköğretim öğrencilerinde, yaşam boyu en az bir kez uçucu madde kullanımı %3.2, ortaöğretim öğrencilerinde %5.2’dir. Bir çocuk koruma merkezinde barınan çocukların %47.4’ünün madde kullandığı, %45.6’sının tercih maddesinin tiner, %1.8’inin tercih maddesinin yapıştırıcı olduğu saptanmıştır. Bir çocuk koruma merkezinde barınan çocukların %47.4’ünün madde kullandığı, %45.6’sının tercih maddesinin tiner, %1.8’inin tercih maddesinin yapıştırıcı olduğu saptanmıştır. İstanbul’da sokakta yaşayan çocuklar üzerinde yapılan bir araştırmada ise, çocukların %30’unun tiner ve yapıştırıcı kullandığı saptanmıştır. İstanbul’da sokakta yaşayan çocuklar üzerinde yapılan bir araştırmada ise, çocukların %30’unun tiner ve yapıştırıcı kullandığı saptanmıştır.

Yaygın Olarak Kulanılan Uçucu Maddeler Yaygin olarak kullanilan ucucu maddeler(20) Yapistirici- Boyalar- Benzin- Butan gazi- Tutkal- Basincli spreyler- Vernik- Kozmetikler -Kuru temizleme sivilari. Turkiye’de yaygin olarak kullanilan ucucu maddelerin basinda boya tineri ve yapistiricilar gelmektedir (21-23). Turkiye’de uretilen boya tinerinin icinde, markaya gore degiskenlik gostermekle birlikte %50-70 oraninda, yapistiricilarda ise %25-30 oraninda toluen bulunmaktadir (24). Ucucu madde bagimlilari tedavi merkezine basvuran 78 cocuk uzerinde yapilan bir arastirmada, %45,1’inin yapistirici, %18,3’unun tiner, %32,9’unun ise hem yapistirici hem de tiner kullandigi saptanmistir (25). Ucucu maddeler cozuculer (kuru temizleme sivilari, yapistirici gibi) sanayide veya evde kulla¬nilan ucucu iceren urunler; yazi duzeltme sivisi, keceli kalem sivisi gibi ofis malzemelerindeki ucucular), gazlar (butan cakmak ve propan tank¬lari, ve sogutucu gazlari gibi ev veya ticari urun¬lerde kullanilan gazlar; evde kullanilan deodorant ve sac spreyleri; eter, ; oda kokusu icerir. Sudden Sniffing Death Sendromu ozellikle butan, propan ve aerosollerdeki kimyasallarin kullanimi sonrasinda gorulmektedir (10).

