Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA

Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA
GENEL MUHASEBE Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA

BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL BİLGİLER

1. MUHASEBE KAVRAMI

1.1. MUHASEBENİN TANIMI Muhasebe, işletmeyle ilgili mali nitelikli olayları tespit eden, tasnif eden, kayıt eden, raporlayan ve yorumlayan bilim dalıdır. Tanımın unsurlarını şu şekilde açıklayabiliriz:

Muhasebenin kapsamına giren olaylarda şu iki şart birlikte olmalıdır: 1) İşletme ile ilgili bir olay olmalıdır. Örneğin A işletmesi için, B ve C işletmeleri arasındaki bir olay A işletmesi muhasebesini ilgilendirmez. Ancak B ve/veya C işletmeleri ile A işletmesi arasındaki olaylar A işletmesi muhasebesini ilgilendirir.

2) Mali nitelikli (ekonomik değeri olan parasal olay) bir olay olmalıdır. Örneğin işletmede çalışan iki kişi arasındaki bir kavga, muhasebeyi ilgilendirmez. Ancak kavga nedeni ile verilecek parasal bir ceza, muhasebeyi ilgilendirir.

Muhasebe işletme ile ilgili mali olaylarla şu dört süreçte ilgilenir: 1) Tespit Eder→Belge Sistemi→Ticari Belgeler ile (Saptama işlevi) Fatura, Bordro, dekont a) Ekonomik olaylar dinamik yapılı, muhasebe kayıt süreci ise statik yapılıdır. Bu iki yapı belge düzeni ile uyumlu duruma getirilir. b) Bir belgede en az 5 unsur olmalıdır: Bunlar; yer bildirimi, zaman bildirimi, kişi bildirimi, konu bildirimi ve finansal boyut bildirimidir.

2) Tasnif Eder → Hesap Sistemi → Tekdüzen Hesap Planı ile (Gruplandırma / sınıflandırma işlevi) (Değişik Hesap Planları) Mali olayların farklı nitelikte olması bunların farklı kümelerde biriktirilmesinin gerektirir. Bu kümelere hesap denir. Bir işletmenin kullanacağı hesapların tümünün yer aldığı sisteme hesap planı denir. Hesap planın işletme ihtiyacına cevap verecek ayrıntıda ve sık değişiklik gerektirmeyen esneklikte olması gerekir.

3) Kayıt Eder → Defter Sistemi → Defter kayıtları ile (Kayıt İşlevi) Birinci Sınıf Tüccarlar İkinci Sınıf Tüccarlar 1. Yevmiye Defteri 1. İşletme Hesabı Defteri 2. Defteri Kebir 2. Günlük Perakende Satış ve Hasılat Defteri 3. Envanter Defteri 3. Diğer Defterler 4. Diğer Defterler

1. Bilanço 2. Gelir Tablosu 3. Diğer Mali Tablolar
4) Rapor Eder → Raporlama Sistemi → Mali (Finansal) Tablolar (Raporlama işlevi) 1. Bilanço 2. Gelir Tablosu 3. Diğer Mali Tablolar

*) Yorum Yapar→ Muhasebe Bilgi Sistemi→ Bilgi kullanıcılarının amaçlarına uygun raporlar üretir ve yorumlar. Muhasebenin ürettiği mali bilgiler, işletme ile ilgili kişi ve kurumlara, işletme hakkında yapacakları değerlendirmeler için sunulur ve ne anlama geldikleri açıklanır.

1.2. MUHASEBENİN ÖNEMİ 1.2.1. Ülke Ekonomisi Açısından Önemi
Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi ülke ekonomisini oluşturan işletmelerin devlete sağlıklı mali bilgi vermesi ile mümkündür. İşletmelerin sağlıklı mali bilgi vermesi ise uyguladıkları muhasebe sisteminin sıhhati ile doğru orantılıdır.

Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi yatırım kararlarının sağlıklı olmasını doğurur. Bu da o ülkenin ekonomik, sosyal ve sürdürülebilir kalkınmasını olumlu yönde etkiler. Bunun tersi de doğrudur.

1.2.2. İşletmeler Açısından Önemi
Muhasebenin işletmeler açısından önemi, başta yöneticiler olmak üzere işletme ilgililerine doğru mali bilgiler aktarması ile ilgilidir. Şöyle ki; İşletmeler belirli amaçları gerçekleştirmek için kurulurlar ve çalışırlar. Bu amaçlardan en vazgeçilmez olanları, süreklilik ve kâr elde etmektir.

Bu iki amaç birbiriyle ilişkilidir
Bu iki amaç birbiriyle ilişkilidir. Sürekliliği sağlamak için kâr elde etmek gerekir. Ayrıca kârı doğru hesaplamak ve doğru değerlendirmek de gerekmektedir.

Genel olarak amaçları etkin ve verimli gerçekleştirmek, özel olarak ise kâr sağlamak için, akılcılığın ve bilimselliğin gereği olarak; a) Faaliyetlerin önceden planlanması, b) Mümkün olduğunca plan doğrultusunda hareket edilmesi ve gerçekleşen faaliyetlerin sürekli izlenmesi c) Sonuçların kontrol edilmesi gerekir.

Bu çerçevede muhasebe işletme yönetimine şu katkıları sağlar: a) Muhasebe yazılı bir hafıza niteliğinde olduğundan, geçmiş mali olaylar hakkında bilgi verir. Bu bilgiler gelecek faaliyetlerin planlanmasında kullanılabilir. b) İşlemlerin günlük takibini yaparak gerçekleştirilen faaliyetlerin izlenmesine katkı sağlar.

c) Plan ve Bütçe verileri ile, uygulama sonuçlarının karşılaştırılmasını yaparak, işletme faaliyetlerinin kontrol edilmesine katkı sağlar. Böylece işletmeler kârlılıklarını artırabilirler. Ayrıca kâr en başta gelir ve giderin doğru belirlenmesine, kaydedilmesine ve hesaplanmasına bağlıdır. Bu da işletmelerdeki muhasebe sisteminin sağlıklı çalışmasına bağlıdır.

1.2.3. Muhasebe Bilgilerine İhtiyaç Duyanlar (İşletme İlgilileri) Açısından Önemi
İşletme ile ilgili çeşitli kişi ve kuruluşlar, işletme hakkında yapacakları değerlendirmeler ve verecekleri kararlar için muhasebenin sağlayacağı mali bilgilere ihtiyaç duyarlar. Mali bilgilerin doğruluğu, işletme hakkında yapılacak değerlendirmeler ve verilecek kararların doğruluğu ve geçerliliği açısından önemlidir. Bu nedenle işletmelerin amaçlarını etkin ve verimli gerçekleştirmelerinde, iyi örgütlenmiş bir muhasebe bölümüne sahip olmaları önemlidir.

İşletme ilgililerini; başta yöneticiler olmak üzere, işletme sahipleri, işletmede çalışanlar, kredi kuruluşları, potansiyel yatırımcılar, sendikalar, devlet (kamu maliyesi/vergi idaresi), diğer işletmeler, çeşitli sivil toplum örgütleri (çevre örgütleri, tüketici örgütleri) ve kamuoyu (halk) şeklinde sıralamak mümkündür. Bunların her birinin işletme üzerindeki amaçları farklıdır, buna bağlı olarak ihtiyaç duyacakları bilgilerin de farklı niteliklerde olması olağandır.

1.3. MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ
Muhasebenin tarihi süreç içindeki gelişimi, ekonomik yaşamın gelişimi ile doğru orantılı olmuştur. M.Ö yıllarından itibaren; Babil, Mısır, Eski Yunan ve Roma’da, basit düzeyde (envanter listeleri, borç alacak hesapları, ücret ödemeleri gibi) çeşitli muhasebe kayıtlarının kullanıldığı bilinmektedir. Muhasebenin gelişimi ile ilgili önemli noktalar aşağıda özet olarak sunulmuştur:

M.Ö. 5000 - 3000 Yılları → Yazılı Muhasebe Belgeleri
1363 İranlı Düşünür Al Mazandarani’nin kitabı → Çift taraflı kayıt yöntemi ile ilgili İtalyan Düşünür Luca Paciola’nın kitabı → Çift taraflı kayıt yöntemi ile ilgili Kanunname-i Ticaret → Muhasebenin hukuki bir düzene bağlanması (Fransız Ekolu) İstanbul Ticaret Mekteb-i Ali’de temel derslerden biri olarak okutulması

Türk Ticaret Kanununun Kabulü → Alman muhasebe literatürünün etkisi (Alman Ekolü)
Genel Vergi Reformu → Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunlarının çıkarılması KİT’lerde (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) TEKDÜZEN Muhasebe sistemine geçiş

KİT’lerde Maliyet Muhasebesinin uygulanması
SPK’ya (Sermaye Piyasaları Kurulu) bağlı şirketler ve aracı kurumlar için TİP Mali Tablo uygulaması ile, İsteğe bağlı Standart Genel Hesap Planı (SGHP) uygulaması Bankalarda Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması

Muhasebecilik mesleğinin yasal bir yapıya kavuşturulması
1991 TÜRMOB’un (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği) kurulması Ülke genelinde Tekdüzen Muhasebe Sistemine geçiş (TMS) TMUDESK’in (Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu) kurulması

Bir Ülkede Muhasebenin Gelişimini Etkileyen Faktörler Gelişmekte olan ülkelerde, çoğu sektörler “Satıcı Pazarı” koşulları içinde çalışır. Bu tür ekonomik yapıya sahip ülkelerde muhasebe; başta işletme yöneticileri olmak üzere, işletme ilgililerine bilgi sunma amacına yönelik değildir. Yani muhasebe, bir planlama ve denetim aracı olarak kullanılmaz.

Bunun yerine muhasebe, genellikle yasaların zorunlu kıldığı angarya bir iş olarak kabul edilir. Bu koşullarda muhasebe daha çok, vergi muhasebesi niteliğinde ve basit anlamıyla bir defter kayıt sistemi olarak kalır. Muhasebenin bir bilgi sistemi şeklinde, planlama ve denetim aracı olarak kullanılması, piyasa koşullarının etkisiyle, özellikle zorlaması ile olur.

Piyasa modelleri ile muhasebe arasındaki ilişkiyi basitçe aşağıdaki şekil yardımıyla gösterebiliriz:
PİYASA MODELİ Tekel Piyasası (Satıcı Pazarı) Rekabet Piyasası (Alıcı Pazarı) (Satıcı Tek - Alıcı Çok) (Satıcı ve Alıcı Çok) Muhasebenin Önemi Azalır Muhasebenin Önemi Artar. Ülke genelinde, ekonomik ve siyasi istikrar olması da muhasebenin gelişimine olumlu yönde etki eder.

1.4. MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ
Genel Muhasebe Genel muhasebe, işletme ile, işletme ilgilileri arasındaki mali ilişkiyi sağlayan muhasebe dalıdır. İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayları ve bu olayların sonuçlarını sürekli olarak kaydederek saklayan yazılı bir hafıza niteliğindedir. Genel muhasebede mali olaylara ilişkin veriler, objektif belgelere dayanılarak, değiştirilmeden olduğu gibi kaydedilir.

Genel muhasebenin yararları şu şekilde özetlenebilir:
Bir anlaşmazlık durumunda, daha önce gerçekleştirilmiş bir mali olayın; varlığı, yapılma biçimi ve dayanağı hakkında bilgi verir. Belirli tarihlerde yapılacak işlemlerin unutulmamasını sağlar.

İşletmeye ait varlıkların, amacı dışında kullanılıp kullanılmadığının ve işletmede bulunup bulunmadığının denetimine katkı sağlar. Belli bir dönem sonucuna ilişkin, kar veya zarar durumunun hesaplanmasına katkı sağlar.

Maliyet Muhasebesi Maliyet muhasebesi, üretim yapan işletmelerde, üretilen mamul ve/veya hizmetlerin birim maliyetin sağlıklı hesaplanması ile maliyet planlaması ve denetiminin etkin şekilde yapılması amacıyla kullanılan muhasebe türüdür. Üretim işletmelerinde, genel muhasebeye ek olarak kullanılır.

Yönetim Muhasebesi Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerinin, başta karar verme olmak üzere, diğer tüm yönetim işlevlerinde (yönetim sürecinde) ihtiyaç duydukları ayrıntılı bilgi ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş muhasebe türüdür. Yönetsel başarının değerlendirilmesinde, faaliyet ve sorumluluk denetimlerinin yapılması ve işletmede gerçekçi bir ödüllendirme ve cezalandırma sisteminin kurulmasına ve çalıştırılmasına katkı sağlar.

Muhasebe Denetimi Tüm muhasebe türlerinin üretip sunduğu mali bilgilerin, beklenen amaçları yerine getirebilmesi, öncelikle bu bilgilerinin doğruluğuna bağlıdır. İşte tüm muhasebe belgelerinin, verilerinin ve bilgilerinin doğruluğu hakkında bir kanıya ulaşmak için özel bir muhasebe türü geliştirilmiştir. Bu muhasebe türüne, muhasebe denetimi denmektedir. Muhasebe denetimi, denetim kavramları komitesi tarafından şu şekilde tanımlanmaktadır:

Denetim; iktisadi faaliyetlerle ilgili iddiaların, önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla, tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyerek, sonunda muhasebe veri ve bilgileri hakkında bir kanıya ulaşma sürecidir.

1.4.5. Özel İhtisas Muhasebeleri
Yukarıda sıralanan temel muhasebe türleri kapsamında olmakla birlikte; işletmelerin türleri, işin özellikleri, sektörün yapısı ve benzeri değişkenlere göre uygulanan çeşitli muhasebe türleri geliştirilmiştir.

Bunların başlıcalarını; banka muhasebesi, yapı işleri (inşaat) muhasebesi, konaklama muhasebesi, şirketler muhasebesi, sigorta işletmeleri muhasebesi, ulaştırma işletmeleri muhasebesi, dış ticaret muhasebesi, tarım işletmeleri muhasebesi, kâr amaçsız kuruluşlar muhasebesi vb. şeklinde sıralayabiliriz.

1.5. MUHASEBE-BİLGİSAYAR İLİŞKİSİ
Bilgisayar, kendisine yüklenen programlar aracılığıyla, verileri kabul eden, depolayan ve veriler üzerinde çeşitli işlemler yapan ve ürettiği bilgileri kullanıcıya (dış ortama) önceden belirlenen şekilde sunan elektronik bir araçtır. Bilgisayarın dört temel özelliği bulunmaktadır.

