ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE STRATEJİ ÇALIŞTAYI 08 Kasım 2012 ANKARA ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE STRATEJİ ÇALIŞTAYI 08 Kasım 2012 ANKARA Ali TANIŞ Çölleşme İle Mücadele Daire Başkanlığı Çölleşme İzleme ve Değerlendirme Şube Müdürü

Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı 09 Mart 2005 tarihli ve 25750 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Genelge ile yürürlüğe girdi.

Çölleşmenin Tanımı ve Tarihçesi 1977 de Birleşmiş Milletler Çölleşme Konferansı’nda “Çölleşme ile Mücadele Eylem Planı” kabul edilmiştir. 1992 yılında, Birleşmiş Milletlerce Hükümetlerarası Müzakere Komitesi oluşturuldu. 17 Haziran 1994 tarihinde, Bu komitece hazırlanan Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi kabul edilmiştir.

Sözleşme günü olan “17 Haziran Dünya Çölleşme ile Mücadele Günü” olarak kabul edilmiştir. 1996 yılında, BM nezdinde “Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi” yürürlüğe girmiştir. 11 Şubat 1998 tarihli ve 4340 sayılı Kanunun 16 Mayıs 1998 tarihli ve 23344 sayılı Resmi  Gazete’de yayımlanması ile Ülkemiz “Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi”ne resmen taraf olmuştur.

1999 yılında, “Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” ile ilgili çalışmalara başlanmış; 2003 yılından itibaren hız kazandırılmış olup, 17 Haziran 2004 tarihinde, tüm kamuoyu ve ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerine sunulmuştur. 09 Mart 2005, tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” bu tarihten itibaren yürürlüğe girmiştir.

UNCCD sekretaryasınca ifade edilen Ulusal eylem programları ile ilgili yedi genel kural şunlardır:   *“uzun vadeli stratejileri devreye sokun…, uygulamaya önem verin ve bunları sürdürebilir kalkınma ile ilgili ülke çapındaki politikalarla entegre edin.” *“şartlara göre değişiklik yapılmasını sağlayın ve yerel seviyede değişik sosyo-ekonomik, biyolojik ve jeo-fiziksel şartlara uyacak esnekliği temin edin.” *“önleyici tedbirlerin henüz bozulmamış veya az bozulmuş topraklar için uygulamasına özen gösterin.” *“ülkenin sahip olduğu iklim bilimi, meteoroloji ve hidroloji kapasitesi ile kuraklığı önceden haber verecek imkanları güçlendirin.” *“işbirliği ve koordinasyonu sağlayacak politikalar ve kurumsallaşmış yapıları oluşturan ve uygun teknolojiler ve bilgilerin bölge halkına ulaştırılmasını temin edin.” *“yerel, bölgesel ve ulusal seviyelerde etkin bir şekilde katkıda bulunulmasını sağlayın.” *“bunların sürekli gözden geçirilmesini ve gelişmeler hakkında raporlar hazırlanmasını sağlayın.”

*“demografik hareketler,” UNCCD’ye göre Eylemlerde öncelik verilecek hususlar şunlardır:   *“yoksulluğun ortadan kaldırılması ve gıda teminini garanti altına alacak programların kuvvetlendirilmesi bakımından değişik yaşam şekillerinin geliştirilmesi ve ülkenin ekonomik yapısının kuvvetlendirilmesi,” *“demografik hareketler,” *“doğal kaynakların sürdürülebilir bir şekilde kullanılması,” *“tarım uygulamalarının sürdürülebilir bir şekilde yapılması,” *“değişik enerji kaynaklarının geliştirilmesi ve verimli bir şekilde kullanılmaları,” *“yapıların ve yargının kurumsallaşmaları,” *“hidroloji ve meteoroloji hizmetleri de dahil sistematik gözlem ve değerlendirme kapasitelerinin artırılması,” *“kapasitelerinin artırılması, eğitim ve kamunun bilinçlendirilmesi,”

  UNCCD’ye göre Eylem programlarının desteklenmesi için yapılabilecekler şunlardır: *“uzun vadeli bir planlama ile eylem programlarının düzenli bir şekilde oluşturulabilmesini sağlayacak mali işbirliği” *“sivil toplum örgütleri aracılığı ile ses duyurmak da dâhil, yerel seviyede daha iyi destek verilmesini sağlayacak işbirliği mekanizmalarının kullanımı ve gerçekleştirilmesi ve böylece başarılı pilot uygulamaların gereken yerlerde tekrarlanması” *“proje oluşturulmasında daha fazla esneklik sağlanması, bölge halkı seviyesinde eylemlere katılımı sağlayacak deneysel ve tekrar tekrar uygulamaya dönük yaklaşımlara ağırlık verilmesi” * “uygun olduğu nispette, işbirliği ve destek programlarının randımanının artırılması için idari ve mali tedbirlerin alınması”

BM Sözleşme Sekreterliği’nin Türkiyedeki Yapısı UNCCD Ulusal Odak Noktası (Orman ve Su İşleri Bakanlığı) Ulusal Koordinasyon Birimi (OSİB, KB, TGHB, DB, MEB, TUBITAK,TİKA, ÇŞB, STK) Bağımsız Uzmanlar Grubu

BM Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi’ne göre Kurak, yarı kurak ve yarı nemli alanlarda* iklim değişmeleri ve insan aktiviteleri sonucunda oluşan arazi bozulumu/bozunumu olarak tanımlanmıştır. (*)- Bu alan kavramı BM’de tartışılmakta olup, değişiklik talepleri gündemdedir.

