TÜRKİYE’DE TARIMSAL ÖRGÜTLENME Uğur SAĞLAM Kırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şube Müdürü Uşak 2013

Tarih boyunca insanlar topluluklar halinde yaşama ihtiyacı hissetmişlerdir. Çünkü öncelikle hayatta kalmak için yardımlaşmak, doğa şartları ve diğer canlılarla mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Aklını kullanma yeteneğine sahip olan insanoğlu daha sonraları daha iyi yaşamak ve güçlü olmak gibi amaçlar için bir araya gelerek örgütlenmişlerdir. Günümüzde de mesleki, ekonomik, siyasi vb. alanlarda örgütlenme faaliyetleri görülmektedir. Örgütlenme öncelikle belirli amacı gerçekleştirmek için çalışma gayreti içinde olan insanları bir araya getirir. Böylece sosyal ve ekonomik menfaatlerini korumak, söz sahibi olmak, politika geliştirmek ve mensuplarına özgüven kazandırmak mümkün olmaktadır.

ÖRGÜTLENME VE ÖRGÜT TANIMI

-Ortak hareket etme bilinci oluşturulur. Örgütlenme, ortak çaba gerektiren bir amacı gerçekleştirmek için iki ya da daha fazla insanın düzenli bir yapı oluşturulmasına yönelik faaliyetleri olarak tanımlanabilir. Oluşan bu yapıya da örgüt ismi verilmektedir. Örgütlenmeyle; -Bireyler, bilgi, fikir, yetenek ve ekonomik kaynaklarını birleştirerek güç birliği oluştururlar. -İşbölümü yapılarak görev ve sorumluluklar belirlenir, böylece bireyler arasında çatışma önlenir, -Ortak hareket etme bilinci oluşturulur. -Mevcut kaynaklar etkin kullanılarak verimlilik sağlanmış olur. Toprak, insan ve para gibi örgüt de bir üretim etkenidir. Bireyler örgütler aracılığıyla bütünleşerek bireysel güç ve yeteneklerini aşan amaçları gerçekleştirilebilir.

TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Üretim sektörlerinden biri olan tarım, temel ihtiyaç maddelerini üreten ve aynı zamanda sanayi sektörüne hammadde sağlayan bir sektördür. Bu nedenle bir ülke için stratejik ve vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Çiftçilerin kırsal kesimde yaşamaları, alıcı ve satıcılar karşısında güçsüz olmaları, ekonomik ve mesleki çıkarlarını koruma istekleri, onları meslek odaları, kooperatifler, birlikler, dernekler gibi farklı amaçlı örgütler kurmaya itmiştir.

DÜNYADA TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Dünya nüfusunun yaklaşık %10’u kooperatif üyesidir. Dünyada tarım alanında kamu örgütlenmesi ve sivil örgütlenme ayrımı yapılabilir. Sivil örgütlenme ana hatlarıyla mesleki örgütler ve ekonomik amaçlı örgütler seklindedir. Mesleki örgütler üreticilerin mesleki ve sosyo-ekonomik sorunları konusunda politikalar oluşturulmasına çalışan örgütlerdir. Mesleki örgütlerin basında “Ziraat Odaları” gelmektedir. Bunların yanında, dernek vakıf gibi örgütlenmeler de söz konusudur. Ekonomik örgütler ise, esas itibarıyla üretim, girdi temini, işleme, pazarlama vb. faaliyetleri yerine getiren örgütlerdir. Bu örgütlerin başında da kooperatifler gelmektedir. Dünya nüfusunun yaklaşık %10’u kooperatif üyesidir.

AB’DE TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Ortak Tarım Politikası AB’nin ilk ortak politikasıdır. Kuruluşunda altı sanayi ülkesinin yer aldığı Avrupa Ekonomik Topluluğu 1950’li yılların ikinci yarısında tarımsal açıdan kendine yetersiz durumdaydı. Topluluğun geçiş dönemini yaşadığı yıllarda üye ülkelerin birbirinden farklı tarım politikalarını ortak bir politika içinde kaynaştırma girişimlerine başlanmıştır. AB Ortak Tarım Politikasının (Common Agricultural Policy) esasları belirlenmiş, daha sonraki yıllarda Topluluk tarımında adeta bir devrim yaratacak gelişmelerin temeli atılmıştır. Ortak Tarım Politikası AB’nin ilk ortak politikasıdır.

AB Tarımsal Örgütlenme Yapısı Ekonomik Örgütler Kooperatifler Üretici Örgütleri/Grupları/Toplulukları (Birlikleri Mesleki Örgütler Ziraat Odaları Çiftçi Birlikleri Branş Birlikleri Çiftçi Organizasyonları

Ekonomik Örgütler

Kooperatifler Modern anlamda kooperatifçilik hareketinin başlangıç noktası Avrupa kıtasıdır. Tarımsal kooperatiflerin Avrupa Birliği bazında ekonomik rollerinin bu kadar gelişmiş olması, ortak bir pazarın kurulmuş olmasından ve bu pazarın yarattığı doğal rekabet ortamından kaynaklanmaktadır. Kooperatifler, tarımda yapısal politikaların belirlenmesinde çok önemli görevler üstlenerek büyük katma değerler yaratmaktadır. Avrupa ülkelerinde kooperatifler tarımsal ürünlerin üretimi ve toptan pazarlanmasında çok güçlü konumdadırlar.

