T.C. ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLİĞİ EĞİTİMDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ – I DERSİ

İçindekiler 1. SES İŞLEME………………………………………………………………………………………..2 1.1 Ses İşleme Nedir?………………………………………………………………………………...2 1.2 Ses Formatları…………………………………………………………………………………….4 1.3 Audacity Programı………..………………………………………………………………………5 1. 3.1 İndirme ve Kurulum.….…………………………………………………………5 1.3.2 Karşılama Ekranı, Program Arayüzü ve Menüler...………….…………...………8 1.3.3 Ses İşleme Aktiviteleri...………..………………………………………..........…11 1.3.3.1 Yeni bir proje oluşturma………………………...………….…………..…11 1. 3.3.2 Ses Dosyası Oluşturma……….…………………………………..………11 1. 3.3.3 Ayarlar……………………………………………………………………12 1. 3.3.4 Ses Dosyası Açma....………….…………………………………………13 1. 3.3.5 Ses Kaydetme...………….………………………………………………13 1. 3.3.6 Ses Dosyasını Dinleme...………….……………………………..………14 1. 3.3.7 Ses Budama ve Susturma…………………………………………...……15 1. 3.3.8 Ses Düzeyini Ayarlama……………………………………...……………16 1. 3.3.9 Birden Fazla Ses Dosyasını Bir Araya Getirme……..………………...…19 1. 3.3.10 Efekt Uygulama…………………………………………………………20 2. Kaynakça………………………..………………………………………...……21

SES İŞLEME 1.1 Ses İşleme Nedir? Sesler genel olarak doğal ve yapay olarak iki kategoriye ayrılabilirler. Doğal sesler kaynaklarının oluşturulduğu şekliyle kalan seslerdir. Bilindiği üzere kayıt altına alınan sesler bazen sadece istenilen sesleri değil olmasını istemediğimiz sesleri de barındırmaktadır. Örneğin; bir konuşmanın kaydı, sadece ilgilenilen konu hakkındaki açıklamalar için yapılırken ortamda bulunan bir Cep Telefonunun çalma sesi de kayda dahil olabilir. Bu gibi durumlarda amaca uygun bir ses belgesi elde etmek için mevcut ses kayıtlarının düzenlenmesi veya yeni ses kayıtları oluşturulması gerekebilir. Bu şekilde isteğe uygun bir ses dosyası oluşturmak için yapılan düzenleme işlemlerine ses işleme denilmektedir.

Mono: Tek kanal Stereo: İki kanal Quad: Dört kanal Temek olarak ses dosyalarını özellikleri şu şekilde ifade edilebilir; Kalite: Kalite, ses dosyasının istenilen tüm sesleri kayıpsız barındırma ve istenmeyen ses ve gürültülerden arınlık düzeyidir. Kanal: Ses dosyalarındaki bilgileri taşımak için kullanılan yapıdır. Örneğin; bir müzik eserinde enstrümanların sesini bir kanaldan, şarkıcının sesini ise diğer bir kanaldan aktarılması mümkündür. Kanal sayısı, ses kalitesini etkilemektedir. Kanal sayısına göre sınıflandırma yapısı şöyledir; Mono: Tek kanal Stereo: İki kanal Quad: Dört kanal Surround: Beş ve üzeri kanal. İnsanı tamamen çevreleyecek şekilde hoparlör yerleşimine ve ses aktarımına imkan tanır. Sıkıştırma Oranı: Her ses formatının bir sıkıştırma algoritması ve dosya yapısı mevcuttur. Örneğin sıkıştırma oranı arttıkça ses dosyasının disk üzerinde kapladığı alan azalmakta bununla birlikte kalite düşmektedir

1.2 Ses Formatları WAV. MP3 WMA RA AIFF Günümüzde bulunan çeşitli ses formatları şu şekilde sıralanabilir; WAV. MP3 WMA RA AIFF Ses işlemek için kullanılabilecek çeşitli programlar bulunmaktadır. Sıklıkla kullanılan ses işleme programlarından bazıları; Adobe Audition: Audition Adobe firması tarafından geliştirilmiştir. Audition ses kaydetme, düzenleme ve ses oluşturma imkanı tanımaktadır Audacity: Açık kaynak kodlu bir program olan audacity Windows, Mac OS ve Linux gibi farklı işletim sistemlerinde çalışabilmektedir. GPU lisans yapısı ile dağıtımı yapılan audacity hem ses kaydı hem de çeşitli ses işleme işlemleri gerçekleştirme imkanı tanımaktadır. Ses işleme için kullanılacak programların listesini uzatmak mümkün. Bu bölümde Audacity 2.1.0 versiyonu anlatılacaktır.