Çölleşme ile Mücadele: Kurak, yarı-kurak ve az yağışlı alanlarda sürdürülebilir kalkınma için arazinin entegre olarak geliştirilmesinin bir parçası olan, ve; I. Arazi bozulmasını önleme ve/veya azaltma, II. Kısmen bozulmuş arazinin rehabilitasyonu, III. Çölleşmiş arazinin geri kazanılması, faaliyetlerini içerir.

Aral Gölü

Avustralya

Gobi çölü

Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı’na göre; Çölleşme ile Mücadele Ulusal Programı çerçevesinde alınan sonuçların ve kazanılan deneyimlerin, Sözleşme Sekreteryasınca istenen periyodik ülke raporlarına intikal ettirilmek üzere, Bakanlığımıza bildirilmesi, “Her yılın Nisan ayında ilgili kuruluşlardan, Türkiye Ulusal Eylem Programı kapsamında yaptıkları faaliyetler hakkında bilgi talep edilmektedir.”

Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı’na göre; İlgili kurum ve kuruluşlarca; Program çerçevesinde yürütecekleri çalışmalarda, ulusal düzeyde Sekreterya hizmetlerini yürüten Bakanlığımız ile koordine ve işbirliği içinde bulunulması, Sorumlu oldukları eylemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla yıllık iş programlarında ve bütçelerinde gerekli kaynakların tahsis edilmesi,

Uluslar arası ve ulusal seviyede gerçekleştirilen, seminer, çalıştay, panel ve benzeri etkinliklere katılım sağlanılmasına ve kamu oyunun bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi çalışmalarına özen gösterilmesi; Bu gibi konularda düzenleyecekleri faaliyetlerle ilgili olarak Bakanlığımızla gerekli koordinasyonun sağlanması, Gerekmektedir….

Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı; ülkedeki çölleşmeye yol açan etmenleri saptayarak bu sorunların devlet, yerel örgütler, arazi sahipleri ve halkın katılımıyla nasıl çözümlenebileceğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda “Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” BMÇMS'nin Yönergesine uyum sağlamaktadır.

TÜRKİYE’DE ÇÖLLEŞME İklimi, Topoğrafyası, Jeolojisi, Hidrolojisi, Bitki Örtüsü, İşlemeli Tarıma Uygun Olan ve Olmayan Arazi Varlığı, Mera ve Orman Alanlarının Özellikleri, Nüfus Etkisi değerlendirildiğinde, çölleşme riskiyle karşılaşması beklenen bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır.

TÜRKİYE’DEKİ ÇÖLLEŞME NEDENLERİ VE TANIMLARI Doğal Nedenler Teknik Nedenler Sosyoekonomik, Yönetimsel ve Yasal Nedenler

TÜRKİYE’DEKİ ÇÖLLEŞME NEDENLERİ VE TANIMLARI Doğal Nedenler Toprak Aşınımı Yıkanma İklimsel değişim Teknik Nedenler Ormansızlaşma Otlatma şekli Hidrojeolojik yapı ve hidrolojik döngünün yapay etkilenmesi Anız yakımı Toprak yorgunluğu Plansız sulama Amaç dışı toprak kullanımı (betonlaşma, taşıma, vs.) Toprak kirlenmesi Yanlış toprak işleme, fiziksel bozulum Toprak ve ekosistemlerin yanlış planlanması ve kullanımı Sosyoekonomik, Yönetimsel ve Yasal Nedenler Yasal Mevzuat Göç Eğitimsizlik

Çölleşme Sorunlarının Sınıflandırılması Düzeltilemeyen Kalıcı Çölleşme Sorunları Toprak betonlaşması Toprakların, yerüstü ve yer altı kayaçların hammadde olarak aşırı kullanılması Düzeltilebilir (Durdurulabilir/azaltılabilir) Çölleşme Sorunları Erozyon Ormansızlaşma Mera alanlarında bozulum Toprakların organik madde kaybı Arazilerin fiziksel bozulumları Yanlış arazi kullanımı Kullanılabilir suyun azalması Çoraklaşma Sulanan topraklarda tuzluluk sorunu Tarım ilaçları Toprak kirlenmesi Doğal vejetasyon ve biyoçeşitliliğin bozulumu