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik

Uçucu Madde Kötüye Kullanımın Sonucu Oluşan Etkiler A) Ölümcül Etkileri  Kalp yetmezliği ve ölüme neden olabilir.  Sağlıklı bir insan tek bir kullanım sonucu ölebilir.  Bilinç kaybı ve solunum durmasına yol açarak boğulma nedeni ile ölüme sebep olabilir. B) Diğer Zararlı Etkileri  İşitme kaybı  Periferik nöropati veya bacak spazmı  Merkezi sinir sistemi veya beyin hasarı  Öğrenme ve okuma bozukluğu  Hafıza bozukluğu  Kemik iliği hasarı  Kalp, akciğer, böbrek, kas ve kan yapılarında önemli ölçüde bozukluklar  Karaciğer ve böbrek hasarı  Kanda oksijen tükenmesi  Saldırgan davranışlar  C-HIV/AIDS, Hepatitis, and Other Infectious Diseases HIV / AIDS, Hepatit ve Diğer Bulaşıcı Hastalıklar Bazı uçucu maddeler kullanımı sonrası kontrolsüz cinsel ilişki HIV / AIDS ve hepatit gibi bulaşıcı hastalıkların yayılma riskini artırır.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Amaç MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, kişilerde bağımlılık yapabilen uçucu madde içeren ürünlerin kontrolünü sağlamak, özellikle çocukların erişimini ve kullanımını önleyerek onları ve toplumu bu maddelerin zararlı etkilerinden korumaktır.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik İşyerlerinde alınacak tedbirler MADDE 5 – (1) İşyerlerinde uçucu maddelerden kaynaklanan sağlık riskini önlemek ve asgariye indirmek üzere; a) İşyerlerinde çocukların çalıştırılması yasaktır. Bu işyerlerinde Ek-3’de belirtilen niteliklere uygun uyarı levhası asılır. b) İşyerlerinde kısmî veya genel havalandırma sistemi bulunması, havalandırmanın halk sağlığı ve çevreye zarar vermeyecek şekilde yapılması, kapı, pencere vb. açıklıklardan atmosfere kontrolsüz çıkışın önlenmesi zorunludur. Havalandırma sistemi, hava emisyonlarına ilişkin mevzuat usul ve esaslarına uygun olmak zorundadır. c) Çalışanların maruz kalacakları madde miktarları ve maruz kalma süreleri hususunda iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine uyulur. Bu mevzuatta yer almayan uçucu maddeler için çalışanların maruz kalacakları madde miktarları ve maruz kalma süreleri ise Bilimsel Kurul tarafından belirlenir ve ilan edilir. Bu hususlar çalışma sürelerinin tespitinde esas alınır.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik İşyerlerinde alınacak tedbirler ç) Ürünlerin atık ve artıklarının en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanması için 14/3/2005 tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre gerekli düzenlemeler yapılır. d) Çalışanlara uygun ve yeterli yıkanma yeri, tuvalet ve temizlik malzemesi sağlanır ve koruyucu amaçlı maske, eldiven ile ayrı bir iş kıyafeti verilir. (2) Bu önlemler, çalışanlara maddi yük getirmeden, işyeri sahip ve işletenlerince yerine getirilir. (3) Bu maddede yer alan hususların yerine getirilmesi, işverenin işyerinin tabi olduğu iş sağlığı ve güvenliği mevzuatından doğan yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Etiketleme ile ilgili düzenlemeler (1) Ürünlerin dış ambalajlarına ve varsa iç ambalajlarına toplam alanın yüzde otuzundan az olmayacak şekilde “Dikkat! Sağlığa Zararlıdır. Çocuklara Satılamaz, Verilemez” ibaresi konur. Bu uyarı yazısına resim ve şekil de eklenebilir. Eklenecek resim ve şekiller Bakanlıkça onaylanır. (2) Ürünlerin etiketlerinde tüketicileri yanıltacak veya kayıtsızlığa düşürecek yazı ve resimlere yer verilemez. (3) Yukarıdaki düzenlemelerin yapılması üretici ve/veya ithalatçının sorumluluğunda olup ürünün tabi olduğu diğer mevzuat gereği yapılması zorunlu düzenlemeleri ortadan kaldırmaz.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Kullanım alanları ve kısıtlamalar MADDE 8 – (1) Su bazlı yapıştırıcılar haricindeki ürünlerin eğitim ve öğretim faaliyetlerinde kullanılması yasaktır. (2) Yükseköğretim kurumları ile mesleki eğitim ve iş eğitimi yapan kurumların, eğitim gereği kullandıkları ürünlerin hoş olmayan koku ihtiva etmeleri zorunludur. (3) Eğitim öğretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere hoş olmayan koku ihtiva eden ürünleri üretmek veya ithal etmek isteyen firmalar üretim izni veya ithal izni veren kuruma müracaat ederler. Bu kurumun Bakanlığa müracaatı üzerine, Bilimsel Kurul tarafından yapılacak değerlendirme sonrasında söz konusu ürünün üretimi hususunda ilgili kuruma görüş verilir. (4) Eğitim öğretim faaliyetlerinde hoş olmayan koku ilave edilmiş ürünlerin kullanılabilmesi için kullanım alanında kısmî veya genel havalandırma sistemi bulunması zorunludur.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Satış ve denetimle ilgili düzenlemeler MADDE 9 – (1) Ürünler ortamın havasından etkilenmeyecek şekilde kapalı ambalajlarda piyasaya arz edilir ve satış yerlerinde yeterli havalandırma sağlanır. (2) Ürünlerin hangi amaçla olursa olsun çocuklara satışı yasaktır. Eğitim ve öğretim faaliyetleri için yapılan alımlar gibi çocuklar tarafından kullanılabilme ihtimalinin varlığı halinde bu ürünler yetişkinlere de satılamaz, verilemez. Müşterileri bu konuda bilgilendirmek zorunludur. (3) Ürünlerin satışının yapıldığı işyerlerinde Ek–4’de belirtilen niteliklere uygun uyarı levhası asılır. (4) İşyerleri, satış yerleri ve bu ürünlerin eğitim öğretim faaliyetlerinde kullanıldığı yerler bu Yönetmelik hükümlerine uygunluk açısından Müdürlüklerce denetlenir. Denetleme faaliyetleri ilgili Bakanlıkların il teşkilatları ile müştereken yapılabilir. (5) Bu Yönetmelikte yer alan hususlar diğer kurumların meri mevzuatta yer alan denetim görev ve yetkisi dâhilindeki uygulamalardan doğan yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Ek–3: Üretim Yerlerinde Kullanılacak Uyarı Levhalarının Özellikleri Uyarı, asgari A4 boyutunda, beyaz zeminli, yasal uyarı yazısı sürekli ve kalıcı olmak kaydıyla kâğıt veya süreklilik arz eden uygun bir materyal üzerinde yer alır. Köşeleri oval kırmızı renkli çerçeve ile çerçevelenir, Baskı yapılan alanın üstte kalan yüzde yirmibeşlik kısmında; siyah renkli “18” ibaresi ile bu ibarenin altında büyük harflerle yazılmış “YAŞ ALTI” ibaresinin, ortasından soldan sağa doğru çapraz şekilde bir kırmızı çubuk geçen kırmızı renkli bir daire içerisinde kapalı bulunduğu grafikten oluşan onsekiz yaş altı yasak sembolünü içerir, ç) En az iki santimetre büyüklüğünde, altı çizili, kırmızı renkli büyük harflerle yazılan YASAL UYARI” ibaresi ile siyah renkli büyük harflerle yazılan “5898 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE BU İŞYERİNDE 18 YAŞINDAN KÜÇÜKLER ÇALIŞTIRILAMAZ” ibaresini içerir. Yazılar, italik olmayan ve Haettenschweiler yazı karakteri kullanılarak Türkçe olarak yazılır ve yukarıda belirtilenlerin dışında başkaca işaret ve ibare içermez, Kırmızı renk kullanılması gereken yerlerde bayrak kırmızı kullanılır.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik YASAL UYARI 5898 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE BU İŞYERİNDE 18 YAŞINDAN KÜÇÜKLER ÇALIŞTIRILAMAZ