1.3 Audacity Programı Audacity, ilk olarak Dominick Mazzoni tarafından geliştirilmiştir. Şuan gönüllü kişiler tarafından desteklenen yazılımı ücretsiz olmasına rağmen isteyen kullanıcıların bağış yaparak gelişimine katkı yapmaları mümkündür. 1.3.1 İndirme ve Kurulum Audacity programını http://sourceforge.net/projects/audacity/ adresinden indirmek mümkündür. Bu adresteki Audacity 2.1.0 sürümünü indirin bağlantısına tıklanarak indirme işlemi gerçekleştirilebilir.

KURULUM SÜRECİ ŞU ŞEKİLDEDİR;

1.3.2 Karşılama Ekranı, Program Arayüzü ve Menüler Audacity programı çalıştırıldığı zaman karşılama ekranı görüntülenir. Karşılama ekranında programın kullanımı hakkında bilgi edinilebilecek ortamlara erişim saplayan bağlantılar bulunmaktadır. Bu ekrandan yardım, kullanıcı kitabı gibi kaynaklara ve Wiki ve Forum üzerinden programın kullanımı için çeşitli önerilere ulaşmak mümkün olmaktadır.

4. Kayıt ölçeri araç çubuğu 5. Oynatma ölçeri araç çubuğu Audacity programının ana ekranındaki bileşenler şu şekildedir; 1. Menü çubuğu; 1.1 Dosya 1.2 Düzenle 1.3 Görünüm 1.4 Hareketler 1.5 İzler 1.6 Oluştur 1.7 Etkiler 1.8 Çözümleme 1.9 Yardım 2. Hareket araç çubuğu 3. Araçlar araç çubuğu; 3.1 Seçim aracı 3.2 Zarf aracı 3.3 Çizim aracı 3.4 Büyütme aracı 3.5 Zaman kaydırma aracı 3.6 Çoklu araç kipi 4. Kayıt ölçeri araç çubuğu 5. Oynatma ölçeri araç çubuğu

Karıştırıcı araç çubuğu Düzenle araç çubuğu; 7.1 Kes 7.2 Kopyala 7.3 Yapıştır 7.4 Sesi buda 7.5 Sesi sustur 7.6 Geri al 7.7 Yinele 7.8 Büyüt 7.9 Küçült 7.10 Seçimi sığdır 7.11 Projeyi sığdır 7.12 Seçili hızda oynat 7.13 Oynatma hızı Aygıt araç çubuğu Zaman akışı penceresi Seçim araç çubuğu

1.3.3 Ses İşleme Aktiviteleri Ses işleme, ses dosyalarını birleştirme, kesme, kopyalama gibi işlemler ve ses düzeyini organize etme süreçleri ile istenilen bir ses dosyasını oluşturma işidir. 1.3.3.1 Yeni Bir Proje Oluşturma Audacity programında bir proje oluşturmak için Dosya menüsünde Projeyi Kaydet (Ctrl+S) veya Projeyi Farklı Kaydet komutları kullanılmaktadır. 1.3.3.2 Ses Dosyası Oluşturma Audacity programı ile yeni bir ses dosyası oluşturmak için Dosya menüsündeki Yeni (Ctrl+N) komutu kullanılır.

1.3.3.3 Ayarlar Ses işleme yapmadan önce ayarları organize etmek istenilen sonuçları elde etmek için faydalı olacaktır. Audacity programının ayarlarına ulaşmak için Düzenle menüsündeki Ayarlar (Ctrl+P) komutundan faydalanılmaktadır. Bu komuk ile Ayarlar penceresi görüntülenmektedir.

1.3.3.4 Ses Dosyası Açma 1.3.3.5 Ses Kaydetme Mevcut ses dosyalarını Audacity programı ile açmak için Dosya menüsündeki Aç komutu (Ctrl+O) kullanılır 1.3.3.5 Ses Kaydetme Ses kaydetme, ses izi alanına mikrofon vasıtası ile kayıt yapma işlemidir. Kayıt işlemini başlatmak için Hareket Araç Çubuğundaki Kayıt (R) veya Kayıt Ekle (Shift+R) komutlarından biri kullanılır. Aynı işlem hareketler menüsündeki Kaydet komutu ile de yapılabilir. Kayıt işlemini tamamlamak için hareket araç çubuğundaki Durdur komutu kullanılır

1.3.3.6 Ses Dosyasını Dinleme Ses dosyalarının düzenlenmesi için tekrar tekrar dinlenmesi gerekmektedir. Audacity programında ses dinleme işlemi için iki farklı alternatif bulunmaktadır. Bu alternatiflerden ilki Hareket Araç Çubuğunda yer alan Oynat (Space) komutunu ile ses dosyası başlangıç noktasından itibaren oynatmaktır.

1.3.3.7 Ses Budama Ve Susturma Audacity ile mevcut ses dosyasından sadece istenilen bir bölümün alınması mümkündür. Ses dosyasından seçili süreler arasında kalan bölümü alıp geri kalan diğer bölümleri atma işlemine budama denilmektedir. Budama işlemi gerçekleştirmek için Düzenle araç çubuğundaki Buda aracı veya Düzenle menüsündeki Özel Kaldır komutunun altında yer alan Sesi Buda (Ctrl+T) komutu kullanılır. Seçili olan aralıktaki sesin düzeyini sıfırlama işlemine susturma denir. Susturma işlemi ile dosyanın uzunluğunda herhangi bir değişim olmaz. Susturma işlemi sadece seçili süreler arasındaki ses düzeyi sıfırlanır. Susturma işlemini gerçekleştirmek için Düzenle araç çubuğundaki Sesi Sustur aracı veya Düzenle menüsündeki Özel Kaldır komutunu altında yer alan Sesi Sustur (Ctrl+L) komutu kullanılır.

1.3.3.8 Ses Düzeyini Ayarlama İşlenen sesin istenilen seviyeye taşınması için ses düzeyinin değiştirilmesi gerekebilir. Sesin hangi düzeyde olacağı veya hangi hoparlörden hangi düzeyde yürütüleceği belirlemek için ses izi bölümündeki araçlar kullanılır. Ses düzeyi desibel (db) cinsinden artırılıp, azaltılabilmektedir. Bu işlem için Kazanç aracı kullanılmaktadır. Ses düzeyini artırmak için kazanç değeri pozitif tarafa sürüklenir. Kazanç değerinin negatif olması ses düzeyinin düşürülmesini sağlar. Stereo ses yapılarında hangi hoparlörden hangi düzeyde ses yürütüleceğini belirlemek mümkün olmaktadır. Örneğin sağ hoparlörden %40, sol hoparlörden ise %60 oranında ses yürütülmesi istenebilir. Bu işlemi gerçekleştirmek için Terazi aracı kullanılmaktadır.

Bu işaretçi ile ses izindeki dalgaların boyutu değiştirilebilir Bu işaretçi ile ses izindeki dalgaların boyutu değiştirilebilir. Aşağı-yukarı sürükleme hareketleri ile ses dosyasının tamamı üzerinde düzey ayarı yapılabilir. Bu işlem için düzeyi ayarlanacak bölümün üzerine tıklanır ve ortaya çıkan kare şeklindeki ayar kutucukları hareket ettirilerek düzey ayarı yapılır.

Ses düzeyini değiştirmek için Çizim aracı da kullanılabilir Ses düzeyini değiştirmek için Çizim aracı da kullanılabilir. Çizim aracı, Araçlar araç çubuğunda yer almaktadır. Çizim aracı aktif edildiği zaman ses örneğindeki her bir değişim noktası kare şeklini almaktadır. Kalem şekline dönüşen fare işaretçisi ile değişim noktaları hareket ettirilerek düzey ayarı yapılabilir.

1.3.3.9 Birden Fazla Ses Dosyasını Bir Araya Getirme Audacity programında birden fazla ses dosyasını birleştirmek ve her bir ses dosyası için farklı işlemler yapmak mümkündür. Birden fazla ses dosyasını birleştirmek için Dosya menüsündeki Al seçeneğinin altında yer alan Ses komutu kullanılır.

1.3.3.10 Efekt Uygulama Audacity ile üzerinde çalışılan ses dosyalarının yapısını tamamen değiştirmek ve seslere çeşitli efektler uygulamak mümkündür. Efekt ekleme işlemi için Etkiler menüsü kullanılır.

AKADEMİSYEN = Yrd. Doç. Dr. NEZİH ÖNAL AD SOYAD = RESUL İLHAN AKADEMİSYEN = Yrd. Doç. Dr. NEZİH ÖNAL KAYNAKÇA http://wiki.audacityteam.org/wiki/Audacity_Wiki_Home_Page https://tr.wikipedia.org/wiki/Audacity