PARFÜMLERİN SINIFLANDIRILMASI VE UYGULANMASI DOÇ. DR. CELALETTİN R. ÇELEBİ Gazi Üniversitesi , Ankara

İnsan vücudunda , nesnelerde ve mekanlarda kullanıldığında hoş duygular uyandıran kokulu esansiyel yağlar ve aroma bileşiklerinin , fiksatif ve çözücülerle birlikte karışımlarına parfüm denir.

KOKULARI SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ I-KOKU ALMA RESEPTÖRLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA II-PAZARLAMA VE SATIŞLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA III-MARKA/SERİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA IV-KRONOLOJİK/GENEOLOJİK SINIFLANDIRMA V-KONSANTRASYONLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA VI- HAM MADDELERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA VII-AROMA FAMİLYALARINA GÖRE SINIFLANDIRMA VIII-NOTALARINA VE BUHARLAŞMA HIZLARINA GÖRE SNF. IX-FARMASÖTİK UYG .ŞEKİLLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA X-ÜRETİM TEKNİKLERİ/TEKNOLOJİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA XI-BİLEŞENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA XII-ÇOK BOYUTLU/PSİKOFİZYOLOJİK SINIFLANDIRMA(aromakolojik) XIII-SOSYOLOJİK SINIFLANDIRMA XIV-BURÇLARA GÖRE SINIFLANDIRMA

-I- KOKU ALMA RESEPTÖRLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Koku Alma Yerleşimi Köpeklerde X 40 Sell, C. Chem. Br. 1997, 33, 39.

Oluşum Mekanizması Sell, C. Chem. Br. 1997, 33, 39.

Kokuyu Bağlayan Proteinler [Odorant Binding Proteins (OBP)] Small (19 kDa) Monomer or Dimer Water-soluble Bind Reversibly (KD= nM – mM) Lipocalin Family Pelosi, P. Crit. Rev. in Biochem. and Mol. Biol. 1994, 29, 199.

Bovine OBP’nin Moleküler Yapısı Brownlow, S.; Sawyer, L. Nature Structural Biology 1996, 3, 902.

Bovine OBP’nin Taşıdığı Moleküller Pevsner, J.; Hou, V.; Snowman, A.; Synder, S. J. of Biol. Chem. 1990, 265, 6118.

OBP’nin Olası Rolü:Tampon Konsantrasyonu azaltmak Van den Berg, M. and Ziegelberger, G. J. Neurosci. 1991, 37, 79.

OBP’nin Olası Rolü:Taşıyıcı Kokuların reseptör hücrelerine taşınması. Pevsner, J. and Snyder, S. Chem. Senses 1990, 15, 217.

OBP’nin Olası Rolü:Kompleks Kokuları taşıyan OBP’lerin reseptör ile kompleks oluşturması. Pelosi, P. and Maida, R. Chem. Senses 1990, 15, 205.

Koku Reseptörlerinin Farklılıkları Buck, L.; Axel, R. Cell 1991, 65, 175.

G-Protein Coupled Receptors (GPCR) Buck, L.; Axel, R. Cell 1991, 65, 175.

Bir GPCR Modeli Tasarımı Grigorieff, N.; Ceska, T.; Downing, K.; Baldwin, J.; Henderson, R. J. Mol. Biol. 1996, 259, 393.

Koku Alma Sinyalinin İletim Yolu Buck, L.; Axel, R. Cell 1991, 65, 175.

RENK TEORİSİ KOKU TEORİSİ Temel Kokular 7 temel koku ; eter, kafur , nane, çiçek, keskin, küf ve leş. 25 ara koku , birçok GPCR Anosmia Temel Renkler 3 tip reseptör ; mavi ,kırmızı, sarı Sarı+Mavi = Yeşil Renk Körlüğü Amoore, J. Nature 1967, 214, 1095. Amoore, J. Nature 1967, 214, 1095.