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Ek–4: Satış Yerlerinde Kullanılacak Uyarı Levhalarının Özellikleri Uyarı, asgari A4 boyutunda, beyaz zeminde, yasal uyarı yazısı sürekli ve kalıcı olmak kaydıyla kâğıt veya süreklilik arz eden uygun bir materyal üzerinde yer alır. Köşeleri oval kırmızı renkli çerçeve ile çerçevelenir. Baskı yapılan alanın üstte kalan yüzde yirmibeşlik kısmında; siyah renkli “18” ibaresi ile bu ibarenin altında büyük harflerle yazılmış “YAŞ ALTI” ibaresinin, ortasından soldan sağa doğru çapraz şekilde bir kırmızı çubuk geçen kırmızı renkli bir daire içerisinde kapalı bulunduğu grafikten oluşan onsekiz yaş altı yasak sembolünü içerir. ç) En az iki santimetre büyüklüğünde, altı çizili kırmızı renkli büyük harflerle yazılan “YASAL UYARI” ibaresi ile siyah renkli büyük harflerle yazılan “5898 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE UÇUCU MADDE İÇEREN ÜRÜNLERİN 18 YAŞINDAN KÜÇÜKLERE SATIŞI YASAKTIR SATANLAR HAKKINDA YASAL İŞLEM YAPILIR" ibaresini içerir. Yazılar, italik olmayan ve Haettenschweiler yazı karakteri kullanılarak Türkçe olarak yazılır ve yukarıda belirtilenlerin dışında başkaca işaret ve ibare içermez. Kırmızı renk kullanılması gereken yerlerde bayrak kırmızı kullanılır.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik YASAL UYARI 5898 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE UÇUCU MADDE İÇEREN ÜRÜNLERİN 18 YAŞINDAN KÜÇÜKLERE SATIŞI YASAKTIR SATANLAR HAKKINDA YASAL İŞLEM YAPILIR

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması durumunda 5898 sayılı Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanun hükümleri uyarınca cezai işlem yapılır. Bu Kanun kapsamına giren ürünler, hangi amaçla olursa olsun, çocuklara satılamaz, verilemez. Çocuklar tarafından kullanılabilme ihtimalinin varlığı halinde, bu ürünler yetişkinlere de satılamaz, verilemez ayrıca Bu Kanun kapsamına giren ürünlerin üretildiği veya kullanıldığı yerlerde çocuklar çalıştırılamaz. aksi halde, Türk Ceza Kanununun “Sağlık için tehlikeli madde temini” başlıklı 194 üncü maddesi hükmüne göre cezalandırılır. T.C.K. MADDE (1) Sağlık için tehlike oluşturabilecek maddeleri çocuklara, akıl hastalarına veya uçucu madde kullananlara veren veya tüketimine sunan kişi, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. • Kanun kapsamına giren ürünleri ihtiva eden yapıştırıcı kırtasiye malzemelerinin eğitim ve öğretim faaliyetinde kullanılmasına izin verenlere, beşyüz Türk Lirası idari para cezası verilir ve bu kırtasiye malzemelerinin eğitim ve öğretim kurumunda kullanılması men edilir.

Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik • Sağlık tedbirlerini almayan kişiye bin Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. • Ürünlerin dış ambalajları ile varsa iç ambalajlarına da sağlığa zararlı olduğu ve çocuklara verilemeyeceği görünür ve okunaklı bir şekilde yazılır hükmüne uyulmaması durumunda, malın piyasa değerinin iki katı kadar idari para cezası verilir. Ancak, bu cezanın miktarı beşbin Türk Lirasından az olamaz. Ayrıca, bu yükümlülüğe aykırı olarak ambalajlanan malların mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir. • Bu madde hükümlerine göre idari para cezasına ve diğer tedbirlere karar vermeye, mahalli mülki amir yetkilidir.

 TEŞEKKÜRLER…