Dünya Bankası Koruma Önlemleri Eğitimi Ankara 30 Mart 2010 Çevresel Değerlendirme Araçları Çevresel Etki Değerlendirmesi, Çevresel Çerçeve ve Çevresel Yönetim Planı Dünya Bankası Koruma Önlemleri Eğitimi Ankara 30 Mart 2010

Çevresel Koruma Önlemi Dokümanları (Proje Değerlendirmesi için gerekli) Kategori A: Tam Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), veya Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) Kategori B: Sınırlı Çevresel Değerlendirme (ÇD), veya Çevresel Yönetim Planı, veya Çevresel Yönetim Çerçevesi, veya Çevresel Denetim, veya Tehlike veya Risk Değerlendirmesi Kategori FI: Çevresel Yönetim Çerçevesi

ÇEVRESEL (ETKİ) DEĞERLENDİRME Önerilen faaliyetlere, ilgili saha özelliklerine, doğal/beşeri çevre ile ilgili hususlar, sosyal hususlar ve sınır ötesine ilişkin hususlara dayalı olarak potansiyel riskleri ve faydaları tanımlar ve değerlendirir Uygulanabilir alternatiflerin çevresel avantajlarını ve dezavantajlarını karşılaştırır Olumsuz çevresel etkileri ortadan kaldırmaya, dengelemeye veya azaltmaya yönelik önlemleri tavsiye eder (yer seçimi, tasarım, teknoloji, telafi önlemleri) Etki azaltma önlemlerinin uygulanmasına yönelik izleme göstergelerini önerir Çevresel yönetime ilişkin kurumsal çerçeveyi açıklar ve ilgili kapasite oluşturma ihtiyaçlarını önerir

Çevresel Etki Değerlendirmeleri ile ilgili Yaygın Sorunlar Yönetici Özetinin olmaması (veya kötü olması) Yöntem ve veri kaynakları ile ilgili bilgi yetersizliği Yetersiz veya uygun olmayan başlangıç durumu bilgileri “Kırmızı bayrak” ifadelerinin gelişigüzel kullanımı (örneğin “hassas yaşam alanı”) Uygulanabilir alternatiflerin analizinin olmaması (veya yetersiz olması) Dolaylı, kümülatif, sınır ötesi etkilerin tartışılmaması (veya yetersiz tartışılması) Hangi etki azaltma önlemlerinin gerektiğinin, nelerin tavsiye edildiğinin belirsiz olması Çevresel Etki Değerlendirmesinde belirtilen hususların Çevresel Yönetim Planında ele alınmaması

Stratejik Çevresel Değerlendirme “Yukarı yönlü” planlama aracı (sektörel ve bölgesel planlama sürecine girdi) Daha fazla / daha az sürdürülebilir kalkınma yollarının tespit edilmesine yardımcı olur Program odaklı yatırım için OP 4.01 Aracı olabilir Kategori A projeleri bulunsa dahi Kümülatif etkiler üzerinde özel vurgu Sadece süreci değil, ESASI içermelidir (Çevresel Yönetim Çerçevesi ile aynı şey değil) Nispeten yeni bir araç; sınırlı rehberlik, sınırlı kapasite ve deneyim

Çevresel Yönetim Çerçevesi: Amaçları Beklenen proje yatırımlarının potansiyel çevresel etkilerini tespit etmek, karakterize etmek ve değerlendirmek (ÇD Kategorisi; FI ile A ve/veya B) Projeye genel olarak hangi Koruma Önlemi Politikalarının uygulandığını tespit etmek İlgili ulusal kanunlar/yönetmelikler ile DB politikalarını açıklamak / karşılaştırmak – boşlukların ve boşlukları giderecek önlemlerin tespiti Proje uygulayıcıları (PUB, alt borçlular) için açık ve pratik operasyonel kılavuzluk sağlamak : kim neyi, nasıl ve ne zaman yapacak Alt proje düzeyindeki ÇYP’leri uygulama ve izleme sorumluluklarının dağıtımı Proje Değerlendirme öncesindeki açıklama/bilgilendirme için ve Yasal Anlaşma için “Çevresel Koruma Önlemleri Dokümanı” olarak hizmet vermek

Çevresel Yönetim Çerçevesi (ÇYÇ): ÇYÇ Ne Zaman Kullanılır Proje Değerlendirme öncesinde spesifik yatırımların tespit EDİLEMEDİĞİ durumlarda (bilinmeyen alt projeler proje uygulaması sırasında önerilir) Finansal Aracılık (FI) operasyonları Dilimli sektörel yatırım programları (SWAPS dahil) Bölge kalkınma projeleri (kırsal, belediye, vs.) Sosyal Fonlar Küçük Hibeler Programları

Çevresel Yönetim Çerçevesi: İçerik Projeye genel bakış İlgili ulusal mevzuat ve DB politikaları (karşılaştırma) Uygulama düzenlemeleri EA prosedürleri ve süreçleri Alt proje açıklamaları veya uygunluk kriterleri (seçim, tasarım, sözleşme, izleme, değerlendirme) Alt proje EA tarama süreci ve kılavuzluğu (Kategori A, B veya C): sosyal koruma önlemlerinin taranmasına ilişlin kriterler, sorumluluklar, prosedürler, esaslar EA/EMP hazırlama kılavuzları: Her bir kategoriye yönelik EA/EMP şablonları: format, içerik ve hazırlık, açıklama/istişare, onay için adım adım belirtilmiş prosedürler Ortak türdeki yatırımlar için “genel” EA/E(S)MP olabilir (bireysel alt projelere göre tasarlanmak üzere) İzleme ve değerlendirme: genel çevresel ve sosyal uyumu izleme göstergeleri; raporlama şablonları

Alt Projeye Özgü ÇED, ÇD veya ÇYP ÇYÇ (proje düzeyinde) Alt projeye özgü ÇD gerekliliklerini ve sorumluluklarını belirler Açıklama ve ülke düzeyinde istişare Proje Değerlendirmesi öncesi hazırlık, istişare ve açıklama PROJE Alt Proje Alt Proje Alt Proje Alt Projeye Özgü ÇED, ÇD veya ÇYP Alt projeye ilişkin çevresel sorunları, etki azaltma önlemlerini ve izleme düzenlemelerini belirler ÇD’nın açıklanması ve yerel düzeyde bilgilendirme (Kategori A alt projeleri için 2 kez) Proje uygulaması sırasında hazırlanır

Kilit Aktörler: Finansal Aracı (FI) ÇYÇ ve RPF’nin hazırlanması, ülke içinde açıklanması ve istişaresi Operasyonel kılavuzun hazırlanması; ÇYÇ’nin Operasyonel Kılavuza dahil edilmesi Alt proje ÇDtaraması (alt borçlular ile birlikte) Gerekli ÇD araçlarının belirlenmesi Alt proje başvurularının, ulusal gerekliliklere ve DB gerekliliklerine uyum bakımından incelenmesi Alt projelerin çevresel etki azaltma ve izleme planlarına uyumlarının izlenmesi Tüm alt projelerin kayıtlarının, dosyalarının ve dokümanlarının tutulması ÇYÇ’e uyumsuzlukların Hükümet’e ve Banka’ya bildirilmesi

Kilit Aktörler: Alt Borçlular Alt proje kavram belgesinin Finansal Aracıya sunulması Alt proje ÇD/ÇYP ve RAP dokümanlarının hazırlanması, açıklanması ve istişaresi ÇD/ÇYP ve RAP dokümanlarının incelenmek üzere Finansal Aracıya sunulması Gerekli izinlerin/lisansların alınması Yerel/bölgesel çevre kurumlarından onayların alınması Yüklenicilerin denetlenmesi de dahil olmak üzere alt proje ÇYP planının uygulanması ÇYP uyumsuzluklarının Finansal Aracıya bildirilmesi

Kilit Aktörler: Kamu Kurumları Alt proje Çevresel Değerlendirmelerinin ulusal/yerel düzenleyici gerekliliklerine göre incelenmesi ve onaylanması İzinlerin ve lisansların verilmesi Çevresel izleme ve denetimler

Kilit Aktörler: Dünya Bankası Değerlendirme aşamasında aşağıdakileri değerlendirir: İlgili ulusal EA gerekliliklerinin yeterliliği; boşluk giderme Alt projeler için önerilen EA prosedürlerinin yeterliliği Finansal Aracının ve diğer sorumluların kapasitesi EMF uygulama düzenlemeleri ve kapasitesi ve projedeki önlemlerin gerektiğinde güçlendirilmesi Uygulama sırasında: Kategori A (bazen aynı zamanda Kategori B) alt projelerinin EIA raporlarının ön incelemesi / onayı EMF ve alt proje EMP uygulamasının nokta kontrolleri – saha ziyaretleri dahil EMF FI değerlendirmesi

Çevresel Yönetim Çerçevesi: KİLİT ÖZELLİKLERİ Proje Değerlendirme öncesinde spesifik yatırımların tespit EDİLEMEDİĞİ durumlarda kullanılır (FI veya diğer alt proje programları) OP 4.01’de ÇYÇ ile ilgili hüküm yok (alt projelerin tarama, ÇD/ÇYP hazırlama ve uygulama, izleme, kapasite oluşturma, Ön İnceleme bakımlarından OP 4.01’e uyum için DB ve Borçlu sorumluluklarının resmileştirmek için değişime uğramıştır) Tarama kriterleri, süreçler ve sorumluluklar üzerinde odaklanma Belirli bir format yok; teknik içerik olabilir veya olmayabilir yüksek riskli alt projeleri açık bir şekilde dışarıda bırakabilir Kategori A alt projeleri bekleniyorsa Pelosi Değişikliği uygulanır Kategori A alt projelerinin Çevresel Etki Değerlendirmeleri DB Kuruluna sunulur Bazen Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi – ancak RPF YERİNE DEĞİL (OP 4.12’de belirtildiği gibi RPF’yi içerdiği yazılmadığı sürece)

Ortak Çevresel Çerçeve SORUNLAR ÇÖZÜMLER Çevresel Çerçeve ulusal mevzuatta tanınmıyor; ulusal bir onay mekanizması yok DB ile ulusal Çevresel Değerlendirme tarama kriterleri, çevre standartları arasındaki farklılıklar Finansal aracının, Çevresel Değerlendirme tarama ve çevresel izleme ile ilgili kapasitesi yok Çevresel Çerçeve özel olarak DB finansmanlı projeler için hazırlanır; Uygulayıcı Bakanlık resmi bir onay olmadan kabul eder Daha sıkı kriterler uygulanır (“çifte” tarama gerektirebilir) Proje bünyesinde kapasite oluşturma ve/veya dışarıdan hizmet alımı (DB’nın yüksek riskli limit alt projelere doğrudan katılımını sınırlanır); Kategori A alt projeleri hariç

Çevresel Yönetim Planları (EMP) ÇD raporundaki tavsiyelerin ve alternatiflerin hangilerinin kabul edilip uygulanacağını belirten bir Eylem Planı ÇED’nın bir parçası olarak veya bağımsız Çevresel faktörleri genel proje tasarımına dahil edilmesi için en önemli bağ Proje ile ilgili diğer Koruma Önlemi politikaları ile bağlantıları tespit eder Çevresel etki azaltma önlemlerinin ve bunların uygulanmasına yönelik izlemenin Borçlu için yasal bir sorumluluk haline gelmesini sağlar