İnsan ~ 1000 (reseptör/gen) 10000 koku 4 October 2004 The Nobel Assembly at Karolinska Institutet has today decided to award The Nobel Prize in Physiology or Medicine for 2004 jointly to Richard Axel and Linda B. Buck for their discoveries of "odorant receptors and the organization of the olfactory system Balık ~ 100 (reseptör/gen) Fare ~ 1000 (reseptör/gen) İnsan ~ 1000 (reseptör/gen) 10000 koku

-II- PAZARLAMA VE SATIŞLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA

B) Mass fragrances A) Premium fragrances Mass men's fragrances Premium men's fragrances Premium Women’s fragrances Premium unisex fragrances B) Mass fragrances Mass men's fragrances Mass women's fragrances Mass unisex fragrances

-III- MARKA/SERİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Acqua di Parma, Aftelier, Agatha, Ajmal Perfume Amouage, Annick Goutal, Artisan-Parfumeur, Alyss Ashley,Azzaro Paris, Balmain, Bijan, Black Phoenix Alchemy Lab, Bulgari, Cacharel, Chance by Chanel, Chanel, Carolina Herrera, Clive, Cloud, Ninehi, Creed, Elizabeth W, Essenza di Zegna,  Fable, Fragonard, Galimard, Gendarme, Givenchy, Guerlain, Hugo Boss Fragrances, Isis Fragrance, Jacomo, Jomalone, Joop, Laila, Lenth Eric, Les Nereides, M7, Mavive, Molinard, Paco Rabanne, Perfumes of Love,  Penhaligons, Stetson Cologne, Thierry Mugler, Tursiops, 

-IV- KRONOLOJİK/ GENEOLOJİK SINIFLANDIRMA

Year Name Company Perfumer 1996 Acqua di Gió Pour Homme Giorgio Armani Alberto Morillas 1997 Envy Gucci Maurice Roucel 1999 J’Adore Christian Dior Calice Becker 2001 Coco Mademoiselle Chanel Jacques Polge Nu Yves Saint-Laurent Jacques Cavallier 2003 100% Love Shaping Room Sophia Grojsman 2005 Chinatown Bond No. 9 Aurelien Guichard 2006 Rose 31 Le Labo Daphne Bugey Lily & Spice Penhaligon's

-V- KONSANTRASYONLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA

Parfum % 15-30 Eau de Parfum % 7-15 Eau de Toilette % 5-10 Eau de Cologne % 2-5 Solid Parfume % 5-10 Fragrant Powder % 1-2 Perfumed Soap % 1,5-4

-VI- HAM MADDELERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Plant Sources / Bitkisel Kökenliler Barks, Flowers and blossoms, Fruits Leaves and twigs, Resins, Roots, rhizomes, bulbs Seeds Woods B) Animal Sources / Hayvansal Kökenliler Ambergris, Castoreum, Civet, Honeycomb Musk, Rom terpenes C) Synthetic Sources / Sentetik Kökenliler Petroleum Distillates, Pine Resins, Organic Feedstock Calone, Linalool, Coumarin D) Other Natural Sources / Diğer Doğal Kökenliler Lichens, Protists

-VII- AROMA FAMİLYALARINA GÖRE SINIFLANDIRMA

MAJÖR KOKU GRUPLARI MEYVE / CITRUS (tazelik) YEŞİL / ÇİMEN (yaprak,doğal,otumsu) TEK ÇİÇEK (saflık) ÇİÇEK DEMETİ (Zariflik) ALDEHİT (romantik) ŞİPRE (kadınsı) ORYANTAL (Seksi) ÇİÇEĞİMSİ çiçek+oryantal (Sıcak)

MEYVE / CITRUS Taze ve hafif kokulardır. Temel notaları bergamot, limon, portakal, mandalina, greyfurt, portakal çiçeğidir. Bunlara genellikle çiçek ve şipre notaları eşlik eder.  

