Niyazi YAMAÇ Emekli SGK Başmüfettişi ODA DANIŞMANI ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA ve İHALELİ İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ (YMM ve SMMM’LERCE RAPOR TANZİMİ) Niyazi YAMAÇ Emekli SGK Başmüfettişi ODA DANIŞMANI

1- Özel Bina İnşaatlarında İnceleme: Gerek gerçek kişiler gerekse tüzel kişiler tarafından yapılan özel bina inşaatı işyerlerinde yapılan işçilik incelemesi aşağıda belirtilen prensipler dâhilinde yapılır:

a- İşin (inşaatın) bittiği tarihten sonra ve bina maliyetine, kurum tarafından yayımlanmış İşçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.

b- Bina maliyeti, ruhsatnamede yazılı bulunan ölçümü ile m² birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle bulunur. Bu hesaplamada, her yıl inşaatın sınıf ve grubuna göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen m² birim fiyatı esas alınır.

c- İnceleme esnasında defter ve belgelerden tespit edilecek bina maliyeti, m² birim maliyeti ile inşaat yüzölçümünün çarpılması suretiyle bulunan maliyetten fazla ise, bu maliyet esas alınır.

d- İnşaat, ruhsatında belirtilen yüzölçümünden fazla yapılmış veya inşaat sınıf grubu yüksek ise, tespit edilen sınıf grup yüzölçümü esas alınır.

e-Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıllardan sonra bitirilmiş inşaatlarda ise maliyetinin inşaatın bitirildiği yıldan bir yıl önceki yıla ait m² birim fiyatı esas alınır.

f- İnşaatın başladığı ve bitirildiği tarih işverence resmi makamlardan alınan belge ile kanıtlanır. Yasal süre içinde tescil edilmemiş olan inşaatın resmi belge ile kanıtlanmamış olması halinde, ruhsat tarihi başladığı tarih olarak kabul edilir.

2-İhaleli İşlerde İnceleme: İhaleli işlerde inceleme özel bina inşaatlarından farklı olarak;

a- İşin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenen Katma değer Vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil, toplam istihkak tutarına işin asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.

b- İdarece işverene ödemelerin döviz şeklinde yapılması durumunda; döviz tutarı, ödemenin yapıldığı tarihte TC Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilerek istihkak hesaplanır.

c-İhaleli iş birden fazla konuyu kapsıyor olması, her bir iş için işçilik oranının bilinmesi halinde, inceleme işverenin bu husustaki yazılı talebi ile, bu işlerin en yüksek asgari işçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.

d- İhale makamı ile yapılmış olan sözleşmede çalıştırılacak işçi sayısı belli ise, öncelikle bu işçilerin sigortalı yapılıp yapılmadığı, ücret bordrolarının usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği ve defter kayıtlarına intikal edip etmediği, bu işçilerin prime esas kazançlarının ve prim ödeme gün sayılarının kuruma bildirilip bildirilmediği tespit edilir. Düzenlenen raporda, sözleşmede çalıştırılması ön görülen işçi sayısı kadar sigortalının çalıştırılıp çalıştırılmadığı, sigortalıların ay be ay aldığı ücretler, prim ödeme gün sayısına yer verilir.

a-İşçilik hesaplaması yapılırken, ihale konusu 3- Özel Bina İnşaatlarında İhaleli İşlerde İşçilik Hesaplaması Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar: a-İşçilik hesaplaması yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün veya geçici kabulün noksansız yapıldığı özel bina inşaatlarında ise inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma yapılmış olan işçilik tutarı esas alınır.

b- İhaleli işlerde ödenen toplam istihkak tutarına, özel bina inşaatlarında, bina maliyetine, asgari işçilik oranı uygulamak suretiyle bulunan asgari işçilik miktarı, ihaleli işin veya özel bina inşaatının bitirildiği tarihe kadar Kuruma yapılmış olan prime esas kazançlar toplamı (işçilik tutarı) mukayese edilir. Mukayese neticesinde Kuruma, yapılmış olan toplam işçilik tutarının, hesaplanan asgari işçilik tutarı ile aynı olması veya daha fazla olması halinde bu durum izah edilerek ilişiksizlik belgesi verilebileceğine dair rapor tanzim edilebilecektir.

