UZUN DEVRELİ GELİŞME PLANI VE HAZIRLAMA SÜRECİ DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Milli Parklar Dairesi Başkanlığı Gelişme Planları Şube Müdürlüğü Cihad ÖZTÜRK Orman Mühendisi

Korunan Alanların Planlanması Ülkemizin doğal, kültürel ve rekreasyonel kaynak değerlerine sahip köşelerini barındıran milli park ve diğer koruma alanlarının, koruma-kullanma dengesi içerisinde gelecek kuşaklara milli bir miras olarak bırakılabilmesi ve bu sahalara olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayış içinde karşılanabilmesi amacıyla, koruma altına alınan alanların uzun devreli gelişme planlarının yapılması büyük önem arz etmektedir.

Uzun Devreli Gelişme Planı Nedir? Korunan alanın sahip olduğu kaynak değerlerinin korunması, geliştirilmesi ve uzun dönemde devamlılığının sağlanması için teknik, idari, sosyal ve ekonomik seçeneklerin belirlendiği, birbiri ile zaman ve yer ölçeğinde ilişkilendirildiği bütüncül, ekosistem yaklaşımlı bir plandır.

2873 Sayılı Milli Park Kanunu Madde 4: Planlama Bu kanun hükümlerine göre Milli Park olarak belirlenen yerlerin özellik ve nitelikleri göz önünde tutularak, koruma ve kullanma amaçlarını gerçekleştirmek üzere, kuruluş, geliştirme ve işletilmelerini kapsayan gelişme planı; ilgili Bakanlıkların olumlu görüşleri ve gerektiğinde fiili katkılarıyla Çevre ve Orman Bakanlığınca hazırlanır ve yürürlüğe konur. “…Tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanı olarak belirlenen yerler için gerekli planlar, Kültür ve Turizm Bakanlığının görüşü alınarak Çevre ve Orman Bakanlığınca hazırlanır ve yürürlüğe konur” denilmektedir. Uzun Devreli Gelişme Planı ; 2873 Mili Park Kanununa dayalı olarak çıkarılan Milli Parklar Yönetmeliği’nin 11. maddesinde yer almakta ve Milli Parklar için UDGP yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

UDGP Özellikleri Fiziki bir plandır, raporu ile bütünlük taşır, Planlama mevzuatı içinde yer almaktadır, Multidisipliner çalışmayı içerir, (Alanın kaynak değerlerine ilişkin çalışmalar farklı meslek disiplinine sahip ilgili uzmanların katkılarıyla gerçekleştirilir.)

UZUN DEVRELİ GELİSME PLANLARINDA ALANIN ÖZELLİKLERİ DİKKATE ALINARAK GÖREV ALMASI MUHTEMEL MESLEK DİSİPLİNLERİ İLGİLİ MESLEK GRUBU ALT DALLARI Şehir Plancısı Orman Mühendisi Jeoloji Mühendisi Sedimentolog, Jeomorfolog, Volkanolog, Petrografi Uzmanı, Speleolog, Yapısal Jeoloji Uzmanı Çevre Mühendisi Hidrojeoloji Mühendisi Gözenekli Ortam ve Karst Harita Mühendisi Ziraat Mühendisi Toprak, Tarım Ekonomisi, Bahçebitkileri, Tarla Bitkileri, Zootekni, Kültürteknik vd. Su Ürünleri Mühendisi Biyolog Ekolog, Zoolog, Limnolog, Herpetolog, Ornitolog, Omurgalı Uzmanı, Hidrobiyolog, Botanik Uzmanı, Mimar Peyzaj Mimari Sosyal Bilimler Arkeolog, Tarih, Sanat Tarihi, Coğrafya, Sosyolog

UDGP Özellikleri Plan kararları süreklilik ve esneklik taşır, (Belli zaman diliminde yapılan çalışma sonuçlarına dayanılarak hazırlanmakta ve kesin hükümler içermektedir. Değişen özelliklerin tespit edilmesine, uygulama projeleri ve programların sonuçlarına bağlı olarak revize edilebilir.) Uygulama İzleme Planın hazırlanması Gözden geçirme

UDGP Özellikleri Geri beslemeli sürece sahiptir, (Her yeni aşamada önceki aşamalara geri dönüp değerlendirmeler yapılarak sonuçlandırılır.) Uygulama proje ve programlarını tarif eder, (Uygulamayı yönlendiren ve kısıtlayan ana ilkelerini belirler). Yönetim organizasyonunu önerir, (Alanın etkin bir şekilde yönetilmesi için sorumluluk sahibi idari yapı öngörür.) Veri tabanı oluşturur. (Karşılaştırılabilir ve değerlendirilebilir standart veri tabanı oluşmasını sağlar.)