Çok hızlı işlem yapma (elektrik hızı ile)
Hatasız işlem yapma (tam otomatik çalışma) özelliği (programlama ile) Yüksek kapasitede veri/bilgi depolama özelliği (magnetik ortamlar ile) Çeşitli iletişim araçları ile bütünleşeme özelliği (Fax/modem kartı ile)

Bu özellikleri ile bilgisayar, muhasebe uygulamalarına özellikle iş hacmi yüksek olan işletmelerde önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Mali olaya ilişkin belgeler ilgili programda belirtilen şekilde (formatta) bilgisayara girildiğinde kayıtlar ve raporlar otomatik olarak yapılmaktadır. Ancak muhasebe mantığının anlaşılabilmesi açısında, muhasebenin klasik yöntemlerle öğretilmesinde yarar vardır. Bilgisayar muhasebeciler için amaç değil araçtır.

Bilgisayarın işlem yapma yeteneği, teknik özelliklerinin yanı sıra özellikle üzerindeki programla doğru orantılıdır. Bu nedenle işletmeler muhasebe ile ilgili hazır yazılımlardan (paket programlardan) birini seçebilecekleri gibi, kendi bünyelerine özgü bir program da yazdırabilirler. Her iki seçeneğinde; bünyeye uygunluk (esneklik), zaman ve maliyet yönlerinden çeşitli üstün ve zayıf yönleri vardır.

1.6. MUHASEBENİN TEORİK YAPISI
Günümüzün gittikçe karmaşıklaşan iş dünyasında; mali olayların ve bu olayları oluşturan ilişkilerin anlaşılması, geniş kapsamlı teorik temellerin bilinmesine bağlıdır. Gerçekte sistematik bilgiler bütünü olarak tanımlanan bilimin temel amacı, sorunlara çözüm üretmek ve yaşam kalitesini artırmak şeklinde özetlenebilir.

Bu faydacı amaca yönelik olarak muhasebe teorisi; mevcut muhasebe uygulamalarının değerlendirilmesinde ölçü, geliştirilmesinde ise yol göstericidir. Muhasebenin teorik yapısı, aşağıda çeşitli başlıklar altında incelenmektedir. Muhasebe teorisi ile ilgili yapılan tüm açıklamalar, sistem yaklaşımı çerçevesinde bir bütünlük ve çok yönlü etkileşim içinde ele alınmalıdır.

1.6.1. Muhasebenin Temel Kavramları
Sosyal bir bilim dalı olan muhasebe yöntem ve uygulamalarının kişisellikten mümkün olduğunca kurtarılması için uluslararası nitelik taşıyan bazı kavramlar üretilmiştir. Muhasebe uygulamalarında yön veren bu kavramlara “Muhasebenin Temel Kavramları” denir. Muhasebenin temel kavramları, doğa yasaları gibi değişmez ve kesin olmayıp, zaman içerisinde ihtiyaca göre değişebilen dinamik bir yapıya sahiptir. Muhasebenin temel kavramları aşağıda incelenmektedir:

1.6.1.1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

Muhasebenin sunduğu mali bilgiler, tüm işletme ilgilileri için önemlidir. Bu nedenle muhasebeci, muhasebenin bilgi sunma görevini yerine getirirken, hukuki sorumluluktan daha geniş kapsamlı olan sosyal sorumluluk (tüm ilgililerin ortak çıkarını koruma, birini diğerine tercih etmeme gibi) bilinci ile hareket etmelidir. Bu şekilde sunulan bilgiler; gerçekçi ve tarafsız olabilir.

Örnek (1): İşletme bir kredi kuruluşundan kredi talebinde bulunurken kârı yüksek göstermek, vergi beyannamesi verirken karı düşük göstermek muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum işletme sahipleri yararına, vergi idaresi zararına bir sonuç doğurur.

Örnek (2): Kardan prim alarak çalışan bir üst düzey yöneticinin, karın olduğundan çok açıklanmasını istemesi, muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum, yönetici lehine, işletme sahiplerinin aleyhine bir sonuç doğurur.

Örnek (3): Toplu sözleşme yetkisi olan bir işçi sendikasına karı olduğundan az beyan etmek, muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum, işletme sahipleri yararına, çalışanlar aleyhine bir sonuç doğurur. Karı olduğundan çok açıklamak, kısa dönemde çalışanların lehine gibi gözükse de, uzun dönemde işletmenin mali krize girmesine ve işletme ile ilgili bir çok kuruluşun (çalışanlar, kredi kuruluşları, satıcılar, müşteriler, sahipler vb.) aleyhine sonuç doğurabilir.

Sosyal sorumluluk kavramının dikkate alınmadığı bir muhasebe uygulamasında, diğer kavram ve ilkeler anlamını yitirir. Bu durum mikro düzeyde işletmeler, makro düzeyde ise genel ekonomik durum üzerinde önemli aksaklıklar (örneğin gelir dağılımının bozulması, olmayan refahın bölüşümü vb.) oluşturur.

Toplumsal kaynakların harcanması ve genel yatırım ve tüketim politikaları, ülke ekonomisinde önemli yere sahip işletmelerin mali durumları hakkında objektif bilgi sağlanabilmesine bağlıdır. Bu ise ancak muhasebecilerin sosyal sorumluluk kavramını, benimsemeleri ve bu kavramı uygulama yönünde direnç göstermeleri ile mümkündür.

Kişilik Kavramı Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden(işletme ilgilileri) ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerini sadece bu kişilik adına yürütmesi gerektiğini öngörür. Her işletme yasal statüsü (kişi işletmesi, kişi şirketi veya sermaye şirketi gibi), ne olursa olsun, muhasebe işlemleri açısından ayrı bir kişilik olarak düşünülür. Buna muhasebe kişiliği denir.

Örnek (1): İş adamı A, çocuğunun özel okul taksitini işletmesinin kasasından ödetebilir. Ödenen bu tutar, kişilik kavramı gereğince işletmenin giderleri arasında yer almaz. Bu ödeme söz konusu kişinin özel (cari) hesabına kaydedilir.

Örnek (2): İş adamı B’nin, işletmesine tahsis etmediği bir gayri menkulünün kirası, kiracı tarafından işletme kasasına ödenebilir. Bu bedel işletme gelirlerine kaydedilmez, söz konusu kişinin özel hesabına kaydedilir.

1.6.1.3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur. Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

Ana sözleşmesinde aksine hüküm olmadıkça işletmeler sürekli faaliyette bulunmak için kurulur. Süreklilik kavramı, işletmede uygulanacak muhasebe politika ve tekniklerinin günübirlik değil, geniş kapsamlı tasarlanmasını öngörür.

Örnek (1): İşletmenin edindiği varlıklar, işletmenin hemen kapanacağı varsayımıyla, tasfiye değeri ile değerlenmezler. Örnek (2): İşletmenin yaptığı çeşitli yatırımlar ve uzun dönemde yarar sağlayacak harcamalar (reklam harcamaları gibi), ekonomik ömürleri dikkate alınarak giderleştirilir.

Dönemsellik Kavramı Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve here dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

Sonsuz işletme ömrünün belirli zaman dilimlerine (dönemlere) bölünmesi ve bu dilimlere ilişkin mâli durumun bildirilmesini (raporlanmasını) ifade eder. İşletme faaliyetlerine ilişkin sonuçları bildirmek için sonsuz yılını beklemek gerekebilirdi.

Olağan koşullarda, vergi idaresi, bir muhasebe dönemini, bir takvim yılı olarak (1.1.X X) belirlemiştir. Bunun dışında kalan özel dönemler işin niteliğine göre belirlenir. Bu tür özel dönemlere, bazı tarım işletmeleri ile inşaat işletmelerini örnek olarak verebiliriz.

Dönemsellik kavramının önemli bir uygulaması da; muhasebenin tahakkuk (gerçekleşme) ilkesi ile ilgilidir. Buna göre; gelirler ve giderler, gerçekleşme durumlarına göre dikkate alınırlar. Gelir ve giderin gerçekleştiğini kanıtlayan belgelerle olay, muhasebe kayıtlarına alınır. Gelir veya giderle ilgili tahsilat veya ödemenin yapılıp yapılmaması, gelir veya giderin gerçekleşmesinin belirlenmesinde dikkate alınmaz, bunlar sadece borç veya alacak ilişkilerinin izlenmesinde dikkate alınır.

Dönemsellik kavramı ayrıca, dönem kar veya zararının doğru saptanabilmesi açısından, gelir ve giderlerle ilgili olmak üzere, her dönemin gelirinin, o dönemin gideri ile karşılaştırılması gerektiğini de anlatır.

Örnek (1): İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylık yakıt parası olarak 5
Örnek (1): İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylık yakıt parası olarak TL ödendiğini varsayarsak, bu ödemenin tamamı cari yıla gider yazılmaz. Yalnızca 2 aylık kısmı olan TL cari yıla gider yazılır. Kalan 3 aylık kısmı ise gelecek yılın giderini oluşturur. Örnekteki olay, işletmenin aylık mali tablo düzenlemesi durumuna göre de değerlendirilebilir.

Örnek (2): Bir basın işletmesinin; 1 Eylül günü, sattığı derginin bir yıllık abone bedelini peşin tahsil ettiğini varsayarsak, bu tahsilatın 4 aylık kısmı cari yılın geliri, kalan 8 aylık kısmı ise gelecek yılın geliri olur. Örnekteki olay, işletmenin aylık mali tablo düzenlemesi durumuna göre de değerlendirilebilir.

1.6.1.5. Parayla Ölçülme Kavramı
Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

Bir ülkedeki muhasebe kayıtları, ülke milli parası cinsinden olmalıdır
Bir ülkedeki muhasebe kayıtları, ülke milli parası cinsinden olmalıdır. Yabancı ülke paraları ile işlem varsa, bunlar milli para cinsine dönüştürülerek muhasebe sürecine alınır. Bu kavram ayrıca muhasebenin yalnızca, fiziki birimlerle (kg, ton vb.) kayıt yapamayacağını da ifade eder. Muhasebe fiziki birimleri, parasal boyuta ek olarak ayrıca izleyebilir. Ancak kayıtlarda, ülke milli parasından ifade edilmiş, parasal boyut zorunludur.

Örnek (1): İşletmenin elindeki nakit fazlasını değerlendirmek için satın aldığı $ 100, satın alma günündeki cari kurdan TL’ye çevrilerek kayıtlara alınır. Örnek (2): İşletme 10 adet X malı almıştır. Muhasebe, taşıma irsaliyesine istinaden X malını yalnızca adet üzerinden kayıtlara alamaz. Parasal tutar cinsinden kayıtlara alır.

Maliyet Esası Kavramı Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetinin esas alınması gereğini ifade eder.

Her varlığın bir maliyet değeri vardır
Her varlığın bir maliyet değeri vardır. Bu değer, alış fiyatı ile edinme (sahip olma) işlemi bitinceye kadar yapılan harcamalardan oluşur. Her varlığın ayrıca değişik değerleme yöntemlerine göre belirlenen, değişik değerleri olabilir. Örneğin, piyasa değeri, borsa değeri, tasfiye değeri gibi. Maliyet esası kavramı, bir varlığın muhasebe kayıtlarına maliyet değeri ile kaydedileceğini ifade eder.

Günümüzün enflasyonist şartları bu kavramın geçerliliği hakkında tartışma oluşturmaktadır. Enflasyon, muhasebe veri ve bilgilerinin geçerliliğini ve güvenilirliğini azaltmaktadır. Enflasyon muhasebesi modelleri içinde çeşitli çözüm yöntemleri geliştirilmiş olmakla birlikte, mali işlemlerin muhasebeleştirilmesinde maliyet esasının terk edilmesi pek mümkün görülmemektedir.

Benzer şekilde, yeni teknolojiler bir çok makine ve donanımın değerini düşürmektedir. Bu durum da, muhasebe bilgilerinin geçerlilik ve güvenilirliği üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.

Örnek: Bugün alınan ve işletmeye 10
Örnek: Bugün alınan ve işletmeye TL’ye mal olan bir makine, bir kaç dönem sonra muhasebe kayıtlarında aynı değerde görünür. Halbuki makinenin piyasa değeri, TL’nin çok üzerinde olabilir. Belki de teknolojik gelişmeler sonucunda, makinenin piyasa değeri TL’nin oldukça altında da olabilir. Her iki durumda da muhasebe bilgileri gerçeği tam yansıtmış olamaz.

Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı (Objektif Belge Kavramı / Verilerin Güvenilir Olması Kavramı)

Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.

Her muhasebe kaydı, (işin niteliğine göre ortaya çıkan ve yasal olarak belirlenmiş istisnalar hariç) mutlaka bir belgeye dayanmalıdır. Bu belge mali olayı tarafsız ve yargısız bir biçimde yansıtmalıdır.

Örnek (1): İşletmenin patron yöneticisi veya sorumlu müdürü, işletmeye aldığı çeşitli varlıkları telefonla muhasebeciye bildirebilir. Bu durumda, olaya ilişkin belge olmadığından her hangi bir muhasebe kaydı yapılmaz.

Örnek (2): İşletenin aldığı yakıtla ilgili olarak, faturada 5 Ton kömür ifadesinin olması, faturanın objektifliği konusunda kuşku verir. Çünkü, kömürün cinsi (taş kömürü, kok kömürü, linyit kömürü gibi) belirtilmemiştir yani kişisel yargıya açık bırakılmıştır. Bu durumda bu fatura, usulüne uygun olarak düzenlenmiş belge tanımına uymaz.

Örnek (3): Bir Ağırlama işletmesinin, mutfak malzemelerinin yiyecek maliyetlerine yüklenmesinde, son giren ilk çıkar yöntemini uygulaması, işin niteliği açısından, muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması ile çelişir. Çünkü, malzemelerin dayanıklılık süreleri dikkate alındığında, öncelikle ilk girenlerin kullanılması daha anlamlıdır.

1.6.1.8. Tutarlılık Kavramı (Tutarlı Rapor Sistemi Kavramı)
Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur.

Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dip notlarında açıklanması zorunludur.

Muhasebe sistemi; işletme faaliyetlerine ilişkin sonuçların, doğru yorumlanabilmesi ve anlamlı sonuçlar verebilmesi açısından, karşılaştırmaya elverişli olmalarını sağlamakla yükümlüdür. Faaliyet sonuçlarına ilişkin karşılaştırma, aynı işletmede farklı dönemler arasında ve farklı işletmelerde aynı dönemler arasında yapılabilir.

Her iki durumda da, işletmeler arası karşılaştırmanın doğru yapılabilmesinde ön koşul, tutarlılık kavramının uygulanmasıdır. Böylelikle işletmeler arası karşılaştırma ve bir işletmede dönemler arası anlamlı karşılaştırmalar yapılabilir. Bu kavram raporlama sistemi açısından oldukça önemlidir.

Örnek (1): Bir işletmede amortismanlar; sabit tutarlı amortisman yöntemine göre hesaplanırken, diğerinde azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanıyorsa, iki işletmenin karlılıkları anlamlı şekilde karşılaştırılamaz. Anlamlı bir karşılaştırma için, her iki yöntem arasındaki farkın ayrıca değerlendirmeye katılması gerekir.