Üretici Örgütleri/Grupları/Toplulukları (Birlikleri) Üretici örgütleri adı verilen örgütlenme biçiminin, AB üyesi ülkelerin tarım ürünlerinin üretim ve ticaretinde genel rekabet kurallarına uyum konusunda aldıkları kararlar sonrasına dayanmaktadır. Üretici örgütlerinin ülkelere göre dağılımları oldukça farklıdır. Bazı ülkelerde çok az üretici örgütü mevcutken, bazı ülkelerde de fazla üretici örgütü bulunmaktadır. AB’deki üretici örgütlerinin ekonomik boyutu açısından bakıldığında, üretici örgütleri aracılığıyla pazarlanan tüm üretimin önemli bir kısmının, küçük bir grup üretici örgütünde yoğunlaştığı görülmektedir.

Mesleki Örgütler

Ziraat Odaları AB ülkelerinde, üreticilerin tümü odalara kayıt olmakta ve devlet odaların çalışmalarına önem vererek onları desteklemektedir. Ziraat Odaları AB’de tarım politikalarında etkin rol oynamaktadır. Hükümetler, Ziraat Odaları’nın görüşlerini ön plana almaktadırlar. Devlet, tarımda yaptığı bazı hizmetleri odalara devretmekte, bu konuda finansman desteği sağlamaktadır. Ziraat Odalarının finansmanın ortalama olarak % 40'lık kısmı devlet, kalan kısmı da çiftçiler tarafından karşılanmaktadır. Ziraat odaları bu ülkelerde kooperatifler ve çiftçi birlikleri ile birlikte çalışarak üzerlerine düşen teknik hizmetleri yerine getirirler. Ziraat Odalarının yönetimlerinde genel olarak çiftçilerin etkin olmasına karşın bazı ülkelerde devlet görevlileri de çalışmaktadır.

Çiftçi Birlikleri Çiftçi Birlikleri çeşitli ülkelerde farklı biçimlerde oluşturulmuştur. Bazı ülkelerde ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde örgütlenen bu birlikler, bazı ülkelerde siyası partilerin alt grubu gibi çalışmaktadır. Ayrıca, federal yapının özelliği olarak kendi içinde dikey birleşmesini tamamlamış, ama farklı siyasi ve dini yaklaşımlar içinde olan kişilerin katıldığı ve birbirinden bağımsız çalışan birlikler yanında, bazı dernek yapılarında olduğu gibi, genç çiftçilerin ayrı bir birlikte, belli bir yaşın üstündekilerin farklı birlikte bir araya geldiği örgütlenme şeklide söz konusudur.

Branş Birlikleri AB’de tarımsal ürünlerin piyasa düzenlemelerinin güçlendirilmesi için, aynı üretim dalında faaliyet gösterenlerin gönüllü olarak kurdukları birlikler öngörülmüştür. Bunlara aynı ürünün üreticileri, pazarlayıcıları ve işleyicileri katılabilmektedir. Avrupa Birliğinde, hem üretici kuruluşları, hem de gönüllü birliklerle sektörün eş güdüm halinde çalışması, böylece üretim, pazarlama ve işleme aşamalarında çıkabilecek sorunların asgariye indirilmesi sağlanmaya çalışılmaktadır.

Çiftçi Organizasyonları İlk Avrupa çiftçi organizasyonu olan Tarımsal Örgütler Komitesinin (COPA) çalışma yapısı üç temele dayanmaktadır; birincisi, bünyesinde çeşitli üretim sektörlerinden temsilcilere yer vermek ve problemlere çözümler önermek; ikincisi, genel tarımsal politikalarla ilgili çalışmaları koordine etmek ve üçüncüsü de tüm sektörleri birlikte temsil etmektir.

Çiftçi Organizasyonları-2 Tarımsal Kooperatifçilik Genel Komitesini (COGECA), kooperatifler ve tarım ile ilgili topluluk politikalarının geliştirilmesi ve hazırlanmasında görev almaktadır. COGECA, kooperatifler arası ilişkilerin geliştirilmesi faaliyetlerinde bulunmakta, kooperatiflerle ilgili istatistikler tutmakta, kooperatifçilik ile ilgili çalışmalar (vergilendirme, kooperatif hukuku, kooperatif eğitimi) yapmakta ve sempozyumlar düzenlemektedir.

Çiftçi Organizasyonları-3 AB bünyesinde kurulan bir başka çiftçi örgütü Avrupa Genç Çiftçiler Konseyi (CEJA) ise, genç çiftçilerin üst örgütüdür. CEJA; Avrupa'da kırsal alanda ve tarımın geliştirilmesinde etkili olmak, genç çiftçilerin koşullarını iyileştirmek, genç çiftçiler arası iletişimi sağlamak, genç çiftçilerin eğitimini sağlamak, tarımın rolü konusunda toplumu bilgilendirmek gibi birçok faaliyeti organize etmektedir.

