GRUP DAVRANIŞININ TEMELLERİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü   GRUP DAVRANIŞININ TEMELLERİ Mehmet POYRAZ Ömer Faruk ÖZARSLAN KONYA-2013

Delilik bireyler için bir istisna,gruplar için bir kuraldır. Friedrich Nietzsche

BEYİN FIRTINASI Albert Einstein Ortaya atılan yeni fikirlerde bir ilginçlik, saçmalık yoksa bu fikirde umut yok demektir.“ Albert Einstein BEYİN FIRTINASI NEDİR? Beyin Fırtınası, birden fazla kişinin bir araya gelerek bir konuyla ilgili fikirlerini tartışmaksızın açıklayarak, birbirleriyle fikir alışverişinde bulundukları, bireyin yaratıcı düşünme gücünü geliştiren bir öğretim tekniğidir.  BEYİN FIRTINASI NASIL UYGULANIR? Beyin fırtınası tekniği uygulanırken aşağıdaki etkinliklere yer verilmesi gerekir;  1. Katılımcılara önce fikir üretecekleri bir konu verilir. Örneğin "Bir kursta öğrendiğiniz bilgileri çevrenizdeki kişilere nasıl ulaştıracaksınız?" 2. Katılımcıların her birine bu konudaki görüşleri sorulur. Katılımcının görüşü üzerinde hiçbir yorum yapılmadan tahtaya ya da büyük bir kağıda yazılır. 

ÖNCE DÜŞÜN-SONRA TARTIŞ: Beyin fırtınası sürecinde katılımcının fikirlerini sınamadan, mantık süzgecinden geçirip elemeden olduğu gibi söylemesi gerekir. Katılımcı konuyla ilgili tüm düşüncelerini rahatlıkla söyleyebilmeli, yanlış yapmaktan korkmamalıdır. Tekniğin bu özelliği katılımcıya duyurulmalıdır.  FARKLI FİKİRLER İYİDİR: Katılımcıların alışılmışın dışında, gerçekçi görülmeyen fikirlerine de değer verilmelidir. Saçma gelen bir fikrin, geliştirildiği zaman en iyisi olabileceği unutulmamalıdır.  NİCELİK ÖNEMLİDİR: Konuyla ilgili ne kadar çok sayıda fikir üretilirse, o kadar iyidir. Çok sayıdaki fikir arasından en iyisini seçmek daha kolaydır. FİKİRLERİ BİRLEŞTİR VE GELİŞTİR: Katılımcıların gelen fikirleri geliştirmeleri, farklı fikirleri birleştirmeleri teşvik edilmelidir. Katılımcıların fikirleri listelendikten sonra, ortaya atılan tüm fikirler katılımcılarla birlikte tek tek değerlendirilmelidir. Değerlendirme sırasında benzer olan fikirler birleştirilir. Açık olmayan fikirler sahibine açıklattırılır. Katılımcılarla birlikte en iyi olan fikirler seçilir ve uygulamaya koyulur. BEYİN FIRTINASI NE ZAMAN YAPILABİLİR? Beyin fırtınası tekniği; Bir probleme çözüm yolu bulmak ve çözüm yollarından en iyisini seçmek için. Örneğin; Gecekondulaşmayı önlemek için ne yapabiliriz? Katılımcıların bildikleri bir konuda konuşturmak ve sahip oldukları bilgilerin doğruluğunu ya da yanlışlığını farkettirmek için.

1- GRUPLARIN BELİRLENMESİ VE SINIFLANDIRILMASI Grup,belirli bir amacı yerine getirmek için karşılıklı bağımlılıkla etkileşim içinde olan iki yada daha fazla birey olarak açıklanmaktadır.

BİÇİMSEL(FORMAL) GRUP Yapıları kesin çizgilerle tanımlanmış, hedefleri açıklıkla belirlenmiş, roller ve statülerin sınırları açıkça çizilmiş, işleyiş süreçleri ve sorumlulukları kesinlikle denetlenen yüksek bir örgütlenme özelliği gösteren ast üst ilişkilerinin bulunduğu gruplardır. Bu gruplara biçimsel bir örgüt yapısını her türlü ayrıntılarıyla oturtmuş işletme birimlerini örnek verebiliriz. İşletmelerde bireyler arasındaki ilişkiler belli bir basamaksal yapıya göre oluşmuştur. Bu yapıda astlar ve üstler bulunur. Siyasal erkin işleyişi de böyle bir yapıya sahiptir. Başbakanlık, Bakanlıklar, Genel Müdürlükler biçiminde örneklenen bu yapıda ilişkiler de biçimseldir.  

BİÇİMSEL OLMAYAN(İNFORMAL)GRUP Yapısal olarak oldukça gevşek, çok açık olarak tanımlanmış amaç ve hedefleri olmayan, karşılıklı ilişkilerde biçimsellikten uzak ve yazılı olmayan kurallara göre işleyen gruplardır. Bunlar toplumsallaşmaya yardım eder. Bu gruplar bireylerin değerleri ve etkinlikleri üzerindeki yoğun etkileri nedeniyle, tüketici davranışı yönünden daha büyük önem kazanmaktadır. Örneğin aile, komşu, işyeri, akraba biçimsel olmayan ve aynı zamanda birincil nitelikte sayılan gruplardır.

Biçimsel ve Biçimsel Olmayan Organizasyonun Karşılaştırılması Biçimsel Organizasyon İnsanların karşılıklı etkileşimi ve iletişimi ile oluşur Yöneticilerin biçimsel hedefe yönelik çabaları ile oluşur Çoğu kez kendiliğinden, bazen bilinçli olarak oluşturulur Planlayarak ve sistemli bir biçimde oluşturulur Biçimsel olmayan grubun kendi çıkarlarına uygun amaçlar Biçimsel organizasyonun çıkarlarına uygun amaçlar Yönetim ve denetim kaynağı, güç Yönetim ve denetim kaynağı, yetki Gücün kaynağı, ilişkiler ve kişilik özelliği Yetkinin kaynağı, bulunulan hiyerarşik pozisyon Güç sahibi: lider Yetki sahibi: yönetici Grup normlarına uyum önemli Biçimsel ilke, politika ve süreçlere uyum önemli Grup ilişkileri Emir-komuta, ast-üst ilişkileri Bireyler üzerindeki denetimin kaynağı, grupta kalma veya dışlanma Bireyler üzerindeki denetimin kaynağı, ödüller veya cezalar Dayanışmayı sağlama amacıyla Sürekli büyüme eğilimi baskın Biçimsel olmayan iletişim kanalları Biçimsel iletişim kanalları

Biçimsel Olmayan Organizasyonun Biçimsel Organizasyon Üzerindeki Etkileri Olumlu Etkiler Olumsuz Etkiler İlave iletişim kanalları açar Dedikodu ve yanlış haber yayılır Yöneticiyi çalışanlara yöneltir Yönetime karşı hareket oluşabilir Yönetime destek sağlar Biçimsel olmayan amaçlar öncelik kazanır Biçimsel amaçlar desteklenir Çatışma yaratır Örgüt kültürü pekiştirilir Üyelerin biçimsel organizasyona bağlılığı zayıflar Biçimsel sistem etkinlik kazanır Gruplar ve üyeleri arasında huzursuzluk ortaya çıkar Üyelerin doyum ve moral kazanmasına yol açar Değişime karşı direnç artar

İNSANLAR NE ZAMAN SOSYAL KİMLİK GELİŞTİRİR? BENZERLİK BELİRGİNLİK STATÜ BELİRSİZLİĞİ AZALTMA

Benzerlik : Örgüt içindeki diğer bireyler ile benzer değerler ve özelliklere sahip olan kişilerin grupla özdeşleşme düzeyleri daha yüksektir. Belirginlik : İnsanlar kendilerini diğer gruplardan farklı gösteren kimlikleri daha kolay fark edebilirler.Örneğin diğer üyelerin tamamının erkek olduğu bir çalışma grubunda iki kadın farklılık yaratan bu özellikleri itibariyle birbirlerine daha fazla bağlanacaklardır. Statü : İnsanların kimlikleri kendilerini tanımlamak ve öz saygınlıklarını yükseltmek için kullanmaları nedeniyle kendilerini yüksek statüye sahip gruplarla ilişkilendirmeleri anlamlıdır. Belirsizliği Azaltma : Grup üyeliği,bireyin kim olduğunu ve dünyaya nasıl uyum sağlayacağını anlamasına yardımcı olur.Örneğin,büyük bir şirketten ayrılan daha küçük yapıdaki işletmelerde üyeler kendilerini eski ana işletme ile mi özdeşleştirecekleri ya da yeni bölümün gerekleri doğrultusunda yeni ve benzersiz bir kimlik mi oluşturacakları konusunda belirsizlik yaşarlar.Bu durumda yöneticiler yeni kimliği tanımlamalı ve diğer çalışanlarla iletişim içinde olmalıdır.