Örnek (2): Bir işletmede amortismanlar, bir dönemde sabit tutarlı yönteme, diğer dönemde ise azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanırsa, aynı işletmede, iki dönem arasında anlamlı karlılık değerlendirilmesi yapılamaz. Anlamlı bir karşılaştırma için, her iki yöntem arasındaki farkın ayrıca değerlendirmeye katılması gerekir.

Örnek (3): Bu iki örnekte olduğu gibi, stok değerleme yöntemlerindeki farklılıklar da, işletmeler arası ve bir işletmede dönemler arası anlamlı karşılaştırma yapmayı önemli ölçüde zorlaştırır.

Tam Açıklama Kavramı Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

Tüm muhasebe süreçlerindeki veri ve bilgilerin, yeterince açık ve anlaşılır biçimde ortaya konmasını ifade eder. Buna göre muhasebenin sunduğu mali bilgiler, ilgili kişilerce çok fazla uğraşmadan anlaşılacak türde olmalıdır. Ayrıca, işletme hakkında yapılacak değerlendirmelerin objektifliği açısından, işletmenin dönem sonucuna ve mali durumuna önemli ölçüde etki edebilecek, mali olaylarla ilgili gerekli tün bilgiler, mali tablolarda veya eklerinde sunulmalıdır.

Örnek (1): İşletme direkt amortisman kayıt yöntemini uyguluyorsa, ilgili duran varlıklar net değer olarak bilançoda yer alacağından, birikmiş amortismanlar bilançoda gözükmeyecektir. Bu durum bilgi kullanıcıları açısından bir eksiklik oluşturur. Örnek (2): Varlıklar üzerinde bir ipotek varsa, bu durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgi kullanıcıları açısından oldukça önemlidir.

1.6.1.10. İhtiyatlılık Kavramı (Temkinlilik Kavramı)
Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılmasını ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve karlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

Bu kavram gereğince kesinleşmeyen gelirler tanınmaz
Bu kavram gereğince kesinleşmeyen gelirler tanınmaz. Buna karşılık kesinleşmese bile muhtemel giderler tanınır. Örnek (1): Bir iş kazası sonucu, işçi tarafından dava edilen işletme, mahkeme sonuçlanmasa bile, dönem sonunda tahmini bir tazminat bedeli kadar bir gideri kabul edebilir. Mahkeme kesinleştiğinde, kesin sonuca göre gerekli kayıtlar ayrıca yapılır.

Örnek (2): İşletmenin kısa vadeli olarak aldığı çeşitli hisse senetlerinde, sene sonunda oluşan değer düşüklüğü dikkate alınır. Ancak aynı senetlerde oluşan değer artışı dikkate alınmaz.

Önemlilik Kavramı Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.

Muhasebe sürecinde ortaya çıkacak önemsiz işlemlerin dikkate alınmamasını ifade eder. Neyin önemli, neyin önemsiz olduğuna muhasebe ile yönetim birlikte karar verir. Bu kavram ayrıca her gün gerçekleşen bazı işlemlerin dönem sonlarında bir defa da kayda alınmasını öngörür. Varlık ve kaynakların, gider ve gelirlerin bölümlenmesi, işletme yönetimi açısından önemli olup olmadıkların göre yapılır.

Örnek (1): İşletmede çalışan işçilere ait işçilikler her gün oluştuğu (tahakkuk ettiği) halde ay sonunda bir defada muhasebeleştirilir. Örnek (2): İşletmede kullanılan maddi duran varlıklar her gün eskidiği halde, yıl sonlarında bir defada amortisman kaydı yapılır.

Örnek (3): Bir dönem boyunca ne kadar kırtasiye kullanıldığı önemli ise, ilgili ana hesaba, kırtasiye ile ilgili alt hesap açılabilir. Ancak, kırtasiye içinde ne kadar teksir kağıdı veya kalem harcandığı ile ilgili bir ayırıma gitmek, önemlilik kavramı ile çelişir. Benzer şekilde, hep tek bir bölgeye satış yapan bir işletmede, satışlar, bölgelere göre alt hesaplar açılarak izlenmez.

Örnek (4): Her bir alıcı veya satıcıya ayrı bir ana hesap açılmaması, bir ana hesap içinde alt hesaplar açılması, önemlilik kavramı gereğidir.

Özün Önceliği Kavramı Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.

Muhasebe uygulamalarında, muhasebe kavram ve ilkeleriyle değişik düzenlemeler (vergi yasaları, ticaret kanunları, çeşitli yönetmelikler gibi) arasında çelişki oluşabilir. Böyle durumlarda, işletmenin yaşaması ve başarısı açısından hangisi daha geçerli ise o uygulanmalıdır.

Örnek (1): TTK’na göre çekte vade yoktur
Örnek (1): TTK’na göre çekte vade yoktur. Ancak işletmelerin çeki genellikle vadeli kullandıkları bilinmektedir. Bu durumda, belli bir vadeye haiz bir çeki alan işletme, bu çeki TTK hükmüne göre, nakit gibi kabul edip kasa hesabına kaydetmek yerine, doğrudan durumuna uygun bir başka hesaba (alınan çekler) kaydeder.

Örnek (2): Vergi yasalarına göre şüpheli alacak şartlarını taşımayan, ancak fiilen tahsilinde şüphe duyulan bir alacak için karşılık ayrılabilir. Bu durumda söz konusu karşılık için oluşan gider, kanunen kabul edilmeyeceğinden vergi matrahına ilave edilmelidir.

1.6.1.*. Tertiplilik Kavramı Bu kavram, hizmet üretimi ile ilgili olan muhasebe mesleği açısından, çalışılan bürolarda; çalışanların, büro fiziki ortamının ve dosyalar ile araç-gereçlerin, belli bir düzen ve tertipte olmasını ifade eder. Bu nedenle, muhasebecilerin bu konuda gerekli titizliği göstermeleri, iyi bir dosyalama sistemi ve büro düzeni kurmaları gereklidir. Aksi halde, uygun olmayan bir ortamda dağınık bir şekilde çalışma, hem hizmet kalitesini hem de başarıyı olumsuz yönde etkileyeceğinden iş stresini artıracaktır.

1.6.2. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri
Muhasebenin temel kavramları çerçevesinde oluşturulan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, bir bakıma temel kavramların uygulamaya yansımasını sağlayan aracılardır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, uygulamada geniş ölçüde kullanılmalarına karşın, her yerde ve her zamanda geçerli kurallar değildirler.

Durumsallık yaklaşımı çerçevesinde, ülkelerdeki ekonomik yapı ve gelişmeler ile işletmelerin faaliyet hacim ve türlerine göre değişiklikler gösterebilirler. Bununla birlikte bu ilkelerin; yararlılık, tarafsızlık ve uygulanabilirlik kriterlerine sahip olması ve bu kriterler arasında uygun bir dengenin kurulabilmesi gerekir.

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerinin amacı; muhasebe uygulamalarında farklılıkları azaltarak, karşılaştırmaya elverişli, uyumlu (tutarlı) ve yararlı muhasebe bilgilerinin üretilmesine imkan sağlamaktır. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, temel mali tabloların düzenlenme ilkeleri olarak şu şekilde ele alınmıştır:

Gelir Tablosu İlkeleri
*Gelir Tablosu İlkeleri * Bilanço İlkeleri - Varlıklara İlişkin İlkeler - Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler - Öz kaynaklara İlişkin İlkeler

TMS, bu ilkelerin yeterli olmadığı durumlarda, sırası ile şu esasların uygulanmasını öngörmüştür:
Türkiye Muhasebe Standartları Muhasebenin Temel Kavramlarına uygun olmak koşulu ile, işletmenin durumuna uygunluk Uluslar arası Muhasebe Standartları

1.6.3. Muhasebe Standartları
Muhasebe standartları, muhasebe kavram ve ilkelerinin uygulanmasında esas alınacak yöntemleri ve değerleme ölçütlerini belirler. Muhasebe standartları ulusal ve uluslar arası kuruluşlar tarafından yayınlanmaktadır. Türkiye’de ulusal muhasebe standartları, Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK) tarafından yayınlanmaktadır.

1.6.4. Muhasebe Politikalarının Açıklanması
Bir işletmenin muhasebe politikası; o işletmedeki muhasebe uygulamasına yön vermek amacıyla, kamu otoritesi ve meslek kuruluşlarınca belirlenen kurallar içerisinde yer alan seçeneklerden, işletmeye uygun olanının belirlenmesi, şeklinde tanımlanabilir.

Örneğin, amortisman hesaplama ve kayıt yöntemlerinden hangisinin uygulanacağının belirlenmesi veya stok değerleme yöntemlerinden hangisinin uygulanacağının belirlenmesi gibi.

Muhasebe politikaları mali tabloların düzenlenmesinde ve sunulmasında benimsenen ilke, esas, gelenek ve kurallardan oluşur. Çeşitli ilke, esas, gelenek ve kurallar arasından, mali tabloların işletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru biçimde yansıtmasına imkan verecek şekilde, seçim yapılarak muhasebe politikaları oluşturulmalıdır. TMS, işletmelerin muhasebe politikaları ile ilgili temel kuralları belirlemiştir.

1.6.5. Muhasebe Uygulamasına Yön Veren Hukuksal Yapı
Muhasebe uygulamaları çeşitli yasaların emredici hükümlerinden direkt olarak etkilenmektedir. Bu yasaların başlıcaları şunlardır: Vergi Usul Kanunu (VUK) Gelir Vergisi Kanunu (GVK) Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)

Türk Ticaret Kanunu (TTK)
Katma Değer Vergisi Kanunu (KDV) Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) İş Kanunu Sosyal Güvenlik Mevzuatı Diğer Hukuksal Düzenlemeler

Bilimsel Görüşler Muhasebe bilim dalı ile ilgili yazarlar ve bilim adamları; muhasebe ile ilgili çeşitli konulara, yeni açıklamalar getirip yeni görüşler ekleyebilirler. Bu açıklama ve görüşler muhasebenin teorik ve uygulama açısından gelişmesine katkıda bulunur. Bu tür bilimsel görüşler de, muhasebe teorisinin unsurlarından birisini oluşturur.

1.6.7. Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik)
Meslek ahlakı, mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar şeklinde tanımlanır.

Meslek ahlakı sosyal çevre, kişisel ahlak ve işletme özelliklerinin oluşturduğu bir bütündür. Diğer bir ifadeyle, meslek ahlakının temelini bireysel ahlak, işletme ahlakı ve toplumsal ahlak oluştururken; toplum, müşteriler, rakipler, hissedarlar, yasal ve siyasal çevreyi oluşturan kurumlar da meslek ahlakını etkileyen dış çevre etkenleri olarak ortaya çıkmaktadır.

Muhasebeci eğitim ve uygulamada edindiği muhasebe bilgi, beceri ve deneyimlerini talep edenlere muhasebecilik mesleği ile ilgili yasaların ve mesleki kuruluşların öngördüğü sınırlar içinde sunarak yaşamını sürdüren bir profesyoneldir.

Muhasebeci devlete, topluma, mesleki kuruluşlara, müşterilerine ve kendisine karşı sorumlulukları olan bir meslek sahibidir. Buna göre muhasebeci kişisel çıkarları ve karşı karşıya kaldığı sorumluluklar arasında optimal bir denge kurmak zorundadır. Bu denge muhasebeci açısından çetin bir paradoks oluşturur.

Zira muhasebeci üstlendiği tüm bu sorumlulukları ve mesleki görevlerini yerine getirirken ahlak kurallarıyla çelişkiye düşebilir, hatta çeşitli problemlerle karşılaşabilir. Meslek mensubunun ahlak açısından ortaya çıkan bu problemlerini gidermede mesleğin gerektirdiği meslek ahlakı olgusu önemli rol üstlenir.

Muhasebede meslek ahlakı müşterilere, halka ve diğer uygulamacılara yüksek standartlara oturtulmuş ahlaki davranışlarla hizmet edilmesi demektir. Meslek mensupları uzmanlıkta yeterli sorumluluğa ulaşmış, güvenirliliğini sağlamış, doğru ve tarafsız, olma vasıflarına sahip kişiler olmak zorundadır.

Muhasebe meslek ahlakı ile ilgili uluslar arası ve ulusal çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Türkiye’de muhasebe mesleğini düzenleyen yasa ve yönetmeliklere bakıldığında, meslek ahlakıyla ilgili bazı düzenleyici kuralların varlığı görülmektedir. Ancak bu kurallar ayrı bir yönetmelik veya yasa düzeni içinde değildir. Meslek ahlakı ve davranışı ile ilgili çeşitli kurallar çok genel başlıklarla yönetmelikler arasında ayrı yerlere serpiştirilmiştir.

Şu anda mesleki faaliyette bulunan meslek mensupları kendi kişisel ahlakları, sosyal çevreleri ve mesleğin gerektirdiği özellikler çerçevesinde oluşmuş meslek ahlakı olguları ile hareket etmektedirler. Oysa bu ilkelerin bütünleşik hale getirilmesi ve ayrıntılı bir yasa veya yönetmelik şeklinde düzenlenerek yürürlüğe konulması yararlı olacaktır.

Çeşitli yasa ve yönetmeliklerde belirtilen bazı ilke ve davranışlar aşağıda özetlenmiştir.
Dürüstlük Güvenirlilik ve Tarafsızlık Bağımsızlık Sorumluluk Mesleki Özen ve Titizlik

Mesleki Yeterlilik Sır Saklama Meslek ve Meslek Onuru ile Bağdaşmayan Haller Ticari Faaliyette Bulunmama.

1.7. MUSASEBE BİLGİ SİSTEMİ
İşletme yöneticilerinin en önemli işi karar vermektir. Karar verme (alma) gelecekle ilgili olduğundan, risk ve belirsizlik unsurlarını taşır. Risk ve belirsizliği azaltabilmek ise, karar alanı ile ilgili bilgi düzeyini artırmaya bağlıdır. Yöneticilerin bilgi düzeyini artırmak ise, işletmede, hangi bilginin kime, ne zaman, nerede, ne şekilde ve nasıl sunulacağının belirlendiği bir bilgi sisteminin varlığına bağlıdır. Ancak bu şekilde yöneticiler, doğru ve zamanlı kararlar verebilirler.

Muhasebe, mali olaylarla ilgili verileri; sistematik biçimde toplamak, işlemek ve sunmak açısından oldukça gelişmiş yöntemlere sahiptir. Bu yönüyle muhasebe, işletme yönetiminin ihtiyaç duyduğu bilgilerin büyük bir bölümünü sağlayacak bir bilgi sisteminden beklenenleri kolayca verebilecek niteliktedir. Muhasebe bilgi sistemi, yönetimin ihtiyaç duyduğu finansal bilgilerin yanı sıra, finansal olarak ifade edilmeyen bilgileri de (örneğin, üretim ve satış miktarları gibi) sunabilir.