ŞİPRE Kuvvetli esansların karışımından oluşurlar, kalıcı ve zengin içeriklidirler. Olgun bayanların tercih ettiği kokulardır. Bergamot,misk,yasemin,gül, ağacımsı kokularıdır.

YEŞİL / ÇİMEN (DOĞAL) Çimen ve yeşil yaprak kokuları tazelik ve dinçlik hissi verir.

TEK ÇİÇEK Gül, yasemin, leylak, müge, gardenya kokularıdır. Sadelik ve tazelik aşılar.

ÇİÇEK DEMETİ Karışık çiçek kokularından oluşur. Kadınsı yumuşaklık ve elegant hissi verir.

ORYANTAL / BAHARATIMSI Sıcak ve şehvet uyandırıcı esansların karışımıdır. Temel notaları misk, vanilya, amber, güçlü ağaç kokularıdır. Bunlara genellikle egzotik çiçek ve baharat notaları eşlik eder.  

ALDEHİT Zarif ve hissedilir bir yumuşaklıkla romantik bir his arasında hoş bir duygu verir. Çiçek kokularının aldehitle birleşmesinden oluşur.

ÇİÇEĞİMSİ / FLORENTAL Çiçek kokuları ile beraber oryantal kokunun etkisini arttırır.

-VIII- NOTALARINA VE BUHARLAŞMA HIZLARINA GÖRE

Bir parfümün kokusunu yayma aşamalarına nota denir Bir parfümün kokusunu yayma aşamalarına nota denir.Parfümler üst nota orta notalar ve alt notalar olarak 3 aşamada kokularını yayar. ÜST NOTA:Tepe veya baş notası da denir.Parfümü sıktığınızda aldığınız ilk kokudur.En uçucu esanslardan oluşur.Baş notanın kokusu 2 dakika içinde kaybolur. Meyve ve zencefil kokuları tipik üst notaları oluştururlar. ORTA NOTA:Kalp notası da denir.Parfümün ”tema”sını belirleyen kısımdır.Kokunun cilde yerleşmesiyle belirginleşir.Orta notanın kalıcılığı genellikle 2-60 dakika kadardır. Lavanta ve gül orta notanın tipik örnekleridir. ALT NOTA:Dip notada denir.Parfümün gerçek kişiliğini,kalıcılığını ve başarısını belirleyen kısımdır.Kalıcılığı kullandığımız parfümün konsantrasyonuna göre değişir(24 saate kadar). Genellkile buharlaşması yavaş olan büyük ve ağır moleküllerdir.

-IX- FARMASÖTİK UYGULAMA ŞEKİLLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Anti-perspirant deodorant sticks Soaps Candles Perfume Solutions Showers gels Shampoos Deodorants Anti-perspirant deodorant sticks Soaps Candles Potpourris and air fresheners

-X- ÜRETİM TEKNİKLERİ/ TEKNOLOJİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

1.Maceration/Solvent extraction *Supercritical fluid extraction *Ethanol Extraction 2.Distillation *Steam distillation *Dry/destructive distillation 3.Expression 4.Enfleurage

-XI- BİLEŞENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

KOKU EKSTRELERİ DİĞER BİLEŞENLER Absolute Diğer kokular Concrete Essential Oil Pomade Tincture Diğer kokular Modifiers (değiştiriciler) Blenders Fixatifler Koloranlar Çözücüler (etil alkol) Denatüranlar

-XII- ÇOK BOYUTLU/ PSİKOFİZYOLOJİK SINIFLANDIRMA (aromakolojik)

-XIII- SOSYOLOJİK SINIFLANDIRMA

“Parfüm Kullanan Öğrencileri Kullanmayanlardan Ayıran Bazı Demografik ve Kişilik Özellikleri” Prof. Dr. Mehmet NAKİP I. Ulusal Pazarlama Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Türkiye Pazarlama Derneği, 27 – 29 Ekim 1995 Silivri, İstanbul.

