SHB-221 TÜRKİYE’NİN TOPLUMSAL VE EKONOMİK YAPISI TÜRKİYE’DE KENTLEŞME VE KENTSEL DEĞİŞME DOÇ.DR.FİLİZ YILDIRIM

İşlevsel ya da ekonomik ölçüte göre Toplumbilimsel ölçüte göre Kent Tanımı Demografik açıdan İşlevsel ya da ekonomik ölçüte göre Toplumbilimsel ölçüte göre Yönetimsel ölçüte göre (Özer, 2017)

Türkiye’de Kentleşmenin Nedenleri Demografik Nedenler: Özellikle kırdan kente göç Psiko-Sosyal Nedenler: Tek başlarına göç duygusu yaratmazlar Dış Etmenler: Batıya açılma- batı ile bütünleşme (Özer, 2017)

4. Hukuksal ve Siyasi Nedenler Yasalar (Toprak mülkiyeti ile ilişkili) Siyasi rejim (temel hakları sınırlayıcı siyasi bir rejim) Sanayileşmeye öncelik veren toplumsal ve kalkınma planları Toprak reformları Veraset sistemleri (Tarım topraklarının kimi bölgelerde işletmeye el vermeyecek küçük parçalar halinde bölünmeleri) (Özer, 2017)

Türkiye’de kentleşmeyi hızlandırmaya yetecek kadar 5. İletici Nedenler Türkiye’de kentleşmeyi hızlandırmaya yetecek kadar (son 35-40 yıl içinde) “Ulaşım ve haberleşme alanındaki gelişmeler” (Taşıma araçları ile birlikte karayollarının gelişmesi) Köylü nüfusun kentlere göçünü kolaylaştırmıştır Ekonomik ve toplumsal gelişmenin bir göstergesi-toplumsal gelişmeyi hızlandıran bir işlev -Ekonomik açıdan pazara açılmanın kolaylaşması (Özer, 2017)

“Ülkemizde kentleşme sanayileşme ile gelişen bir olgu değil” 6. Çekici Güçler “Ülkemizde kentleşme sanayileşme ile gelişen bir olgu değil” (İş ve geçim olanaklarının kaynağı olan tarım dışı etkinliklerin, özellikle sanayileşmenin yeterince gelişmemiş olması) Türkiye’de ise kentleşmede çekici güçlerin sınırlı etkisi söz konusu Nüfusu harekete geçiren değil nüfusu kente yönelten etkisi (Özer, 2017) Not: Son 50 yıl değerlendirildiğinde sanayide çalışan nüfusun artış hızı kentleşme hızı karşısında düşük

7. Tarımsal Yapıdaki Değişmeler “Köy ile kent arasındaki yeni yapısal ilişkiler” Kapalı ekonomi Pazar ekonomisi Yetersiz gelir Toprak mülkiyetinin dengesiz dağılımı (Teknolojik değişmelerden yararlanabilen tarımsal işletmelerin artması ) Bazı köylülerin mülksüzleşmesi, tarım işçisi olması ya da tarımdan ayrılmak zorunda kalması (Özer, 2017)

Türkiye’de Kentleşmenin Özellikleri Kentleşmenin Niteliği Türkiye’de kentleşme büyük kentlerin daha çok büyümelerine neden olmaktadır. Nüfusun bir yandan büyük kentlere göç etmesi diğer yandan da kentlerin çevrelerine doğru kaçması, kapitalist ülke kentleşmesinin tipik eğilimi olarak bilinmektedir (Özer, 2017) Kentleşmenin Hızı Kentleşme hızının nüfus artış hızından daha yüksek bir hıza sahip olması, kentleşme oranının, kentli nüfusun doğal artışından çok, yerleşmeler arasında kent nüfusu yararına bir hareketten kaynaklandığını göstermektedir (Özer, 2017).

Türkiye’de Kentleşme Sorunları Altyapı ve Ulaşım Sorunu: Kent içi ulaşım sorunu… Arsa Sorunu: Toprağın kıt olması ve kullanımdaki seçenek bolluğu toprak değerinin hızla yükselmesi…… Konut Sorunu: Nüfus artışı, çekirdek aile yapısının yaygınlık kazanması, gelir düzeyinin düşüklüğü, açıkta kalma gibi etmenler konut sorununun temel nedenleri arasında yer alır. Gecekondu Sorunu: Özellikle 1945-50’li yıllardan itibaren motorlu taşıt kullanımının artması ile birlikte köy-kent arasındaki her türlü ilişkinin yoğunluk kazanması ile başlamıştır. (Özer, 2017)

5. Kentle Bütünleşme Sorunu Kentlerde “kentli nüfus” artık azınlıktadır. Yeni gelenlerin bir kültür şoku yaşamaları söz konusu değildir. Çünkü yerleştikleri mahalle ya da konut alanı başta olmak üzere kentsel yaşamın her alanında kendilerinden ancak üç beş yıl önce kente gelmiş hemşerileri ya da onlar gibi göçle kente gelmiş “yeni kentliler”le karşılaşmaları, onlardan her alanda destek görmeleri mümkündür. Kentleşme sürecinde bu olgu yeni kentlileri hem kente eklemleyen hem de kentten kopuşa, izolasyona kapı aralayan bir durumdur. (Özer, 2017)

Yararlanılan Kaynak Özer, İ. (2017). Türkiye’de Kent, Kentleşme ve Kentsel Değişme. İçinde Memet Zencirkıran (Edt.), Türkiye’nin Toplumsal Yapısı (s. 249-277). Bursa: Dora