KOOPERATİF SİGORTACILIĞI ve TEKAFÜL Hüseyin ÜNAL Hazine Uzmanı Kasım 2015 1

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI Kooperatif Tanımı: 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunun 1. Maddesinde “ Tüzel kişiliği haiz olmak üzere; ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkıları ile karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif “ denir 2

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI Anayasa’da Kooperatifçilik: Anayasamızın 171. maddesinde “Devlet, milli ekonominin yararlarını dikkate alarak, öncelikle üretimin artırılmasını ve tüketicinin korunmasını amaçlayan kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır.” 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda Kooperatifçilik: “Türkiye’de faaliyet gösterecek sigorta şirketleri ile reasürans şirketlerinin anonim şirket veya kooperatif şeklinde kurulmuş olması şarttır.” 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu 3

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI TARİHSEL SEYRİ Dünyada: İngiltere’de ilk sigorta kooperatifleri 1867 yılında kurulmaya başlandı. Amerika’da Philadelphia Sigorta Kooperatifi Benjamin Franklin tarafından 1752’de kuruldu Türkiye’de Teavün sandıkları 12-13 Yüzyıl “Memleket sandıkları” ile (tarım kredi kooperatifçiliği benzeri bir yapı)-18. Yüzyıl Türkiye’de Birlik Sigorta Kooperatifi-1958 4

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI KURULUŞ İŞLEMLERİ En az yedi ortak tarafından imzalanacak noter onaylı ana sözleşme Gümrük ve Ticaret Bakanlığı kuruluş izni Ticaret Sicil Memurluğuna tescil ettirilmesi Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanması Ruhsat için Müsteşarlığa başvurulması Ruhsat Tescil ve Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanması 5

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI Kapalı Kooperatif: Üyeleri dışındaki kişilerle sigorta sözleşmesi yapmayan kooperatif şeklinde kurulan sigorta şirketleri Mütüel (karşılıklı) sigortacılık yapması, Ortak sayısının ikiyüzden az olmaması, Yöneticilerine herhangi bir ayrıcalık vermemesi, zorunludur. Açık Kooperatif: Üyeleri dışındaki kişilerle sigorta sözleşmesi yapabilen kooperatif şeklinde kurulan sigorta şirketleri Müsteşarlığın iznine tâbidir. Sermayenin, Müsteşarlıkça belirlenecek miktara yükseltmesi zorunludur. 6

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI PAZAR PAY VE TOPLAM PRİM DEĞİŞİMLERİ 01.01.2015-31.10.2015   2015-10 2014-10 Sıra Şirket Adı Toplam Üretim (TL) Pazar Payı % 1 Allianz Sigorta AŞ 3.139.410.762 12,80% 2.610.495.353 12,47% 2 Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi 2.848.749.686 11,61% 2.416.503.394 11,54% 3 Axa Sigorta AŞ 2.389.446.460 9,74% 2.385.061.881 11,39% 4 Mapfre Genel Sigorta AŞ 1.593.180.408 6,49% 1.210.674.728 5,78% 5 Aksigorta AŞ 1.336.575.733 5,45% 1.454.544.063 6,95% 6 Groupama Sigorta AŞ 977.392.645 3,98% 881.868.858 4,21% 7 Güneş Sigorta AŞ 976.610.414 961.434.838 4,59% 8 Ziraat Sigorta AŞ 785.219.879 3,20% 583.372.156 2,79% 9 Eureko Sigorta AŞ 775.532.213 3,16% 633.256.348 3,02% 10 Sompo Japan Sigorta AŞ 769.921.801 3,14% 548.785.988 2,62% İLK 10 ŞİRKET 15.592.039.998 63,56% 13.685.997.608 65,36% 32 SS Doğa Sigorta Kooperatifi 153.639.317 0,63% 13.892.805 0,07% 48 SS Koru Sigorta Kooperatifi 48.722.118 0,20% 24.242.654 0,12% 7

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI BRANŞLAR BAZINDA POLİÇE ADETLERİ 8

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI ÜST KURULUŞLAR Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) Uluslararası Karşılıklı Sigorta Kooperatifleri Federasyonu (ICMIF) 70 den fazla ülke üye 230 dan fazla üye kuruluş İngiltere merkezli, ABD, Japonya ve Belçika’da bölgesel ofisler 9

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI ICMIF’in yayınladığı Global Mutual Market Share 2014 rapor verilerine göre 2014 yılında Tüm dünya üzerinde Kooperatif sigortacılığı için; Prim üretimi 1,3 trilyon dolar Toplam sigorta sektöründeki pazar payı %27,1 Aktif varlıklar toplamı 8.1 trilyon dolar Çalışan personel sayısı 1,1 milyon Sigortalı ortak sayısı 920 milyon olarak gerçekleşmiştir. The International Cooperative and Mutual Insurance Federation

