Dokuzuncu Kalkınma Planı ve Teknoloji Politikalarına Eleştirel Bir Bakış Meltem KURTOĞLU S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara

Çalışmanın Amacı Dokuzuncu kalkınma planında yer alan teknoloji politikalarına yönelik olarak, Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması ve e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Etkinleştirilmesi başlıkları altında yer alan hedefler ve uygulanabilirliği eleştirel bir bakış açısı ile incelenerek tartışılmasıdır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bilim ve Teknoloji Politikaları ve Kalkınma Türkiye’de bilim ve teknoloji konusunda politikaların belirlenmesi ve bu politikaların belirli bir plan çerçevesinde izlenmesi anlayışı planlı kalkınma dönemine geçişle birlikte işlevsellik kazanmıştır. İlk kez 1960lı yıllarda hazırlanmaya başlanan Kalkınma Planları ülkenin tamamı veya belirli bölgeleri için belirlenmiş olan kalkınma hedefleri doğrultusunda iktisadi, sosyal, bilimsel ve teknolojik hedeflere ulaşmak amacıyla yol gösterici olan planlardır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planı Şu anda, 2007-2013 yılları arasını kapsayan ve yeniliği benimsemiş ve bilgi toplumuna dönüşmüş bir Türkiye’nin hedeflendiği Dokuzuncu Kalkınma Planı yürürlüktedir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planı (2) Küreselleşmenin her alanda etkili olduğu, bireyler, kurumlar ve uluslar için fırsat ve risklerin arttığı bir dönemde Türkiye için kalkınmanın temelini oluşturan bir strateji dokümanı olarak adlandırılmaktadır... XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planı (3) 6 Kamu, özel kesim, üniversite ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin katılımı ile oluşturulan Özel İhtisas Komisyonları, bu planın hazırlıklarında son derece önemli bir işleve sahiptirler. Dokuzuncu Kalkınma planı oluşturulan diğer kalkınma planlarının aksine 5 yılı kapsayan değil 7 yılı kapsayan bir plan olarak hazırlanmıştır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planının Vizyonu “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonunu temel alarak hazırlanmıştır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planındaki Temel İlkeler 8 Ekonomik, sosyal ve kültürel alanlara bütüncül yaklaşımın olması, Toplumsal diyalog ve katılımcılığın güçlendirilmesi, İnsan odaklı gelişme ve yönetimin baz alınması, Rekabetçi bir piyasa, etkin bir kamu yönetimi ve demokratik bir sivil toplumun gelişme sürecinde birbirini tamamlayıcı kurumlar olması XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Dokuzuncu Kalkınma Planındaki Temel İlkeler (2) 9 Kamusal hizmet sunumunda şeffaflık, hesap verilebilirlik, katılımcılık, verimlilik ve vatandaş memnuniyetinin ön plana alınması, Uygulamanın vatandaşa en yakın birimlerce yapılması, Toplumsal yapımızın ve bütünlüğümüzün ortak miras ve paylaşılan değerler çerçevesinde güçlendirilmesi XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

10 XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Çalışma Kapsamında İncelenecek Başlıklar 11 Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması e-Devlet uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Etkinleştirilmesi XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi 12 Ülkemizde Ar-Ge altyapısı büyük oranda üniversiteler ve kamu araştırma kurumlarında bulunmaktadır ve araştırma faaliyetlerinin çoğunluğu bu kurumlarda gerçekleştirilmektedir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi (2) Ar-Ge faaliyetlerinin sonuçlarının uygulamaya geçirilememesinin ya da yapılan araştırmaların genellikle sanayinin ihtiyaç ve talebinden uzak olmasının nedenleri; Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştiren, bu faaliyetlere destek sağlayan ve bu faaliyetlerin sonucunda ortaya