XIII-BURÇLARA GÖRE SINIFLANDIRMA

PARFÜM NASIL KORUNMALI? Eğer her gün aynı parfümü kullanıyorsanız,onu saklamak pek zor değildir.Tek dikkat etmeniz gereken nokta, kullandıktan sonra ağzını sıkıca kapamanız ve herhangi bir sıcak kaynağının yanına koymamanız. Birkaç parfümü birden kullanıyorsanız, küçük şişeleri tercih edin. Parfümünüzü kuru ve temiz havalı bir yerde muhafaza edin.Sıcak ve güneş Parfümün bozulmasına neden olur. Parfümünüzü uzun süre saklamak istiyorsanız, buzdolabında koruyun.Soğuk taze kalmasına yardımcı olacaktır.

PARFÜM NASIL KULLANILMALI? Parfüm kullanmanın ilk şartı, cildin tüm kokulardan arınmış yani temiz olmalıdır. Parfümün daha kalıcı olmasını istiyorsanız duş veya banyo sonrasında sürün.Gözeneklerin açık olması cildin kokuyu daha iyi emip tutmasını sağlar.Banyo sırasında parfümünüzün yan Ürünleriyle birlikte kullanmak daha kalıcı olmasını sağlayacaktır. Cilt tipi de parfümün kalıcılığıyla yakından ilgilidir.Yağlı ciltlerde parfümler daha kalıcıdır.Cildiniz kuru ise daha fazla parfüm sürmeniz gerekir. Cildinizin asit oranı da parfümün kalıcılığını etkiler. -Asitli ciltlerde(yağlı ve karma) ağaçsı ve baharatlı kokular daha kalıcıdır. -Asit oranı az ciltler (hassas ve kuru) ise çiçeksi kokuları daha iyi tutar. Sıcak günlerde daha hafif parfümler kullanın.Parfümün kokusu sıcak ve nemde daha kuvvetlenir.O halde, daha baskın ve egzotik olanları sonbahar ve kışın ,hafif olanları ise yaz aylarında kullanın.

Gündüz: Sabahın erken saatinde otobüste,metroda veya iş yerinde insanları rahatsız etmemek gerekir Metro,otobüs gibi toplu taşım araçlarında, parfüm kokusu, hoş olmayan sonuçlar doğurabilir.:(Migreni tahrik edebilir,mide bulantısı,baş dönmesine neden olabilir) Sabah eau de cologne,eau de toilette ya da deodorant,krem gibi bir yan ürün kullanılmalıdır. Koku içeriğinde meyve tercih edilmelidir. Öğleden sonra : Çiçek veya meyve ailesine ait iyi yayılan ama ağır olmayan kokular olmalıdır.İki ayrı parfüm kullanıyorsanız öğleden sonra daha vurgulu olanını tercih edin.Aynı parfümü kullanıyorsanız sabah eau de toilette, öğleden sonra eau de parfüm kullanmalısınız. Gece: Parfüm özünü kullanacağınız tek zamandır.Parfüm özleri saatler boyunca vücutta kalır,adeta ikinci deriniz olur.Koku aileleri içinde gece kullanımına en uygun olanlar, gizemli,ipekli ve ağır kumaşlara uyumlu olan şipre ve oryantal koku ailesine ait parfümlerdir.

PARFÜM NERELERE SÜRÜLMELİ VÜCUT Parfümler kokularını yaymak için sıcaklık ,hareket gibi faktörlere ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle parfüm sürmek açısından vücudun bazı bölgeleri ayrıcalıklıdır. Sıcak ve nemli noktalar. Koltuk altları ,göğüs araları ,ense ,kulak arkaları ve göbek. Kanın fazla pompalandığı noktalar. Bilek içleri ,şakaklar ve boyun .Hareketli noktalar. Dirsekler ve diz içleri . SAÇ Saçınızı parfümlemek istiyorsanız, öncelikle temiz olmalarına dikkat edin. Kokuların birbirine karışmaması için şampuanınızı kokusuz olanlar arsından seçin. Saçlarınız kısa ise saç diplerine ,uzun ise uçlarına sıkmanız yeterli olacaktır. (saçlarınızı fırçalamadan önce fırçanıza biraz parfüm sıkın)

