Yerel Yönetimlerde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Sağlamada Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları

Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme (TCDB) kadınların durumunun iyileştirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi çabalarının önünü açmak amacıyla kullanılmaktadır

TCDB kadınlar ve erkekler için ayrı ayrı bütçe oluşturulması meselesi değildir.

TCDB yaklaşımında amaç, toplumsal cinsiyet boyutunun bütçe politikalarına dahil edilmesidir.

Kadınların ve erkeklerin toplum içindeki farklı rolleri, farklı konumları ve ekonomik ve sosyal durumlarındaki farklılıklar, kamu politikalarının ve kamu bütçesinin kadınlar ve erkekler üzerinde değişik sonuçlar doğurmasına yol açmaktadır.

2000 yılında 191 ülkenin üzerinde uzlaştığı Bin Yıl Hedefleri Birleşmiş Milletler kararları olarak açıklandı.

Belirlenen 8 hedeften üçü özellikle kadınlar üzerinden tanımlanmıştır Kadınların güçlendirilmesi Cinsiyetlerarası eşitsizliklerin giderilmesi anne sağlığının iyileştirilmesi.

“Cinsiyet eşitliğinin finansmanı ve kadının güçlendirilmesi” Bu hedefler doğrultusundaki bir dizi faaliyetten biri (25 Şubat – 7 Mart 2008) 52. Oturumunda Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu’nun, ana teması “Cinsiyet eşitliğinin finansmanı ve kadının güçlendirilmesi”

Avrupa Komisyonu toplumsal cinsiyet eşitliği politikalarını 1996 yılında benimsemiş, 1999’da yürürlüğe giren Amsterdam Antlaşması ile oluşan yasal temelde dönemsel yol haritalarını ve başlıca politika alanlarını belirlemiştir

Yerel, bölgesel ve ulusal düzeylerde cinsiyet bütçelemesinin uygulanması bu politika alanlarından biridir.

Avrupa Parlamentosu 2003 yılında kabul ettiği bir dizi kararla kamu politikalarının kadınlar ve erkekler üzerindeki etkilerinin izlenmesini öngörmüştür

kamu bütçelemesinin her aşamasında cinsiyetlerarası eşitlik perspektifinin hakim olmasını, gelir ve harcamaların cinsiyet eşitliğini sağlayacak biçimde yapılandırılmasını öngörmektedir.

kadınların ve erkeklerin toplum içindeki ekonomik ve sosyal konumları farklıdır ve dolayısıyla devletin yahut belediyenin iktisadi faaliyetleri kadınları ve erkekleri değişik şekillerde etkilemektedir.

Ekonomi, sosyal güvenlik, emek piyasası politikaları gibi temel politikalar, sadece kadınları hedefleyen politikalara ayrılan ve sınırlı olagelmiş kaynaklara kıyasla, erkeklerin ve kadınların hayatlarını çok daha fazla etkileme gücüne sahiptir.

Bu bütçenin meydana getirilmesindeki amaç kamu gelir ve harcama analizlerinin cinsiyet perspektifinde ele alınmasını sağlayarak, erkek, kadın ve çocuklarının üzerindeki etkilerini ve sonuçlarını belirlemek olduğu ifade edilmektedir.

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirliği Kamu mal ve hizmetlerinden daha çok kadınların mı yoksa erkeklerin mi yararlandığını belirlemenin bir yolu var mı? Ayrıca, kamu harcamalarında yapılan kesintilerin yol açtığı sonuçlar nasıl ortaya konabilir ve karşılaştırmalı olarak incelenebilir?

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Kriterleri İstihdam – Kamunun herhangi bir eylemi kadınlar için mi yoksa erkekler için mi daha fazla istihdam sağlıyor, yoksa eşit düzeyde istihdam mı doğuyor? Haklar – Kamunun herhangi bir eylemi erkekler yahut kadınlar lehine daha fazla hak doğuruyor mu, yahut her iki cins eşit haklara mı sahip oluyor? Ücretsiz kadın işçiliği – Kamunun harcamalarını kısmak için alınan tedbirler daha çok sayıda kadının ücretsiz iş yapmasına sebep oluyor mu?

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Kriterleri İstihdam – Kamunun herhangi bir eylemi kadınlar için mi yoksa erkekler için mi daha fazla istihdam sağlıyor, yoksa eşit düzeyde istihdam mı doğuyor? Haklar – Kamunun herhangi bir eylemi erkekler yahut kadınlar lehine daha fazla hak doğuruyor mu, yahut her iki cins eşit haklara mı sahip oluyor? Ücretsiz kadın işçiliği – Kamunun harcamalarını kısmak için alınan tedbirler daha çok sayıda kadının ücretsiz iş yapmasına sebep oluyor mu?

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Kriterleri anne ölümleri prostat kanseri olan erkeklerin sayısı kadınlara yönelik şiddet olayları Okur yazarlık İşsizlik Yoksulluk Eğitim

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Sonuçları kamu harcaması kesintilerinin farklı düzeylerde erkekler ve kadınlar üzerinde son derece eşitsiz bir dağılım göstermiştir. Kamunun ekonomik tasarrufa gittiği dönemlerde kadınların durumu daha da kötüye gitti.

