Esra ARIKAN Çevre Uzmanı DB GEREKLİLİKLERİ ve ULUSAL GEREKLİLİKLER arasındaki İLİŞKİLER ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME Esra ARIKAN Çevre Uzmanı Proje Uygulama Birimlerine Yönelik ECA Koruma Önlemleri Eğitimi, Ankara 2011

Sunuma Genel Bakış TÜRKİYE’DEKİ ÇED YÖNETMELİĞİNİN ÖZETİ TÜRKİYE’DE DB FİNANSMANLI PROJELERE UYGULANAN ÇEVRESEL KORUMA ÖNLEMLERİNE GENEL BAKIŞ ULUSAL GEREKLİLİKLER VE DB GEREKLİLİKLERİ ARASINDAKİ BOŞLUKLAR TAVSİYELER Accreditaion depends on the quality of the employees, years of experties, etc. There is no restriction for EIA preparation if the same company took part in the design or feasibility

Türkiye’nin ÇED Yönetmeliği Türkiye 1993 yılından bu yana bir ÇED Yönetmeliğine sahip ve yönetmeliğin son değiştirilmiş hali 17 Temmuz 2008 tarihli ÇED Yönetmeliğidir. (Aralık 2009’da da küçük değişiklikler yapılmıştır). Sorumlu kuruluş Çevre ve Orman Bakanlığıdır ve bu sorumluluğunu ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü (Ek I projeleri için) ve 81 İl Çevre ve Orman Müdürlüğü (Ek II projeleri için) vasıtasıyla yerine getirmektedir ÇED Yönetmeliği iki ayrı tarama listesine sahiptir (Ek I ve Ek II) ve bazı projeler ‘Ek kapsamında değildir’ Tarama listeleri tamamen proje türüne ve kapasitesine bağlıdır –Proje yeri ve saha hassasiyeti tarama sürecinde değil ÇD dokümanında ele alınmaktadır. Projects that have taken into investments programs before 1993 were exemp from the EIA Reg. But this is being changed. The project owner can write to MoEF for determination of the projects screening. If MoEF decides that it is No Annex an official letter stating this is given to project owner. EK I >40.000 ton/yıl kapasiteli selüloz ve kağıt sanayii EK II <40.000 ton/yıl kapasiteli selüloz ve kağıt sanayii EK DIŞI Baskı tesisleri

Türkiye’nin ÇED Yönetmeliği Ek I projeleri için, tam ÇED raporunun hazırlanması gerekir ve onay belgesi ‘ÇED Olumlu’ belgesidir Ek II projeleri için, Proje Tanıtım Dosyası hazırlanır ve çıkacak karar “ÇED Gerekli” veya “ÇED Gerekli Değil” olur. “ÇED Gerekli” kararının çıkması halinde, Proje Tanıtım Dosyası merkezi otoriteye gönderilir (ÇED ve Planlama GM) ve Ek I prosedürü başlar. “ÇED Gerekli Değil” kararı bir izin belgesi yerine geçer.

Türkiye’nin ÇED Yönetmeliği Ek I ve Ek II projeleri için, raporu geçerli bir akreditasyona sahip çevresel danışmanlık şirketleri hazırlayabilir. Ek I projeleri için, Çevre ve Orman Bakanlığı’na bir Proje Başvuru Dosyası sunulur ve prosedür başlar. İlk olarak, ÇOB tarafından halkın katılımı toplantısı için bir tarih belirlenir ve duyurular yapılır. Daha sonra, ilgili paydaşların da yer aldığı bir kapsam belirleme komitesi oluşturularak ÇED’in kapsamı belirlenir ve proje sahibi ve ÇED müşaviri ile paylaşılır. Daha sonra, bu kapsama göre hazırlanan ÇED Çevre ve Orman Bakanlığı’na sunulur ve ÇED’in incelenmesi için bir Değerlendirme Kurulu oluşturulur. Kurul, ÇED’in nihai hale getirilebileceğine karar verdikten sonra, nihai taslak rapor web sitesinde ve il müdürlüklerinde 30 günlük bir süre için askıya çıkarılır ve daha sonra ‘ÇED Olumlu veya Olumsuz’ kararı verilir. Accreditaion depends on the quality of the employees, years of experties, etc. There is no restriction for EIA preparation if the same company took part in the design or feasibility For public partic. Newspaper announcements are necessary at least 10 days in advance and records should be a part of the EIA. Scoping commitee members are determined by MoEF Halkın Katılımı Toplantısı Kapsam Belirleme Toplantısı Değerlendirme Kurulu Toplantısı Karar

