TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEKLİSANS KADIN ÇALIŞANLARIN GECE VARDİYALARINDA ÇALIŞTIRILMALARI BİHTER ARAL MÜSEVVER AYDOĞAN HAKAN KOVANCI

KADIN ÇALIŞANLARIN GECE VARDİYALARINDA ÇALIŞTIRILMALARI On sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere 4857 sayılı İş Kanununun 73 üncü ve  6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanan Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik 24 Temmuz 2013 tarihli ve 28717 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.2004 Yılında yayınlanan yürürlülük kaldırıldı.

Bazı Dünya Ülkelerinde Tüm Sektörlerde Kadın İstihdam Oranı - 2006 Toplam İstihdam İçindeki Payı % Kanada 7.757.200 47.1 İtalya 9.048.800 39.4 Hollanda 3.657.000 44.7 Fransa 11.471.800 46.3 Almanya 16.996.200 45.5 Türkiye 5.810.000 26.0 İspanya 8.005.100 40.5 İngiltere 13.183.000 46.5 ABD 66.925.000 Kaynak: The United Nations Economic Commission for Europe (UNECE)

Tablo:Sektörlere göre Kadın ve Erkek dağılımı

Türkiye’de yıllara göre kadın istihdamı

Yıllara göre çalışanların pozisyon dağılımı

2005-2012 yılı itibariyle kadın ve erkek çalışanların dağılımı

Kadın İşçi Kimdir? Medeni durumuna bakılmadan 18 yaşını doldurmuş çalışma hayatındaki kadın çalışanlara Kadın İşçi denir.

Gece Postası(Vardiyası)Nedir? Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve en fazla on bir saat süren dönemdir.

Gece Vardiyasında Çalışan İşçilerin Servis Sorunları Nedir? Gece vardiyalarında çalışmak üzere işyerine götürülmek de olan kadın işçiler için işverenleri tarafından servis aracı tahsis etme mecburiyeti vardır.

Sağlık Raporu Alınması Zorunluluğu Nedir? Gece vardiyalarında çalışacak kadın işçiler için sağlık raporu düzenleme zorunluluğu vardır.

Raporlar nasıl temin edilecektir: İş Sağlığı ve Güvenlik Birimi bulunan işyerlerindeki işyeri hekimleri vasıtasıyla işbaşı yapmadan önce bu sağlık raporu düzenlenmelidir. Ortak Sağlık ve Güvenlik  Birimleri tarafından, Sağlık Bakanlığına Bağlı Toplum Sağlığı Merkezleri tarafından, yetkili işyeri hekimleri tarafından raporlar düzenlenir. Bunun dışında Aile Hekimlikleri, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerden bu raporlar temin edilir.

Raporlar nasıl temin edilecektir: İşçilerinin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır. Bu şekilde çalışacak kadın işçilerin doktor muayeneleri periyodik olarak her altı ayda bir tekrarlanmalıdır.

Raporlar nasıl temin edilecektir:  Eski yönetmelikte gece vardiyasında çalışan kadın işçilerin sağlık raporlarının 6 ayda bir alınacağı belirtilirken yeni yönetmelikte işyeri hekimince belirlenen düzenli aralıklarla sağlık raporu alınacağı belirtilmiştir. İşyeri hekimlerini iş sağlığı ve güvenliği kanunu uyarınca henüz görevlendirmemiş olan işverenler, geçiş süresi boyunca bu raporları kamu sağlık hizmet sunucularından alacaklar.

GECE VARDİYASINDA ÇALIŞAN EMZİREN KADINLARIN DURUMU Eski yönetmelikte emziren kadınların doğum tarihinden başlamak üzere 6 ay süreyle gece vardiyasında çalıştırılamayacağı hükme bağlanmışken (doktor raporu ile belgelenmesi halinde 1 yıla kadar uzatılıyordu), yeni yönetmelikte doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 1 yıl süreyle gece vardiyasında çalıştırılamayacaklardır.

GECE VARDİYASINDA ÇALIŞAN EMZİREN KADINLARIN DURUMU Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz.