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Sonuçları Türkiye’de erkeklerin fakirlik oranı %17,32 iken kadınların fakirlik oranı %18,27 olmuştur

Cinsiyet Bütçesinin Ölçülebilirlik Sonuçları bir ülkedeki kadın okuryazarlığı ile erkek okuryazarlığı arasındaki fark Erkekler %60 Kadınlar %40

Cinsiyet Bütçesinin Faydaları Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması Kadın haklarının kazanılması Fakirliğin azaltılması Ekonomik üretkenliğin artırılması Hesap verilebilirliğin ve şeffaflığın artırılması Politika hedeflerinin gerçekleşmesinin sağlanması Toplumsal cinsiyete duyarlı yaklaşımların geliştirilmesi Demokratik yönetişimin sağlanması

Cinsiyet bütçesi ilk olarak 1984 yılında Avustralya'da Federal düzeyde uygulama kararı alınmıştır.

Güney Afrika devleti de 1997’de cinsiyete duyarlı bütçe analizini takibe başlamış ve bugün en iyi uygulayan ülkeler arasında yer almıştır.

Avrupa ülkeleri mesela İrlanda, Avrupa Yapısal Fonlarıyla birlikte, bu alanda tecrübeler edinmektedir. Diğer Avrupa ülkeleri de bu yolda ilerlemektedirler.

Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinde de birçok cinsiyet bütçesi ile ilgili çalışmaları yapılmaktadır

Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında yerel yönetimler merkezi yönetime göre daha etkin konumdadır

Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Belediyelerin bu süreçte politik planlamadan çok bütçeleme üzerinde durmaları gerekmektedir. Böylece bütçeleme sürecinin her aşamasında cinsiyete duyarlı hizmetlerin yer alması sağlanabilir.

Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Belediyelerin bu süreçte politik planlamadan çok bütçeleme üzerinde durmaları gerekmektedir. Böylece bütçeleme sürecinin her aşamasında cinsiyete duyarlı hizmetlerin yer alması sağlanabilir.

Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları Türk demokrasi Vakfı ile İstanbul Kadın Araştırmaları Merkezi’nin Marmara Boğazları Belediye Birliği’nin iştirakiyle Yerel Yönetimlerde Cinsiyete Duyarlı Bütçe Yaklaşımı Marmara İllerinde uygulamaya alınmıştır.

Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları Sabancı Vakfı, Birleşmiş Milletler ve İçişleri Bakanlığı “Kadın Dostu Kentler” için 2006-2010 yılları arasında yürüttükleri 6 pilot ilde (Trabzon, Urfa, Kars, Van, Nevşehir ve İzmir) uygulanmıştır

Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları Bu illerden; Trabzon belediyesinde isim isim ödenek tahsisi yapılmış Kars’ta İl Özel İdaresi bütçeden 5.000 TL kadınlar için ayırmış Urfa Belediyesi; Kadınlara işyeri için kredi desteği veriliyor Asker ailelerine yardım Kadınlar için sürekli eğitim merkezi Kadınlar için Pazar yeri Kadınlara ücretsiz sağlık bakımı Diğer illerde kadınlara yönelik düzenlemeler sağlanamamıştır.

Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları 2015 yılı sonuna kadar devam edecek olan bu 2. programın paydaşları İçişleri Bakanlığı’na Milli Eğitim Bakanlığı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı BM Kalkınma Programı UNDP BM’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi UN Women Türkiye Belediyeler Birliği Seçilen 10 pilot il Aydın, Çanakkale, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kayseri, Kocaeli ve Ordu

Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Cinsiyet Bütçesi Uygulamaları Diğer taraftan AB’den alınan projeler kapsamında da cinsiyete duyarlı bütçe uygulamaları çeşitli illerde yürütülmektedir. Bunlardan birisi de Bursa Nilüfer Belediyesi’dir.

Bursa Nilüfer Belediyesi 2010-2011 yıllarını kapsayan Stratejik Planını ve bütçesini cinsiyete duyarlı bir biçimde yapmıştır. Belediye politikaları içerisine eşitlik politikasını eklemiş ve Eşitlik Hizmet Birimi Oluşturmuştur.

Bursa Nilüfer Belediyesi Nilüfer Belediyesi’nin 2012-2014 Stratejik planında; Toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımını yerel yönetim anlayışını yerleştirmeye yönelik olarak, kadınların karar mekanizmalarına katılımını artırmaya ve kadınların gündelik hayat koşullarını iyileştirmeye yönelik politika ve stratejiler belirlemeyi ……. 3 No’lu Stratejik Amacında; Toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımını tüm belediye hizmetlerinde yaygınlaştırmak

Nilüfer Belediyesi Belediye kent bazındaki istatistikî verilerin cinsiyet ayrımlı olarak toplanmasını ve kadınların kentsel hizmetlere yönelik ihtiyaçlarını ve taleplerini ortaya çıkaracak şekilde yapılmasına başlanmıştır. Yeni yapılan kaldırımlar, pazar alanlarının giriş çıkışları, üst geçitler, parklar, spor alanları vs. kadınlar tarafından daha rahat kullanabilecekleri gibi tasarlanmaktadır.

Bursa Büyükşehir Belediyesi

Bursa Büyükşehir Belediyesi

SONUÇ kadın-erkek eşitsizliğini ortadan kaldırmaya yönelik politikalar belirlendikten sonra bu politikaları gerçekleştirmeye yönelik kaynağa bütçede yer verilmesi gerekmektedir. Bu politikaları gerçekleştirecek en iyi kurumların yerel yönetimler olduğu görülmektedir.