Türkiye’nin ÇED Yönetmeliği Ek II projeleri için, çevre danışmanı tarafından ÇED Yönetmeliğinde tanımlanan içindekiler tablosuna göre bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlanır. Proje Tanıtım Dosyasında, proje yerinin genel özellikleri ile saha hassasiyetleri tanımlanır. Projenin öngörülen çevresel etkileri ile önerilen etki azaltma önlemleri tanımlanır. Daha sonra, Proje Tanıtım Dosyası İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne sunulur. Ek II projeleri için kapsam belirleme veya değerlendirme kurulları yoktur ve halkın katılımı toplantısı gerekmez. Projenin Proje Tanıtım Dosyasında belirtilen çevresel etkileri önemli değilse ve etki azaltma önlemleri yeterli görüldüyse, çoğunlukla “ÇED Gerekli Değil” kararı alınır. Ancak, Proje Tanıtım Dosyaları kapsam ve kalite bakımından değişiklik göstermektedir ve il müdürlüklerinin kapasitesi iller arasında farklılık göstermektedir. Dolayısıyla, Proje Tanıtım Dosyası kapsam ve ayrıntı düzeyi bakımından kontrol edilmelidir.

Türkiye Portföyünde Çevresel Koruma Önlemlerinin Uygulanması Kategori A – Tam Değerlendirme (ÇED) Gaz Sektörü Geliştirme Projesi Kategori B – Kısmi Değerlendirme ve/veya ÇYP Deprem Riskini Azaltma Projesi ÇYP ECSEE APL 6 Elektrik Dağıtım Rehabilitasyon Demiryolları Yeniden Yapılandırma Tapu ve Kadastro Modernizasyon Kategori C – Değerlendirme Yok Orta Öğretim Kategori FI – Çevresel Yönetim Çerçevesi (ÇYÇ) Belediye Hizmetleri ve İstanbul Belediye Altyapı Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği KOBİ Kredi Hatları ve İhracat Finansmanı Aracılık Kredileri (EFIL) … FI projects: When the sub-projects are not known before appraisal. Municipal has several Category A’s but mostly B’s Ren Energy: Mostly Category B’s SME: Mostly Category C’s

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Ulusal kanunlar/yönetmelikler genellikle projenin sektörü/büyüklüğü üzerinde odaklanan çevresel tarama listelerine sahiptir, ancak proje yeri/saha hassasiyeti sadece ÇD dokümanının bazı başlıkları altında ele alınmaktadır DB 4.01 için Tarama Türkiye’deki ÇED için Tarama Banka, projenin türüne, hassasiyetine ve ölçeğine ve potansiyeli çevresel etkilerinin yapısına ve büyüklüğüne dayalı olarak önerilen projeyi dört kategoriden biri olarak sınıflandırmaktadır. 1. Kategori A 2. Kategori B 3. Kategori C 4. Kategori FI Projelerin sınıflandırılması temel olarak projelerin türüne ve ölçeğine dayalıdır. 2 kategori mevcuttur: Ek I: ÇED zorunlu Ek II: ÇED ön etüdü (proje tanıtım dosyası) As an example, a HEPP having 25 MW needs a full EIA but 24 MW HEPP needs only PIF and the location of the activity or the cumulative impacts at the site are not considered. Screen as Category A if any environmental/social safeguard policies in addition to OP 4.01 is triggered AND/OR potential environmental impacts to the human and/or natural environment are widespread, irreversible, persistent, or unpredicted