Doğal Kaynakların Yönetimi Sorunlarının Giderilmesi İçin Önlemler Toprak Yönetimi ve Erozyon Kontrolü Önlemleri Su Kaynaklarının Kullanımı ile ilgili Önlemler Çayır-Mera Yönetimi ile ilgili Önlemler Orman ve Diğer Kaynakların Yönetimi ile ilgili Önlemler Fauna ile ilgili Önlemler Arazi(Toprak) Kaynaklarının Yönetimi ve Sorunlarının Giderilmesi için Alınabilecek Önlemler Sosyo-Ekonomik Kapsamlı Önlemler

Önce

Sonra

Before Now Before Now Before Now Isparta-Uluborlu 1984 Elmadağ-2003 Elmadağ-1985 Before Now Burdur-2007 Burdur-1964 Before Now

ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE ULUSAL EYLEM PROGRAMI Ülkemizde ulusal düzeyde yapılmış ve yapılmakta olan tüm çalışmalar ve projeler, ulusal çalışmalarımızı yönlendirecek olan UEP’in öncelikli 63 Eylem önerileri kapsamında yürütülmektedir. Bu eylemlerin ilgili kurum ve kuruluşlarca hangi yöntemlerle ve ne düzeyde gerçekleştiği etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi ile ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

UEP Eylemler* Eylemin Adı Eylem Sayısı Gerçekleşme Politik ve yasal düzenlemeler 27 25 Doğal kaynak yönetimi 21 20 Çevre ile ilgili düzenlemeler 3 Bölgesel / kırsal kalkınma 4 Kurumsal düzenlemeler 2 1 Mali kaynak ve teknoloji kullanımı 6 5 Toplam 63 58 (*)2011 yılına ait rakamlar. Mevcut eylemlerde ilerlemeler kaydedildi. Diğerlerinde yeni eylem gerçekleşmedi.

UEP KAPSAMINDA POLİTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Kalkınma planları, Kırsal kalkınma politikalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, Sürdürülebilir doğal kaynak yönetimini sağlayacak politikalar geliştirilmesi, Sulak alanlar, dağlar, yaylalar ve kıyıların korunması ve kullanılması, Tarımda doğa ile dost teknolojilerin kullanımı, Arazi kullanımı ve toprak koruma kanunun çıkarılması, Sera gazı salınımını azaltıcı amaçlı bir planlamanın oluşturulması, STK’ların çalışmalarının kolaylaştırılması, - Kanun No. 5403 Kabul Tarihi : 3.7.2005 Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu * Kanun No. 5751 Kabul Tarihi: 26/3/2008 değişiklik * Kanun No. 5578 Kabul Tarihi : 31/1/2007 * 14 Haziran 2012 RG Sayı : 28323 toprak kirliliğinin kontrolü ve noktasal kaynaklı Kirlenmiş sahalara dair yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik

UEP KAPSAMINDA DOĞAL KAYNAK YÖNETİMİ Ülkesel düzeyde toprak koruma ve arazi iyileştirme eylem planlarının yapılması, Erozyon kontrol önlemelerinin ve tekniklerinin, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, Organik tarımın yaygınlaştırılması ve biyoteknolojinin özendirerek geliştirilmesi, Sürdürülebilir orman yönetimi için kriter ve göstergelerin geliştirilmesi ve uygulanması*, Ekosistemlerin bozulmaların engellenmesi ve bozulmuş ekosistemlerin rehabilitasyonu, Korunan alanların ve sayıların artırılması, Arazi yetenek sınıfları, Çölleşmenin durumunun ortaya konulması, hassas alanların belirlenmesi ve izlenmesi, 2006 yılında 6 kriter 28 gösterge belirlendi. 2009 da uygulama başladı.

UEP KAPSAMINDA ÇEVRE, BÖLGESEL KALKINMA İLGİLİ DÜZENLEMELER Altyapı yatırımları ile verimli tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı kullanımının ÇED’e konu edilmesi, Bölgesel ve kentsel planlamada doğal kaynakların ve çevrenin korunmasının göz önünde tutulması, Orman köylüsünün kalkındırılması, Küçük ölçekli sulama projeleri yatırımlarının artırılması ve desteklenmesi, Su kalitesi koruma programlarının erozyon kontrolu programları ile birleştirilmesi,

UEP KAPSAMINDA KURUMSAL DÜZENLEME, AR-GE, EĞİTİM Havza bazında ortak çalışmalar yapılması, Araştırma kuruluşlarının parasal ve teknik olarak desteklenmesi ve geliştirilmesi, Biyolojik kaynaklı enerjilerin geliştirilmesi, Kamuoyu bilinci ve baskısının yaratılması, Kırsal kesime götürülecek eğitim ve yayım hizmetlerinde ilgili kurumlar arasında işbirliğinin sağlanması,

İlginiz ve Sabrınız için T E Ş E K K Ü R L E R…