çıkan bilgi ve teknolojiyi kullanan kurumlar arasında güçlü bir bağ kurulamamış olmasıdır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması Elektronik haberleşme Sayısal yayıncılık e-Dönüşüm Türkiye Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı yaygınlaşmış, vatandaş ve işletmelerin teknoloji konusunda farkındalığı ve hizmet taleplerinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Etkinleştirilmesi Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen e-Devlet çalışmaları, 2003 yılında başlatılan e-Dönüşüm Türkiye Projesi ile tek çatı altında toplanmış ve bütünlük içerisinde yürütülmeye başlanmıştır. elektronik ortamda etkin bilgi paylaşımının sağlanması hukuki altyapının oluşturulmasına özel önem verilmiş, e-imza ve bilgi edinme hakkına ilişkin hususları düzenleyen yasalar hayata geçirilmiştir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Hedefler 16 Bilim ve teknoloji politikasının temel amacı özel sektörün yenilik yaratma yeteneğinin artırılmasıdır. özel sektörün belirlenen öncelikli alanlarda araştırma enstitüleri ve/veya merkezleri kurması teşvik edilecektir. özel sektör başta olmak üzere, toplumun her kesiminde bilim, teknoloji ve yenilik kültürünün ve farkındalığının artırılması için bilinçlendirme çalışmalarının artırılması ve özel sektörde araştırmacı istihdamı teşvik edilecektir XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Hedefler (2) 17 Kurumlar arası işbirliği artırılacak ve desteklenecektir. Bilimsel yayın dışındaki patent ve benzeri sonuçlarının da akademik yükselmede dikkate alınması sağlanacaktır. Üniversite-sanayi işbirliği geliştirilecektir. Üniversitelerdeki Ar-Ge insan gücü ve altyapısının özel sektör tarafından kullanılması desteklenecektir. Üniversiteler ile özel sektörü bir araya getiren Teknoloji Geliştirme Bölgeleri kurulacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Hedefler (3) Geleceğe yönelik olarak nanoteknoloji, biyoteknoloji, yeni nesil nükleer teknolojiler ile hidrojen ve yakıt pili teknolojileri; sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar; yerli kaynakların katma değere dönüştürülmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri; aşı ve anti-serum başta olmak üzere yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik sağlık araştırmaları; bilgi ve iletişim teknolojileri ile savunma ve uzay teknolojileri öncelikli alanlar olarak desteklenecektir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Hedefler (4) 19 Ar-Ge faaliyetleri sonucunda oluşan bilginin sanayiye ve üretime aktarılmasında görev yapacak Teknoloji Transfer Merkezleri kurulacaktır. Ayrıca teknoloji seçimi, transferi, yönetimi gibi konularda danışmanlık yapmak üzere bazı kuruluşlar özel sektör ve sivil toplum kuruluşları desteklenecektir. Kamusal alanlar, Ar-Ge çalışmaları ve yerli teknoloji geliştirilmesini destekleyen bir yapıya kavuşturulacaktır. Diğer ülkeler ile bilgi ve teknoloji transferi amaçlı işbirliği faaliyetleri yürütülecektir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılmasına Yönelik Hedefler 20 Bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısı geliştirilecektir. Elektronik haberleşme sektöründe rekabet artırılacak Bilgiye etkin, hızlı, güvenli ve uygun maliyetlerle yaygın erişim sağlanacak Yüksek vergi yükü, bilgi toplumuna dönüşüm sürecini hızlandırmak üzere makul seviyelere çekilecektir. Genişbant iletişim altyapıları yaygınlaştırılacaktır. İşletmelerin, vatandaşların ve kurumların bilgi ve iletişim teknolojilerini yaygın kullanımı sağlanacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılmasına Yönelik Hedefler (2) 21 Pazar potansiyeli yüksek yeni teknolojiler yakından takip edilerek bu teknolojilerin ülkemizde kullanımı konusunda proaktif bir yaklaşım benimsenecek Numara