PERSONELİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MOTİVASYONU

Bu hafta neler var... Motivasyon Nedir? Motivasyon Teorileri Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Motivasyon Araçları Kamu Kesiminde Motivasyon

Motivasyon Nedir? Motivasyon kavramı Latince “movere” ve İngilizce “motive” kelimesinden türetilmiştir. Motive kelimesi Türkçe’de güdü, saik veya harekete geçirici güç̧ anlamına gelmektedir. Çalışma hayatında motivasyon personelin işe istekli hale getirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Motivasyon, kısaca insanı çalışmaya sevk etmek, çalışmak için bireyi harekete geçirmek ve isteklendirmek anlamına gelmektedir. İnsan kaynakları yönetiminin en önemli konularından birisi hiç̧ şüphesiz motivasyon yönetimidir.

Motivasyon Nedir? Bireyler davranışlarıyla bazı sonuçları elde edebileceklerini algıladıkları sürece motive olacaklardır. (Örneğin başarı gösterdiğinde maaşının artacağını ya da daha üst kademelere terfi edeceğini bilmek.) Temel ihtiyaçlarının karşılanmadığını gören bir çalışan tatminsizlik içinde olacaktır. Neden çalışmadığı sorulduğunda, “bu maaşa bu kadar iş” cevabını veren çalışanlar, bu durumu güzel bir şekilde yansıtmaktadır. Motivasyonun amacı personelde daha fazla çalışma istek ve arzusu oluşturabilecek faktörleri bulmak ve bunları mümkün olduğunca karşılamaya çalışmaktır.

Motivasyon Teorileri Motivasyon teorileri, “kapsam-gereksinim” teorileri ve “süreç” teorileri olmak üzere iki kısımda ele alınmaktadır. Burada sadece kapsam-gereksinim teorilerinin en önemlilerinden Abraham H. Maslow’un “İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi” kısaca ele alınacaktır. Maslow, insan ihtiyaçlarını hiyerarşik olarak ele almış̧ ve en alttaki ihtiyaçların karşılanmasının ardından insanın bir üstteki ihtiyaçlar kategorisine doğru yöneldiğini ifade etmiştir. Başka bir ifade ile, insanlar alt düzey ihtiyaçlarını yeterince giderdikçe üsttekilere doğru ilerlemekte, doyurulan ihtiyaçlar artık davranışları etkileyememektedir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Kendini Gerçekleştirme Takdir ve Saygı Sevgi ve Ait Olma Güvenlik Fizyolojik

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Fizyolojik ihtiyaçlar: İnsanların doğuştan sahip oldukları ve arzu ettikleri temel ihtiyaçlardır. Yemek, uyumak, hava teneffüs etmek vb. ihtiyaçlar bu kategori için örnek olarak gösterilebilir. Güvenlik ihtiyaçları: İnsanlar, can ve mal varlıklarının korunmasını isterler. Aynı şekilde insan, doğası gereği özgürlüğü ve mülkiyeti seven bir yaratıktır. Bu nedenle, tüm insanlar baskıya ve zorlamaya karşı kendilerini korumak isterler. Bunların dışında yaşlılık, hastalık, işsizlik vs. durumlara karşı da insan, geleceğinin güvenlik içerisinde olmasını arzular.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Sevgi ve ait olma ihtiyacı: Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarından sonra insanın sosyal yönü ağırlık taşıyan ihtiyaçları ortaya çıkar. Örneğin, sevme, sevilme, bir gruba mensup olma, şefkat, yardımseverlik vs. türünden ihtiyaçlar bu gruba örnek olarak gösterilebilir. Takdir ve Saygı İhtiyacı: İnsanlar sevmek, sevilmek dışında saygı duyulmak da isterler. İnsanlar temel fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarını ve ardından sevgi ve aidiyet ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra tanınma, sosyal mevkii ve statü sahibi olma, başarı elde etme, takdir edilme, saygı görme vb. türden ihtiyaçlara ilgi gösterirler. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı: Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarını ve diğer belirtilen türdeki ihtiyaçlarını karşılamış̧ olan birey son aşamada ideallerini ve yeteneklerini gerçekleştirme ihtiyacı duyar. Bu son aşamada birey, ideallerini gerçekleştirmeye, başarmaya ve haz duymaya daha fazla önem verir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Örnekler Fizyolojik ihtiyaçlar Yemek ve barınma için yeterli maaş Güvenlik ihtiyaçları Uzun süreli iş sözleşmesi, güvenli bir çalışma ortamı, eşit fırsatlar Sevgi ve ait olma ihtiyacı Çalışma arkadaşları tarafından kabul görme, yakın dostluklar Takdir ve saygı ihtiyacı Etkileyici unvan, büyük ofis, makam arabası Kendini gerçekleştirme ihtiyacı Yetki ve sorumluluk, kendini geliştirmesini sağlayacak bir iş imkanı

Motivasyon Araçları Gelir Güvenlik Yükselme olanakları Çekici iş Yapılmaya değer bir iş vermek

Motivasyon Araçları Statü Kişisel otorite ve güç kazandırma Özel yaşama saygılı olma Kararlara katılma olanakları sağlama Adaletli ve sürekli bir disiplin sistemi

Kamu Kesiminde Motivasyon Sistemin aşırı güvenli olması Güvenli istihdam biçimlerinin tercih edilmesi Motivasyon araçlarının olmaması

Başarı Belgesi ve Ödül Görevli oldukları kurumlarda olağanüstü gayret ve çalışmaları ile emsallerine göre başarılı görev yapmak suretiyle; kamu kaynağında önemli ölçüde tasarruf sağlanmasında, kamu zararının oluşmasının önlenmesinde ve önlenemez kamu zararlarının önemli ölçüde azaltılmasında, kamusal fayda ve gelirlerin beklenenin üzerinde artırılmasında veya sunulan hizmetlerin etkinlik ve kalitesinin yükseltilmesinde somut olaylara ve verilere dayalı olarak katkı sağladıkları tespit edilen memurlara, merkezde bağlı veya ilgili bakan, illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafından başarı belgesi verilebilir. Üç defa başarı belgesi alanlara üstün başarı belgesi verilir. Üstün başarı belgesi verilenlere, merkezde bağlı veya ilgili bakan ve illerde valiler tarafından uygun görülmesi hâlinde en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) % 200’üne kadar ödül verilebilir. Bu maddeye göre bir malî yıl içinde ödüllendirileceklerin sayısı, kurumun yılbaşındaki dolu kadro mevcudunun binde onundan, Gümrük Müsteşarlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü kadroları için binde yirmisinden fazla olamaz. Yıl içinde ödüllendirilen personel sayısı kurumlarınca izleyen yılın Ocak ayı sonuna kadar Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.

Yerel Yönetimlerde Motivasyon Sözleşmeli ve işçi statüsünde çalışanlar hariç belediye memurlarına, başarı durumlarına göre toplam memur sayısının yüzde onunu ve Devlet memurlarına uygulanan aylık katsayının 20.000 gösterge rakamı (büyükşehir belediyeleri için 30.000) ile çarpımı sonucu bulunacak miktarı geçmemek üzere, hastalık ve yıllık izinleri dâhil olmak üzere, çalıştıkları sürelerle orantılı olarak encümen kararıyla yılda en fazla iki kez ikramiye ödenebilmesi öngörülmüştür.