Aile Hekimliğinin Tarihçesi KTU AİLE HEKİMLİĞİ A.D. Dr. Burcu AYKANAT 09.12.2014

Aile hekimine olan gereksinim ilk kez 1923 yılında Francis Peabody tarafından gündeme getirilmiş ve Francis Peabody, tıp bilimlerinde oluşan aşırı uzmanlaşma sonucu hastaların ortada kaldığını ve kapsamlı ve kişisel sağlık hizmeti veren bir uzmanlık dalının gerekliliğini vurgulamıştır.

İngiltere'de genel pratisyenliği geliştirmek, standartlarını yükseltmek ve genel pratisyenlerin sesi olmak amacıyla 1952 yılında College of General Practitioners (Genel Pratisyenler Koleji) kurulmuştur. 

1966 yılında American Medical Association (Amerikan Tıp Birliği) tarafından Milis Raporu ve Willard Raporu olarak bilinen iki raporun yayınlanması sonucu, yeni bir uzmanlık dalı olan "Aile hekimliği" tanınmıştır.

Amerika’da American Academy of General Practice tarafından 1969 yılında Aile Hekimliği Uzmanlığı 20. Uzmanlık dalı olarak tanımlanmış ve beraberinde Amerikan Aile Hekimleri Kurulu (Board) (ABFP) kurulmuştur.

1974 - Loewenhorst Hollanda’da “Avrupa Aile Hekimleri Eğitimi” toplantısı yapılmış ve Loewenhorst ve grubu tarafından birinci basamak hekimliğinin, diğer klinik uzmanlık dallarından farklı bir uzmanlık dalı olduğu vurgulanarak aile hekimliğinin tanımı yapılmıştır.

Alma Ata Konferansı 1978 yılında yapılan Alma Ata Konferansı'nın çok önemli sonuçlarından birisi "2000 Yılında Herkese Sağlık" başlığı altında toplanan bir kısım hedefler ve stratejilerdir.

Alma Ata Konferansı Birinci basamak sağlık hizmet sunumunun kendine özgü bilgi ve koşullar içerdiği ve bunun uzmanlaşmış hekimlerce verilmesi gerektiği vurgulanmış, tüm dünyada bu konuda çalışmalar başlatılmış ve ülkeler sağlık sistem ve politikalarını bu görüş doğrultusunda yeniden gözden geçirmişlerdir.

Alma Ata Konferansı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Aile Hekimleri Örgütü’nün (WONCA) imzasının olduğu Alma Ata Konferansı Sonuç Bildirgesinde, Aile Hekimliği bir uzmanlık dalı olarak tanınmış, her ülkede mezuniyet sonrası Aile Hekimliği uzmanlık eğitimi verilmesi kararlaştırılmıştır. 

Ontario-Kanada(1994) WHO ve WONCA tarafından düzenlenen konferansta Sağlık bakımını daha eşit, maliyet etkin ve gereksinimlere yanıt verir kılabilmek için kökten değişiklikler yapılması gereklidir. Her olanakta aile hekimi ilk başvuru hekimi olarak kullanılmalıdır. Her ülkede aile hekimlerinin bağımsız örgütleri kurulmalıdır. gibi önerilerde bulunularak, aile hekimliğinin amaçları, görev tanımı, işleyişi, kurumsallaşması ve aile hekimliği politikası konularında önemli kararlar alınmıştır.

Avrupa Konseyi Avrupa Birliği tarafından, Avrupa Topluluğu ve üye ülkelerinde birinci basamak hizmeti veren hekimlerin tıp eğitimlerinin ardından en az 2 yıl eğitim görmeleri gerektiğini bildiren karar alınmış ve bu uygulamaya başlanması için 1 Ocak 1995 tarihi hedef olarak belirlenmiştir.2001'de ise eğitim süresi 3 yıla çıkarılmıştır.

Aile Hekimliği Sistemini her ülke kendi ihtiyaçlarına göre oluşturup uygulamaya koymuştur.