TÜRKİYE’DE TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Ekonomik ve sosyal amaçlı örgütler Kooperatifler Birlikler Mesleki örgütler Ziraat Odaları Diğer Mesleki Örgütler ve Meslek Odaları Diğer tarımsal örgütler ve gönüllü organizasyonlar Dernekler Vakıflar

TARIMSAL ÖRGÜTLENME TABLOSU (31.12.2012) TABİ OLDUĞU KANUN BİRİM KOOPERATİFLER KOOPERATİF BÖLGE BİRLİKLERİ KOOP.MERKEZ BİRLİKLERİ TÜRÜ SAYISI ORTAK SAYISI TÜRÜ/ÇEŞİDİ ORTAK KOOP. SAYISI ORTAK SAYISI ORTAK BİRLİK SAYISI 1163 S.K. TARIMSAL KALKINMA 8.314 870.886 KÖY-KOOP. 14 1.510 191.846 1 20 1.908 215.266 TARIM 12 488 58.378 11 874 118.526 HAYVANCILIK 33 2.007 202.963 2.011 201.919 ORMANCILIK 18 977 118.968 27 2.433 298.985 ÇAY 5 47 68.109 SULAMA 2.504 298.789 13 757 97.074 1.185 153.745 SU ÜRÜNLERİ 574 30.893 16 212 13.020 185 10.416 PANCAR EKİCİLERİ 31 1.641.426   ARA TOPLAM 11.423 2.841.994 112 6.029 2.391.784 7 122 8.643 1.066.966 1581 S.K. Tarım Kredi 1.679 1.080.821 13.102 3.922.815 128 7.708 3.472.605 8 138 10.322 2.147.787 4572 S.K. Tarım Satış(*) 332 670.493 Tarım Satış 17 GENEL TOPLAM 13.434 4.593.308 TOPLAM 145 8.040 4.143.098

ÜRETİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ ÜRÜN /ÜRÜN GRUPLARI BİRLİK SAYISI ÜYE SAYISI TABİ OLDUĞU KANUN ÜRETİCİ BİRLİKLERİ ÜRETİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ ÜRÜN /ÜRÜN GRUPLARI BİRLİK SAYISI ÜYE SAYISI ÜYE BİRLİK SAYISI 5200 S.K. Hayvansal Üretim 473 193.144 Süt 159 87.371 Kırmızı Et 64 11.222 Yumurta 12 376 Bal 59 2.219 Meyve 152 11.362 31 2.566 Sebze ve Süs Bitki. 67 6.524 Sebze ve Süs Bitk. 8 1.503 Tarla Bitkileri 71 6.699 10 406 Yağlı Tohumlu Bitk. 9 240 Su Ürünleri 30 1.131 Su Ürünleri Yetiştiricileri 490 Organik Ürünler 20 2.213 Deniz Ürünleri Avcıları 166   TOPLAM 813 221.073 372 106.559 ISLAH AMAÇLI YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİ ISLAH A. YETİŞTİRİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ TÜRÜ BİRLİK S. ÜYE B. S. 5996 S.K. Damızlık Sığır 80 123.721 Dam. Koyun-keçi 191.846 5997 S.K. Damızlık Manda 13 1.550 Arı 79 52.315 18 2.062 Damızlık Tavuk 6 877 T O P L A M 252 369.432 263 370.821 6964 S.K. ZİRAAT ODALARI ODA SAYISI TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ ÜYE ODA S. 747 5.527.480 6172 S.K. SULAMA BİRLİKLERİ 368 611.000 5253 S.K. ÇİFTÇİ DERNEKLERİ 525 227.500 2762 S.K. TARIMSAL VAKIFLAR 14 2.500

Ekonomik ve Sosyal Amaçlı Örgütler

Kooperatifler 1163 Sayılı Kanun Kapsamındaki Kooperatifler Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Sulama kooperatifleri Su Ürünleri Kooperatifleri Pancar ekicileri Kooperatifleri 1581 Sayılı Kanuna Tabi Tarım Kredi Kooperatifleri 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri

Kooperatif Tanımı Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

1163 Sayılı Kanun Kapsamındaki Kooperatifler

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Ülkemizde en yaygın olarak kurulan kooperatif türüdür. Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri ortaklarının her türlü bitkisel, hayvancılık ve ormancılık konularındaki istihsalini geliştirmek ve ihtiyaçları ile ilgili temin, tedarik, işletme, pazarlama, değerlendirme faaliyetlerinde bulunmak, ortakların ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, iş sahası temin etmek, ortakların ekonomik gücünü arttırmak için tabii kaynaklardan faydalanmak, el ve ev sanatları ile tarımsal sanayinin gelişmesini sağlayıcı tedbirler almak amacıyla kurulmaktadırlar.

Sulama Kooperatifleri Sulama Kooperatiflerinin amaçları devletçe ikmal edilmiş veya edilecek sulama tesislerinden alınacak veya her ne suretle olursa olsun tarım sahalarından çıkarılacak suyun ziraatta kullanılması ile ilgili arazi tesviyesi, tarla başı kanalları, tarla içi sulama ve drenaj gibi zirai sulama tesislerini kurmak veya kurulmuş olan sulama tesislerini işletmek ve işlettirmek, bakımını yapmak ve yaptırmaktır.

Su Ürünleri Kooperatifleri Su Ürünleri Kooperatiflerinin amaçları Her türlü su ürünlerinin üretimi, yetiştiriciliği, avcılığı, işleme, depolama ve pazarlama konularında ortaklarına hizmet vermek ve gerektiğinde bu konularla ilgili tesisleri kurmak ve işletmektir.

Pancar Ekicileri Kooperatifleri Pancar Ekicileri Kooperatiflerinin amaçları, toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, korunması, dekar veriminin arttırılması konularında gerekli tedbirleri almak ve bu konularda eğitimlerine yardımcı olmaktır

Kooperatiflerde Üst Örgütlenme Aynı çalışma konularında faaliyet gösteren en az 7 birim tarımsal amaçlı kooperatifin kendi aralarında bir araya gelerek konu bazında kooperatifler birliği, 7 adet kooperatif birliğinin bir araya gelerek ulusal düzeyde merkez birliği şeklinde dikey olarak örgütlenebilmektedirler. Kooperatif birlikleri, kendi aralarında merkez birlikleri kurabilirler. Kooperatif merkez birlikleri, kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler, eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılar. Kooperatif birlikleri veya merkez birlikleri, kooperatif şeklinde Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurabilirler. Türkiye Milli Kooperatifler Birliği genel kurulu bu birliğe dahil birlikler ve merkez birlikleri genel kurullarınca seçilecek temsilcilerden kurulur.

Kooperatif Üst Örgütleri Hayvancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (Haykoop) Çay Kooperatifleri Merkez Birliği (Çaykoop) Türkiye Sulama Kooperatifleri Merkez Birliği (Tüs-Koopbir) Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği (Surkoop) Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (Orkoop) Köy Kalkınma ve Diğer Tarımsal Amaçlı Koop. Merkez Bir. (Köykoop) Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği (Pankobirlik)

Tarım Kredi Kooperatifleri Tarım Kredi Kooperatifleri ortaklarına uygun koşullarda kredi sağlamak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Tarım Kredi Kooperatiflerinin illerde, ilçelerde, belde ve köylerde kuruluşları bulunmaktadır. Bu özellikleriyle çiftçiye en yakın kredi kuruluşlarıdır. Ayrıca gübre, ilâç, yem, alet ve makine temini gibi hizmetler de Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından karşılanmaya çalışılmaktadır. Birim kooperatifler birleşerek 16 Bölge Birliğini ve bu bölge birlikleri de birleşerek Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğini kurmuşlardır.

Tarım Satış Kooperatifleri Tarım satış kooperatifleri, çiftçilerin ürünlerini tek elden satmalarını sağlayarak pazar karşısındaki dezavantajlı durumlarını gidermekte ve onları tüccarların spekülasyonlarına karşı korumaktadır. Bu kooperatifler, satışta daha geniş iş hacminin oluşturulmasını da sağlamaktadır. Ayrıca sattıkları ürünlerin kalitesini garanti ederek iç ve dış piyasalarda iyi bir örnek olmaktadırlar.. Tarım satış kooperatiflerinin ürün guruplarında örgütlenmiş 17 Bölge birliği bulunmaktadır. Tarım satış kooperatifleri üst birlikleri; Tariş (pamuk, zeytinyağı, incir, üzüm konusunda dört birlik), Fiskobirlik, Çukobirlik, Kozabirlik, Antbirlik, Marmarabirlik, Gülbirlik, Trakyabirlik, Karadenizbirlik, Kayısıbirlik, Güneydoğubirlik, Taskobirlik, Tiftikbirlik ve Gapbirlik’tir.

Tarımsal Amaçlı Birlikler

Tarımsal amaçlı birlikler genelde doğrudan ekonomik örgüt olarak ticari faaliyette bulunmamakla birlikte ekonomik faaliyetlere yönelik araştırma-geliştirme çalışmalarıyla teknik destek hizmetleri yürütmekte ve mesleki dayanışma sağlamaktadırlar.

Tarımsal Amaçlı Birlikler Hizmet Birlikleri Sulama Birlikleri Köylere Hizmet Götürme Birlikleri Islah Amaçlı Birlikler Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Damızlık Tavuk Yetiştiricileri Birliği Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği Türkiye Arı Yetiştiricileri Birlikleri Üretici Birlikleri

Hizmet Birlikleri

Hizmet birlikleri, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri kanununa tabi olarak, birden fazla mahallî idarenin, yürütmekle görevli oldukları hizmetlerden bazılarını birlikte görmek üzere kendi aralarında kurdukları örgütlerdir. Mahalli İdare Birlikleri köylere hizmet götürme birlikleri, sulama ve içme suyu birlikleri, turizm, çevre, eğitim vb. konulardaki diğer birliklerdir. Sulama ve Köylere Hizmet Götürme Birlikleri bu kanun kapsamında kurulan örgütlerdir. Sulama birlikleri hakkında çıkarılan 22.03.2011 tarih ve 6172 sayılı kanunla birlik kuruluşları Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.

Sulama Birlikleri Sulama Birlikleri kuruluş işlemleri Devlet Su İşleri tarafından yürütülmektedir. Sulama Birlikleri; Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından inşa edilen tesislerin amaçlarına uygun şekilde kullanmak, işletmek, bu tesislerin bakım, onarım ve yönetim sorumluluğunu yürütmek, tesisi geliştirmeye yönelik yeni projeler yapmak, yaptırmak veya tesisi yenilemek amacıyla kurulmaktadırlar.

Köylere Hizmet Götürme Birlikleri Köylere Hizmet Götürme Birlikleri, İlçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç olmak üzere, yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyacak şekilde kurulan birliklerdir. Birlik başkanı merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde kaymakamdır. Köylere hizmet götürme birliğinin meclisi, birlik başkanı başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşur. Birliklerde özdenetim yapacak bir denetim kurulu bulunmamaktadır.

Islah Amaçlı Birlikler

Islah amaçlı yetiştirici birlikleri; her türden hayvanın verimliliğini yükseltmek üzere belirli bir ıslah programı kapsamında soy kütüğü ve ön soy kütüğü kayıtlarını tutan, üretimin ekonomik olmasını sağlayan ve bu amaca yönelik çalışmaları yürüten örgütlenme modelidir. Islah amaçlı yetiştirici birlikleri 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununa göre asgari il düzeyinde kurulmaktadır. Türkiye genelinde damızlık sığır, koyun-keçi, arı, manda ve tavuk birlikleri kurulu bulunmaktadır.

Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birlikleri; yetiştiricilerin kendi aralarında teşkilatlanarak, üstün verimli hayvanların yetiştirilmesi için yurt içinde yetiştirilen ya da yurt dışından ithal edilen ırkların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerini arttırılması, bunların soy kütüğü ve verim kayıtlarının tutulması, hayvanlarla ilgili sağlık ve sigorta işlemlerinin yürütülmesi, üyelerinin eğitimlerinin sağlanması, ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışında pazarlanması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve ürünlerinin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması ve işletilmesi amacıyla kurulan örgütlerdir.

Birliğe soykütüğü kayıtlı en az 5 baş sağmal inek sahibi yetiştiriciler asıl üye sıfatıyla üye olabilmektedirler. Asıl üyeler, birliğin oy hakkına sahip üyeleri olup, birliğin tüm hizmetlerinden ayrıcalıklı olarak yararlanırlar, ödentileri aidat ve soykütüğü hizmet bedelidir. Aday üyelik ise asgari kapasitenin altında işletmeleri olan ya da soykütüğüne girmek istemeyen ön soykütüğüne kayıtlı üye işletmeleri ifade eder. Bu üyeler oy hakkına sahip olmayıp, talep edecekleri hizmetler için soykütüğü işletmelerine uygulanan ücretlerden az olmamak koşuluyla belirlenen ücretle yararlanırlar, aidat ödemezler.

Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği, üyeleri ile koordinasyonu sağlayarak üstün verimli hayvanlar yetiştirmesi için; gerek yurt içinde yetiştirilen gerek yurt dışından ithal edilen ve gerekse yerli ırkların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, bunların soy kütüğü, ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışmalar düzenlenmesi, ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile üretimin yurtiçi ve yurtdışında pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, işletilmesi gibi hususlar ile Merkez Birliğinin planlayacağı her türlü hayvan ıslahı çalışmalarını yapmak amacıyla kurulmuştur.

Birliğe soykütüğüne kayıt olma şartı olan en az 25 baş sağmal koyun-keçi sahibi yetiştiriciler asıl üye sıfatıyla üye olabilmektedirler.. Asıl üyeler, birliğin oy hakkına sahip üyeleri olup, birliğin tüm hizmetlerinden ayrıcalıklı olarak yararlanırlar, ödentileri aidat ve soykütüğü hizmet bedelidir. Aday üyelik ise ise en az 5 baş sağmal koyun-keçi sahibi yetiştiricileri ya da soykütüğüne girmek istemeyen ön soykütüğüne kayıtlı üye işletmeleri ifade eder. Bu üyeler oy hakkına sahip olmayıp, talep edecekleri hizmetler için soykütüğü işletmelerine uygulanan ücretlerden % 30 daha fazla ücretle yararlanırlar, aidat ödemezler.

Türkiye Arı Yetiştiricileri Birlikleri Arı Yetiştiricileri Birlikleri, üyeleri ile koordinasyonu sağlayarak üstün verimli arıların yetiştirilmesi için; gerek yurt içinde yetiştirilen gerek yurt dışından ithal edilen ve gerekse yerli ırkların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, bunların Damızlık Ana Arı, Ana Arı kayıtlarının tutulması, arıcılık teknik uygulamaları yapmakta önderlik yapması, arıcıların faaliyetlerinde yardımcı olunması, arılarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışmalar düzenlenmesi, ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile üretimin yurt içi ve yurt dışında pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, işletilmesi gibi hususlar ile Merkez Birliğinin planlayacağı her türlü arı yetiştiriciliği çalışmalarını yapmak amacıyla kurulmuş örgütlerdir.