Bununla birlikte kalkınmasının tamamlayamamış ülkelerde muhasebe, genellikle vergi yasalarının zorunlu kıldığı angarya bir iş olarak kabul edilmektedir. Daha çok vergi muhasebesi niteliğinde ve basit anlamıyla bir defter kayıt sistemi olarak kalmaktadır. Esasen bilgi yöneticisi olarak çalışması gereken muhasebeciler, katiplik görevi yürütmektedir.

2. BİLANÇO KAVRAMI

2.1. BİLANÇONUN TANIMI VE DENKLEMİ
Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıkları ile, bu varlıkların sağlamış olduğu kaynakları gösteren mâli tablodur. Bir işletmenin, varlıkları ile bu varlıkların sağlamış olduğu kaynaklar birbirine eşittir. Buna muhasebenin temel eşitliği veya bilanço eşitliği denir. Bilanço eşitliğini veya bilanço temel denklemini şu şekilde yazabiliriz:

MEVCUTLAR + ALACAKLAR – BORÇLAR = SERMAYE veya MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR VARLIKLAR = KAYNAKLAR AKTİF PASİF

Örnek: Deniz işletmesi 10. 10. 2000 günü aşağıdaki değerlere sahiptir
Örnek: Deniz işletmesi günü aşağıdaki değerlere sahiptir. Ticari Mal Nakit Para Senetli Borç Senetli Alacak Alıcılardan Alacak Satıcılara Borç

İstenenler: 1) Deniz işletmesinin sermayesini hesaplayınız
İstenenler: 1) Deniz işletmesinin sermayesini hesaplayınız. 2) Deniz işletmesinin varlıkları ile kaynaklarını bilanço denklemi üzerinde gösteriniz.

1) Sermayenin hesaplanması
MEVCUTLAR + ALACAKLAR – BORÇLAR = SERMAYE T.Mal Alıcılar Satıcılar Kasa Al. Sen Borç Sen Toplam: Toplam: Toplam: =

2) Varlıklar ile kaynakların, bilanço denklemi üzerinde gösterilmesi
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR VARLIKLAR = KAYNAKLAR Kasa Satıcılar T.Mal Borç Sen Alıcılar Sermaye Alacak Sen K. TOPLAMI: V.TOPLAMI:

2.2. BİLANÇONUN ŞEKLİ Çeşitli bilanço şekilleri mevcuttur. Bunlardan yaygın olanı, “T” şeklinde bilançodur. Bilançonun ait olduğu işletme ismi ve düzenlendiği tarih, bilanço çizelgesinin en üzerinde yazılır.

..... İŞLETMESİNİN 31.12.20XX TARİHLİ BİLANÇOSU Aktif Pasif
I.DÖNEN VARLIKLAR X III. KISA VAD. YAB. KAYNAK. X II. DURAN VARLIKLAR X IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK. X V. ÖZ KAYNAKLAR AKTİF TOPLAMI XXX PASİF TOPLAMI XXX

Dönemler arası karşılaştırma yapma için önceki dönem cari dönem olarak sütunlara ayrılabilir.
Enflasyon etkilerinin kolayca gözlenebilmesi için tarihi değer cari değer olarak sütunlara ayrılabilir. Gerekli görülen diğer açıklamalar dipnotlarda belirtilir.

Örnek: Deniz işletmesinin 15.10.2000 tarihli bilançosunu düzenleyiniz.

Aktif Pasif Aktif Toplamı 50.000 Pasif Toplamı 50.000
I.DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VAD.YAB.KAYNAK Mevcutlar : Borçlar : Kasa : Satıcılar : T.Mal : B.Sent. : Alıcılar : A.Sent. : IV. UZUN VAD.YAB.KAYNAK 0 II. DURAN VARLIKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR Sermaye : Aktif Toplamı Pasif Toplamı

3. HESAP KAVRAMI

3.1. HESABIN TANIMI İşletmenin faaliyetleri sırasında gerçekleştirdiği mali olaylar, değişik özelliklerdedir. Örneğin; bankaya para yatırmak/çekmek, peşin mal satmak /almak, veresiye mal satmak/almak, telefon faturası ödemek vb. gibi

İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayların ortak özelliklerine göre gruplandırılarak kaydedildiği muhasebe birimine “hesap” denir. Bir başka ifade ile hesap, işletmede meydana gelen mali olaylar sonucu, varlık ve kaynaklarda ortaya çıkan değer değişikliklerinin (artış ve azalışları) izlendiği muhasebe birimlerdir. Muhasebede hesap kullanımı, işlem sayısını azaltmaktadır. Eğer hesap kullanılmasaydı, her mali olay sonucu bir bilanço düzenlemek gibi akılcı ve bilimsel olmayan bir yöntemle çalışmak gerekecekti.

3.2. HESABIN ŞEKLİ HESABI NOT : Pratik olarak hesap B A şeklinde gösterilir. TARİH AÇIKLAMA TUTAR (29.9) (Müşteri Havalesi) GİREN ( ) ÇIKAN BORÇ TARAFI ALACAK TARAFI

3.3. HESABA İLİŞKİN DEYİMLER
Hesap Açma Bir hesabın herhangi bir tarafına ilk defa kayıt yapmayı ifade eder. Yapılan kayıt hesabın sol tarafında ise buna “BORÇ KAYDI” ya da hesap borçlandırıldı denir. Yapılan bu kayıt hesabın sağ tarafında ise buna “ALACAK KAYDI” ya da hesap alacaklandırıldı denir.

3.3.2. Hesabın Kalan (Bakiye) Vermesi
Bir hesabın borç ve alacak toplamı arasındaki matematiksel farka, “HESABIN KALANI/BAKİYESİ” denir. Hesabın kalanı büyük olan tarafın ismi ile anılır HESABI HESABI A.B.= B.B. =

Hesabın Kapanması Hesabın her iki tarafının da birbirine eşit olması durumunda “HESAP KAPANDI” denir. Yani hesabın kalanı “0” olur.

3.4. HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEKLER
1) İşletme bankaya TL. yatırmıştır. a) Banka hesabının durumu b) Kasa hesabının durumu aşağıdaki gibi olur. Banka Hesabı Kasa Hesabı Para Girişi Para Çıkışı   Banka Hesabı Kasa Hesabı TL TL Borçlu Alacaklı

2) İşletme 250. 000 TL’lık malı peşin alıyor. a) Mal Hesabının durumu
2) İşletme TL’lık malı peşin alıyor. a) Mal Hesabının durumu. b) Kasa Hesabının durumu aşağıdaki gibidir 3) İşletme TL’lık malı senet imzalayarak alıyor. a) Mal Hesabının durumu b) Senet Hesabının durumu aşağıdaki gibidir.

4) İşletme 500. 000 TL’lık malı, senet karşılığı satıyor
4) İşletme TL’lık malı, senet karşılığı satıyor. a) Satış Hesabının durumu, b) Senet Hesabının durumu aşağıdaki gibidir. NOT: Hesapların borçlu ya da alacaklı olmasına karar verirken iki konuya dikkat etmek yararlı olabilir.

1) Genellikle giren değerler borçlu, çıkan değerler alacaklıdır
1) Genellikle giren değerler borçlu, çıkan değerler alacaklıdır. Kasa’ya para girmesi, bankaya para yatırılması, depoya mal girmesi BORÇ. Kasa’dan para çıkması, bankadan para çekilmesi, depodan mal çıkması ALACAK

2) Hesabı, hesabın ismine göre düşünmek yararlı olur
2) Hesabı, hesabın ismine göre düşünmek yararlı olur. İşletme veresiye mal sattığında, malı alanlar (Alıcılar) işletmeye BORÇLANIR. Aynı işlemi, işletme mal sattığı kişilerden ALACAKLIDIR şeklinde de düşünebiliriz. Ancak muhasebe kayıt süreci açısından birinci düşünce tarzı geçerlidir.

3.5. HESAPLARLA BİLONÇO ARASINDAKİ İLİŞKİ
Hesaplar bilanço ile ilişkileri açısından, öncelikle dönem başı ve dönem sonundaki durumları olmak üzere iki ana başlık altında incelenmelidir:

1) Dönem Başında; a) Bilançonun aktifinde yer alan hesaplar  Borç kaydı ile açılır b) Bilançonun pasifinde yer alan hesaplar  Alacak kaydı ile açılır

2) Dönem sonunda; a) Borç kalanı veren hesaplar  Bilançonun aktifinde yer alırlar b) Alacak kalanı veren hesaplar  Bilançonun pasifinde yer alırlar c) Kalan vermeyen hesaplar  Bilançoda yer almazlar

Örnek: Çınar işletmesi 1. 1
Örnek: Çınar işletmesi tarihinde aşağıdaki değerlerle işe başlamıştır. Kasa Banka Banka Kredisi ( TL’si uzun vadelidir.) Ticari Mal

Satıcılara Borç 1. 600. 000 Alıcılardan Alacak 1. 100
Satıcılara Borç Alıcılardan Alacak Demirbaş Eşya Senetli Alacak ( TL’si kısa vadelidir.) Senetli Borç ( TL’si uzun vadelidir.)

İstenenler: 1) Sermayeyi hesaplayınız. 2) Bilançoyu düzenleyiniz
İstenenler: 1) Sermayeyi hesaplayınız. 2) Bilançoyu düzenleyiniz. 3) Bilançodaki değerleri hesap (“T”) çizelgeleri üzerinde gösteriniz.

1) Mevcutlar + Alacaklar – Borçlar = Sermaye 1. 000. 000 1. 100. 000 1

3.6. HESAPLARIN BÖLÜMLENMESİ
Hesaplar, temel mali tablolarla ilişkilerine göre, aşağıdaki gibi bölümlenebilir: A) BİLANÇO HESAPLARI AA Varlık Hesapları 1 Dönen Varlıklar 2 Duran Varlıklar AB Kaynak Hesapları 3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5 Öz Kaynaklar AC Nazım Hesaplar

B) GELİR TABLOSU HESAPLARI BA Gelir Hesapları (6) BB Gider Hesapları (6) BC Maliyet Hesapları (7)

3.7. HESAP PLANI Bir işletmede kullanılacak tüm hesapların, çeşitli ölçütlere göre sistemli bir şekilde önceden belirlenmesi sonucu oluşturulan listeye hesap planı denir. Hesap planı, muhasebe verilerinin sınıflanması ve bu sınıflamaya göre kaydedilmesinde kullanılır. Ayrıca muhasebe raporlarının daha kolay düzenlenebilmesi açısından da önemli faydalar sağlar.

Ülkemizde tarihinde yürürlüğe giren ve bazı istisnalar dışında tüm işletmelerin uygulamak zorunda olduğu, tek düzen hesap planı hazırlanmıştır (*).

Bu hesap planının ana grupları şöyledir: 1. DÖNEN VARLIK HESAPLARI 2
Bu hesap planının ana grupları şöyledir: 1. DÖNEN VARLIK HESAPLARI 2. DURAN VARLILAR HESAPLARI 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK (KISA VADELİ BORÇ) HESAPLARI 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK (UZUN VADELİ BORÇ) HESAPLARI

5. ÖZ KAYNAKLAR 6. GELİR TABLOSU (GELİR-GİDER) HESAPLARI 7
5. ÖZ KAYNAKLAR 6. GELİR TABLOSU (GELİR-GİDER) HESAPLARI 7. MALİYET HESAPLARI 8. SERBEST HESAPLAR (Yönetim Muhasebesi amaçlı) 9. NAZIM HESAPLAR

Hesap planın alt grupları da şöyledir: (
Hesap planın alt grupları da şöyledir: (*) Tekdüzen hesap planı, ülkemizdeki muhasebe uygulamalarının eskiye oranla daha sistemli hale gelmesine önemli katkılar sağlamıştır. Ancak ülke şartları ve gerçekleri de dikkate alınarak, sektörel hesap planlarının hazırlanması ve uygulanması daha yararlı olacaktır. Bekli de yalnızca mali raporlama standartları belirlenip, mali raporlar tek düzen haline getirilerek, tek düzen hesap planı zorunluluğu kaldırılabilecektir.

TEKDÜZEN HESAP PLANI

1. DÖNEN VARLIKLAR

10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

11 MENKUL KIYMETLER 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

12 TİCARİ ALACAKLAR 120 ALICILAR 121 ALACAK SENETLERİ 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

13 DİĞER ALACAKLAR 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 135 PERSONELDEN ALACAKLAR 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

15 STOKLAR 150 İLK MADDE VE MAZEME 151 YARI MAMULLER – ÜRETİM 152 MAMULLER 153 TİCARİ MALLAR 157 DİĞER STOKLAR 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 179 TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR

18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 181 GELİR TAHAKKUKLARI

19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 190 DEVREDEN KDV 191 İNDİRİLECEK KDV 192 DİĞER KDV 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR 195 İŞ AVANSLARI 196 PERSONEL AVASLARI 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)

2. DURAN VARLIKLAR

22 TİCARİ ALACAKLAR 220 ALICILAR 221 ALACAK SENETLERİ 222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 229 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KAŞILIĞI (-)

23 DİĞER ALACAKLAR 231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 232 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 233 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 235 PERSONELDEN ALACAKLAR 236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 237 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 239 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

24 MALİ DURAN VARLIKLAR 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 242 İŞTİRAKLER 243 İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) 244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

245 BAĞLI ORTAKLIKLAR 246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILĞI (-) 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)

25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 250 ARAZİ VE ARSALAR 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ 252 BİNALAR 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 254 TAŞITLAR

255 DEMİRBAŞLAR 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 258 YAPILMAKATA OLAN YATIRIMLAR 259 VERİLEN AVANSLAR

26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
260 HAKLAR 261 ŞEREFİYE 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ 263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 264 ÖZEL MALİYETLER 267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 269 VERİLEN AVANSLAR

27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
271 ARAMA GİDERLERİ 272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 277 DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 278 BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI 279 VERİLEN AVANSLAR

28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLERVE GELİR TAHAKKUKLARI
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 281 GELİR TAHAKKUKLARI

29 DİĞER DURAN VARLIKLAR 291 GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV 292 DİĞER KDV 293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR 294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR

295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR 297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR 298 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 299 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

30 MALİ BORÇLAR 300 BANKA KREDİLERİ 303 UZUN VADELİ KREDİLERİ, ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ 304 TAHVİL, ANAPARA, BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER 306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-) 309 DİĞER MALİ BORÇLAR