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Bu, FI türü projelerin alt projelerinin PUB/PFA tarafından ‘DÜZGÜN’ bir şekilde sınıflandırılması için çok önemlidir. Proje Uygulama Birimlerine (PUB) DB çevresel sınıflandırması konusunda rehberlik sağlanmalıdır (DB tarafından sağlanan eğitimler, İşletim El Kitapları, vs. yoluyla) ve PUB’lar gerektiğinde DB ekibinin çevre uzmanlarına danışmaları konusunda teşvik edilmelidir.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar DB 4.01 için ÇYP Türkiye’deki ÇED için ÇYP ÇYP, Kategori A ÇD’lerinin ayrılmaz bir parçasıdır (kullanılan diğer araçlar ne olursa olsun). Kategori B projeleri için; etki azaltma önlemlerini, izleme düzenlemelerini ve kurumsal düzenlemeleri içeren bir Kısmi ÇD veya ayrı bir ÇYP olabilir; Formatı OP 4.01 Ek C’de sunulmuştur. Ayrı bir ÇYP yok Ancak; inşaat, işletme ve işletmeden alma sırasında ve sonrasında “takip/izleme programı” gerekli. No separate EMP is found in Turkish system. But the mitigation measures are mostly discussed in the text. EMP is suggested as a guidance tool for compliance monitoring.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar OP 4.01, Kategori B projeleri için bir “sınırlı ÇD” veya bazı durumlarda ayrı bir Çevresel Yönetim Planı (ÇYP) hazırlanabileceğini belirtmektedir. Türk mevzuatı kapsamında, tüm Ek II projeleri için bir ÇED’in gerekli olup olmadığının belirlenmesinde esas alınmak üzere Proje Tanıtım Dosyası istenmektedir. Ek II Projeleri için hazırlanan Proje Tanıtım Dosyası dokümanlarının kalitesi, hazırlayan kişilere göre farklılık gösterir. Bazı Proje Tanıtım Dosyaları, Kategori B Kısmı ÇD / ÇYP yerine geçebilir ancak hepsi değil. Bu, Proje Tanıtım Dosyasının kapsamına ve ayrıntı düzeyine bağlıdır. Genel olarak, Proje Tanıtım Dosyalarında ayrıntılı etki değerlendirmesi, ayrıntılı telafi önlemleri ve izleme gereklilikleri yer almaz. ‘ÇED Gerekli Değil’ kararı riske ve etkinin karmaşıklığına dayalı değildir (kümülatif etkileri göz ardı eder). Dolayısıyla, DB ulusal gerekliliklere uyumu sağlamaya ilave bir görev olsa bile borçluların kendi yaklaşımını takip ederek her bir alt projenin sosyal ve çevresel etkilerini değerlendirmesini ister. The limited/partial EA is an EIA which is limited in scope (for projects which are known to raise only a few specific issues). EMP is a description of required mitigation and monitoring measures with little or no project description, baseline information or analysis of potential impacts. It may be used when the potential impacts are routine and easily identified and mitigated through well-established measures and technologies.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Ülke sistemi genellikle ÇED hazırlanmasını gerektirdiğinden dolayı, ÇED’in yerine / ÇED’e ilave olarak bir ÇYP’nin hazırlanması PUB’lara örnek ÇYP’ler ile rehberlik sağlanmalıdır ulusal olarak onaylanan bir ÇD hazır olduğunda, yapılacak çalışmanın sadece kilit hususların ÇYP’de (hem yüklenici için uygulamaya yönelik hem de PUB için izlemeye yönelik bir el kitabı olarak) özetlenmesi olduğu açıklanmalıdır. Aşama Sorun Etki Azaltma Önlemi Sorumluluk İnşaat İşletme The EMP should be a definitive list of the specific actions (mitigation and monitoring) which the implementer and authorities are required to carry out, with cost estimates and quantitative targets where appropriate Level of details in the mitigation measures and monitoring requirements are important. The EMPs should avoid stating that XXX regulation will be followed, the relevant water quality standards will be complied with, etc.. Cost section of the monitoring plan is important since it informs the implementer about the unexpected environmental costs in advance. For example if a contractor is making dredging, before they send the dredged material to final disposal area (landfill, special areas assigned for excavation waste) they have to make the hazardous waste tests which are costly. Aşama Hangi parametre izlenecek? Parametre nerede izlenecek? Parametre nasıl izlenecek / izleme ekipmanlarının türü? Parametre ne zaman izlenecek – ölçüm sıklığı ya da sürekli mi? Parametre neden izlenecek? Maliyet İnşaat İşletme ETKİ AZALTMA PLANI İZLEME PLANI

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Çed Türkiye’deki ÇED Yönetmeliğine göre hazırlandığında, çopu durumda tüm proje faaliyetlerini kapsamaz (örnek: Bir HES için hazırlanan ÇED’de erişim yolları, ariyet sahaları dikkate alınmaz) Öneri: Ulusal düzenlemeler projelerin yardımcı bileşenlerini kapsamamasına rağmen, PUB DB projeleri için hazırlanacak ÇD dokümanının kapsam belirleme aşamasında alt borçluya rehberlik sağlamalıdır Alternatif analiz Türkiye’deki ÇED’de daha dar bir kapsama sahip Türkiye’deki ÇED’lerde çoğunlukla teknoloji alternatifleri veriliyor (kısaca) ve yer alternatifleri ayrıntılandırılmıyor.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Ana hatlardaki veya içindekiler tablosundaki farklar WB 4.01 için Yönetici Özeti Türkiye’deki ÇED için Yönetici Özeti AB gerekliliklerinde teknik olmayan bir özet olarak sınıflandırılabilecek bir yönetici özeti gerekiyor. ÇED raporunda bir sonuç bölümünün hazırlanması isteniyor; ancak bu bir yönetici özeti olarak değerlendirilemez. Executive summary is important since WB management and Board need to be able to assess the risks of a proposed operation without getting into a lot of technical detail YÖNETİCİ ÖZETİ

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Halkın katılımı toplantılarının gerçekleştirilmesi (genellikle Kategori A projeleri için 2 toplantı, Kategori B projeleri için 1 toplantı) – ülke sistemleri çoğunlukla daha az halkın katılımı gereklilikleri öngörüyor - Müşteri çevresel konular ile ilgili bir kişi görevlendirmelidir (Proje Uygulama Biriminden) ve bu kişi DB koruma önlemleri ve ülke ÇED sistemi konusunda bilgilendirilmelidir (eğitilmelidir). - Bu kişi, alt proje sahibine halkın katılımı toplantılarının kapsamı ve duyuru/açıklama ihtiyaçları konusunda rehberlik sağlamalıdır. In Turkish EIA Procedure, for Annex 1 projects a public participation is made at the scoping phase of the project and the ‘Final Draft’ version of the EIA is disclosed at the site to get people’s opinion. However, no public participation is required for Annex 2 projects (for ex: 24 MW HEPP, any textile factories, etc.) For WB Category A projects, the borrower consults these groups at least twice: (a) shortly after environmental screening and before the terms of reference for the EA are finalized; and (b) once a draft EA report is prepared.

ÇYP Uygulaması ile ilgili Türkiye’den Örnek Türkiye’deki bir Doğal Gaz Depolama Projesinde Kamuoyu İstişare Sürecinin Çıktıları - Çoğu durumda, halkın katılımı toplantılarında dile getirilen temel sorunlar istihdam fırsatları ve kamulaştırma ile ilgili. - Ancak Tuz Gölü Doğal Gaz Depolama Projesinde halkın katılımı toplantılarından önemli bir konu ortaya çıkmıştır. Of course, PC meetings often also involve NGOs, which frequently ask questions about biodiversity, water quality This action is taken to minimize the impact on locally affected people, although the project sponsor has a valid permit from State Hydraulic Works to use GW source. Ön fizibilite etüdünde ve ÇED taslağında gaz depolama kavernlerinin açılması için kullanılacak tuz yıkama suyunun yerel kuyulardan temin edilmesi planlanmasına rağmen, halkın katılımı toplantısına katılan bir grup bölgedeki yer altı suyu tablasının çok düşük olduğunu ve yer altı suyu miktarının ancak tarımsal amaçlı kullanıma yeteceğini belirtmiştir. Daha ayrıntılı bir etüt yapılmıştır ve sonuç olarak tatlı suyun proje sahasından 115 km uzaklıktaki bir rezervuardan yeraltı boru hattı yoluyla getirilmesi kararlaştırılmıştır.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar Türkiye’deki bilgilerin açıklanması gereklilikleri de DB operasyonel politikalarından farklılık gösteriyor. DB politikası kapsamında; Kategori A ve B projeleri için halkın bilgilendirilmesi zorunludur. Buna göre, ÇD raporu projeden etkilenen halkın erişebileceği uygun bir yerde askıya çıkarılır ve halkın görüşleri dikkate alınmalıdır Türkiye’deki düzenlemeler kapsamında; Çevre ve Orman Bakanlığı kararını vermeden önce ÇED taslağını görüşlerin alınması için askıya çıkarır. Türkiye’deki ÇED Yönetmeliği kapsamında Ek II Projeleri için hazırlanan Proje Bilgi Dosyalarının askıya çıkarılması zorunluluğu yoktur.

Ulusal Sistemler ile DB Gereklilikleri Arasındaki Boşluklar ÇED Hazırlayıcılara yönelik gereklilikler Türkiye’deki sistem sadece yetkili/belgelendirilmiş danışmanların Proje Tanıtım Dosyası hazırlayabileceğini ve ÇED etüdü gerçekleştirebileceğini belirtmektedir. Ancak, belgelendirme gereklilikleri, kaliteli ÇED’lerin hazırlanmasını sağlamak için yeterli olmayabilir. DB politikasında danışmanların belgelendirilmesine değinilmemektedir. Öte yandan, DB Kategori A projelerine yönelik ÇED’lerin bağımsız bir danışman tarafından gerçekleştirilmesini isterken, Türkiye’deki ÇED Yönetmeliğinde böyle bir gereklilik bulunmamaktadır.

Tavsiyeler Deşarj Emisyon ÇED Olumlu ÇED Gerekli Değil Proje Uygulama Birimleri öncelikle ulusal onay istemelidir ve dokümanlar alt proje dosyasının bir parçası olarak tutulmalıdır. PUB çevresel hususları takip edecek bir kişi görevlendirmelidir/tutmalıdır PUB, ÇED’i hazırlayan kişinin (Kat. A için) aynı projenin tasarım/fizibilite aşamalarında görev almadığını kontrol etmelidir. PUB, ÇD kapsam belirlemenin daha iyi yapılabilmesi (projenin yardımcı bileşenlerinin dahil edilmesi) ve kümülatif etki değerlendirme (ihtiyaç duyulduğunda), kamuoyu istişare faaliyetlerinin daha iyi planlanması ve dokümantasyonu gibi boşlukların kapatılması için alt yükleniciye rehberlik sağlamalıdır PUB’lar alt borçlulardan uygulama ile ilgili düzenli raporlama talep etmelidir ve PUB’lar da düzenli raporlama yoluyla Dünya Bankası’nı bilgilendirmelidir PUB, Kredi Anlaşmasında alt proje sahibinin ÇYP’yi uygulamayı kabul ettiğine dair bir hükme yer vermelidir ve alt proje sahibinin de inşaat sözleşmesine böyle bir hüküm koymasını gerektirmelidir.

TEŞEKKÜRLER… SORULAR?? GÖRÜŞLER??