Asıl üyeler, kayıt sistemine dahil, asgari 30 arı kolonisine sahip yetiştiricileri ve sertifikalı Ana Arı üreticileridir. Asıl üyeler, birlik genel kurullarına katılan ve oy hakkına sahip üyeleri olup, birliğin tüm hizmetlerinden ayrıcalıklı ve öncelikli olarak yararlanırlar, ödentileri aidat bedelidir. Aday üyeler ise kayıt sistemine dahil, 30 adetten az koloniye sahip işletmelerdir. Aday üyeler, birlik genel kuruluna delege olarak katılamazlar ve seçimlerde oy hakları yoktur. Aday üyeler, yalnızca almış oldukları hizmetlerin bedelini ödemekle yükümlüdürler.

Damızlık Manda Yetiştiricileri Birlikleri Damızlık Manda Yetiştiricileri Birlikleri, birlik üyeleri ile koordinasyonu sağlayarak İstanbul İlinde hayvan yetiştiricilerinin üstün verimli hayvanlar yetiştirilmesi için; gerek yurt içinde yetiştirilen gerek yurt dışından ithal edilen ve gerekse yerli ırkların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, yerli ırk gen kaynaklarının korunması, bunların tanımlanması (küpeleme, elektronik çip takma vb.) ile soykütüğü, ön soykütüğü kayıtlarının tutulması, verim kontrollerinin yapılması, suni tohumlama ve biyoteknolojik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışma düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile hayvansal üretimin her aşamasında elde edilen ürünlerin pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması ve işletilmesi, üretimin ekonomik olması amacına yönelik çalışma ve araştırmalar yapılması ve/veya yaptırılması, üyelerinin ulusal ve uluslar arası düzeyde temsiliyle ilgili hususlar ile Merkez Birliği’nin planlayacağı her türlü hayvan ıslahı çalışmalarını yürütmek amacıyla kurulmaktadırlar.

Asıl üyeler, asgari 3 baş mandaya sahip soykütüğü sistemine dahil işletmelerdir. Asıl üyeler, birlik Genel Kurullarına katılan ve oy hakkına sahip üyeleri olup, birliğin tüm hizmetlerinden ayrıcalıklı ve öncelikli olarak yararlanırlar, ödentileri hizmet bedeli, üyelik aidatları ve soykütüğü hizmet bedelidir. Aday üyeler ise 3 başın altında hayvan varlığına sahip işletmeler ile soykütüğüne girmek istemeyen, ön soykütüğü sistemine kayıtlı üye işletmelerdir. Aday üyeler, Birlik Genel Kurulu’na delege olarak katılamazlar ve seçimlerde oy hakları yoktur. Aday üyeler, yalnızca birlikten almış oldukları hizmetlerin bedelini ödemekle yükümlüdürler.

Damızlık Tavuk Yetiştiricileri Birliği Damızlık Tavuk Yetiştiricileri Birlikleri, üyeleri ile koordinasyonu sağlayarak ilde üstün verimli civciv yetiştirilmesi için; gerek yurt içinde yetiştirilen gerek yurt dışından ithal edilen hatların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, bunların damızlık tavuk, kümes ve kuluçkahane kayıtlarının tutulması, tavukçuluk tekniği uygulamalarında önderlik yapması, tavukçuluk faaliyetlerine yardımcı olunması, sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışma düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile hayvansal üretimin her aşamasında elde edilen ürünlerin pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması ve işletilmesi, üretimin ekonomik olması amacına yönelik çalışma ve araştırmalar yapılması ve/veya yaptırılması, üyelerinin ulusal ve uluslar arası düzeyde temsiliyle ilgili hususlar ile Merkez Birliği’nin planlayacağı her türlü hayvan ıslahı çalışmalarını yürütmek amacıyla kurulmaktadır.

Asıl üyeler asgari 10.000 adet tavuk kapasitesine sahip yetiştiriciler ve sertifikalı sürü sahipleridir. Asıl üyeler, birlik Genel Kurullarına katılan ve oy hakkına sahip üyeleri olup, birliğin tüm hizmetlerinden ayrıcalıklı ve öncelikli olarak yararlanırlar, ödentileri aidat bedelidir. Aday üyeler ise asgari sayının altında tavuk kapasitesine sahip işletmeler. Aday üyeler, Birlik Genel Kurulu’na delege olarak katılamazlar ve seçimlerde oy hakları yoktur. Aday üyeler, yalnızca birlikten almış oldukları hizmetlerin bedelini %30 fazlasıyla ödemekle yükümlüdürler.

Tarımsal Üretici Birlikleri

Tarımsal üretici birlikleri 5200 sayılı yasaya göre asgari ilçe düzeyinde kurulmaktadır. Her türlü bitkisel ve hayvansal ürünler, su ürünleri ile organik tarımsal üretim sistemi ile yetiştirilen ürünlerde tarımsal üretici birlikleri kurulabilmektedir. Tarımsal üretici birliklerinin amacı; üretimi talebe göre planlamak, ürün kalitesini iyileştirmek, kendi mülkiyetine almamak kaydıyla pazara geçerli norm ve standartlara uygun ürün sevk etmek ve ürünlerin ulusal ve uluslararası ölçekte pazarlama gücünü artırıcı tedbirler almak üzere tarım üreticilerinin, ürün veya ürün grubu bazında bir araya gelerek, tüzel kişiliği haiz tarımsal üretici birlikleri kurmalarını sağlamaktır.

Tarımsal üretici birlikleri ürün veya ürün grubu bazında faaliyet gösteren ve tüzüklerinde belirlenen miktarlarda üretim yapan, en az 16 tarım üreticisinin bir araya gelmesiyle, asgari ilçe düzeyinde kurulmaktadır. Üretici birlikleri kuruluşunda kurulacak ilçedeki üretim kapasitesi aranır. Bitkisel üretimde üretici birliklerini oluşturan üreticilerin toplam asgari üretim miktarı ilçedeki toplam üretimin yüzde onundan az olamaz. Hayvansal üretimde kapasitelerin belirlenmesinde ise her ürün grubu için asgari üretim miktarları belirlenmiştir.

Birliğin üyeleri genel kurul tarafından belirlenen giriş aidatı ve yıllık aidatları ödemekle yükümlüdürler. Giriş aidatı ile yıllık aidat, on altı yaşından büyükler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde onundan az, yarısından fazla olamaz. Giriş aidatı ve yıllık aidat miktarları, yönetim kurulunun teklif ile genel kurul tarafından belirlenir.

Mesleki Örgütler

Mesleki örgütler üreticilerin mesleki hak ve çıkarlarını savunan, kırsal kesimin gelir ve refah düzeyini yükseltmeyi amaçlayan politikalar izleyen ve bu politikalarla hükümetlerin tarım politikalarını yönlendirmeye çalışan örgütlerdir.

Ziraat Odaları Ziraat odaları 1957 tarihli 6964 sayılı yasaya göre kurulan, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Ziraat odalarının amacı, meslek hizmetlerini görmek, çiftçilerin müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, çiftçilik mesleğinin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak, meslek disiplin ve ahlâkını kollayıp gözetmek, çiftçilikle iştigal edenlerin meslekî hak ve menfaatlerini korumaktır.

Ziraat Odalarında örgütlenme ilçe, il ve merkez düzeyindedir. Ziraat Odalarında asli ve fahri olmak üzere iki tür üyelik sistemi bulunmaktadır. Asli üyeler; çiftçilikle iştigal eden gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliğe sahip olmasa da kamu iktisadî teşebbüslerine ait işletme ve kuruluşlardır. Fahri üyeler ise çiftçilikle iştigal etmedikleri halde odaların faaliyetine yakın ilgi gösteren, maddi ve manevi yardımlarda bulunan kişi ve kuruluşlardır.

Diğer Mesleki Örgütler ve Meslek Odaları Tarımsal Üreticilerin içinde bulunduğu örgütler olmamasına rağmen, tarım sektörüne hizmet götüren (Ziraat Mühendisleri, Gıda, Veteriner Hekimleri, Orman Mühendisleri vb.) çok sayıda meslek odası ve dernek bulunmaktadır. Söz konusu örgütler kendi meslek gruplarının menfaatleri ile ilgili çalışmalar yapmaları yanında tarım ve gıda sektörü ile ilgili politika oluşturma ve üretici menfaatlerini koruma yönünde de etkili olmaktadırlar.

Diğer Tarımsal Amaçlı Örgütler ve Gönüllü Organizasyonlar

Dernekler Tarımsal üreticilerin kurdukları, genel olarak bulundukları bölge tarımı ve ülke tarımı üzerine görüş ve öneriler üreten, ihtisas ve ürün bazında çalışmalar yürüten üretici dernekleri bulunmaktadır. Bu derneklerin başlıcaları 1934 yılında kurulan Adana Çiftçiler Birliği, Ege Çiftçiler Birliği ve Önder Çiftçi Dernekleri (ÖÇD)’dir. Ülkemizde üreticilere danışmanlık hizmeti veren tek dernek olan ÖÇP başta Tekirdağ’da olmak üzere 11 ayrı merkezde kurulmuştur. Ayrıca Turunçgil Yetiştiricileri Derneği, Adana Soya Üreticileri Birliği, Tahıl Üreticileri Birliği, Muz Üreticileri Derneği ve Manisa Bağcılar Birliği Derneği kurulmuş diğer derneklerdendir.

Vakıflar Türkiye’de tarımla ilgili faaliyet gösteren çeşitli vakıflar olmasına karşın bunları çiftçi örgütü olarak tanımlamak oldukça güçtür. Türkiye Kalkınma Vakfı bunların içerisinde en tanınmışıdır. Vakıf üreticileri kırsal ve tarıma dayalı kalkınmaya yönlendirmek amacıyla kurulan, kamu yararına çalışan, özel, kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. Özellikle arıcılık ve bal pazarlama, seracılık, halıcılık, balıkçılık, besicilik ve bağcılık konularında çiftçilere uyguladığı programlarla destek vermektedir. Doğal kaynakların korunması ve erozyon çalışmaları konusunda TEMA başarılı çalışmalar yapmakta erozyon tehlikesini ülke gündemine taşımakta başarılı olmuştur. .