Giysiler parfümlenebilir ama gelişigüzel değil: Parfümler pamuklu ,yünlü gibi doğal lifle dokunmuş kumaşlarda çok kalıcıdır ve rahat yayılır. Sentetik liflerde yayılımı ve kalıcılığı azdır. Parfümün en kalıcı olduğu dokular ise kürkler ve müslin kumaştan yapılmış eşarplardır. Giysiler parfümlenebilir ama gelişigüzel değil: Parfümünüzü ceket ve mantoların astarlarına ,etek ve elbiselerin etek baskılarına sıkın. Asla giysilerinize farklı parfümler sıkmayın. Üst üste sıkılan parfümlerin molekülleri iyi bir karışım oluşturmaz ve kötü bir etki uyandırır. İpekli giysilerinize parfüm sıkmayın ,kalıcı lekeler bırakabilir. Eğer parfümünüzü sık sık değiştiriyorsanız, sadece vücudunuzu parfümlemekle yetinin. Koku zaten giysilerinize de sinecektir. Mücevher ve özellikle incileriniz yakınında parfüm kullanmayın. Parfümdeki alkol mücevherlerin parlaklığını yok eder ve incileri sarartabilir. Giysi dolabınızı parfümlemeyi unutmayın (iç çamaşırınızın bulunduğu dolap veya çekmeceye parfümünüzle nemlendirdiğiniz yünlü bir kumaş parçası koyun )

PARFÜM SEÇERKEN Kullanacağınız zamana ve mekana elverişli parfüm alın.Örneğin ; Ofiste,çok kuvvetli olmamalı,hafif çiçek,meyve ve sabunsu kokular olmalıdır. Sporda,taze,canlandırıcı kokular olmalı(Yeşil limon,temizliği ve ferahlığı simgeler,vanilya ve lavanta gibi kokulara kıyasla ten üzerinde daha hızlı yayılır,serinlik hissi bırakır.) Gece,en ağır kokular seçilebilir.Ancak etrafımızdaki insanları da rahatsız etmemeye özen göstermeliyiz.En uygun kokular baharatlı,odunumsu,oryantal kokular gece kullanımına en uygun koku gruplarıdır. Aynı anda en fazla 3 koku deneyin.Daha fazla denerseniz burnunuz farklı algılama kapasitesini kaybedecektir.Bu yüzden sonradan beğenmeyeceğiniz bir kokuyu alabilirsiniz.

Parfüm hakkında şişeden koklayarak karar vermeyin Parfüm hakkında şişeden koklayarak karar vermeyin.Parfümün kokusu vücut kimyanızla temas edince ortaya çıkar.Bileğinizin içine küçük bir miktar sürün ve bir süre bekledikten sonra koklayın. Parfüm satın almadan önce kokunun oturması için en az 10 dakika bekleyin.Bu sürede alkol buharlaşacak,parfümün vücudunuzun kimyasıyla uyumlu tamamlanacak ve gerçek kokusu ve etkisi ortaya çıkacaktır. Başkasında beğendiğiniz bir parfümü vücudunuzda denemeden almayın. Koku duyunuz günün ilerleyen saatlerinde keskinleşir.Parfüm almak için akşamüstü tercih edilmelidir. Seçim yaparken kendi vücut kokunuzu tamamlayan kokuları tercih ediniz. Parfüm denemeye gitmeden önce yediklerinize biraz dikkat edilmesi gerekiyor,Çünkü baharatlı,acı ve yağlı yiyecekler tenin kimyasını biraz değiştiriyor;bu da parfümün kokusuna yansıyarak sizi yanıltabilir. Yıl boyu tek kokuya bağımlı kalmayın;ısı farkları kokuların yoğunluğunu etkileyebilir.