15.03.2010

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla HİCRET ESNASINDA MEDİNE

HİCAZ BÖLGESİ

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Hicret Esnasında Medine Hicret sırasında buranın sahip olduğu; Etnik, Siyasal, Sosyal, Kültürel ve Ekonomik yapısının biraz daha detaylı bir şekilde bilinmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Hicret Esnasında Medine Çünkü, Hz. Muhammed (s.a.s.), peygamberlik döneminde, Siyasi, Sosyal, Kültüel ve Ekonomik faaliyetlerinin çoğunu Medine'de gerçekleştirmiştir. Hicretin yapıldığı esnada Medine'deki ortamın bilinmesi, gerçekleştirilen bu faaliyetlerin daha iyi anlaşılmasına vesile olacaktır.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Hicret Esnasında Medine Medine kelimesi aslında büyük kasaba ve şehir manasına gelen bir cins isimdir. Yesrib adı fesat anlamına gelen bir kökten geldiği için Hz. Peygamber hicretten sonra buraya hoş ve güzel anlamına gelen Tâbe veya Taybe unvanlarını vermiştir. Daha sonra Medine diye isimlendirilmiştir.

Hicret Esnasında Medine Çünkü burayı bilinen anlamda bir şehir haline getiren Hz. Peygamber olmuştur. Önce; Medînetü Resûlillah (Allah Resûlünün şehri) ve Medînetü'n-Nebî denilmiş ve Daha sonra Medîne şeklinde kullanılır hâle gelmiştir.

Hicret Esnasında Medine Hicretten sonra Adiy b. Neccâr oğulları yurduna yerleşen Hz. Peygamber, burayı siyasal, sosyal, kültürel ve medenî bir merkez haline getirmiştir. Şehir, Kur'an-ı Kerim'in Medenî âyetlerinde "Yesrib" ve "Medine" adlarıyla anılmıştır. İklimi güzel, toprağı verimli, fazla derin olmayan tatlı yeraltı sularına sahiptir.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Hicretten önce Yesrib'de; Kurayza, Kaynukâ' ve Nadîr kabilelerinden oluşan Yahudiler,

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Güney Arabistan kökenli; Evs ve Hazrec Arap kabileleri, Kudâa kabilelerinin ve hatta Amâlika'nın bakiyyelerinden oluşan kabileler ve bunların yanında sayıları az da olsa, daha ziyade köle olan, başka etnik kökenli, meselâ İranlı insanlar bulunuyordu.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Yesrib'in, ilk sakinleri Amâlika olduğu söylenir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Amâlika'nın dağılmasından sonra m. ö. VI. yüzyılın başlarında Bâbil kralı Buhtunnasr'ın Kudüs'ü işgal edip oradaki Yahudileri Bâbil'e götürdüğü sırada kaçıp kurtulan bazı yahudiler Hicaz bölgesine giderek Hayber, Vâdilkurâ, Fedek ve bu arada Yesrib'e yerleştiler.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Hristiyanlığın Suriye'de yayılmasından sonra Romalıların sıkı takibine uğrayan Suriye ve Filistin yahudilerinden bazıları da Hicaz’a göç ettiler. Yesrib’e yerleşenler Kurayza, Nadîr ve Kaynukâ' Yahudi kabileleridir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Hicaz’a yerleşen Yahudiler Arap kabile geleneğini benimsediler ve Arap isimlerini aldılar. Yesrib'e Yahudilerin gelişinin Hz. Mûsâ zamanına kadar uzandığı da söylenmektedir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Bu arada Güney Araplarına, yani Kahtânîlere mensup bazı kabileler, Yemen’de Me’rib barajının yıkılması üzerine muhtemelen II. veya III. yüzyılda, önce Tihame'ye, oradan da kuzeye göç ettiler. Sa'lebe b. Amr Müzeykıyâ ve oğulları Yesrib’e yerleştiler.

Me’rib

1.4 SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUM - NUFUS YAPISI Gassaniler Lahm, Cüzam Hazrec Evs, Huzaa Kinde

1.4 SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUM – KABİLE HAYATI Kabileler

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Evs ve Hazrec, Hârise b. Sa'lebe'nin iki oğludur.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Evs'in başlıca kolları şunlardır: Avf b. Mâlik (Kuba ahalisi), Ümeyye b. Zeyd, Abdüleşhel, Zaûrâ'... Hazrec'in başlıca kolları ise şunlardır: Neccâr, Sâide, Amr b. Avf, Zürayk, Selime, Beyâza.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Etnik yapı: Evs ve Hazrec Yesrib'e geldikten sonra bir süre yahudilere tabi olarak yaşadılar. Bu esnada Yahudilerin siyasal, sosyal ve ekonomik baskılarına maruz kaldılar.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Etnik yapı: Bunun üzerine akrabaları olan Gassânîlerden yardım istediler. Gassânîler bu isteğe olumlu cevap vererek Yesrib’e geldiler ve Yahudilerin başkanlarını öldürdüler.