PLANLAMA ÖNCESİ SÜREÇ

PLANLAMA YÖNTEMİ Uzun Devreli Gelişme Planı : Analitik Etüt Sentez olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

I.AŞAMA: ANALİTİK ETÜD AŞAMASI: Doğa koruma alanlarında yapılan planlama çalışmalarının sağlıklı ve uygulanabilir olması için, doğal ve kültürel kaynak değerlerinin saptanmasının yanısıra bölge halkının sosyo-ekonomik ve demografik özelliklerinin belirlenerek, alandan yararlanma biçimi ve beklentilerinin ortaya konulması gerekmektedir. Bu aşamada arazi ve literatür çalışmalarından elde edilen veriler toplanarak mevcut durum ortaya konulmakta ve halihazır haritalara aktarılarak bilgi paftaları oluşturulmaktadır.

I.AŞAMA ANALİTİK ETÜT (VERİ TOPLAMA) Doğal yapıya ilişkin olarak alanın topografyası, jeolojik ve hidrojeolojik yapısı, iklim verileri, toprak yapısı ve arazi kullanım kabiliyeti vb özellikleri araştırılır.

Crocus baytopiorum Çiğdem Fritillaria pinardi Ters Lale Primula vulgaris Çuha Çiçeği Alanın florası, vejetasyonu, ekosistem özellikleri, habitat sınıflandırması, endemik ve nesli tehdit/tehlike altındaki türleri belirlenir.

Ursus arctos Boz Ayı Athene noctua Kukumav Varanus griseus Dev kertenkele Amfibiler, balıklar, sürüngenler, kuşlar, memeliler ve omurgasızlar olmak üzere tüm fauna unsurları ve ekolojik açıdan hassas ve önemli alanların tespitine yer verilir.

Alan içinde bulunan arkeolojik kalıntılar, alanın bulunduğu bölgenin tarihsel gelişimi ve önemi açıklanır.

Plan alanı sınırları içerisinde ve alan ile etkileşim halinde olan yerleşim yerlerinde yaşayan insanların; aile yapısı, eğitimi, okuryazarlık oranı, folklorik yapısı vb. özellikleri, demografik özellikleri, geçim kaynakları,

Plan alanı ve yakın çevresindeki su, hava ve topraktaki her türlü kirlilik durumu sebepleri ve alana etkileri, Plan alanı sınırları içerisindeki mevcut teknik altyapı durumu,

ANALİTİK ETÜT Ülke ve Bölgesindeki Yeri Doğal Yapı Coğrafi Konum Ulaşım Doğal Yapı Jeoloji Jeomorfoloji İklim Hidroloji Toprak Ekolojik Yapı Ekosistem Vejetasyon Habitat Biyolojik Yapı Flora Fauna Tarihi ve Kültürel Yapı Arkeolojik Özellikler Tarihi Özellikler Sosyo-kültürel Özellikler Sosyo-Ekonomik Yapı Tarım Hayvancılık Ormancılık Turizm ve rekreasyon İdari ve Yasal Durum Mülkiyet Arazi kulanımı İdari Yapı Yasal durum Bölgeye yönelik projeler Teknik ve Sosyal Altyapı Sosyal Altyapı Teknik Altyapı Yollar İçme ve kullanma suyu Atıksu ve arıtma Katı atık Otopark ENH ve Haberleşme hatları Çevre Sorunları Hava kirliliği Su kirliliği Toprak kirliliği Gürültü kirliliği Görünü kirliliği Aşırı ve kontrolsüz kullanım

II. AŞAMA: SENTEZ VE DEĞERLENDİRME: Bu bölümün amacı; korunan alanın neden önemli olduğunu tanımlamak ve anlamaktır. Korunan alana ait kaynak değerlerinin tanımlandığı ve bu değerlerin birbirleriyle ilişkilendirildiği, sorun ve olanakların tanımlanmasının yapıldığı bölümdür. Aynı zamanda yasal, doğal ve antropojenik sınırlayıcılar, tehdit ve fırsatlar da bu bölümde tanımlanır.

II. AŞAMA: SENTEZ VE DEĞERLENDİRME:

III. AŞAMA :PLANLAMA Bu bölümde koruma-kullanma dengesi içinde Milli Park alanının da yer alabilecek aktiviteler belirlenmekte ve Uzun Devreli Gelişme Planının hedefleri, amaçları ve planlama kriterli doğrultusunda fiziki plan kararları (1/25000 ölçekli) geliştirilmektedir.

PLAN KARARLARI VE BÖLGELEME Bölgelemede; Alanın ana kaynak değerleri, kaynak değerlerinin hassasiyeti, nadirliği, onarılabilirliği, endemizm, risk faktörleri, ekosistem bütünlüğü, peyzaj çeşitliliği, türler için uygun yaşam alanı genişliği vb. Geleneksel kullanımlar ve sosyo-kültürel değerler, Mülkiyet durumu, Yasal, çevresel, antropojenik ve fiziki faktörler, diğer sınırlayıcılar ve alana özel muhtemel diğer unsurlar, dikkate alınmaktadır.

Sınırlı kullanım alanı; Mutlak koruma alanı; Alanının ana kaynak değerleri ile hassas alanların ve doğal yapısı bozulmamış ekosistemlerin bulunduğu alanlar sadece bilimsel, araştırma ve izleme amacıyla ekosistem bütünlüğü ve kaynakların devamlılığının sağlanması için mutlak koruma alanı olarak ayrılır. Sınırlı kullanım alanı; Doğal yapısı kısmen müdahale görmüş, ekoturizm amaçlı faaliyetler, geleneksel tarım, otlatma, balıkçılık gibi sürdürülebilir kullanımın bütünleştiği, insan etkilerinin azaltılması için bu bölgelerin çevresinde ve/veya bitişik olarak belirlenmiş ve ziyaretçi bilgilendirme, sınırlı kullanımlara izin verilen alanlar Sınırlı Kulanım Alanı olarak ayrılır. Kontrollü kullanım alanı; Yerleşim yerleri, sosyal alt yapı tesisleri, yoğun ekonomik faaliyetlerin yapıldığı ve bu yerleşim yerlerinde yaşayan insanların hayatlarını idame ettirmek amacıyla geçmişten günümüze kadar yararlanmış oldukları ve özellikle özel mülkiyete konu alanlar belirlenecek kurallar ve ilkeler dahilinde olası gelişmelere ve kullanımlara izin verilebilecek alanları kapsar.

ALT PLAN, PROJE VE PROGRAMLAR Bu bölümde; Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planı, Ekoturizm Planı, Ekolojik Tarım Planı, Eğitim ve Bilinçlendirme Programı, Gönüllülük Programı vb. plan ve programlar yer alabilir. Uzun Devreli Gelişme Planı Plan Hükümleri uygulama plan, proje ve programları için; *yol gösterici, *yönlendirici, *kesin tanım içeren özellikte düzenlenir.

PLAN HÜKÜMLERİ Plan kararlarının hangi şartlar ile uygulama yapılacağı tanımlanmaktadır. Plan hükümleri iki genel başlık altında hazırlanmaktadır. 1.Genel Hükümler alanın tamamına ilişkin düzenlemeleri, 2.Özel Hükümler alanda yapılan bölgeleme bazında bölgelere ilişkin düzenlemeleri, içermektedir.

PLANIN UYGULANMASINA İLİŞKİN YÖNETİM VE ORGANİZASYON Planı yapılan alanın etkin ve sürdürülebilir yönetimi, kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile alanın tanıtımı, eğitim ve bilinçlendirme gibi faaliyetlerin yürütülebilmesi için alanda olması gereken ideal teknik ve idari personel sayısı ve mesleki dağılımı ile yönetim şeması verilir.

Milli Park Mühendisliği Milli Park Müdürlüğü İdari Birim 4 Kişi Milli Park Mühendisliği (Orman Mühendisi) Teknik Birim Orman Mühendisi 1 Kişi Biyolog (Flora ve Fauna Uzmanı) 2 Kişi Diğer; - Arkeolog, - Çevre Mühendisi, - Peyzaj Mimarı vb. Danışma Birimi Üniversiteler STK Giriş Kontrol Görevlisi Gezici Kontrol Görevlisi Destek Personeli (Acil müdahale, ilk yardım, bakım-onarım, temizlik) 10 Kişi

BEŞ YILLIK VE PLANLAMA SÜRESİNE UYGUN EYLEM PLANLARI Kim, neyi, niçin, ne zaman, nerede, nasıl, yapacak, planın geçerlilik süresi ve süre sonrasında gözden geçirilmesine yönelik ilkeler ve faaliyetlerin izlenmesine yönelik göstergeler yer alır. Sıra No YAPILACAK FAALİYETLER SORUMLUSU FAALİYET YILLARI 1 Yangın riskini azaltma ve yangınla mücadele alt planının hazırlanması DKMP, OGM, OAE, İl Çevre ve Orman Müd. 20.. 2 Kastamonu-Çankırı karayolunda heyelanların önlenmesi Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü, AGM

İZLEME – KONTROL VE DEĞERLENDİRME KRİTER VE YÖNTEMLERİ Bu bölümde; sadece faaliyetlerin değil alanın biyolojik çeşitliliğinin, sosyo-ekonomik ve diğer kaynak değerlerinin de izlenebilmesi ve değerlendirilebilmesinin sağlanması amacıyla izleme göstergeleri- indikatörleri tanımlanır. NE İZLENECEK İZLEME YÖNTEMİ NEREDE NE- ZAMAN SORUMLUSU GÖSTERGESİ Göknar ormanlarında böcek zararı Sörveyler yapılarak salgının şiddet ve boyutunun belirlenmesi Milli Park genelinde Her yıl Mayıs-Ağustos ayları arasında İl Çevre ve Orman Müd. ve Orman Bölge Müd. Epidemi düzeyinin altındaki populasyon miktarı ve kurumalarda azalmalar

III. AŞAMA :PLANLAMA

ONAMA VE YÜRÜRLÜK Plan, 2873 sayılı Milli Parklar kanununun 4. maddesine göre, ilgili kurumlara görüşe gönderilir. Kurumlardan gelen görüşler doğrultusunda son düzeltmeleri yapılan ve Bakan Onayı alınan UDGP yürürlüğe konulur ve ilgili birimlere gönderilir.

TEŞEKKÜRLER