EMP İçeriği Proje ile ilgili beklenen olumsuz çevresel ve sosyal etkilerin özeti; Etki azaltma önlemlerinin açıklaması ve planı İzleme faaliyetlerinin açıklaması ve planı Eğitim de dahil olmak üzere kurumsal düzenlemeler Uygulama takvimi ve raporlama prosedürleri Tahmin edilen ilgili maliyetler ve finansman kaynakları

Çevresel Etki Azaltma Planı Yönetilmesi gereken kilit çevresel (ve sosyal) sorunları tanımlar Gerçekleştirilecek spesifik eylemler de dahil olmak üzere, her bir olası etkiyi yönetmek için uygulanacak spesifik etki azaltma önlemlerini açıklar Etki azaltma önlemleri uygulanabilir ve pratik olmalıdır; Etki azaltma önlemleri kolaylıkla gözlenebilir ve kontrol edilebilir olmalıdır Etki azaltma önlemlerinin uygulanmasından sorumlu mercileri belirler İlgili maliyet tahminlerini içerir

Çevresel İzleme Planı Etki azaltma önlemlerinin uygulanmasını ve etkili olmasını sağlamak için seçilen göstergeleri tanımlar (örneğin, inşaat çalışmaları sırasında gürültüyü kontrol etmeye yönelik bir etki azaltma önlemi varsa, izleme planı inşaat aşamasında gürültü ölçümlerini içermelidir) Projenin çevre ile ilgili ulusal düzenleyici gerekliliklere ve DB Koruma Önlemi gerekliliklerine uyumlu olmasını sağlar Kamuoyu istişare sürecinde ortaya çıkabilecek endişeleri ele alır. İzlemeden sorumlu mercileri belirler İlgili tahmini maliyetleri içerir

EMP: Tipik Etki Azaltma ve İzleme Tabloları Proje Faaliyeti Potansiyel Çevresel Etkiler Önerilen Etki Azaltma Önlemleri (mevzuat ve düzenleme dahil) Kurumsal Sorumluluk (uygulama ve koordinasyon dahil) Maliyet Tahminleri İnşaat Öncesi Aşama Etki Azaltma Planı: Ne yapılmalıdır İnşaat Aşaması İşletme ve Bakım Aşaması Önerilen Etki Azaltma Önlemi İzlenecek Parametreler Yer Ölçümler (yöntem ve ekipmanlar dahil) Ölçüm Sıklığı Sorumluluklar (inceleme ve raporlama dahil) Maliyet (ekipman ve bireyler) İzleme Planı: Hangi önlemlerin uygulandığını ve etkili olduğunu tespit etmek için İnşaat Öncesi Aşama İnşaat Aşaması İşletme ve Bakım Aşaması Tüm Aşamaların Toplam Maliyeti

ÇYP’ler ile ilgili Yaygın Sorunlar Etki azaltma önlemleri çok genel, yetersiz ayrıntı Etki azaltma ve/veya izleme önlemleri uygulanabilir veya pratik değil Yetersiz kurumsal kapasite, yetersiz kapasite oluşturma önlemleri İzleme göstergeleri ölçülebilir değil İzleme hedefleri yok veya çok genel Maliyet tahminleri yok Uygulanabilmek için çok uzun ve ayrıntılı

Kontrol Listesi ÇYP: Uygunluk Kriterleri “Düşük B” kategorisindeki proje Çevresel sorunlar biliniyor ve küçük ölçekli inşaat/rehabilitasyon işleri ile sınırlı (Kontrol Listesi ÇYP sadece bir proje bileşenine uygulanabilir – diğer bileşenler için normal ÇYP veya ÇD uygulanır) Etki alanı açıkça tanımlanabilir ve sınırlıdır : ya mevcut bir “ayak izi” içerisinde ya da bilinen önemli çevresel veya sosyal sorunu bulunmayan nispeten küçük yeni alanlarda

Kontrol Listesi ÇYP: Yapısı ve İşlevi Bölüm 1: Veri Formu Proje faaliyetleri ile ilgili temel bilgiler Çevre ile ilgili başlangıç durumu bilgileri 2: Potansiyel etki listesi Çeşitli temalara veya etki türlerine göre gruplandırılır Gerektiğinde temalar / türler kontrol edilir 3: Etki azaltma önlemleri listesi Bölüm B’de kontrol edilen her bir madde, spesifik etki azaltma önlemlerini / parametrelerini ve sahada uygulanacak spesifik somut faaliyetleri tetikler 4: İzleme planı Makul, anlamlı ve pratik izleme parametreleri ve faaliyetleri üzerinde odaklanır

Kontrol Listesi ÇYP: Nasıl İşler? Örnek: X Ülkesi Gayrımenkul ve Kadastro Projesi (XRECP) Tanıtıcı Bilgiler (Değerlendirme öncesi doldurulur): Proje hepsi halihazırda kullanımda olan 15 Kadastro ofisi binasının rehabilitasyonunu finanse edecektir (alt projeler) Yeni inşaat veya tesis genişletme çalışması yok – tüm çalışmalar mevcut “ayak izi” çerçevesinde gerçekleştirilecek Binaların tümü kentsel alanlarda, orta-yüksek yoğunluklu trafiği olan ticari caddeler üzerinde yer alıyor. Bazıları kayıtlı tarihi bina olabilir. Hem bina içi hem bina dışı rehabilitasyon çalışması yapılacak. Çalışmalar şunları içerebilir: çatı ve pencerelerin onarımı ve değiştirilmesi, yeniden kablo döşeme, izolasyon elemanlarının çıkarılması/yenilenmesi, duvar onarımları, taban onarımı/yenilemesi, sıhhi tesisat onarımı/yenilemesi, boya Her bir alt proje için sahaya özgü bir Kontrol Listesi ÇYP formu doldurulur ve yapım işleri sözleşmesinin ekine konulur.

Kontrol Listesi ÇYP: Nasıl İşler? Alt Proje Örneği : A Şehri SAHA AÇIKLAMASI Sahanın Adı A Şehri Sahanın Yerinin Açıklaması 1200 Europe St. Ek 1: Saha Haritası [X ] Y [ ] N Arazi kime ait? Belediye Coğrafi açıklama Tüm belediye hizmetlerinin mevcut olduğu iki katlı mevcut bina; 1000 m2 alan üzerine kurulu, önünde yeşil alan, arkasında otopark var; arazi demir çit ile çevrili MEVZUAT Proje faaliyeti ile ilgili ulusal ve yerel mevzuat ile izinler İnşaat Kanunu, Bina Kanunu, Trafik Kanunu KAMUOYU BİLGİLENDİRME Kamuoyu bilgilendirme sürecinin ne zaman / nerede gerçekleştirileceği Planlanan inşaat çalışmaları ile ilgili duyuru sahada ve yerel gazetede 3 hafta boyunca yayınlandı; Belediye Binasında yapılacak kamuoyu bilgilendirme toplantısının tarihi de bildirildi. Kamuoyu bilgilendirme toplantısı 2 Mayıs 2006’da gerçekleştirildi (Toplantı tutanaklarına Arazi ve Kentsel Gelişim Bakanlığı’nın yerel ofisinden ulaşılabilir.) KURUMSAL KAPASİTE OLUŞTURMA Herhangi bir kapasite oluşturma faaliyeti olacak mı? [X ] Hayır veya [ ] Evet Evet ise, kapasite oluşturma program Ek-2’de sunulur.

Kontrol Listesi ÇYP: Nasıl İşler?

Kontrol Listesi EMP: Nasıl İşler? NOT: Bölüm A her zaman uygulanır

Kontrol Listesi ÇYP: Nasıl İşler?

Kontrol Listesi ÇYP : Örnek Bölüm D İzleme Önlemleri