KADIN ÇALIŞANLARIN HAMİLELİK DURUMLARI Kadın işçiler, hamileliklerini doktor raporuyla tespit ettikleri tarihten doğuma kadar gece vardiyasında çalışmayacak.

KADIN ÇALIŞANLARIN HAMİLELİK DURUMLARI Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz. Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

KADIN ÇALIŞANLARIN HAMİLELİK DURUMLARI Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emzirençalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındakiçocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.

Oda ve yurtlardan faydalanacaklar Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanırlar. Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydıyapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların amaç dışında kullanılmasıyasaktır. Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur.

ODA VE YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin bitiminde alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.

Kayıt ve çıkış Oda ve yurtlardan tamamen ayrılan çocukların, ayrılış nedeni, tarihi, kiminle çıktığı, gözlem kağıdına ve kayıt kabul defterine işlenir. Çocuğun özel dosyası anne veya babasına verilir.

Oda ve yurtlarda bulundurulacak ilaç ve tıbbi gereçler Oda ve yurtların gereken yerlerine çocukların vücut ısılarının ölçülmesi için termometreler konulur, buralarda EK-VI’daki çizelgede yazılı olan ve ayrıca işyerinde görevli hekim tarafından gerekli görülen ilaç ve tıbbi gereçler bulundurulur. Bunlar özel bir dolap içinde ve kolayca kullanılabilecek şekilde saklanır ve düzenli olarak işyerinde görevli hekim tarafından gözden geçirilerek bozulmuş veya kullanılmaz duruma gelmiş yahut tükenmişbulunanların yerlerine yenileri konulur.

EŞLERİYLE BİRLİKTE ÇALIŞMA DURUMLARI Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenecek. Aynı işyerinde çalışan eşlerin, aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence, imkan dahilinde karşılanacak.

EMZİREN KADINLAR HÜKMÜ Emziren kadın çalışanlar da doğum tarihinden başlayarak 1 yıl süreyle gece vardiyasına kalmayacak. Bu süre, anne veya çocuğun sağlık durumuna göre 6 ay daha uzayabilecek.

Kadınlar En Fazla Gece Vardiyasında Ne Kadar Süre Çalışır? Kadın işçiler gece vardiyalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamazlar.

GECE POSTALARINDA ÇALIŞAN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI Daha önceki yönetmelikte, “Gece postalarında kadın işçi çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın işçilerin isim listelerini ilgili bölge müdürlüğüne gönderirler.” hükmü yer almaktaydı.

GECE POSTALARINDA ÇALIŞAN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI Yeni yönetmelikte , gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenlerin, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklama yükümlülüğü getirildi.

Bu yönetmeliğin sonucu olarak da;

Eskiden olduğu gibi, bu durumdaki kadın çalışanların belirtilen süredeki çalışmaları, Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri saklı kalmak üzere gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenecek, yani bunlar belirtilen sürelerde (doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürelere hariç) sadece gündüz postalarında çalıştırılabilecek.

24 Temmuz 2013 tarihinden önce kadın çalışanların gece postalarında çalışmalarına ilişkin alınan sağlık raporları süresince geçerli olacak.

6331sayılı Kanunun 38 inci maddesinde yer alan geçiş sürelerine uygun olarak işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü bulunmayan işyerlerinde 7 ve 9 uncu maddeleri uyarınca alınması gerekli sağlık raporları geçiş süresince kamu sağlık hizmet sunucularından da alınabilecek.

GECE VARDİYALARINDA ÇALIŞANLARIN İZİN HAKLARI Gece vardiyalarında çalışan kadın işçilerin gündüz vardiyasında çalışanlar gibi ara dinlenme ve haftalık dinlenme hakları vardır. Ücretleri gündüz postasında çalışanlardan az olamaz.Toplu sözleşme yapılan işyerlerinde hüküm konulması ile gece 20.00-06.00 arasında çalışanlara gece vardiya zammı ücretlerine yansıtılır.

YÖNETMELİK İHLALİ SONUCU Yönetmelik hükümlerine aykırı davranan işverenlere İdari Para Cezası Uygulanır.