Kuzeybatısında Gassaniler 1.2 COĞRAFİ ORTAM

Etnik yapı: Yahudilerin bu suretle güç kaybına uğraması üzerine Yesrib’de üstünlük Evs ve Hazrec’in eline geçti. Evs ve Hazrec kabileleri bağımsızlıklarını kazandıktan sonra şehrin iç kısımlarına yerleştiler.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Yesrib halkı; Hadarî, yani yerleşik hayat sürmekle birlikte, Yönetimde, Sosyal, Kültürel ve Ahlâkî alanlarda kabile gelenekleri hâkimdi. Kabilelerin başkanları vardı. Kan davaları yaygındı. Merkezî bir otorite mevcut değildi.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Bir başka ifade ile şehrin ortak bir yöneticisi yoktu. Arap ve Yahudi kabileleri birbirinden bağımsız bir şekilde ayrı ayrı mahallelerde yaşıyorlardı. Her topluluk, biri diğerinden birkaç kilometre uzaklıkta bir köy oluşturuyordu.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Arap ve Yahudi kabileleri arasında zaman zaman ciddî anlaşmazlıklar çıkıyordu. Bununla birlikte çeşitli siyasal nedenlerle birbiriyle ittifak kurdukları da oluyordu;

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Arap kabileleri zaman zaman birbirlerine karşı Yahudi kabileleriyle işbirliğine gidiyorlardı. Evs kabilesi, Kurayza ve Nadîr ile,

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Hazrec kabilesi de Benî Kaynukâ' ile ittifak kurmuştu. Hicret öncesinde bir bütün olarak Evs ve Hazrec'den ziyade, bu kabilelerin (Amr b. Avf ve Evs-Menât gibi) alt kollarının güçlülüğünün hissedildiği ve daha önemli olduğu görülmektedir.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Şehrin etrafında, Taif'teki gibi, bir sur veya duvar yoktu. Kabilelerin, kendi hudutları dahilinde sağlam ve muhkem kaleleri (utum. ç. Âtam) vardı. Tehlike anında erkekler savaşmak için dışarı çıkar, kadınlar ve çocuklar bu kalelere sığınırlardı. Bu kalelerin sayısının iki yüz kadar olduğu söylenmektedir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Ayrıca kabilelerin bahçeleri ve arazileri vardı. Medine, İslam'ın çevreye kolayca yayılmasına imkan sağlayacak merkezî bir konumda bulunuyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Evs ve Hazrec'in Yahudiler üzerine hâkimiyet elde etmesinden sonra meydana gelen sükûnet dönemi fazla uzun sürmedi. Bu iki kabile akraba oldukları halde, birbiriyle yıllarca savaştılar. İki kabile arasındaki düşmanlık İslam'ın doğuşuna kadar, 120 yıl gibi uzun bir müddet, devam etti

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Siyasi Durum: Görüldüğü üzere Evs ve Hazrec, huzur ve istikrara yatkın olmayıp, bilakis savaş ve düşmanlık üzerine kurulu bedevî hayatına Mekkelilerden daha meyilli idiler.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Medine'de Yahudiliğin varlığından yukarıda bahsettik. Bunun yanında, Arap kabileleri arasında putperestlik revaçta idi. Evs ve Hazrec, Müşellel'de, sahilde bulunan Menât adlı puta tapıyorlardı. Medinelilerin asıl putları bu idi. Ona kurbanlar kesiyor, hediyeler sunuyorlardı.