32 TİCARİ BORÇLAR 320 SATICILAR 321 BORÇ SENETLERİ 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR

33 DİĞER BORÇLAR 331 ORTAKLARA BORÇLAR 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR 333 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR 335 PERSONELE BORÇLAR 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

34 ALINAN AVANSLAR 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 349 ALINAN DİĞER AVANSLAR

35 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ BEDELLERİ

36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK 368 VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) 372 KIDEM TAZMİNATİ KARŞILIĞI 373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI 379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 381 GİDER TAHAKKUKLARI

39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
391 HESAPLANAN KDV 392 DİĞER KDV 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 399 DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR

4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

40 MALİ BORÇLAR 400 BANKA KREDİLERİ 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER 408 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-) 409 DİĞER MALİ BORÇLAR

42 TİCARİ BORÇLAR 420 SATICILAR 421 BORÇ SENETLERİ 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 429 DİĞER TİCARİ BORÇLAR

43 DİĞER BORÇLAR 431 ORTALARA BORÇLAR 432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR 433 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR 436 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 437 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR

44 ALINAN AVANSLAR 440 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 449 ALINAN DİĞER AVANSLAR

47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 481 GİDER TAHAKKUKLARI

49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
492 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV 493 TESİSE KATILMA PAYLARI 499 DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

5. ÖZ KAYNAKLAR

50 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 500 SERMAYE 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)

52 SERMAYE YEDEKLERİ 520 HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ 521 HİSSE SENİDİ İPTAL KÂRLARI 522 M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI 523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI 524 MALİYET ARTIŞLARI FONU 529 DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ

54 KÂR YEDEKELERİ 540 YASAL YEDEKLER 541 STATÜ YEDEKLERİ 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLE 248 DİĞER KÂR YEDEKLERİ 549 ÖZEL FONLAR

57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARALARI

59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
590 DÖNEM NET KÂRI 591 DÖNEM NET ZARARI (-)

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI

60 BRÜT SATIŞLAR 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 601 YURTDIŞI SATIŞLAR 602 DİĞER GELİRLER

61 SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) 610 SATIŞTAN İADELER (-) 611 SATIŞ İSKONTOLARI (-) 612 DİĞER İNDİRİMLER (-)

62 SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
620 SATILAN MAMULLE MALİYETİ (-) 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

63 FAALİYET GİDERLERİ (-)
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) 631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)

64 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
640 İŞTİRAKLERDEN TEMMETTÜ GELİRLERİ 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMMETTÜ GELİRLERİ 642 FAİZ GELİRLERİ 643 KOMİSYON GELİRLERİ

644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI 646 KAMBİYO KÂRLARI 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

65 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
653 KOMİSYON GİDERLERİ (-) 654 KARŞILIK GİDERLERİ (-) 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-) 656 KABİYO ZARARLARI (-) 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)

66 FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ 661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ

67 OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

68 OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDEN VE ZARARLARI 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARALAR

69 DÖNEM NET KÂR VEYA ZARARI
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

7. MALİYET HESAPLARI ( 7/A Seçeneği)

70 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI
700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI 701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HİSABI

71 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI 712 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKI 713 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI

72 DİREKT İŞÇİLİK GİDELERİ
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 722 DİREKT İŞÇİLİK ÜCREK FARKLARI 723 DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI

73 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI 733 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI 734 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI

74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI 742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI

75 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTERME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI

76 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 762 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI

77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 772 GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI

78 FİNANSMAN GİDERLERİ 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI 782 FİNANSMAN GİDERLERİ FARK HESABI

7. MALİYET HESAPLARI (7/B Seçeneği)

79 GİDER ÇEŞİTLERİ 790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ 793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER 794 ÇEŞİTLİ GİDERLER 795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR 796 AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI 797 FİNANSMAN GİDERLERİ 798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI 799 ÜRETİM MALİYET HESABI

8. SERBEST HESAPLAR 9. NAZIM HESAPLAR

4. MUHASEBE KAYIT YÖNTEMLERİ

İşletmeler gerçekleştirdikleri mali olayları; iş hacimleri, yasal statüleri ve muhasebeden beklentilerine bağlı olarak, değişik yöntemlerle muhasebe kayıtlarına alırlar. Buna göre iki ayrı muhasebe kayıt yönteminden söz edilebilir.

4.1. TEK TARAFLI KAYIT YÖNETEMİ
Mali olayların yalnızca bir yönünün muhasebe kayıtlarına alındığı muhasebe türüdür. Örneğin veresiye satış yapan bir tüccar; yalnızca malı alanların borcunu bir defterde izliyor, buna karşılık stoktaki azalmaları kayıtlarda izlemiyorsa, tek taraflı kayıt yöntemi uyguluyor demektir.

Tek taraflı kayıt yöntemi, uygulaması kolay bir muhasebe yöntemidir
Tek taraflı kayıt yöntemi, uygulaması kolay bir muhasebe yöntemidir. VUK (Vergi Usul Kanunu)’a göre, ülkemizde ikinci sınıf tüccarların uyguladığı, işletme hesabı esasına göre defter tutmayı, bu yönteme örnek verebiliriz.

4.2. ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ
İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayların her iki yönünün de kayıtlara alındığı muhasebe yöntemidir. Örneğin; yukarıdaki tüccar depodan azalan malları da kaydetmiş olsaydı çift taraflı kayıt yöntemini uygulamış olurdu. Diğerine göre ayrıntılı ve zor olmasına rağmen, işletme faaliyetleri ve sonuçları hakkında daha anlamlı sonuçlar verir. VUK’a göre birinci sınıf tüccarların uyguladığı, bilanço esasına göre defter tutma sistemini, bu kayıt yöntemine örnek verebiliriz.

4.2.1. Çift Taraflı Kayıt Yönteminin İlkeleri
Her olay en az iki hesaba kaydedilir. Hesaplardan biri borçlanırken, diğeri alacaklıdır. Borçlanan hesapların tutarı ile alacakların hesapların tutarı birbirine eşit olmalıdır. Defterlerin borç - alacak toplamları birbirine eşit olmalıdır.

4.2.2. Çift Taraflı Kayıt Yönteminin Basamakları
1) Başlangıç değerlerinin belirlenmesi (Dönem başı işlemleri A) - Giriş Envanterinin saptanması - Bilançonun düzenlenmesi (Yeni işe başlayanlarda işe başlama tarihi itibariyle, işe devam edenlerde Yıl Başı A- itibariyle)

2)Yevmiye (Günlük Defter) Defterine Kayıt (Dönem içi işlemleri) - Belge ve bilgilerin derlenmesi - Muhasebe Fişlerinin düzenlenmesi - Yevmiye defteri kayıtlarının yapılması 3) Defteri Kebire (Büyük Deftere) Kayıt (Dönem içi işlemleri) 4) Genel Geçici Mizanın Düzenlenmesi (Dönem sonunda A)

5) Dönem Sonu Envanter İşlemlerinin Yapılması (Dönem sonunda 31. 12
5) Dönem Sonu Envanter İşlemlerinin Yapılması (Dönem sonunda A) - Muhasebe Dışı Envanter - Muhasebe İçi Envanter

6) Sonuç (Gelir-Gider) Hesaplarının Kapatılması (Dönem sonunda 31. 12
6) Sonuç (Gelir-Gider) Hesaplarının Kapatılması (Dönem sonunda A) - Gelir Hesaplarının Kapatılması - Gider Hesaplarının Kapatılması 7) Genel Kesin Mizanın Düzenlenmesi (Dönem sonunda A)

8) Mali Tabloların Düzenlenmesi (Dönem sonunda 31. 12
8) Mali Tabloların Düzenlenmesi (Dönem sonunda A) - Bilanço - Gelir Tablosu 9) Hesapların kesin Kapanışının Yapılması (Dönem sonunda A) - Hesapların izleyen dönemde yeniden açılması (Yıl başında B)

İKİNCİ BÖLÜM MUHASEBE SÜRECİ

1. BAŞLANGIÇ DEĞERLERİNİN BELİRLENMESİ

Muhasebe süreci, birbiriyle ilişkili ve dönemler itibariyle tekrarlanan aşamalardan oluşur. Bunlardan ilkini, dönemin başında işletmenin sahip olduğu değerlerin (varlıkların ve kaynakların) belirlenmesi oluşturur. Dönem başı değerlerinin belirlenmesi, yeni kurulan işletmelerle, işe devam eden işletmelerde farklı şekillerde olur. İşe devam eden işletmelerde, bir önceki dönemin sonundaki değerler, yeni dönemin başlangıç değerlerini oluşturur.

Yeni kurulan işletmelerde ise, başlangıç değerlerinin belirlenmesi, kuruluş günündeki değerlerin kesin biçimde saptanması ve bir belgeye bağlanması şeklinde yapılır. Bu saptama özellikle, bu değerlerden hareketle işletmenin kuruluş sermayesinin hesaplanması için önemlidir.

Bu durumda kuruluş günü itibariyle işletmeye ait tüm değerlerin yer aldığı bir bilanço düzenlenir. İster işe devam eden işletme olsun, ister yeni kurulan işletme olsun, her ikisinde de ilk işlem olarak, başlangıç değerlerinin yer aldığı bilanço yevmiye defterine kaydedilir.

2. YEVMİYE DEFTERİNE (GÜNLÜK DEFTERE) KAYIT

2.1. YEVMİYE DEFTERİNİN TANIMI
Mali olayların tarih sırasına göre maddeler halinde kaydedildiği defterdir.

2.2. YEVMİYE DEFTERİNİN YASAL ÖZELLİKLERİ
Yevmiye defterinin çeşitli yasal şekil şartları vardır. Bunlardan önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir: Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmek zorundadır. Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır.

Kesinlikle silgi, çizme, kazıntı vb
Kesinlikle silgi, çizme, kazıntı vb. şekillerde işlemler üzerinde değişiklik yapılamaz. İşlemler muhasebe tekniğine göre belirli kurallara uygun şekilde kaydedilir. Kayıt hataları muhasebe tekniklerine göre düzeltilir. VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması zorunludur.

2.3. YEVMİYE DEFTERİNİN ŞEKLİ
TARİH BORÇ ALACAK M BORÇLU HESAPLAR XXX a ALACAKLI HESAPLAR d de N o AÇIKLAMA

2.4. YEVMİYE MADDESİ TÜRLERİ
Basit Madde: Yalnızca bir hesabın borçlanıp, bir hesabın alacaklandığı madde türüdür.

Örnek: İşletme bankaya 100. 000 TL. yatırıyor
Örnek: İşletme bankaya TL. yatırıyor. Para çıkışı - Kasa Hesabı Alacaklı Para girişi – Banka Hesabı Borçlu İŞLETME BANKA

57 102 BANKALAR HS. 100 KASA HS. ………………… /

Örnek: İşletme 250.000 TL’lık malı peşin alıyor.
61 153 T. MAL. HS. 100 KASA HS. ………………… /

Bileşik Madde: Bir hesabın borçlanıp, birden fazla hesabın alacaklandığı veya bir hesabın alacaklanıp birden fazla hesabın borçlandığı madde türüdür. Örnek: İşletme TL’lık malı % 40 peşin, kalın veresiye almıştır. Mal Bedeli TL x 0.4 = Peşin (KASA ALACAKLI) – = Satıcı İşletmeden Alacaklı

151 153 T. MAL. HS 100 KASA HS. 320 SATICILAR HS ………………… /

Örnek: İşletme 800.000 TL’lik malı % 30 peşin, kalın veresiye satmıştır.
175 100 KASA HS. 120 ALICILAR HS. 600 YURT İÇİ SAT. HS. ………………… /

Karma Madde: Birden çok hesabın borçlanıp, birden çok hesabın alacaklandığı madde türüdür. Örnek: İşletme TL’lik malı TL’si peşin, kalanı veresiye, diğer kalanını ise senet karşılığı satın almıştır. % 10 KDV ayrıca hesap edilecektir ve peşin olarak ödenmiştir.

/ 11.10.2001 600.000 60.000 ………………… 28 153 T. MAL. HS 191 İND. KDV HS.
100 KASA HS. 320 SATICILAR HS. 321 B. SEN. HS. ………………… /

2.5. MUHASEBE FİŞLERİ Gelişmiş muhasebe sistemlerinde, mali olaylara ait belgeler öncelikle bir muhasebe fişine aktarılır ve daha sonra bu fişlerden yevmiye defterine kaydedilir. Muhasebe fişleri objektif belgeler değildir. Bunların amacı muhasebe sürecini daha sistematik yapmaktır. Muhasebe fişlerinin kullanımı işletmelerin isteğine bağlıdır.

Muhasebe fişi kullanılmayan bir işletmede muhasebe süreci: 1) Gerçekleşen mali olaylar  2) Mali olaylara ait belgeler  3) Belgelere dayanılarak yevmiye defterine kayıt

Muhasebe fişi kullanılan bir işletmede muhasebe süreci 1) Gerçekleşen mali olaylar  2) Mali olaylara ait belgeler  3) Belgelere dayanılarak muhasebe Fişlerinin düzenlenmesi  4) Muhasebe fişlerinden yevmiye defterine kayıt

Muhasebe Fişleri Üç çeşittir: - Mahsup Fişi: Nakit İşlemi olmayan kayıtlar için kullanılır. - Tediye (ödeme) Fişi: Nakit çıkışı olan kayıtlarda kullanılır. Kasa hesabı Alacaklıdır. - Tahsil Fişi: Nakit girişi olan kayıtlarda kullanılır. Kasa hesabı Borçludur.

3. DEFTERİ KEBİRE (BÜYÜK DEFTERE)KAYIT

3.1. DEFTERİ KEBİRİN TANIMI
Yevmiye defterine tarih sırasına göre maddeler halinde kaydedilen mali olayların ortak özelliklerine göre gruplandırılarak kaydedildiği defterdir. Defteri-i kebirle hesap kavramı arasında yakın bir ilişki vardır.

3.2. DEFTERİ KEBİRİN YASAL ÖZELLİKLERİ
Defteri kebirin çeşitli yasal şekil şartları vardır. Bunlardan önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir: Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmelidir. (VUK’a göre tasdiki zorunlu defterler arasında değildir, ancak TTK’ya göre tasdiki gerekmektedir.)

Bu defterdeki kayıt hataları yanlış rakam okunacak şekilde üzeri çizilerek, doğru rakam uygun bir yere yazılır. Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır. VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması zorunludur.