2- GRUP GELİŞİMİNİN AŞAMALARI OLUŞUM FIRTINA KURALLAR PERFORMANS DAĞILMA

OLUŞUM AŞAMASI : Grubun amacı,yapısı ve lideri ile ilgili büyük belirsizlikler vardır.Üyeler hangi tür davranışların kabul edilebilir olduğunu belirlemek için nabız yoklamaktadırlar. FIRTINA AŞAMASI : Grup içi çatışmayı ifade etmektedir.Grubu kimin kontrol edeceğine dair bir çatışma söz konusudur. KURALLAR AŞAMASI : Yakın ilişkiler gelişir ve grup bütünlük gösterir.Bu aşamada daha yüksek bir grup kimliği ve arkadaşlık duygusu vardır. PERFORMANS AŞAMASI : Bu noktada yapı tam olarak fonksiyoneldir ve üyeler tarafından kabul edilmiştir.Grup enerjisi,üyelerin birbirlerini tanıma ve anlamaya çalışması aşamasından eldeki görevleri gerçekleştirmeye odaklanmıştır. DAĞILMA AŞAMASI : Yüksek performanstan ziyade faaliyetleri toparlamak odak noktasındadır.Bazı grup üyeleri başarılı bir çalışmadan dolayı neşelidir.Bazıları da çalışma grubunda kurmuş oldukları dostluk ve arkadaşlıkları kaybetmenin üzüntüsü içerisindedir.

SÜRELERİ BELİRLİ OLAN GRUPLAR İÇİN ARALIKLI DENGE MODELİ Süreleri belirli olan geçici grupların beş aşamalı modeli izlemediği görülmektedir.Çalışmalar kendilerine özgü faaliyet ya da faaliyetsizlik aşamaları olduğuna işaret etmektedir. İlk toplantıları grubun amacını belirlemek içindir. Grup faaliyetlerinin ilk aşaması eylemsizliktir. İlk dönüşüm bu aşama sonunda başlar. Bu dönüşüm temel değişimleri başlatır. Bu dönüşümü ikinci bir eylemsizlik dönemi izler; ve Grubun son toplantısı belirgin derecede hızlandırılmış bir aktivite şeklinde tanımlanır.

3- GRUP ÖZELLİKLERİ ROLLER NORMLAR STATÜ BÜYÜKLÜK DAYANIŞMA

GRUP ÖZELLİĞİ-1:ROLLER Bütün dünya bir sahnedir, ve bütün erkekler ve kadınlar yalnızca birer oyuncu : Çıkışları ve girişleri vardır hepsinin; ve bir insan hayatı boyunca birçok rolde oynar. (William Shakespeare) ROL: Toplumun bireyden statüsüne uygun olarak beklediği davranışlarına rol denir. ROL ALGISI: Bireyin belirli bir durumda nasıl davranması gerektiğine ilişkin izlenimi. ROL BEKLENTİSİ:Belirli bir ortamda kişinin nasıl davranması ile ilgili diğerlerinin beklentileri. ROL ÇATIŞMASI :Bireyin birbirinden farklı rol beklentileri ile karşı karşıya gelmesi durumu.

GRUP ÖZELLİĞİ 2 : NORMLAR Normlar,üyeler tarafından ortaklaşa paylaşılan,grup içinde gerçekleştirilmesi beklenen davranışlardır. Referans Grupları: Bireylerin normlarına uyum sağladıkları, Dahil oldukları ya da olmak istedikleri önemli gruplardır. Uyum : Kişinin davranışlarını grup normlarına uygun şekilde düzenlemesi. Aykırı İşyeri Davranışı: Örgüt normlarını ihlal eden gönüllü davranışlar olarak tanımlanır,bu davranışlar örgütün ya da üyelerin huzurunu tehdit etmektedir.Antisosyal davranış ya da işyeri nezaketsizliği şeklinde de adlandırılır.