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI DÜNYADA Dünya Kooperatif Sigortacılığının 2007-2013 arası Pazar payı değişimi :

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI AVRUPADA Avrupa’da sigortacılık pazarı en büyük olan ülkeler için Kooperatif Sigortacılığının 2007-2013 arası Pazar payı değişimi :

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI KUZEY AMERİKADA Kuzey Amerika’da sigortacılık pazarı en büyük olan ülkeler için Kooperatif Sigortacılığının 2007-2013 arası Pazar payı değişimi :

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI ASYADA Asya’da sigortacılık pazarı en büyük olan ülkeler için Kooperatif Sigortacılığının 2007-2013 arası pazar payı değişimi :

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI GENEL Tüm Dünyada en büyük sigorta pazarına sahip 10 ülkenin Kooperatif Sigortacılığı Pazar payı :

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI Tüm Dünyada en büyük sigorta pazarına sahip 10 ülkenin Kooperatif Sigorta Şirketi Sayısı

TEKAFÜL Tekafül: Arapça “kafala” kelimesinden türetilmiş bir kelime olup, “karşılıklı garanti vermek” anlamına gelmektedir Tekafül; risk paylaşımının sigortalılar tarafından yapıldığı, sigortalılar aynı zamanda sigortacı olduğu, dini hükümler çerçevesinde, karşılıklı yardımlaşma ilesine dayalı, prim ve hasarın Tekafül Operatörü (sermaye şirketi) vasıtasıyla yönetildiği sigortacılık yöntemidir. Risk yüklenimi (underwriting) açısından mütüel bir yapıda olmakta iken; risklerin yönetilmesi, hasar ödenmesi ve yasal sorumlulukların yerine getirilmesi gibi faaliyetlerde geleneksel sigorta yapılanmasına benzemektedir. 19

NEDEN TEKAFÜL? Tekafül Uygulamasındaki Genel Yaklaşım Diyanet İşleri Başkanlığı Fetvası Genel olarak, sosyal sigortalar, karşılıklı sigortalar ve ticari sigortaların caizdir. Kâr payı esasına dayalı çalışan birikimli hayat sigortası ile bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sisteminin ise, yatırılan primlerin, dinen helâl olan alanlarda değerlendirilmesi durumunda caizdir. Konusu din tarafından yasaklanmış olan sigortanın caiz değildir. 20

TEKAFÜL - ÖZELLİKLERİ Karşılıklı yardımlaşma ilkesi (mutual assistance / ta’awun) Katkı / Bağış (donation/teberru) Fonların ayrıştırılması (seggregation of funds) Faizsiz borç / karz-ı hasen (qard hasan) Yatırım kriterleri (İslami Danışma Kurulu) 21

TEKAFÜL - İŞLEYİŞ 22

TEKAFÜL YÖNETİM MODELLERİ 1) Mudaraba Modeli 23

TEKAFÜL YÖNETİM MODELLERİ 1) Vekalet Modeli 24

TEKAFÜL YÖNETİM MODELLERİ 1) Hibrit Modeli 25

RETEKAFÜL UYGULAMASI 26

TEKAFÜL VE GELENEKSEL SİGORTANIN KARŞILAŞTIRMASI 27

TEKAFÜL – GÖSTERGELER 1 2012 YILI SEKTÖR BÜYÜKLÜKLERİ 28

TEKAFÜL – GÖSTERGELER 2 2007-2012 SEKTÖR BÜYÜME ORANLARI 29

KOOPERATİF SİGORTACILIĞI – TEKAFÜL KARŞILAŞTIRMASI Kooperatif Sigortacılığı Risk paylaşımı Risk Paylaşımı Karşılıklı yardımlaşma Karşılıklı Yardımlaşma Sigortalılar risk fonunun sahibi Ortaklar-üyeler risk fonunun sahibi Tekafül operatörünün fonu ayrıştırılıyor Açık Kooperatifte fonlar ayrıştırılmayabilir Prim tutarına göre kazanç-yükümlülük Ortaklık payına /Prim tutarına göre kazanç-yükümlülük ? Prim tutarı bağış olmalı Poliçede bağış hükmü düzenlenmeli Yatırım alanları dinen meşru olmalı Sigortacılık mevzuatı uygun Faizsiz Borç –Karzı Hasen Ortaklardan veya kuruculardan ilave ödeme 30