1.6 DİNİ DURUM - PUTPERESTLİK Menat Menat Menat Uzza Uzza Lat Lat Lat

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Çocuklarına Abdümenât ve Zeydmenât gibi isimler koyuyorlardı. Ona en fazla saygıyı Evs ve Hazrec gösteriyordu. Evs ve Hazrec dahil olmak üzere birçok kabile, Menât'a tapmanın yanında hac görevini de yapıyorlardı.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Fakat Safâ ve Merve arasındaki sa'y görevini yerine getirmiyorlardı. Menât'ın bulunduğu yerde ihrama giriyorlardı.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Haccı ifa ettikten sonra da Menât'a gelip putun önünde saçlarını tıraş ediyorlar ve hac ibadetinin bu şekilde tamamlanacağına inanıyorlardı.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Yani ihramdan da burada çıkmış oluyorlardı. Onlar Menât'ın yanısıra Lât adlı puta da tapıyorlardı. Bu putların yanısıra aile bireylerinin taptıkları aile putları vardı. Ağaçtan yapılmış çok sayıda put heykeli bulunuyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Arap kabilelerinin, Yahudiliğin ve yahudilerin ahlak anlayışının etkisinde kaldıkları da müşahede edilmektedir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Bütün bunların yanında Allah'ın anıldığı ve O'nun yaratıcı olarak tanındığı da görülmektedir. İbn Sa'd, Cahiliye döneminde Ebü'l-Heysem (Mâlik b. Teyyihan) ve Es'ad b. Zürâre'nin putlara tapmayı kerih gördüklerini, onlardan nefret ettiklerini ve tevhidi dile getirdiklerini kaydeder. Bazı araştırmacılar bu kayda dayanarak yukarıdaki iki şahsı hanîf olarak nitelendirmişlerdir.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Dini Durum: Hristiyanlık Medine'de yayılmamıştı. Çok karmaşık ve halledilmesi zor meselelerde kendilerine başvurulan kâhinler de mevcuttu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Sosyal Hayat: Bölgede çok evlilik hâkimdi. Vefat eden bir adamın sadece hanımı ve kızı değil, küçük çocukları dahi miras alamıyordu; mirası sadece bir savaş esnasında eli silah tutan büluğa ermiş erkek çocukları alabiliyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Sosyal Hayat: Şayet bütün erkek çocuklar büluğa ermemişlerse, yeğenler ve baba soyundan gelen akrabalar bütün mirası alıyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Sosyal Hayat: Bayramlarda ve düğünlerde görülen profesyonel şarkıcıların yanında cenazelere ağlayan profesyonel ağlayıcılar da vardı. Bu ağlayıcılar gruplar halinde gelirler, bazıları bir müddet feryat edip ağlarlar, onlar susunca da diğerleri ağıtlara devam ederlerdi. Ahenkli bir şekilde şiir söylemeye önem veren şairler ve hatipler bulunuyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonomik Durum: Medine, eski zamanlardan beri Güney-Kuzey ticaret yolu üzerinde bulunuyordu. Burada yahudiler ziraat, ticaret, kuyumculuk, demircilik, dokumacılık, silah ve zirâî alet imalatı ile meşgul oluyorlardı. Arap kabileleri de daha ziyade çiftçi idiler.

Dokumacılık

Demircilik

Dericilik

Kuyumculuk

Kozmetik-Parfümeri

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Her aile kendi topraklarına sahipti ve herkes kendi çocukları ve gerektiğinde kölelerinin yardımıyla çiftliklerde çalışıyordu. Bunun yanında ticaretle uğraşanlar da vardı. Bunlar Suriye pazarlarına ticaret amacıyla giderlerdi. Şehre ithal mallar da getiriliyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Nabatîler arasıra kervanlarla Medine'ye yiyecek maddeleri, tahıl ve zeytinyağı getiriyorlardı.

Nebatiler

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Çeşitli Arap kabileleri, özellikle göçebeler, satmayı veya ihtiyaç duydukları maddelerle takas etmeyi düşündükleri deve, at, zamk, değerli taşlar gibi mallarını şehre getiriyorlardı.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Hurmalarıyla ünlü olan Medine'de hurma bahçeleri vardı. O nedenle hurma ziraati çok gelişmişti. Hurmanın bütün yıl boyunca taze kalması ve çürümemesi için konserve endüstrisi vardı.

4. Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Hurmalardan alkollü içkiler de elde ediliyordu. Bunun yanısıra hurma ihracatı da yapılıyordu. Hurmanın yanında buğday ve arpa ziraati de yapılıyordu.

Şarap Üretimi

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Ekonımik Durum: Dokumacı kadın ve erkekler, terziler, kasaplar, demirciler, gıda maddeleri satıcıları, marangozlar, oduncular, parfüm satıcıları başlıca meslek gruplarıdır. Mahallî bir para birimi yoktu ve para olarak Bizans'ın para birimi olan dînar ve İran'ın para birimi olan dirhem kullanılıyordu. Dirhem, dînarın onda birine tekabül ediyordu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Hicretten önce Medine'de oluşan müslüman kesime gelince; Birinci Akabe Görüşmesi ile başlayan ve Hicrete kadar devam eden iki yıllık süreçte Evs ve Hazrec kabilelerinden müslüman olanların sayısı çoğalmıştı.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Birinci Akabe bîatından sonra Medine'ye İslam'ı öğretmek üzere gönderilen Mus'ab b. Umeyr'in faaliyetleri sonucu, reisleri Sa'd b. Muaz'ın İslam'ı kabul etmesi üzerine, Evs'in önemli bir kolu olan Abdüleşhel oğullarının tamamı müslüman oldu.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Hicret eden sahâbîlerden bir kısmı, Evs kabilesine bağlı beş kolun en büyüklerinden kalabalık ve güçlü bir kabile olan Amr b. Avf oğullarına misafir oldular.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Amr b. Avf oğullarının yanında yine Evs'ten Abdüleşhel kabilesine ve ayrıca Evs'in diğer bazı kollarına mensup müslümanlar, muhacirlere kucak açtılar.

Hicret ve Medinede İslam Toplumunun Oluşumu Benî Neccâr ve Belhâris b. Hazrec başta olmak üzere Hazrec'in kolları da müslümanları misafir ettiler. Neccâr oğullarından Es'ad b. Zürâre, İslam'ı yayma faaliyetlerine önemli katkıda bulundu ve Mus'ab b. Umeyr'e yardımcı oldu. ………. Hicret esnasında Medine’nin genel durumu böyle…