Solomon Asch’ın Kart Deneyi Asch deneyi 1953'de yayımlanan insanın karar verme sürecinde, çevresinin etkisinin ne denli önemli olduğunu anlamaya çalışan deneydir. Deneyi Polonyalı sosyal psikolog Solomon Asch yürütmüştür.

KATEGORİ ÖRNEK Üretim Mülkiyet Politik Kişisel İhlal AYKIRI İŞYERİ DAVRANIŞ TİPLERİ (ANTİSOSYAL DAVRANIŞ YADA İŞYERİ NEZAKETSİZLİĞİ) KATEGORİ ÖRNEK Üretim İşten erken ayrılma Kasıtlı olarak yavaş çalışma Kaynakları harcama Mülkiyet Sabotaj Çalışma saatleri hakkında yalan söylemek İşletmeden çalmak Politik Kişi kayırmak Dedikodu yapmak Meslektaşları suçlamak Kişisel İhlal Cinsel taciz Sözlü saldırı Meslektaşlarından çalmak

Aykırı bir davranış göstermeyen bireyin bu davranışları gösterme eğilimi grup içinde artabilir. Güncel bir araştırma grup içinde çalışanların bireysel çalışanlara göre daha fazla yalan söylediklerini,hile yaptıklarını ya da çaldıklarını göstermektedir. Tabloda gösterildiği gibi bireysel çalışanlardan hiçbiri yalan söylememiştir ancak grup içindekilerin %22’si söylemiştir. Gruplar saklanabilme için bir kalkan oluşturur.Normal olarak yakalanacağından korkan bir kişi grupta güven duygusuna kapılarak agresif davranışlar sergileyebilir.Bu nedenle aykırı davranışlar grup tarafından kabul edilen normlara dayanır.

GRUP ÖZELLİĞİ 3 : STATÜ Statü : Gruplara ya da diğerleri tarafından grup üyelerine sosyal olarak tanımlanmış bir pozisyon ya da kademe. Statüyü Ne Belirler? 1-Kişinin diğerleri üzerine uyguladığı güç. 2-Kişinin grup hedeflerine katkısı. 3-Bireyin kişisel özellikleri. Statüler ve Normlar Statü ve Grup Etkileşimi Statü Eşitsizliği

GRUP ÖZELLİĞİ 4 : BÜYÜKLÜK Grubun büyüklüğü grubun genel davranışını etkiler mi? Bulgular küçük ölçekli grupların görevlerini tamamlamada büyük ölçekli gruplara göre daha hızlı olduğunu ve bireylerin büyük gruplara göre daha verimli çalıştığını göstermektedir. Ancak sorun çözmede büyük gruplar küçüklere göre daha iyi sonuç elde ederler. Sosyal Kaytarma: Grubun büyüklüğü ile ilgili en önemli bulgu bir kişinin grup içinde yalnızken gösterdiğinden daha az gayret göstermesi şeklinde tanımlanır.

GRUP ÖZELLİĞİ-5 : DAYANIŞMA Dayanışma : Grup üyelerinin birbirinden etkilenmeleri ve grup içinde kalmaya ilişkin motive olmaları. Grup dayanışmasını özendirmek için: 1- Grupları daha küçük oluşturun. 2- Grup hedeflerine ilişkin mutabakatı destekleyin. 3- Üyelerin daha fazla birlikte zaman geçirmesini sağlayın. 4- Grubun statüsünü ve üyeliğin kazanılmasına yönelik algıyı yükseltin. 5- Diğer gruplarla rekabeti teşvik edin. 6- Grubu fiziksel olarak izole edin.

GRUP KARARLARI İki Baş Birden Daha mı İyidir? İki baş her zaman birden daha iyi değildir.Aslında bulgular genellikle beyin fırtınası açısından bireylerin gruplara karşı üstünlüğünü ortaya koymaktadır. 1- Üyeler arasında farklılık olmalıdır. 2- Grup üyeleri fikirlerini özgür ve açık bir şekilde tartışabilmelidir. 3- Üstlenilen görevin yapısı karmaşık olmalıdır. ABD ve diğer pek çok ülkede iki kafanın bir kafadan daha iyi olduğu inancı –jürilerle temsil edilen-yasal sisteminin bir parçası olarak kabul edilmektedir. Grup Kararlarının Güçlü Yönleri Grup Kararlarının Zayıflıkları Etkinlik ve Yararlılık Grup Düşüncesi : Oybirliği normunun,alternatiflere ilişkin gerçekçi değerlendirmenin önüne geçtiği bir olgu. Topluluk Psikolojisi : Grubun ya da grup içindeki bir bireyin alacağı karar riskindeki değişme.Değişim tutuculuk ya da daha büyük risk alma şeklinde olabilir.

GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ Etkileşimsel Gruplar : Bireylerin yüz yüze etkileşim içinde olduğu tipik gruplar. Beyin Fırtınası : Herhangi bir eleştiri olmadan fikir geliştirmeyi özendiren bir fikir üretme sürecidir. Nominal Grup Tekniği : Üyelerin yüz yüze geldiği ancak fikirlerin bağımsız bir şekilde havuzda toplandığı yöntem. Elektronik Toplantı : Üyelerin bilgisayar üzerinden etkileşim kurduğu,eleştiri ve toplam oylamada kişilerin belirlenemediği toplantı.

GRUP ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Etkinlik Kriteri Etkileşimsel Beyin Fırtınası Nominal Elektronik Fikirlerin sayısı ve kalitesi Düşük Orta Yüksek Sosyal baskı Harcanan para Hız Görev yönelimi Kişiler arası çatışma potansiyeli Çözüme bağlılık Ölçülemez Grup dayanışmasının gelişmesi Buna rağmen bilgisayar aracılığı ile sağlanan iletişim teknolojisine yönelik mevcut heves gelecekte popülerliğini artıracağını göstermektedir.

KÜRESEL ETKİLER Gruplar ile ilgili bir çok araştırma Kuzey Amerika’da gerçekleştirilmiştir,ancak bu durum hızla değişmektedir.Kültürler arası çatışmalar özellikle üç alanda önem taşımaktadır: 1- Statü ve Kültür : Statünün önemi kültürden kültüre farklılık göstermektedir. Fransızlar oldukça yüksek statü odaklıdırlar.Ülkeler aynı zamanda statünün yaratılması konusunda da farklılık gösterirler. 2- Sosyal Kaytarma : Batıya ilişkin bir önyargı şeklinde ortaya çıkmaktadır.ABD ve Kanada gibi kişisel ilgilerin hakim olduğu bireysel kültürlerle uyumludur. 3- Grup Farklılıkları : Grup içi farklılıkların performansı nasıl etkilediğine ilişkin araştırmalar yapılmaktadır.Bazıları kültürel farklılıklara,diğerleri ırk,cinsiyet ve diğer farklılıklara odaklanmaktadır.

KAYNAKLAR ROBBINS, Stephen, JUDGE, Timothy A., Örgütsel Davranış, 14. Baskı, Çev: İnci ERDEM (Ed.), Ankara: Nobel Yayınları, 2012. Based on R.J.Shiller, “How a Bubble Stayed Under The Radar,”New York Times (March 2,2008),p.BU6; W.Hobson, “Reversal of Fortune,”Panama City News herald(March 22,2009), www.newsherald.com; P.Leoni, “Pack Behavior, “Journal of Mathematical Psychology 52,no.6(2008) pp.348-351; And J.Reiczigel,Z.Lang,L.Rozya,and B.Tothmeresz, “Measures of Sociality:Two Different Views of Group Size,”Animal Behaviour 75,no.2(2008),pp.715-721. Turner, J. C., (1982) “Towards a Cognitive Redefinition of the Social Group”, Social Identity and Intergroup Relations. H. Tajfel (der.), Harvester Wheat Sheaf, Londra, s. 2-48. J.Scanlon, “Brainstorming for better business,” Business Week (June 4,2009),www.businessweek.com;M.crom, “Success Coach:Build Trust to Encourage Brainstorming,”Shreveport Times (June 18, 2009),www.shreveporttimes.com;and J.Sandberg, “Brainstorming Works Best it People Scramble for Ideas on Their Own,” Wall Street Journal (June 13, 2006),p.B1.