3.3. DEFTERİ KEBİRİN ŞEKLİ Sayfa No (15) BANKALAR HESABI Sayfa No (15) Tarih Yevmiye No AÇIKLAMA Tutarı 7.10. 24

2 102 KASA HESABI 2 X 7.10. 24 ............... 100.000 Tarih Yevmiye
No AÇIKLAMA Tutarı X 7.10. 24

Örnek : İşletme 100.000 TL’lik malı peşin almıştır.
153 T.MAL. HS. 191 İND. KDV HS. 10.000 100 KASA HS. ………………… /

100 KASA HS. 153 T MAL HS. 191 İND. KDV HS. 110.000 100.000 10.000

Örnek: Toprak işletmesi aşağıdaki değerlerle yeni döneme başlamıştır
Örnek: Toprak işletmesi aşağıdaki değerlerle yeni döneme başlamıştır. Kasa : Banka : Banka Kredisi : Satıcılar : Ticari Mallar : Taşıtlar :

İşletme dönem içinde aşağıdaki işlemleri gerçekleştirmiştir. 1) 03. 01
İşletme dönem içinde aşağıdaki işlemleri gerçekleştirmiştir. 1) TL’lik mal peşin alınmıştır. 2) TL’lik elektrik ve su faturası ödemiştir. 3) TL’lik mal TL’si peşin kalanı veresiye satılmıştır.

4) 12. 01. 2001 bankadan 400. 000 TL çekilmiştir. 5) 26. 01
4) bankadan TL çekilmiştir. 5) satıcılara TL ödenmiştir. 6) alıcılar TL havale yollamıştır. 7) TL’lik telefon faturası ödenmiştir. 8) Banka Kredisinin Tl’lik kısmı 2003 yılında ödenecek.

İstenenler : 1) Bilançoyu düzenleyiniz. 2) Yevmiye kayıtlarını yapınız
İstenenler : 1) Bilançoyu düzenleyiniz. 2) Yevmiye kayıtlarını yapınız. 3) Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız.

1. Bilançoyu düzenleyiniz.
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR Kasa : Satıcılar : Banka : Banka Kr.: T.Mal : Taşıtlar : SERMAYE =

TOPRAK İŞLETMESİNİN 01. 01. 2001TARİHLİ BİLANÇOSU AKTİF PASİF I
TOPRAK İŞLETMESİNİN TARİHLİ BİLANÇOSU AKTİF PASİF I. DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VAD. YAB. KAYNAK KASA : BANKA KR. : BANKALAR : SATICILAR : T.MAL : IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK II.DURAN VARLIKLAR BANKA KR. : TAŞITLAR : V. ÖZ KAYNAKLAR SERMAYE : AKTİF TOPLAM PASİF TOPLAM

2. Yevmiye kayıtlarını yapınız.
1 100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 153 T.MAL HS. 254. TAŞITLAR HS. 300 BANKA KR. HS. 320 SATICILAR HS. 500 SERMAYE HS. Açılış kaydı. /

2 153 T. MAL HS. 100 KASA HS. ………………… 3 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 4 100 KASA HS. 120 ALICILAR HS. 600 YURT İÇİ SAT. HS. /

5 100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. ………………… 6 320 SATICILAR HS. 7 120 ALICILAR HS. /

8 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 100 KASA HS. ………………… /

3. Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız.

3.4. DEFTER-İ KEBİR - TALİ HESAP İLİŞKİSİ
Defter-i Kebir hesabı toplayıcı nitelikte olduğundan her ayrıntıyı göstermez. Yönetimin isteklerine ve işin gereklerine göre ana hesaba bağlı alt hesaplar açılabilir. Bir ana hesapla ona bağlı yardımcı hesaplar arasında şu ilişkiler geçerlidir.

1) Yardımcı hesapların borç tarafının toplamı ana hesabın borç toplamına eşit olmalıdır.
2) Yardımcı hesapların alacak taraflarının toplamı ana hesabın alacak tarafına eşit olmalıdır. 3) Yardımcı hesapların bakiyelerinin toplamı ana hesabın bakiyesine eşit olmalıdır.

1) 2.500.000 TL’lık mal aşağıdaki kişilere veresiye satmıştır.
Örnek: 1) TL’lık mal aşağıdaki kişilere veresiye satmıştır. C.Arkın : F.Akın : E.Taş :

1) Yevmiye kayıtlarını yapınız.
2) C.Arkın borcuna karşılık TL’lık senedi işletmeye veriyor. F.Akın TL nakit ödüyor. 3) F.Akın’a TL’lık E.Taş’a TL’lık mal veresiye satılıyor. İstenenler : 1) Yevmiye kayıtlarını yapınız. 2) Alıcılar hesabını defter-i kebirde ve yardımcı hesaplarda gösteriniz. 3) Alıcılar hesabına ait yardımcı defter mizanını düzenleyiniz.

1) Yevmiye kayıtlarını yapınız.
/ 120 ALICILAR HS. C.Arkın : F.Akın : E.Taş : 600 YURT İÇİ SAT. HS. …………………

/ 2 100 KASA HS. 250.000 121 ALICILAR HS. 300 000 120 ALICILAR HS.
C.Arkın: F.Akın : ………………… 3 F.Akın : E.Taş : 600 YURT İÇİ SAT. HS.

2) Alıcılar hesabını defter-i kebirde ve yardımcı hesaplarda gösteriniz.

3) Alıcılar hesabına ait yardımcı defter mizanını düzenleyiniz.
ALICILAR HESABI YARDIMCI DEFTER MİZANI ALICININ ADI BORÇ ALACAK BAKİYE C.Arkın F.Akın E.Taş ------ TOPLAMLAR

4. GEÇİCİ MİZANIN DÜZENLENMESİ

4.1. MİZANIN TANIMI VE ŞEKLİ
Yevmiye defterinden Defter-i Kebire aktarılan rakamların matematiksel olarak doğruluğunu tespit etmek amacıyla, düzenlenen çizelgeye mizan denir.

....... İŞLETMESİNİN EKİM 2000 GEÇİCİ MİZANI
Şekli : İŞLETMESİNİN EKİM 2000 GEÇİCİ MİZANI NO HESAP İSMİ TUTAR KALAN BORÇ ALACAK 100 102 153 320 500 600 KASA HS BANKALAR HS T. MAL HS. SATICILAR HS. SERMAYE YURT İÇİ SAT. HS X --- TOPLAM XXX XX

4.2. MİZAN EŞİTLİKLERİ Tutarlar kısmında; Borç Toplamı = Alacak Toplamı Borç Toplamı = Alacak Toplamı = Yevmiye Toplamı Kalanlar kısmanda; Borç Kalanı = Alacak Kalanı

4.3. MİZAN TÜRLERİ İşletmelerin muhasebe sistemlerine göre değişik türlerde mizanlar söz konusudur.

4.3.1. Geçici Mizan: 4.3.2. Kesin Mizan:
Envanter işlemleri yapılmadan önce düzenlenen mizandır. Yıl sonunda düzenlenene Genel Geçici Mizan denir. Kesin Mizan: Envanter işlemleri yapıldıktan ve sonuç hesapları kapatıldıktan sonra düzenlenen mizandır. Yıl sonunda düzenlenene Genel Geçici Mizan denir.

Örneğin; 31. 01. 200A Ocak /2001 Geçici Mizanı 31. 03
Örneğin; A Ocak /2001 Geçici Mizanı A Mart / 2001 Geçici Mizanı A Mart / 2001 Kesin Mizanı (Envanter yapıldı + sonuç hesapları kapatıldı ) A Genel Geçici Mizan A Genel Kesin Mizan/Kesin Mizan ( Envanter yapıldı + sonuç hesapları kapatıldı )

5. DÖNEM SONU ENVANTER İŞLEMLERİ

5.1. ENVANTERİN TANIMI İşletme varlıklarının ve kaynaklarının ayrıntılı olarak belirlenmesidir. Envanter saymak, tartmak, ölçmek, değerlemek, karşılıklı mutabakat yapma şeklinde olur. Muhasebe dilinde envanter kısaca; bilançoyu oluşturan kalemlerin ayrıntılarının bilinmesidir.

5.2. ENVANTERİN TÜRLERİ 5.2.1. Muhasebe Dışı Envanter:
Envantere konu varlık ve kaynakların fiilen tespitinin yapılmasıdır. Buna fiili yada fiziki envanter de denir. Örneğin; Kasa ve depo sayımı alıcı ve satıcılarla hesap mutabakatı gibi

5.2.2. Muhasebe İçi Envanter:
Muhasebe dışı envanterde belirlenen hususlar ile muhasebe kayıtları (geçici mizan) arasında bir fark varsa; bu farkı düzeltmek için yapılan kayıtlardır. Geçici Mizan = Fiili Envanter Kayıt Yok Geçici Mizan ≠ Fiili Envanter Kayıt Var

Örnek: İşletmenin banka hesabının genel geçici mizanındaki durumu aşağıdaki gibidir: Borç toplamı : Alacak toplamı : Ocak günü bankadan gelen hesap özetinde tarihli bakiyenin 800 TL. olduğu görünmektedir. Yapılan araştırma sonucu aradaki farkın 225 TL.’lik kısmını alıcılardan gelen ancak; dekontu işletmeye ulaşmadığı için kayıta alınmayan havaleden kaynaklandığı, kalan kısmı bankanın işletme lehine uyguladığı faizden kaynaklandığı anlaşılmıştır.

İstenen :Gerekli envanter kaydını yaparak banka hesabının bakiyesini gösteriniz.
102 BANKALAR HS B.B. (1) = BT-AT = = 500 uyumlu değil ENV. = 800 FARK = 300

1 102 BANKALAR HS. 300 120 ALICILAR HS. 225 642 FAİZ GEL. HS. 75 ………………… /

Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesapların durumu aşağıdaki gibidir.
153 T.MAL HS YURT İÇİ SAT HS. CİF 10 Ad* TL/Ad = VİM 30 Ad* TL/Ad = OMO 20 Ad* TL/Ad= OMO 15 Ad* TL/Ad= ACE 5 Ad* TL/Ad = VİM 40 Ad* TL/Ad =

İstenenler: Dönem sonu mal mevcudunu hesaplayınız. Dönem içinde satılan ticari malların maliyetini (S.T.M.M.) hesaplayınız. Satış kar ya da zararını hesaplayınız. Gerekli muhasebe içi envanter kayıtlarını yapınız.

1) Dönem sonu mal mevcudunu hesaplayınız.
Mal Alışı Mal Satışı = Dönem Sonu Mal Mevcudu CİF = 10 Ad VİM = 30 Ad CİF = Ad * = OMO= 20 Ad OMO = 15 Ad OMO = Ad * = ACE = 5 Ad ACE = Ad * = VİM = 40 Ad VİM = 10 Ad * =

2) Satılan Ticari Malların Maliyeti
VİM * = OMO 15 * = STMM =

3) Kar/Zarar = Gelir = Gider
II. YOL Kar/Zarar = Yurt İçi Sat. - STMM VİM = 30*( )= = OMO = 15*( )= Kar =

4) Gerekli muhasebe içi envanter kayıtlarını yapınız.
STMM = Dönem Başı Dönem İçi Dönem Sonu Mal Mevcudu Mal Alışları Mal Mevcudu

153. T. MAL HS. 600 YURT İÇİ SAT HS. B A BB. = 700. 000 B A 700
153. T. MAL HS. 600 YURT İÇİ SAT HS. B A BB. = B A Env. = Fark = BB. = STMM HS DÖN. K/Z. HS. B A Env. = B A Fark =

1 621 STMM HS. 153 T. MAL. HS. ………………… 2 600 YURT İÇİ SAT. HS. 690 DÖN. K/Z HS. /

Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. Dönem Başı Mal Mevcudu = Dönem İçi Mal Alışları = Dönem İçi Mal Satışları = Dönem Sonu Mal Mevcudu =

1) STMM’yi hesaplayınız. 2) Satış kâr yada zararının hesaplayınız.
İstenenler : 1) STMM’yi hesaplayınız. 2) Satış kâr yada zararının hesaplayınız. 3) Gerekli kayıtları yapınız.

1) STMM’yi hesaplayınız.
STMM = Dön.Baş.Mal Mev. + Dön İçi Mal Alış.- Dön.Sonu Mal Mev. = = 2) Satış kâr yada zararının hesaplayınız. Kâr / Zarar = Gelir – Gider = – Kâr =

3) Gerekli kayıtları yapınız.
153 T. MAL. HS. B.B. (1) = BT-AT B A = – 0 = : uyumlu değil ENV. = FARK = B.B.(2) = – = uyumlu ENV. =

600 YURT İÇİ SAT. HS. 690 DÖNEM K/Z HS. 621 S.T.M.M. HS.
B A B A B A : :

1 31.12. 621 STMM HS. 153. T.MAL HS. ………………… 2 600 YURT İÇİ SAT. HS. 690 DÖN. K/Z HS. /

Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. Dönem Başı Mal Mevcudu = Dönem İçi Mal Alışları = Dönem İçi Mal Satışları = Dönem Sonu Mal Mevcudu =

İstenenler : STMM’yi hesaplayınız Satış kar yada zararının hesaplayınız. Gerekli kayıtları yapınız.

1) STMM’yi hesaplayınız
STMM = DBMM DİMA DSMM = = 2) Kâr / Zarar = Gelir – Gider = – Zarar =

3) Gerekli kayıtları yapınız.
153- TİCARİ MALLAR B.B. (1) = BT-AT B A = – 0 = uyumlu değil ENV. = FARK = B.B.(2) = – = uyumlu ENV. =

B.B. 250.000 600 YURT İÇİ SAT. HS. 690 DÖN. K/Z HS. 621 S.T.M.M. HS.
B A B A B A : B.B

1 31.12. 621 STMM HS. 153. T.MAL HS. ………………… 2 600 YURT İÇİ SAT. HS. 690 DÖN. K/Z HS. /

6. SONUÇ HESAPLARININ KAPATILMASI

6.1. SONUÇ HESAPLARININ TANIMI:
İşletmenin amaçlarından biriside kâr etmektir. Kâr aynı zamanda diğer amaçlarında gerçekleşmesi içindir. Süreklilik, büyüme gibi. Bu açıdan işletme faaliyetlerine ilişkin dönem sonucunun yani kâr/zararın doğru hesaplanması son derece önemlidir.

Bu nedenle Tek Düzen Muhasebe Sisteminde sonuç hesapları özel bir bölümde incelenmiştir. Döneme ait gelir ve gider hesapları sayı ve tür bakımından işletmeden işletmeye farklılık gösterir.

6.2. SONUÇ HESAPLARININ TÜRLERİ:
Gelir Hesapları Gelir: işletmenin dönem içindeki olağan faaliyetleri sonucunda elde edilen ekonomik yararların brüt tutarıdır. Gelir olağan olarak satışlardan elde edilir. Bunun haricinde diğer faaliyetlerden olağan ve olağandışı işlemler sonucu da gelir elde edilebilir.

Örneğin menkul kıymet satışı, duran varlık satışı, hibe, miras vb
Örneğin menkul kıymet satışı, duran varlık satışı, hibe, miras vb. Gelir hesapları dönem içerisinde öz sermayeyi arttıracak nitelikteki (gelir oluşturan) işlemlerin izlendiği hesap grubudur. Dönem içerisinde, istisnalar hariç sürekli alacak tarafına kayıt alır.

Gider Hesapları Gider; işletmenin dönem içindeki olağan faaliyetlerini sürdürmek için tükettiği ekonomik yararların brüt tutarıdır. Gider olağan olarak satışların maliyeti ve olağan faaliyetler için yapılır. Bunun haricinde, finansman işlemleri, diğer faaliyetlerden olağan ve olağandışı işlemler sonucunda da oluşabilir.

Örneğin komisyon gideri, menkul kıymet ve duran varlık satışından oluşan olumsuz farklar, borçlanma giderleri vb. Gider hesapları dönem içerisinde öz sermayeyi azaltıcı nitelikteki (gider oluşturan) işlemlerin kayıt edildiği ve izlendiği hesap grubudur. Dönem içerisinde, istisnalar hariç sürekli borç tarafına kayıt yapılır.

Maliyet Hesapları Muhasebe dilinde maliyet, belirli bir sonucu elde edebilmek için katlanılan, bir değer birikimi yaratan ve parayla belirtilebilen fedakârlığa verilen addır. Bu konu maliyet muhasebesini ilgilendirildiğinden, burada yalnızca TMS’de 7/A grubunda yer alan nolu hesaplarla; 7/B grubunda yer alan hesapların 690 nolu hesaba devrinden söz edilecektir.

6.3. SONUÇ HESAPLARININ KAPATILMASI
Gelir hesapları dönem içinde alacaklı çalıştığından dönem sonunda borçlandırılarak kapatılır. Bu durumda 690 nolu hesap ALACAKLI olur. Gider hesapları dönem içinde borçlu çalıştığından dönem sonunda alacaklandırılarak kapatılır. Bu durumda 690 nolu hesap BORÇLU olur.

Tekdüzen Hesap Planı’nda giderler 7/A ve 7/B seçeneği şeklinde bölümlenmiştir. Her iki seçenekte de;
Faaliyet ve Finansman Giderleri dışındaki giderler doğrudan (gerçekleştikleri anda) 600’lü gruptaki uygun hesaplara kaydedilir.

Faaliyet ve Finansman Giderleri ise 7/A seçeneğinde 700’lü gruptaki ilgili hesaplara (gerçekleştiklerinde) kaydedilir. Dönem sonlarında ise yansıtma hesapları aracılığı ile 600’lü gruplara devredilerek kapatılırlar. Fiili maliyet sistemi kullanılan durumlarda (bütçenin muhasebe sistemi için alınmadığı durumlarda) fark çıkmayacağı için fark hesapları dikkate alınmayacaktır. Farkların bulunması, kaydedilmesi ve analizi yönetim muhasebesi kapsamındadır.

B A B A B A

B A B A B A B A 2

Faaliyet ve Finansman Giderleri 7/B seçeneğinde 700’lü gruptaki ilgili hesaplara kaydedilir. Dönem sonunda düzenlenen gider dağıtım tablosu ile fonksiyonlarına dönüştürülür ve 600’lü gruba aktarılır.

B A B A B A B A B A

B A B A

795 B A

Örnek: İşletmenin 770 nolu hesabının dönem sonu bakiyesi 7.500 TL’dir.
1 31.12. 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 7.500 771 GEN YÖN GİD YANS HS. ………………… 2 770 GEN. YÖN. GİD. HS. /

VEYA 1 31.12. 771 GEN YÖN GİD YANSITMA HS. 7.500
770 GEN. YÖN. GİD. HS. ………………… 2 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 771 GEN YÖN GİD YANS HS. /

Örnek: İşletmenin 793 nolu hesabının dönem sonu bakiyesi 830 TL’dir.
1 31.12. 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 830 798 GİD. ÇEŞ. YANS. HS. ………………… 2 798 GİD. ÇEŞ. YAN HS. 793 DIŞ. SAĞ. FAY VE HİZ. HS. /

Örnek : İşletmenin sonuç hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir.
600 YURT İÇİ SAT. HS STMM HS PAZ.SAT DAĞ.GİD.HS. B A B A B A 632 GEN.YÖN.GİD. HS FAİZ GEL. HS KOM. GEL. HS. B A B A B A 653 KOM. GİD. HS DÖNEM K / Z. B A B A

1 31.12. 690 DÖN. K/Z HS. 3.450 621 STMM HS. 1.400 631 PAZ SAT VE DAĞ GİD HS. 800 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 1.200 653 KOMİSYON GİD. HS. 50 ………………… 2 600 YURT İÇİ SAT. HS. 3.000 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 1.500 643 KOMİSYON GEL. HS. 1.000 690 DÖN. K/Z. HS. 5.500 /

3 31.12 690 DÖN. K/Z. HS. 2.050 590 DÖN. NET. KARI HS. 1.435 360 ÖD. VER. VE FON. HS. 615 % 30 vergi kesintisi varsayım /

7. KESİN MİZANIN DÜZENLENMESİ

Her dönem sonunda geçici mizan düzenlenir
Her dönem sonunda geçici mizan düzenlenir. Geçici mizandan sonra Muhasebe dışı ve Muhasebe içi envanter işlemleri yapılır. Sonuç olarak sonuç hesapları kapatılır. Tüm bu işlemlerden sonra bir mizan daha çıkarılır ki buna Kesin Mizan denir. Kesin mizan şekil olarak geçici mizanın aynısıdır. Aradaki farklar şu şekilde özetlenebilir.

Geçici mizanda açık olan 6 kodlu hesaplar kesin mizanda kapalıdır.
Geçici mizanda görünmeyen dönem net kar/zararı kesin mizanda görünür. Geçici mizanda fiili durumu yansıtmayan varlık ve kaynak hesapları kesin mizanda fiili durumu gösterir. Kesin mizanın bakiyeleri o tarihteki bilançoyu verir.

8. MALİ RAPORLARININ DÜZENLENMESİ

Muhasebenin en önemli amaçlarından biriside işletme ilgililerine bilgi sunmaktır. Bilgi sunumu belli dönemler itibari ile ve raporlar aracılığıyla olur. Muhasebenin bilgi sunmada kullandığı temel iki rapor; bilanço ve gelir tablosudur.

8.1. BİLANÇONUN DÜZENLENMESİ
l. Bölümde anlatılmıştır. (Bk. s )

8.2. GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ
Gelir Tablosunun Tanımı İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri ile bu dönemde kodlandığı giderleri gösteren mali tablodur. Olağan durumlarda ve aralığını gösterir.

8.2.2. Gelir Tablosunun Şekli:
Tek düzen muhasebe sisteminde rapor tipi gelir tablosu benimsenmiştir.

TEKDÜZEN GELİR TABLOSU

........ İŞLETMESİNİN 01.01.20XX – 31.12.20XX DÖNEMİNE AİT GELİR TABLOSU

A) BRÜT SATIŞLAR 1. Yurtiçi Satışlar 2. Yurtdışı Satışlar 3
A) BRÜT SATIŞLAR 1. Yurtiçi Satışlar 2. Yurtdışı Satışlar 3. Diğer Gelirler B) SATIŞ İNDİMLERİ (-) 1. Satıştan İadeler (-) 2. Satış İskontoları (-) 3. Diğer İndirimler (-)

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI
C) NET SATIŞLAR D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-) 1. Satılan Mamuller Maliyeti (-) 2. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-) 3. Satılan Hizmet Maliyeti (-) 4. Diğer Satışların Maliyeti (-) BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E) FAALİYET GİDERLERİ (-) 1. Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) 2. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 3. Genel Yönetim Giderleri (-)

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI
F) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 1. İştiraklerden Temettü Gelirleri 2. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 3. Faiz Gelirleri 4. Komisyon Gelirleri 5. Konusu Kalmayan Karşılıklar 9. Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

G) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) 1
G) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) 1. Reeskont Faiz Giderleri (-) 2. Komisyon Giderleri (-) 3. Karşılık Giderleri (-) 9. Diğer Olağan Gider ve Zararlar (-) H) FİNANSMAN GİDERLERİ (-) 1. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR I) OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
1. Önceki Dönem Gelir ve Kârları 2. Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar J) OLAĞANDIŞI GİDEN VE ZARARLAR (-) 1. Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-) 2. Önceki Dönem Gider ve Zararlar (-) 3. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-)

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
Dönemler arası karşılaştırma yapma için önceki dönem cari dönem olarak sütunlara ayrılabilir. Enflasyon etkilerinin kolayca gözlenebilmesi için tarihi değer cari değer olarak sütunlara ayrılabilir. Gelir tablosunun esas faaliyet ile ilgili kısımları, isteğe bağlı olarak mal - hizmet gruplarına göre bölümlenebilir. Gerekli görülen diğer açıklamalar dipnotlarda belirtilir.

Örnek : İşletmenin – dönemlerine ait bazı hesapların geçici mizandaki durumu aşağıdaki gibidir. NO HESAPLAR TUTARLAR KALANLAR BORÇ ALACAK 153 600 621 631 632 642 643 649 653 T. MAL. HS. YURT İÇİ SAT. HS. STMM. HS PAZ SAT DAĞ GİD HS GEN. YÖN. GİD. HS FAİZ GEL. HS. KOM. GEL. HS. DİĞ OL GEL VE KÂR KOM.GİD. HS. ------ 40.000 48.000 30.000 12.000 70.000 28.000 8.000 TOPLAM

Ek Bilgiler : A- Mal hesabında görünen 180. 000 TL’nin 30
Ek Bilgiler : A- Mal hesabında görünen TL’nin TL’ si dönem başı mal mevcuduna aittir. B- Dönem sonu mal mevcudu TL’dir.

1- Mal satış kar zararını hesaplayınız.
İstenenler : 1- Mal satış kar zararını hesaplayınız. 2- Buna ilişkin envanter kayıtlarını yapınız.153 nolu hesabın defteri kebirde gösteriniz. 3- Sonuç hesaplarını kapatarak kesin mizanı düzenleyiniz.Kar üzerinden %20 Gelir Vergisi ve vergi üzerinden %10 fon payı dikkate alarak 690 nolu hesabı kapatınız. 4- Gelir tablosunu T.M.S. ye uygun biçimde ayrıntılı olarak düzenleyiniz.

1- STMM = DBMM + DİMA – DSMM = 30.000 + 150.000 – 140.000 = 40.000
= – = KAR / ZARAR = SATIŞLAR - STMM = =

2 621 STMM HS. 40.000 153 T. MAL.HS. ………………… /

3 690 DÖNEM KÂR / ZARAR HS. 621 STMM HS. 40.000 631 PAZ.SAT VE DAĞ GİD HS. 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 48.000 653 KOM. GİD. HS. 3.000 659DİĞ.OL.GİD.VE ZAR. HS. 12.000 ………………… /

600 YURT İÇİ SAT. HS. 642 FAİZ GEL.İ HS. 70.000 643 KOM. GEL.İ HS. 28.000 649 DİĞ. OL. GEL VE KÂR HS. 8.000 690 DÖN. K/Z HS. ………………… 83.000 590 DÖN.NET KÂRI HS. 64.740 360 ÖD.K VER. VE FON HS. 18.260 /

153 T. MAL. HS. 360 ÖD.VER.FON.HS. 590 DÖN. NET KÂRI HS.
B A B A B A 600 YURT İÇİ SAT. HS S.T.M.M. HS PAZ.SAT DAĞ.GİD.HS. B A B A B A

632 GEN. YÖN. GİD. HS. 642 FAİZ GEL. HS. 643 KOM GEL. HS
632 GEN.YÖN.GİD. HS. 642 FAİZ GEL. HS. 643 KOM GEL. HS. B A B A B A KOM. GİD. HS. 690 DÖN. K/Z. HS. 649 DİĞ.OL.GEL.KÂR HS. B A B A B A

......... İŞLETMESİNİN KESİN MİZANI ARALIK / 2000
NO HESAPLAR TUTARLAR KALANLAR BORÇ ALACAK 153 360 590 600 621 631 632 642 643 649 653 659 690 T. MAL. HS. ÖD.VER.VE FON. HS DÖN. NET KÂRI HS. YURT İÇİ SAT. HS. STMM. HS PAZ.SAT.DAĞ.GİD.HS GEN. YÖN. GİD. HS FAİZ GEL. HS. KOM. GEL.HS. DİĞ.OL.GEL VE KÂR KOM. GİD. HS. DİĞ. OL. GİD.VE ZAR. DÖN. K/Z HS ----- 40.000 48.000 70.000 28.000 8.000 3.000 12.000 18.260 64.740 ------ TOPLAM 83.000

4- 1- Satılan Ticari Malların Maliyeti (-) 40.000
A) BRÜT SATIŞLAR 1- Yurt içi satışlar B) SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) C) NET SATIŞLAR D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-) (40.000) 1- Satılan Ticari Malların Maliyeti (-)

1- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 40.000
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E) FAALİYET GİDERLERİ (88.000) 1- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 2- Genel Yönetim Giderleri (-) FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI (8.000) F) DİĞER FAAL. OLAĞAN GELİR VE KÂRLA 1- Faiz Gelirleri 2- Komisyon Gelirleri 3- Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

2- Diğer Olağan Gider ve Zararlar 12.000 H) FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
G) DİĞER FAAL. OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) (15.000) 1- Komisyon Giderleri 2- Diğer Olağan Gider ve Zararlar H) FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

I) OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR J) OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR I) OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR J) OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) DÖNEM KÂR VEYA ZARARI K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KAR.I (-) (18.260) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

9. DÖNEM SONUNDA HESAPLARIN KAPATILMASI

Dönemsellik kavramı gereğince bir dönemin hesabının diğer bir dönemle karıştırılmaması gerekir. Bu nedenle her dönemin sonunda (V.U.K. na göre yıl sonu ) kesin mizanda bakiye veren hesaplar sembolik bir kayıtla kapatılır. Bu işlem işletme muhasebesinin güvenliği ve vergi uygulamaları açısından da son derece önemlidir. Kapanış kaydı yapıldıktan sonra o dönem defterlere kesinlikle başka bir kayıt yapılamaz.Kapanış kaydı için kesin mizanda bakiye veren hesaplara ters kayıt yapılır.

Örnek : ...... İşletmesinin kesin mizandaki bazı hesapları aşağıdaki gibidir.
100 KASA HS BANKALAR HS ALICILAR HS. B A B A B A

153 T. MAL. HS. 255 DEMİRBAŞLAR HS. 300 BANKA KR. HS.
B A B A B A

320 SATICILAR HS. 360 ÖD. VER. VE FON HS. 500 SERMAYE HS. B A B A B A DÖN. NET KÂRI HS. B A

399 300 BANKA KR. HS. 1.000 320 SATICILAR HS. 400 360 ÖD. VER. VE FON HS. 100 500 SERMAYE HS. 2.500 590 DÖN.NET KÂRI HS. 500 100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 200 120 ALICILAR HS. 50 153 T. MAL. HS. 4.000 255 DEMİRBAŞLAR HS. 150 Hesapların kapatılması /

10. YENİ DÖNEMDE HESAPLARIN AÇILIŞI

Bir yılın sonundaki değerler izleyen yılın başlangıç değerlerini oluşturur. Muhasebe dönemler arası sürekliliği sağlamak açısından dönem sonunda sembolik olarak kapatılan hesaplar açılır.

61 100 KASA HS. 100 102 BANKALAR HS. 200 120 ALICILAR HS. 50 153 T. MAL. HS. 4.000 255 DEMİRBAŞLAR HS. 150 300 BANKA KR. HS. 1.000 320 SATICILAR HS. 400 360 ÖD. VER.VE FON HS. 500 SERMAYE HS. 2.500 590 DÖN. NET KÂRI HS. 500 Hesapların açılışı /

100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS
100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS. B A B A B A T. MAL. HS. 255 DEMİRBAŞLAR 300 BANKA KR. HS. B A B A B A

320 SATICILAR HS. 360 ÖD. VER. VE FON HS. 500 SERMAYE HS
320 SATICILAR HS. 360 ÖD. VER. VE FON HS. 500 SERMAYE HS. B A B A B A DÖN. NET KÂRI HS. B A 500

11. MUHASEBE SÜRECİNE ÖRNEK

A – ÇINAR Ticaret 15 Kasım 2000 tarihinde aşağıdaki değerlerle işe başlıyor.
BANKA MEVDUATI : SENETLİ ALACAKLAR : MAL MEVCUDU : SENETLİ BORÇLAR : SATICILARA BORÇ : ALICILARDAN ALACAK : A.Kara : D. Yeşil : B. Ak : E. Mavi : C. Sarı

1) 15 Kasım Kuruluş işlemleri tamamlanarak gerekli kayıtlar yapılıyor.
B – İşletmenin dönem içindeki gerçekleştirdiği faaliyetler şunlardır : 1) 15 Kasım Kuruluş işlemleri tamamlanarak gerekli kayıtlar yapılıyor. 2) 20 Kasım TL’lik mal senet karşılığı satılıyor. 3) 21 Kasım Yazılı değeri TL olan bir alacak senedi tahsil ediliyor. 4) 23 Kasım TL’lik kırtasiye faturası ile 300 TL’lik telefon faturası ödeniyor.

5) 24 Kasım Satıcılardan A. Kara’ya 20. 000 TL ve B. Ak’a 46
5) 24 Kasım Satıcılardan A .Kara’ya TL ve B.Ak’a TL ödeniyor. 6) 30 Kasım D. Yeşil’e TL ve F. Kırmızı’ya TL tutarında veresiye mal satılıyor. 7) 30 Kasım Kasım ayı mağaza kirası olarak TL keşide edilen bir çekle ödeniyor. 8) 5 Aralık TL’lik mal A. Kara’dan veresiye alınıyor.

9) 10 Aralık 44. 000 TL’lik mal peşin satılıyor. 10) 25 Aralık 70
9) 10 Aralık TL’lik mal peşin satılıyor. 10) 25 Aralık TL’lik borç senedi bankadaki hesaptan ödeniyor. 11) 26 Aralık Alıcı E. Mavi’den TL nakden tahsil ediliyor. 12) 29 Aralık Aralık ayı mağaza kirası TL nakden ödeniyor. 13) 30. Aralık 2000 TL’lik yakıt faturası ile TL’lik PTT faturası ödeniyor.

2) Alıcı D. Yeşil’in hesabına 1.400 TL’lik gecikme zammı uygulanıyor.
C – Muhasebe dışı envanter bilgileri aşağıdaki gibidir : 1) Bankadan gelen hesap özetinde işletme lehine 700 TL faiz kaydedildiği anlaşılıyor. 2) Alıcı D. Yeşil’in hesabına TL’lik gecikme zammı uygulanıyor.

3) Yapılan sayım sonucu depoda 400. 000 TL’lik mal olduğu belirleniyor
3) Yapılan sayım sonucu depoda TL’lik mal olduğu belirleniyor. 4) Satıcı B. Ak işletmenin hesabından 460 TL indirdiğini (ıskonto yaptığını) bildiriyor. 5) Keşide edilen çekin lehdarı tarafından bankadan tahsil edildiği anlaşılıyor.

D – İstenenler : 1) Sermayeyi hesaplayarak 15 Kasım 2000 tarihli bilançoyu düzenleyiniz. 2) Gerekli yevmiye defteri kayıtlarını yapınız. (Alıcılar ile Satıcılara ilişkin kayıtlar yardımcı hesaplarda izlenecektir.) 3) Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız. (Yukarıda belirtilen iki hesaba ilişkin yardımcı defter kayıtlarını yapılacaktır.

4) Genel geçici mizanı ve yardımcı defter mizanlarını düzenleyiniz
4) Genel geçici mizanı ve yardımcı defter mizanlarını düzenleyiniz. 5) Envantere ilişkin gerekli yevmiye ve kebir kayıtlarını (muhasebe içi envanter) yapınız. 6) Sonuç hesaplarını (Gelir Tablosu hesaplarını) kapatarak dönem kar ya da zararını gösteriniz.

7. Kesin mizanı ve yardımcı defter mizanlarını düzenleyiniz. 8
7. Kesin mizanı ve yardımcı defter mizanlarını düzenleyiniz. 8. Bilanço ve Gelir Tablosu’nu düzenleyiniz tarihli kapanış kaydını yaparak ilgili hesapları kapatınız tarihli açılış kaydını yaparak ilgili hesapları açınız.

1) MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
Banka : Alıcılar : SERMAYE Satıcılar : T.Mal : Al.Sen : B.Sen : = SERMAYE SERMAYE =

ÇINAR TİCARETİN 15.11.2000 TARİHLİ BİLANÇOSU Aktif Pasif
I. DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VAD.YAB.KAYNAK 102 BANKALAR HS SATICILAR HS 153 T. MAL HS B. SEN. HS 120 ALICILAR 121 AL. SEN IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK II. DURAN VARLIKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR 500 SERMAYE AKTİF TOPLAM PASİF TOPLAM

2) Gerekli yevmiye defteri kayıtlarını yapınız
2) Gerekli yevmiye defteri kayıtlarını yapınız. (Alıcılar ile Satıcılara ilişkin kayıtlar yardımcı hesaplarda izlenecektir.)

1 102 BANKALAR HS. 153 T. MAL HS. 120 ALICILAR HS. D. Yeşil : 120.02E. Mavi : 121 AL SEN. HS. 320 SATICILAR HS. A. Kara : B. Ak : C. Sarı : 321 B. SEN. HS. 70.000 500 SERMAYE HS. ………………… /

2 121 AL. SEN. HS. 600 YURT İÇİ SAT HS. ………………… 3 100 KASA HS. 90.000 4 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 1.000 /

5 24.11.2000 320 SATICILAR HS. 66.000 100 KASA HS. ………………… / TOPLAM
A. Kara : B. Ak : 100 KASA HS. ………………… / TOPLAM

AKTARILAN TOPLAM 1.477.000 6 30.11.2000 120 ALICILAR HS. 90.000
D. Yeşil : F. Kırmızı : 600 YURT İÇİ SAT. HS. ………………… 7 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 6.000 103 VER. ÇEK. VE ÖD EM HS. /

8 05.12.2000 153 T. MAL HS. 100.000 320 SATICILAR HS. ………………… 9
A.Kara : ………………… 9 100 KASA HS. 44.000 600 YURT İÇİ SAT HS. 10 321 B. SENT HS. 70.000 102 BANKALAR HS. /

11 26.12.2000 100 KASA HS. 18.000 120 ALICILAR HS. ………………… 12
E.Mavi : ………………… 12 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 6.000 /

13 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 17.000 100 KASA HS. ………………… / TOPLAM

3) 100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 103 VER.ÇEK HS. B A B A B A

120 ALICILAR HS. 121 AL. SEN. HS. 153 T. MAL HS. B A B A B A 140

320 SATICILAR HS. 321 B. SEN HS. 770 GEN. YÖN. GİD. HS. B A B A B A 66

600 YURT İÇİ SAT HS. 500 SERMAYE HS. 642 FAİZ GELİRLERİ HS
600 YURT İÇİ SAT HS. 500 SERMAYE HS. 642 FAİZ GELİRLERİ HS. B A B A B A

649 DİG. OL. GEL. KAR. HS. 621 STMM HS. 632 GEN. YÖN. GİD. HS
649 DİG. OL. GEL. KAR. HS. 621 STMM HS. 632 GEN.YÖN.GİD.HS. B A B A B A

771 GEN. YÖN. GİD. YANS 690 DÖN. K/Z. HS 590 DÖN
771 GEN.YÖN.GİD.YANS 690 DÖN. K/Z. HS 590 DÖN. NET KARI HS B A B A B A ÖD.VER. VE FON HS. B A

B A B A B A B A B A B A

4) HESAP NO AÇIKLAMA TUTARLAR BAKİYE BORÇ ALACAK 100 102 103 120 121
153 320 321 500 600 770 KASA HS. BANKALAR HS. VER.ÇEK HS. ALICILAR HS. AL. SEN. HS T. MAL HS. SATICILAR HS. B.SEN. HS. SERMAYE HS. YURT İÇİ SAT. HS. GEN. YÖN. GİD. HS ------ 66.000 70.000 30.000 90.000 6.000 18.000 62.000 TOPLAM

5) AKTARILAN TOPLAM 1.828.000 14 31.12.2000 102 BANKALAR HS. 700
642 FAİZ GELİRLERİ HS. ………………… 15 120 ALICILAR HS. 1.400 D. Yeşil : 1.400 649 DİĞ OL DIŞI GEL KAR HS. /

16 621 STMM HS. 153 T. MAL. HS. ………………… / TOPLAM

AKTARILAN TOPLAM 2.030.100 17 31.12.2000 320 SATICILAR HS. 460
B. Ak: 460 153 T. MAL HS. ………………… 18 103 VER. ÇEK. VE ÖD. EM. HS. 6.000 102 BANKALAR HS. /

6) 19 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 30.000 771 GEN. YÖN. GİD. YAN. HS. ………………… 20 770 GEN. YÖN. GİD. HS. 21 600 YURT İÇİ SAT HS. 642 FAİZ GEL. HS. 700 649 DİĞ. OL. GEL. KAR. HS. 1.860 690 DÖN. K/Z HS. /

22 690 DÖN. K/Z HS. 621 STMM HS. 632 GEN. YÖN. GİD. HS. 30.000 ………………… 23 690 DÖN K/Z HS. 6.560 590 DÖN. NET K/Z HS. 5.248 360 ÖD. VER. VE FON. HS. 1.312 / TOPLAM

7) ÇINAR İŞLETMESİNİN KESİN MİZANI

HESAP NO AÇIKLAMA TUTAR KALAN BORÇ ALACAK 100 102 103 120 121 153 320 321 360 500 590 600 621 632 642 649 690 770 771 KASA HS. BANKALAR HS. VER. ÇEK. HS. ALICILAR HS. AL. SEN HS. T. MAL TS. SATICILAR HS. B. SEN. HS. ÖD.VER. VE FON SERMAYE HS. DÖN. NET KARI HS YURT İÇİ SAT. HS. STMM. HS. GEN. YÖN. GİD. HS FAİZ GEL. HS. DİĞ. OL. GEL KAR. DÖN. K/Z.HS. GEN YÖN Gİ. YAN. 6.000 66.460 70.000 ------ 1.860 700 30.000 90.000 76.000 18.000 1.312 5.248 62.000 5.243 TOPLAMLAR

ALICILAR HESABI YARDIMCI DEFTER MİZANI
ALICININ ADI BORÇ ALACAK BAKİYE D.Yeşil E. Mavi F. Kırmızı 60.000 54.000 ------ 18.000 TOPLAMLAR

SATICILAR HESABI YARDIMCI DEFTER MİZANI
SATICININ ADI BORÇ ALACAK BAKİYE A. Kara B. Ak C. Sarı 20.000 46.460 ------ 50.000 70.000 3.540 TOPLAMLAR 66.460 250.00

8) ÇINAR TİCARETİN TARİHLİ BİLANÇOSU Aktif Pasif I. DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VAD.YAB. KAYNAK KASA HS SATICILAR HS BANKALAR HS B. SEN. HS T. MAL HS ALICILAR IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK AL. SEN V. ÖZ KAYNAKLAR II. DURAN VARLIKLAR SERMAYE DÖNEM NET KARI AKTİF TOPLAM PASİF TOPLAM

ÇINAR TİCARETİN – DÖNEMİNE AİT GELİR TABLOSU A) BRÜT SATIŞLAR Yurt içi satışlar C) NET SATIŞLAR D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-) ( ) 2- Satılan Ticari Malların Maliyeti (-)

Dönem Başı Mal Mevcudu Dönem İçi Mal Alışları Satılabilir Mal Dönem Sonu Mal Mevcudu -( ) Satılan Ticari Mal Maliyeti

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI 34. 000 E) FAALİYET GİDERLERİ (30
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E) FAALİYET GİDERLERİ (30.000) 1) Genel Yönetim Giderleri (-) FAALİYET KÂRI F) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR Faiz Gelirleri Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

DÖNEM KÂR VEYA ZARARI 6. 560 K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK
DÖNEM KÂR VEYA ZARARI K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KAR. (-) (1.312) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 5.248

9) AKTARILAN TOPLAM 2.569.680 24 31.12.2000 320 SATICILAR HS. 183.540
360 ÖD. VER. VE FON. HS. 1.312 500 SERMAYE HS. 590 DÖNEM NET KARI HS. 5.248 100 KASA HS. 62.000 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS. 121 A. SEN. HS. 153 T. MAL HS. ………………… / TOPLAM

10) 5 100 KASA HS. 62.000 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS. 121 AL. SEN. HS. 153 T. MAL HS. 320 SATICILAR HS. 360 ÖD. VER. FON. HS. 1.312 500 SERMAYE HS. 590 DÖN. NET KARI HS. 5.248 Açılış kaydı. / TOPLAM

100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS. B A B A B A 62. 000 224
100 KASA HS. 102 BANKALAR HS. 120 ALICILAR HS. B A B A B A AL. SEN.HS. 153 T. MAL. HS. 320 SATICILAR HS. B A B A B A ÖD. VER. FON HS. 500 SERMAYE HS. 590 DÖN. NET KÂRI HS. B A B A B A

TEŞEKKÜRLER…

Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim