D İ N KÜLTÜRÜ VE AHLÂK B İ LG İ S İ KONU: İ SLÂM AHLÂKI Ahlâkın Mahiyeti, Nevileri ve Ahlâk İlminin Kısımları Ahlâkın Önemi ve Arındırmaya Elverişli Bulunması Görevlerin Mahiyetleri ve Nevileri Başlıca Görevler İslâmda İnsanlarla Geçinme Âdâbı Güzel ve Çirkin Huylar Ahlâkın Mahiyeti, Nevileri ve Ahlâk İ lminin Kısımları 1- Ahlak sözü, hulk kelimesinin çoğuludur. Hulk, insanın ruhundaki “huy” dediğimiz bir meleke, özel bir hal demektir. Ahlâk özellikleri güzel ve çirkin diye ikiye ayrılır. Güzel huylara: “Ahlak-ı Hasene, Ahlâk-ı Hamide”, çirkin huylara ise: “Ahlâk-ı Zemime, Ahlâk-ı Kabiha denir. 2- Ahlâk ilmi nazarî ve amelî ahlâk olmak üzere ikiye ayrılır. Nazarî ahlâk: Ahlak esaslarına ve kanunlarına ait görüşleri ve fikirleri gösterir. Ameli Ahlak: Ahlakla ilgili görevlerin nelerden ibaret olduğunu bildirir. Ahlakın Önemi ve Arındırmaya Elverişli Bulunması 3- İslam dini ahlaka pek büyük kıymet ve önem vermiştir. Aslında İslam, bir ahlak ve fazilet, bir hikmet dinidir. İslam’da insanların manevi kıymetleri, sahip oldukları ahlaka göredir. Bir hadis-i şerifte buyrulmuştur: “Sizin imanca en güzeliniz, ahlakça en güzel olanınızdır.” 4- İnsanların ahlakı değişebilir. Çirkin huyları güzel huylara çevirmek işine “Tezhib-i ahlak” denir. Görevlerin Mahiyetleri ve Nevileri 5- Görev, yapılması dinen zorunlu olan veya tavsiye edilen herhangi bir hayır, bir kemaldir. Görevler iki nevidir. Biri, dince zorunlu olan namaz, oruç gibi görevlerdir. Diğer nevi, dinen zorunlu olmamakla birlikte istenen ve tavsiye edilen ahlaki birtakım görevlerdir. İslama ait bütün bu görevler, İslam dininin çerçevesi içinde bulunmaktadır. Başlıca görevler 1- İlahi görevler a- Her akıl sahibi ve baliğ kimse, Allah’ı tanıyıp O’na kullukta bulunmakla yükümlüdür. b- İslam yurdunu koruma ve savunma da ilahi bir görevdir. c- Nefis ile mücadele de büyük bir cihattır. Bundan dolayı çok önemli bir görevdir. d- Bir kısım nafile ibadetler de birer ilahi görevdir. Nafile namaz, nafile oruç gibi… Şahsa ait görevler 1. Beden terbiyesi 2. Sağlığı koruma 3. Zararlı riyazetlerden kaçınma 4. Vücudu yıpratacak şeylerden sakınmak 5. İradeyi kuvvetlendirmek 6. Akli ve zihni ilim Ailevi görevler 1.Kadının kocasına karşı görevleri: Kocasının dine uygun olan emirlerini tutmak, onun namus ve şerefini korumak, bulunduğu hale kanaat etmek, israftan kaçınmak, ev hanımı olacak bir şekilde bulunmaktır. 2. Kocasının karısına karşı görevleri: Zevcesi ile güzel geçinmek, onu korumak, onun nafakasını karşılamak, kendisine doğruluktan ayrılmamaktır. 3- Çocukların ana-babalarına karşı görevleri: Onlara saygı gösterip itaat etmektir. Ana-babaya karşı “öf” bile demek caiz değildir. Ana-babasına bakmayan, onların dine uygun emirlerini dinlemeyen bir çocuk hayırlı evlat olma şerefine nail olamaz. 4. Ana-babanın çocuklarına karşı başlıca görevleri: Güçleri yettiği kadar beslemek, terbiye etmek ve okutup bir kazanç yoluna koymaktır. Baba ile anne, çocuklarına karşı eşit hareket etmeli, onları okşamak ve gözetmek hususunda eşit tutmalılardır. Ana baba çocuklara güzel örnek olmalı, onlara dini emirleri öğretmeli ve vakti gelince onları evlendirmelilerdir. 5- Kardeşlerin başlıca görevleri: Birbirini sevmek, birbirine yardım edip saygı ve merhamet göstermektir. Aralarındaki bağı korumalılardır. İçtimai (Toplumsal) görevler 1. Cemiyet fertlerinin hakkını gözetmek 2. Fertlerin hürriyetlerini gözetmek 3. Fertlerin vicdanlarını gözetmek 4. Fertlerin ilmi görüşlerini gözetmek 5. Fertlerin namus ve şereflerini gözetmek 6. Fertlerin mülkiyet haklarını gözetmek İslâm’da Muaşeret Âdâbı İslam dini, insanların birbirleriyle görüşüp konuşmalarına, toplum halinde medeniyet üzere yaşamalarına büyük önem vermiştir. İslam’da halk ile geçinmenin çeşitli yönleri ve dereceleri vardır. Bunların bir kısmı şunlardır: 1. Herkese karşı tatlı dilli, güler yüzlü, açık kalpli olmak 2. Herkesle güzel şekilde görüşmek, insanlara eziyet vermekten kaçınmak 3. Kötülüğe karşı iyilik yapmak 4. Dargınların arasını düzeltmek 5. İnsanların kusurlarını araştırmamak 6. Yaşlılara hürmet, çocuklara ve düşkünlere merhamet etmek. 7. Hayırsever olmak, yardım etmek 8. Selam vermek 9. Davetlere icabet etmek 10. Komşuluk haklarını gözetmek 11. Hastaları ziyaret etmek 12. Cenazeleri teşyi etmek Güzel ve Çirkin Huylar Güzel Huyların Bazıları şunlardır: İttika: Yüce Allah’tan korkmaktır. Edep: Güzel terbiye ve huylarla vasıflanmaktır. İhsan: Bağışlama, iyilik etme emektir. İhlas: Herhangi bir işi güzel bir niyetle yapmak. Emniyet: Doğruluk Beşaşet: Güler yüzlü olmak. Tefekkür: Bir iş üzerinde fikri geliştirmektir. Tevazu: Kendini büyük görmemek. Tevekkül: Allah’a güvenmek Sebat: Sözde durmak Hüsnüzan: Bir şeyin iyiliği üzerinde inanç beslemektir. Hilm: Şiddete sabredip tahammül etmek. Haya: Utanma duygusu Rıfk: Yumuşaklık, nezaket sahibi olmak. Sa’y: Çalışmak Çirkin Huyların Bazıları Şunlardır: Şehvet: Nefsi arzularda bulunmak Heva: Boşuna arzu Mubahat: Öğünme, böbürlenme Zem etmek: Birinin aleyhine kötü sözler söylemek. Cebanet: Zillet, korkaklık Belahet: Anlayışsızlık, zekâdan yoksunluktur. Kadirnaşinaslık: Değer bilmemektir. İntikam ve Muahaza: Fena bir işe karşı fena bir işle karşılık vermek. Zulüm: İnsafsızlıktır. Unf: Şiddet, sertlik, kabalık Meskenet: Gevşeklik, misk