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yasal Sorunlar ve Devlet İlişkileri Devlet politikasında sivil örgütlenme benimsenmelidir. Üreticilerde dayanışma ve örgütlenme bilincinin gelişmesine yardımcı olacak politikalar oluşturulmalıdır. Gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılmalı, düzenlenecek mevzuat karmaşık olmamalı, anlaşılabilir ve kolay uygulanabilir olmalıdır. Tarımsal örgütlerin tamamının Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgili hale getirilmesi gerekir. Örgütlerin görev tanımları ve çalışma konuları net olarak yapılmalıdır. Denetim hizmetlerinde uygulama birlikteliği sağlanmalıdır.

Örgüt Bilinci, Eğitim ve Araştırma Tarımda örgütlenme sağlam temellere oturtulmalı, örgüt mensuplarına benimsetilmelidir. Üreticilerin örgütlerini benimsemelerine yönelik eğitim faaliyetleri yapılmalıdır. Üst örgütler, “çiftçi eğitimi” fonksiyonunu öne çıkarmalıdır. Devlet tarafından yapılan her türlü desteğin çiftçi örgütleri yoluyla yapılması özendirici olacaktır. Kooperatifçilik eğitimi veren eğitim kurumu sayısı artırılmalıdır. Kooperatifçilik eğitimi alan teknik elemanların hem kamuda hem de başta üst örgütler olmak üzere tüm birimlerde istihdamı sağlanarak bilinçli örgütlenme gerçekleştirilebilir. Tarımsal örgütlenme alanında yapılacak araştırmalar kamu, üniversite ve üst örgütler tarafından yapılmalı ve devlet tarafından desteklenmelidir. Örgüt yönetimlerinin de öncelikle kendi görev ve sorumluluklarını çok iyi bilmeleri gerekmektedir.

Üst Örgütlenme ve Örgütler Arası İşbirliği Tarımsal örgütler önce birim olarak, sonrada bölge ve üst örgütleriyle işbirliği halinde olmalıdır. Meslek örgütleri ile kooperatifler ve diğer üretici örgütleri ortak hareket etmelidirler. Kooperatif üst örgütlenmesi yeniden düzenlenmelidir. Örgütler arası işbirliğiyle birden fazla örgüte üye yada ortak olmak zorunda kalan üreticilere aidat, ortaklık payı vb. kesintilerde kolaylık sağlanması özendirici olacaktır.

Finansman Tarıma ayrılan kamu kaynakları, planlı ve rasyonel şekilde tarım kesimine aktarılmalıdır. Destekleme ödemeleri örgütler aracılığıyla yapılmalıdır. Üretici örgütlerinin birtakım giderleri devlet tarafından sübvanse edilerek dolaylı yoldan üretici desteklenmelidir. Vergilendirme konusundaki birtakım muafiyetler ve iadelerle örgütlere gelir sağlanabilir. Üretim planlamasında özel sektör ile işbirliği yapılmalıdır. Kooperatifler Bankası kurulmalıdır. Tarım kredi kooperatiflerine mevduat kabul etme yetkisi verilerek Bankanın kuruluş alt yapısı oluşturulabilir. Tarım alanında ihtisas sahibi Ziraat Bankasının ayrı şubelerle tarımsal üreticilere hizmet vermesi ve bankacılık alanında yapılacak diğer düzenlemelerle farklı alternatifler ortaya konabilir.

SONUÇ

Gelişmiş çağdaş ve sosyal bir ülke olmanın yolu örgütlü toplum olmaktan geçmektedir. Girdi ve ürün piyasasına hakim olan şirketler karşısında aile işletmelerini koruyup yaşatmak ancak kooperatif ve benzeri örgütlenmelerle mümkündür. Üreticilerin tek çıkış yolunun birlikte hareket etmekten geçtiğini bilmeleri, mesleki ve ekonomik örgütlerine sahip çıkmaları önem taşımaktadır. Üreticiler özellikle kırsal kesimde çok sık rastlanan şahsi çekişmelerini bir kenara bırakarak, hayatta kalabilmek için ortak hareket etmek zorundadırlar. Böylece ellerindeki kaynak ve potansiyellerini daha etkin ve verimli kullanmış olacaklardır. Ayrıca kendi görüş ve önerilerini örgütleri aracılığıyla ileterek ulusal tarım politikalarının oluşturulması ve geliştirilmesine de katkı sağlamış olacaklardır.

“Kanaatim odur ki, muhakkak surette birleşmekte kuvvet vardır “Kanaatim odur ki, muhakkak surette birleşmekte kuvvet vardır. Kooperatif yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri, zeka ve maharetleri birleştirmektir.” Mustafa Kemal ATATÜRK

“Türkiye tarımsız, tarım kooperatifsiz kalkınmaz”.

TEŞEKKÜR EDERİM