taşınabilirliğine ilişkin düzenlemeler tamamlanacak Düzenleme ve yetkilendirmeler güncel ekonomik ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda gözden geçirilerek uyumlu hale getirilecek Ülkemizin uydu teknolojilerini üretme yetkinlikleri geliştirilecek, bu teknolojileri araştırmak üzere bir merkez kurulacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılmasına Yönelik Hedefler (3) 22 Kamunun genişbant iletişim ihtiyaçları toplulaştırılarak temin edilecek, bu yolla hizmetin kamuya maliyetinin azaltılması ve genişbant iletişim altyapılarının geliştirilmesi sağlanacaktır. Kamunun alıcı rolü, bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısının geliştirilmesini destekleyecek bir politika aracı olarak kullanılacaktır. Kamu yayın hizmeti, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler de dikkate alınarak geliştirilecek, toplumun farklı kesimlerinin ihtiyaçlarına cevap verecek ve seçme hakkı tanıyacak bir içeriğe kavuşturulacaktır. Nitelikli insan gücü yetiştirilecek ve Eğitim programlarıyla teknoloji üretimine ve Ar-Ge’ye yatkın işgücü yetiştirilmesi sağlanacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Gerçekleştirilmesine Yönelik Hedefler 23 Kamu hizmetleri; iş süreçleri, vatandaş ve iş dünyasının ihtiyaçları doğrultusunda yeniden tasarlanarak ve bilgi ve iletişim teknolojilerinden en üst düzeyde faydalanılarak, etkin, şeffaf, sürekli, güvenilir, tek kapıdan ve farklı platformlardan bütünleşik şekilde sunulacaktır. e-Devlet, kamunun yeniden yapılandırılmasında etkin bir araç olarak kullanılacak, yerel yönetimler de dahil olmak üzere, esnek, kaliteli, etkili, hızlı ve birlikte çalışabilir nitelikte hizmet sunabilen, iyi yönetişim ilkelerinin benimsendiği kamu yönetimi yapısının oluşmasına destek olunacaktır. Gerçek ve tüzel kişilere ait temel bilgilerin ortak veri tabanlarından, belirli yetki ve sorumluluk ilkeleri çerçevesinde, ilgili kamu kuruluşları arasında elektronik ortamda etkin paylaşımı sağlanacaktır. Kamu hizmet sunumunda temel bilgi altyapılarının oluşturulması sağlanacak; bu kapsamda gerçek kişilerde olduğu gibi tüzel kişiler için de tek numaraya dayalı bilgi sistemi ile adres ve gayrimenkul bilgi sistemleri geliştirilecektir. e-Devlet hizmetlerinin gerektirdiği kurumlar arası bilgi paylaşımında, kişisel bilgilerin mahremiyeti ilkesinin gözetilmesi esas olacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Gerçekleştirilmesine Yönelik Hedefler (2) Kullanımı yoğun ve getirisi yüksek hizmetlere ilişkin e-devlet yatırımlarına öncelik verilecektir. Kamu bilgi teknolojileri yatırımlarında belirlenen ortak standartlar ve bu teknolojilerin bilgi paylaşımında sağladığı olanaklarla gerçekleştirilecek ortak hizmet sunumuyla kamu kaynaklarının etkin kullanımı sağlanacaktır. Kimlik belirleme, elektronik ödeme ve benzeri ortak işlemler tek kapıdan yürütülerek, hizmetlere erişim kolaylaşacak ve iş süreçleri hızlanacaktır. Bilgi güvenliğinin sağlanmasına yönelik yasal düzenlemeler yapılacak, güvenli kamu ağı oluşturulacak ve olağanüstü durum merkezi kurulacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Gerçekleştirilmesine Yönelik Hedefler (2) Kamuda e-imza kullanımı yaygınlaştırılacaktır. Yerel yönetimlerce elektronik ortamda sunulan hizmetler geliştirilecek, bunlara ilişkin standartlar oluşturulacak ve veri paylaşımı sağlanacaktır. Bu hizmetlerin sunumunda sinerji fırsatları ortaya çıkarılacak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı imkanlardan faydalanılarak halkın yönetime etkin katılımı için ortam sağlanacaktır. AB’nin elektronik kamu hizmetleri sunumunun geliştirilmesine ilişkin program ve girişimleri yakından izlenecek, belirlenen hedeflere uyum için gerekli önlemler alınacaktır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma (Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Sonuçlar) Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik hedeflerdeki vurgular: özel sektörün geliştirilmesi, ve teknoloji politikasın temel amacının özel sektörün yenilik yaratma yeteneğinin artırılması yönünde belirlenmesi, Üniversite-sanayi ve üniversite-özel sektör ilişkisinin düzenlenmesi. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma (Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Gelişmesine Yönelik Sonuçlar) (2) 27 TÜİK tarafından yapılan Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması ile Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yenilik Anketi sonuçlarından görüldüğü üzere 2008 yılı itibariyle Ar-Ge harcamaları içerisinde özel sektörün payı giderek artmaktadır. Hedefe ulaşıldı mı??? XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması ile Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yenilik Anketi (TÜİK, 2008) XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma (Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılmasına Yönelik Sonuçlar) 29 Bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplumda ve kamu kurum ve kuruluşlarında kullanımının yaygınlaştırılması ön plana çıkmaktadır. TÜİK tarafından 2009 yılında yapılan araştırmada, bilgisayar ve internet kullanım oranında yıllara göre artış olduğu görülmektedir. Hedefe ulaşıldı mı?? Peki ya sayısal uçurum??? XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Kaynak:TÜİK, 2009 Hane Halkı BT Kullanım Araştırması Sonuçları 30 Kaynak:TÜİK, 2009 Hane Halkı BT Kullanım Araştırması Sonuçları XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma (e-Devlet Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Gerçekleştirilmesine Yönelik Sonuçlar) 31 Hedefler incelendiğinde e-devlet uygulamalarında hedeflenen noktaya henüz ulaşılmasa da toplumun bu konudaki farkındalığı gün geçtikçe artmış olsa da, e-Devlet uygulamaları kullanımında birtakım engellerin olduğu gözlenmektedir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Bireylerin e-Devlet Hizmetlerini Kullanımının Önündeki Engeller Kaynak: DPT (2009). Bilgi toplumu istatistikleri. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma… Kalkınma planları, toplumun refah içerisinde yaşaması için geleceğe yön veren çerçeve planlar olarak hazırlanmış planlardır. Ancak, planlar kamu sektörü için emredici ve özel sektör için yol gösterici olma niteliğindedir. Bu bağlamda, plan hazırlanırken özel sektör ve kamu sektörü arasındaki ilişkiyi güçlendirici nitelikte olmasına daha fazla özen gösterilebilir. Asıl iş, öncelikle planı uygulamaya geçirecek olan kurumlara, kuruluşlara ve bireylere düşmektedir. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Sonuçlar ve Tartışma Toplumdaki bireyler için görünen koşulların eşit olması, görünmeyen koşulların da eşit olması anlamına gelmemektedir. Teknolojik donanıma ulaşım açısından eşitlik varmış gibi görünmesi bireylerin eşit olduğu anlamına gelmemektedir. Bireylerin beklenti, istek ve ihtiyaçları farklı olacaktır ve aynı ortamdan aynı düzeyde faydalanamayacaklardır. Bu bağlamda bütün bireylere ulaşılmaya çalışılarak “sayısal uçurum” engelinin önüne geçilmeye çalışılmalıdır. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya

Teşekkürler!  Kurtoğlu, M. ve Seferoğlu, S. S. (2011). Dokuzuncu kalkınma planı ve teknoloji politikalarına eleştirel bir bakış. XIII. Akademik Bilişim Konferansı (AB11), 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya. Kurtoğlu, M., & Seferoğlu, S. S. (2011). A critical view on technology policies and ninth development plan (in Turkish). XIII. Academic Informatics Conference (AB11), February 2-4 2011, Inonu University, Malatya. XIII.Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya