Mali Aracılık Operasyonlarında Koruma Önlemleri Agi Kiss Ankara 31 Mart 2010

Mali Aracılık Kredilerinin Özellikleri (FIL) DB, nihai borçlulara kredi olarak kullandırılmak üzere uygun Mali Aracı Kurumlara finansman sağlar (riski finansal aracı üstlenir) Amaçlar: (a) finans sektöründeki veya ilgili reel sektörlerde ki reform programlarını desteklemek; (b) reel sektörün yatırım ihtiyaçlarını finanse etmek; (c) özel sektörün gelişimini teşvik etmek; (d) finans piyasalarının ve bu piyasalara kaynak ve hizmet tahsisinin istikrara kavuşturulmasına, genişletilmesine ve verimliliklerinin arttırılmasına yardımcı olmak; (e) katılımcı Mali Aracı Kurumların gelişimini desteklemek; ve (f) ülkenin yoksulluğu azaltma hedeflerine ulaşmasına destek sağlamak. Mali Aracılık Kredileri, sektör sorunları ile ilgili sağlıklı bir analitik çalışma, uygun teknik yardım ve ilgisine göre politika konularını ele almaya yönelik kalkınma politikası operasyonları bağlamında sağlanır. OP 8.30 Mali Aracı Kurumlara yönelik uygunluk kriterlerini tanımlamaktadır Genel DB politikası spesifik sektörlere yönlendirilmiş kredilerden kaçınmak yönündedir, ancak bu sektörlere sermaye akışını engelleyen altta yatan kurumsal zayıflıklar veya piyasa bozuklukları söz konusuysa ve Mali Aracılık Kredisinin yanında bu sorunları ele alan reformlar uygulanacak ise bu şekilde spesifik sektörleri destekleyebilir.

Mali Aracılık Kredilerine (FIL) Koruma Önlemleri Politikalarının Uygulanmasına Yönelik Yaklaşımlar ve Zorluklar – Bir program odaklı kredi türü olarak FIL – Özel sektöre kredi sağlamaya yönelik bir mekanizma olarak FIL

OP 4.01 “Özel Durumlar” OP 4.01 prosedürleri temel olarak doğrudan yatırım kredileri için tasarlanmıştır : yatırımlar Değerlendirme zamanına kadar tanımlanır ve tam olarak hazırlanır (ÇED dahil olmak üzere) Bu şablondan farklı olarak değişik prosedürlerin takip edildiği 4 “özel proje türü” tespit edilmiştir : Sektör Yatırım KredisiSektör Uyum Kredisi Mali Aracılık KredisiAcil Durum Kurtarma Projeleri Sektör Yatırım Kredisi: “…normal olarak proje ömrü içerisinde zaman dilimine yayılmış faaliyetler olarak yıllık yatırım planlarının veya alt projelerin hazırlanmasını ve uygulanmasını içerir.” Mali Aracılık Kredisi (OP 8.30 kapsamında): “Banka nihai borçlulara kredi olarak kullandırılmak üzere uygun Finansal Aracılara finansman sağlar (riski finansal aracı üstlenir).” OP 8.30 Mali Aracı Kurumlara yönelik uygunluk kriterlerini belirlemektedir. Bunlar arasında şunlar bulunmaktadır: yeterli karlılık, sermaye ve portföy kalitesi; yeterli yönetim özerkliği ve ticari odaklı yönetişim; alt proje değerlendirmesinin yapılabilmesine ve alt proje uygulamasının denetlenebilmesine yönelik uygun kapasite (personel dahil olmak üzere).

OP 4.01: Sektör Yatırım Kredisi (SIL) prosedürleri Uygulayıcı Kuruluş = bir kamu kurumu veya benzeri (OP 8.30’da tanımlanan şekilde bir Mali Aracı Kurum değildir) Uygulayıcı Kuruluş, ÇD’yi ulusal mevzuat ve DB gerekliliklerine (OP 4.01 ve diğer Koruma Önlemi politikaları) uygun olarak gerçekleştirmekle yükümlüdür. Özellikle; Alt projeleri Çevresel Değerlendirme gereklilikleri bakımından taramak Alt proje uygulayıcılarına ÇD gereklilikleri ile ilgili rehberlik ve yardım sağlamak (kamuoyu bilgilendirme dahil) Her bir alt proje için ÇD’lerin tüm bulgu ve sonuçlarını gözden geçirmek Etki azaltma önlemlerinin uygulanmasını sağlamak (ilgili olduğu durumlarda ÇYP da dahil olmak üzere) Proje uygulaması sırasında çevre koşullarını izlemek DB uygulayıcı kuruluşun bunu yapma kapasitesini değerlendirir; gerekli olması halinde projeye kapasite oluşturma bileşeni dahil eder DB’nin uygulayıcı kuruluşun gerekli kapasiteye sahip olduğu konusunda tatmin olmazsa, A Kategorisindeki (ve gerektiğinde B Kategorisindeki) alt projelerin ÇD’si DB tarafından ön incelemaye tabi tutulur.

OP 4.01: FIL prosedürleri Mali Aracı Kurumlar aşağıdakilerden sorumludur : – Alt projeleri taramak – Alt borçluların uygun çevresel değerlendirmeyi yapmasını sağlamak (kamuoyu bilgilendirme dahil) – Alt projenin tüm ulusal çevre gerekliliklerini karşıladığını ve OP 4.01 ve diğer DB Koruma Önlemi politikalarına uygun olduğunu doğrulamak (kendi personeli, dış uzmanlar veya mevcut çevre kurumları yoluyla) DB aşağıdakilerden sorumludur : – Çevresel tarama ve ÇD sonuçlarının incelenmesine yönelik mekanizmalar ve sorumluluklar da dahil olmak üzere, ülke çevresel gerekliliklerinin yeterliliğini ve alt projelere yönelik önerilen ÇD düzenlemelerinin yeterliliğini gözden geçirmek – Katılımcı her bir Mali Aracı Kurumun, ÇD ile ilgili sorumlulukları yerine getirme kapasitesini değerlendirmek – Gerekli olduğunda, projenin ilgili ÇD düzenlemelerini ve/veya Mali Aracı Kurumun kapasitesini güçlendirmeye yönelik bileşenler içermesini sağlamak – DB’nin ÇD düzenlemelerinin ve/veya kapasitenin yeterli olduğu konusunda tatmin olmaması halinde, A Kategorisindeki (ve gerektiğinde B Kategorisindeki) alt projelerin ÇD’si, DB tarafından ön incelemeye (prior review) tabi tutulur.

PROJE HAZIRLAMA ÇD düzenlemeleri tanımlanır: bu düzenlemeler sonucunda tüm alt projeler hem ulusal gerekliliklere hem de DB gerekliliklerine uyumlu hale gelmelidir PROJE DEĞERLENDİRME DB uygulayıcı kuruluşun ÇDdüzenlemelerini ve Mali Aracı Kurumun kapasitesini değerlendirir; açıklama ve kamuoyu bilgilendirme süreçlerinin tamamlandığını doğrular Varsa hangi alt projelerin DB ön incelemesine tabi olacağını kararlaştırır Proje, ÇD düzenlemelerini güçlendirmeye yönelik bileşen içerebilir. PROJE UYGULAMA Finanse edilecek alt projelerin yapısı ve ÇD gereklilikleri tanımlanır Uygulayıcı Kuruluş veya Mali Aracı Kurum, ÇD düzenlemelerini uygular– alt projelerin ÇD gerekliliklerini karşılamasını sağlar Alt proje uygulayıcıları/alt borçlular ÇD’leri yapar, ÇYP’leri uygular Alt projeleri tarar, ÇD gerekliliklerini tespit eder Alt projeyi/alt krediyi onaylamadan önce ÇD gerekliliklerinin karşılanmasını sağlar Uygulamayı izler ve raporlar (ulusal çevre denetim sistemine ek olarak) DB itibari sorumluluğunu yerine getirmek için “durum tespiti” yapar Gerekli olması halinde, alt projelerin önceden incelemesi Denetleme, ÇD düzenlemelerinin uygulandığının incelemesini içerir

Sorun: ÇED önceden hazırlanamıyor Çözüm: Çevresel Yönetim Çerçevesi (ÇYÇ) ÇYÇ OP 4.01’de açık şekilde bir “ÇD Aracı” olarak tanımlanmamıştır 3 temel ihtiyacı karşılamak amacıyla hazırlanır: SIL veya FIL operasyonlarında takip edileceği önerilen ÇD düzenlemelerinin Değerlendirme için açık bir özetini sağlar. SIL veya FIL operasyonlarının Değerlendirme öncesindeki açıklama ve bilgilendirme gereklilikleri için bir “ÇD Aracı” sunar. SIL veya FIL operasyonlarına yönelik Yasal Anlaşmalar için üzerinde anlaşılan ÇD düzenlemelerin uygun bir özetini sağlar. (ÇYÇ hazırlığı ve kullanımı ile ilgili ayrı sunumlar)

9 Roller ve Sorumluluklar Alt Borçlu Faydalanıcı İşletme Proje kavram belgesinin Mali Aracı Kuruma sunulması ÇED, ÇYP, ÇD inceleme, RAP işlemlerini düzenlemek ve finanse etmek Gerekli izinleri/ruhsatları almak Çevre kurumundan onay almak Koruma önlemi süreçlerini çalışmaya yapacak uzmanların seçimini belgeleyen dosyaları tutmak Mali Aracı Kurum Borçlulara koruma önlemi tarama işlemi için teknik yardım sağlamak Kredi başvuru paketini koruma önlemi belgeleri bakımından incelemek Tüm alt projelerin koruma önlemi dokümanlarını tutmak Alt projenin etki azaltma planlarına uyumunu izlemek

10 Dünya Bankası Proje Ekibi ve Koruma Önlemi Uzmanları Çevre Bakanlığı Alt projeleri ulusal/yerel ÇED gerekliliklerine ve diğer düzenleyici gerekliliklere göre incelemek ve onaylamak İzin ve ruhsat vermek Denetleme yapmak Koruma önlemlerinin geliştirilmesine yardım etmek Borçluya ve Mali Aracı Kuru KÖ politikalarına uyum konusunda bilgi vermek Önceden / sonradan inceleme Dünya Bankası Koruma Önlemlerine Uyum Roller ve Sorumluluklar

Zorunlu Yeniden Yerleşim Politikası (OP 4.12) ve Mali Aracı Kredileri Uygulanabilirlik: OP/BP 4.12, Yeniden Yerleşim Kaynak Kitabı politikayı sadece devlet tarafından yapılan kamulaştırmalar ile sınırlamaz : özel yatırım kapsamında kamulaştırma yapılabiliyorsa da uygulanır OP 4.12 herhangi bir arazi üzerinde kaçak olarak yaşayanlar veya kullananlar için de koruma sağlar (kamu veya özel) “İstekli alıcı-istekli satıcı” durumu, 3. bir taraf etkilenmiyorsa OP 4.12’yi tetiklemez Bir 3. tarafa tazminat yardım sağlanması gerekiyorsa, bunu kim sağlayacak? (Özel satıcı? Özel alıcı? Devlet?)

Finansal Aracılık Operasyonlarında Açıklama ve Kamuoyu Bilgilendirme DÜZEYZAMANYER/ KAPSAM OLASI KATILIMCILARODAK Proje (ÇYÇ; RPF) Proje Değerlendirme Öncesi UlusalGenel paydaşlar: STK’lar; olası alt borçlular; potansiyel olarak Projeden Etkilenecek İnsanlar (PAP) Proje kavramı, süreçler, sorumluluklar Alt Proje (ÇED/ÇEP/ RAP) Alt Proje onayı öncesi YerelPAP; Uzmanlaşmış paydaşlar Spesifik potansiyel etkiler ve etki azaltma önlemleri

Özel Sektör Yoluyla ve Özel Sektöre Sağlanan Krediler Dünya Bankası Grubu’nun özel sektöre kredi sağlayan üyesi = Uluslararası Finans Kurumu (IFC) FI kredileri genellikle IFC rolüdür Dünya Bankası, FI kredisi ile birlikte önemli sektörel reform/politika reformu söz konusu olduğunda veya önemli ölçüde bir Hükümet katılımı veya Hükümet garantisi söz konusu olduğunda devreye giriyor IFC başlangıçta DB Koruma Önlemleri politikalarını uygulamıştır; 2006 yılında IFC kendi kredi faaliyetlerine uygun olarak tasarlanmış “Performans Standartlarını” geliştirmiş/kabul etmiştir.

IFC Performans Standartları: Amaçlar Olumlu ve olumsuz çevresel ve sosyal etkileri tespit etmek ve değerlendirmek Çalışanlar, topluluklar ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri önlemek, bunun mümkün olmadığı durumlarda en aza indirmek, azaltmak veya telafi etmek Etkilenen toplulukların kendilerini etkileyen konularda söz sahibi olmasını sağlamak Yönetim sistemlerinin etkili kullanımı yoluyla, şirketlerin daha iyi sosyal ve çevresel performansa sahip olmasını sağlamak

P.F. 1: Sosyal ve Çevresel Yönetim Sistemleri (eşdeğeri OP 4.01 ?) Müşteri, operasyonun yapısı ve ölçeğine uygun ve risk düzeyi ile uyumlu bir Sosyal ve Çevresel Yönetim Sistemi kurar [odak noktası spesifik proje/yatırım değil Müşteridir] Sosyal ve Çevresel Yönetim Sistemi aşağıdakileri içermelidir : – Sosyal ve Çevresel Değerlendirme Süreci; – Yönetim programı; [Eylem Planı dahil – kabaca ÇDP’ye eşdeğer] – Organizasyonel kapasite, – Eğitim, – Topluluk katılımı, – İzleme, – Raporlama Kırmızı = DB’den farklı

Sosyal ve Çevresel Değerlendirme Süreci Potansiyel sosyal ve çevresel risklerin ve etkilerin entegre bir şekilde değerlendirilmesi (işgücü, saplık ve güvenlik dahil olmak üzere) Mevcut Sosyal ve Çevresel başlangıç durumu verilerinin dahil edilmesi PS 2-8’de belirtilenler ve ulusal mevzuat ve düzenlemelerde belirtilenler de dahil olmak üzere ilgili tüm sosyal ve çevresel risklerin değerlendirilmesi Risklerin ve etkilerin, projenin “Etki Alanı” bağlamında açık bir şekilde analiz edilmesi (“dolaylı etkilere” benzer şekilde; yani, saha dışı ve kümülatif etkileri içerir, projenin olmadığı durumda meydana gelecek etkileri içermez) Tüm proje aşamaları (inşaat öncesinden işletmeden çıkarmaya kadar) Müşterinin etki/kontrol sınırları dikkate alınarak, proje için risk oluşturabilecek üçüncü taraf rollerinin değerlendirilmesi (örneğin tedarikçilerin) Projenin yararlanacağı bir kaynak ekolojik açıdan hassas ise veya düşük işgücü maliyeti bir rekabetçilik faktörü ise, tedarik zincirlerinin etkileri değerlendirilir. Küresel etkiler de dahil olmak üzere sınır ötesi etkilerin değerlendirilmesi (örneğin sera gazı emisyonları)

Sosyal ve Çevresel Değerlendirme Süreci (devamı) Müşterilerden, proje teknik açıdan karmaşık ise ve/veya önemli potansiyel etkileri varsa, dışarıdan uzman tutması istenebilir. Projeye bağlı olarak; tam Sosyal/Çevresel Etki Değerlendirmesi, sınırlı Sosyal/Çevresel Etki Değerlendirmesi veya çevre veya tasarım standartlarının doğrudan uygulanması veya herhangi bir etki tespit edilmemişse ya da çok küçük etki tespit edilmişse hiçbir değerlendirme yapılmaması istenebilir. Mevcut tesisleri içeren projeler Denetim gerektirebilir. Tam Sosyal/Çevresel Etki Değerlendirmesi uygulanabilir alternatiflerin analizini içerir. Sosyal Etki Değerlendirmesinde; dezavantajlılık durumuna bağlı olarak farklı veya olumsuz biçimde etkilenebilecek insanlar tespit edilir, ve bunu önlemeye ve eşitliği sağlamaya yönelik önlemler belirlenir.

Yönetim Programı (ÇYP gibi, ancak proje odaklı değil kuruluş odaklı) Çevresel/Sosyal Etki Değerlendirmesi sonuçlarına dayalı — tespit edilen riskleri azaltmaya ve performans iyileştirme önlemlerine yönelik bir program Operasyonel politikaları, prosedürleri ve uygulamaları içerir … kuruluş çapında veya sahaya özgü Önleme ve engellemeyi, azaltma ve telafiye tercih eder Ayrıntı ve karmaşıklık düzeyi riskler ve etkiler ile uyumlu Mümkün olduğu ölçüde, (ölçülebilir) sonuç hedefleri tanımlanır (performans göstergeleri, hedefler, kabul kriterleri) Değişikliklere ve öngörülmeyen olaylara duyarlı

Yönetim Programı (devamı) Kanunlara ve PS 1-8’e uyum için etki azaltma önlemlerinden ve eylemlerinden oluşan Eylem Planı gerekir … eylemler açıklanır ve önceliklendirilir, uygulama takvimine yer verilir, kamuoyuna açıklanır, uygulamaya ilişkin harici raporlama programı ve mekanizmaları açıklanır

Diğer Unsurlar… Müşteri; Eylem Planını da içeren Yönetim Planının uygulanması için bir organizasyonel yapı oluşturur, korur ve güçlendirir. Gerektiğinde personel ve yükleniciler eğitilir. Zaman içinde yapıcı bir ilişkinin kurulabilmesi amacıyla, bilgilerin zamanında açıklanması ve şikayet mekanizması da dahil olmak üzere, etkilenen topluluk ile devam etmekte olan ilişkiye dahil olunur. Yönetim Programının etkililiğinin izlenmesi ve ölçülmesi; yüksek riskli projeler için, sonuçların doğrulanması amacıyla harici uzmanlardan, dahili ve harici raporlamadan (etkilenen topluluklara) yararlanılır

Diğer IFC Performans Standartları 2- İşgücü ve Çalışma Koşulları (eşit uygulama, fırsat eşitliği, ulusal çalışma mevzuatına uyum, çocukların çalıştırılmasından ve zorla çalıştırmadan korunma, güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarının sağlanması) 3- Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması (insan sağlığını ve çevreyi korumak için kirliliğin en aza indirilmesi; sera gazı emisyonlarının azaltılması; çevre koşullarının dikkate alınması; uluslararası iyi sanayi uygulamaları ile tutarlı olarak, bir yandan teknik ve mali uygulanabilirlik ve maliyet etkinlik sağlanırken, aynı zamanda kirliliği azaltmaya en uygun teknolojileri ve uygulamaları kullanmak) (normal olarak kabul edilebilir performans düzeylerini ve ölçülerini belirleyen mevcut Çevre Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzunu veya ulusal mevzuatı –hangisi daha sıkı ise- esas alın)

Diğer Performans Standartları (devamı.) 4- Toplum Sağlığı, Güvenliği ve Emniyeti (yerel topluluğun maruz kalabileceği risklerin/etkilerin önlenmesi veya en aza indirilmesi (tehlikeli maddeler, hastalık, vs.); personele ve varlıklara yönelik koruma önlemlerinin, toplum güvenliği ve emniyeti ile ilgili riskleri önleyen / en aza indiren meşru bir şekilde uygulanmasının sağlanması (örneğin, güvenlik personelinin suiistimal potansiyelini en aza indirmeye yönelik önlemler) 5- Kamulaştırma ve Zorunlu Yeniden Yerleşim (kamulaştırma/zorla alım sonucu fiziksel veya ekonomik uzaklaştırma için uygulanır; talepleri kabul edilenler ile müzakere sonucu varılan uzlaşmalar; bir talepte bulunmayanlara yönelik hükümler OP 4.12 kapsamındaki hükümlere benzer)

Diğer Performans Standartları (devamı.) 6- Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi (koruma ihtiyaçları ile kalkınma önceliklerini entegre eden uygulamalar yoluyla biyolojik çeşitliliğin korunması ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetiminin sağlanması … yaşam alanı (doğal ve değiştirilmiş) kayıpları da dahil olmak üzere önemli tehditler üzerinde odaklanma, yayılmacı türler, Özellikle ormanlar ve su sistemleri üzerinde odaklanan Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi; Mümkün olduğunda bağımsız sertifikalandırma sistemlerinin kullanımı Kritik doğal yaşam alanlarının korunması ile ilgili hükümler, OP 4.04’ten daha nitelikli … kritik işlevlerin, tehlike altındaki türlerin veya eşsiz kaynakların korunması kaydıyla yaşam alanında değişikliğe izin veriliyor

Diğer Performans Standartları (devamı) 7 Yerel Topluluklar (kültür ve uygulamalara saygı; kalkınma sürecinin, insan onuruna, insan haklarına, emellerine. vs. saygı göstermesini sağlamak; fırsatların ve faydaların kültürel açıdan uygun şekilde sunulması; etkilenen Yerel Topluluklar ile proje ömrü boyunca sürekli ilişki kurulması; Yerel Topluluklara ait topraklarda gerçekleştirilecek projeler için bilgilendirilmiş ve iyi niyetli müzakere) (Yerel Topluluk kriterleri/tanımları OP 4.10 ile aynı) 8- Kültürel Miras (Kültürel Mirasın korunması, Kültürel Mirasın ticari faaliyetlerde kullanılmasından elde edilen faydaların eşit şekilde paylaşımının sağlanması) (Kültürel Mirasın ancak kaçınılmaz durumlarda ve “projenin genel faydasının beklenen kültürel miras kaybından daha önemli olduğu” durumlarda kaldırılması

DB Mali Aracı Kurumlara finansman sağlarken IFC tipi bir yaklaşım benimsemeli midir? Koruma önlemlerinin spesifik projeye uygulanmasından ziyade Ortağın çevresel yönetim sistemleri üzerinde odaklanma Uzun vadeli ilişkilerin ve etkileşimlerin vurgulanması – DB ve Mali Aracı Kurum; Mali Aracı ve yerel topluluklar/etkilenen insanlar Özel sektör faaliyetleri ile ilgili sosyal hususların açık bir şekilde hedeflenmesi (yeniden yerleşimden ziyade işçi hakları)

26 Diğer Kuruluşların “Koruma Önlemleri” Sistemleri EBRD Çevresel ve Sosyal Politika, 2008 (2003 Çevre Politikasının güncellemesi) Asya Kalkınma Bankası: – Çevre Politikası (2002) ve Çevresel Değerlendirme Kılavuzu (2003) Çevre Politikası Çevresel Değerlendirme Kılavuzu – OM Bölüm F1 – Çevre (2006) OM Bölüm F1 – Çevre – Yerli Halklar (IP) Politikası (1998) ve OM Bölüm F3 – Yerli Halklar (2006) Gönülsüz Yeniden Yerleşim (IR) Politikası (1995) ve Gönülsüz Yeniden Yerleşim El Kitabı (1998) ve OM Bölüm F2 - Gönülsüz Yeniden Yerleşim (2006) Yerli Halklar (IP) Politikası OM Bölüm F3 – Yerli Halklar Gönülsüz Yeniden Yerleşim (IR) Politikası Gönülsüz Yeniden Yerleşim El KitabıOM Bölüm F2 - Gönülsüz Yeniden Yerleşim (2006/2007 yılında, Operasyonlar Değerlendirme Bölümü yukarıdaki politikaların her birinin değerlendirmesini tamamladı ve bu politikalar şu anda güncellenme aşamasında): Ekvador İlkeleri (Ekvador İlkeleri Mali Kurumları tarafından kabul edilen -64’ten bugüne) (IFC-PF’e dayalı olarak)

Teşekkürler...