Bazı ülkelerden örnekler:

Amerika Birleşik Devletleri Aile Hekimlerine yapılan başvuru sayısı Pediatri ve Dahiliye Uzmanlarına yapılan başvuruların toplamından yaklaşık %18 daha fazladır. Aile Hekimliği Uzmanlık Öğrenciliği Tıp Fakültesi sonrası 3 yıllık bir süreçtir. Tıp Fakültelerinin %80'inden fazlasında Aile Hekimliği Anabilim Dalı mevcuttur. Aile hekimliği uzmanlığı ülkedeki ikinci büyük uzmanlık dalıdır.Tıp Fakültesi'nden mezun olan öğrencilerin yaklaşık %12'si Aile Hekimliği Uzmanlık Öğrenciliği programına girmektedirler.

Sayılarla Karşılaştırma ABD 2000 60212 aile hekimi 300 milyon nüfus TR 2005 1500 aile hekimi 70 milyon nüfus

İngiltere 1 yıl intörnlük döneminden sonra 2 yıl hastanede 1 yıl aile hekiminin yanında çalışarak eğitim tamamlanmaktadır ve sınav zorunluluğu yoktur. 34000 civarındaki aile hekimlerinin çoğu 4-5 kişiden oluşan grup muayenehanelerinde hizmet vermektedir.

Almanya Aile hekimliği uzmanlık eğitimi 4 yıldır ve sonunda sınav vardır. Tıp fakültelerindeki aile hekimliği kürsüleri tıp öğrencilerine de ders vermektedir ve bu dersler zorunlu dersler kapsamında ele alınmaktadır. Aile hekimlerinin diğer dal uzmanlarına oranı %45-50 civarındadır.

Türkiye’de Aile Hekimliği Uzmanlığı Türkiye’de Aile Hekimliği Uzmanlığı, ayrı bir uzmanlık dalı olarak ilk kez 1983 yılında Tababet Uzmanlık Tüzüğü’nde yer almıştır. İlk Aile Hekimliği Anabilim Dalı 1984 yılında Gazi Üniversitesi bünyesinde kurulmuş, ancak aktif olarak çalışmaya başlayamamıştır.

  1985 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir’de Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde Aile Hekimliği uzmanlık eğitimine başlanmıştır

1993’te alınan YÖK kararı ile Tıp Fakültelerinde Aile Hekimliği Anabilim Dallarının kurulmasına karar verilmiş ve aynı yıl içinde Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde halen aktif olan ilk Aile Hekimliği Anabilim Dalı kurulmuştur 

Türkiye Aile Hekimliği Uzmanları Derneği (TAHUD) 1990 yılında Ankara’da kurulmuştur.

Türkiye’de aile hekimliği ile ilgili ilk ulusal kongre 1993 yılında İstanbul’da yapılmıştır.

2003’te Türkiye Dünya Aile Hekimleri Birliğine (WONCA) tam üye olmuştur.

5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanuna dayanarak 3 Ocak 2005 tarihli Bakan onayıyla Düzce ili Pilot il olarak belirlenmiştir.

2008 Avrupa Aile Hekimleri kongresi Türkiye’de yapıldı.

2010 yılının sonunda tüm illerimizde Aile Hekimliği uygulamasına geçilmiştir.

Ülkemizde 55 tıp fakültesinde Aile Hekimliği Anabilim Dalında lisans ve lisansüstü eğitimler sürmektedir.

Türkiye’de dergiler TAHUD’un bir yayın organı olan Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 1997’den bu yana yayınlanmaktadır. PRN Aile Hekimliği Dergisi Ocak 2006'dan itibaren aylık olarak yayınlanmaktadır. The Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC) yılda dört kez internet aracılığıyla 2007 yılından bu yana yayınlanmaktadır.

Kaynaklar www.tahud.org.tr Doç Dr Zekeriya Aktürk. Aile Hekimliğinin Tarihçesi Prof Dr Hüsnü Çağlar. Bir tıp disiplini olarak aile hekimliği www.ailehekimliği.gov.tr

Teşekkür ederim.