c-Kuruma yapılmış olan prime esas kazançlar toplamının ( işçilik toplamı) inceleme sonucunca hesaplanan asgari işçilik miktarında az olması durumunda işyeri kayıtlarında bulunan,

aa-Alt İşveren (taşeron) tarafından yapılan işler hariç olmak üzere, ünitesi ve işyeri numarası belirlenmek suretiyle, işin bazı kısımlarını yapan, kanun kapsamındaki diğer işverenlerden alınmış malzeme ve işçilik ihtiva eden faturalı ödemeler,

bb-5510 kapsamındaki 4/b sigortalıları (faturada TC ve Sosyal Güvenlik sicil numarası belirtilmeli ) tarafından işin bir bölümünü yanında sigortalı çalıştırmadan bizzat kendisi tarafından yapan işyeri sahiplerinden alınmış malzeme ve işçilik ihtiva eden faturalar,

cc-Aynı fatura üzerinden malzeme ve işçilik bedeli ayrı ayrı belirtilmiş olsa dahi toplam fatura bedeli,

dd-Nakliye faturaları (malzeme bedelinden ayrı olarak nakliye bedelinin kesin şekilde belirlendiği faturalardaki bu nakliye bedeli dahil)

ee-İşverenin kurumda tescilli bulunan makine parkındaki araçlarının asgari işçilik incelemesi yapılan işyerinde çalışması durumunda, mükerrer prim ödenmesine mani olmak için, faturaya dayanmayan, hafriyat ve nakliye bedeli, hak ediş raporlarında belirli hafriyat ve nakliye bedeli kadar nazara alınır. Toplam istihkaktan bu miktar kadar düşürülür.

ff- Fatura ve gider belgelerinde yazılı tutar hak ediş raporunda bu iş için ödenen tutardan fazla olması durumunda, aşan kısım hesaplamada nazara alınmaz,

gg- İncelemede, yapılan ödemelerin Katma Değer Vergisi dışındaki kalan tutar nazara alınır.

hh- İncelemede, bu işte çalışan işçilere, sigortalılara prime esas kazancın üst sınırının üzerinde ücret ödemesinin tespit edilmesi halinde, ücret tediye bordrosunda kayıtlı brüt ücretler ile Kuruma bildirilmiş olan üst sınır arasındaki fark, işin asgari işçilik oranı uygulanması suretiyle hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülür.

ıı- İncelemede salt işçilik ihtiva eden faturalar, yine asgari işçilik oranı uygulanarak hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülür.

ii-İnceleme sonucunda hesaplanan asgari işçilik tutarının, Kuruma bu iş için bildirilmiş olan prime esas kazançlar toplamı (işçilik toplamı) ile aynı veya daha az olduğundan anlaşılması durumunda ilişiksiz belgesi verilmesi hususunda rapor düzenlenir. Hesaplanan işçilik tutarının Kuruma bildirilen işçilik tutarından fazla olması durumunda Kuruma eksik asgari işçilik bildiriminin söz konusu olacağından, aradaki fark işçilik faaliyette bulunulan aylar tespit edilebiliyorsa, bu aylar tespit edilemiyorsa faaliyette bulunulan son aya mal edilir ve Kanunun 88. ve 89.maddeleri ile 102. maddenin birinci fıkrasının (c) ve (d) bentlerine göre işlem yapılması raporda önerilir.

4- SMMM ve YMM’leri Tarafından Rapor Düzenlenmesi Yapılamayan İşler: a- Sosyal Güvenlik Kurumunda tescilli devamlı işyeri işçileri ile yapılarak, hariçten işçi çalıştırılmaksızın yapılan işler, b- Kuruma tescil ettirilmemiş ve tescil edilmiş olmasına rağmen hiç işçilik bildirilmemiş olan ihaleli işler ve özel bina inşaatları, hakkında SMMM ve YMM’ler rapor tanzim edemezler, bunlar hakkında sadece SGK müfettişleri tarafından inceleme yapılarak rapor tanzim edilir.

ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İŞÇİLİK HESAPLAMASI ÖRNEĞİ İşveren (A), arsası üzerine özel bina inşaatı yaptırmaya karar veriyor. Yapılan inşaatla ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir :

- İnşaatın sınıfı:III-B - Toplam m² :1500 m² - Başlama Tarihi:01/07/2007 - Bitiş tarihi:30/06/2009 - Kuruma bildirilen toplam işçilik tutarı: 25.000 TL - Malzemeli işçilik faturaları toplamı:200.000 TL - Salt işçilik faturaları toplamı:10.000 TL - Prime esas kazanç üst sınırı üzerinde yapılan ödemeler tutarı:5000 TL - Asgari işçilik oranı:%9

1- Memur tarafından yapılan ön değerlendirme: - Binalar bittiği yıldan bir yıl önceki m² birim fiyatı ile değerlendirildiğinden bu bina inşaatı için 2008 yılı III-B m² birim fiyatı olan 455 TL esas alınacaktır.

- Binanın yaklaşık maliyeti=15000 m²X 455 TL =682.500 TL

- Kuruma bildirilmesi gereken işçilik miktarı hesaplanırken memur tarafından faturalı ödemeler dikkate alınmayacağından işçilik oranının %25 eksiği alınır. Dolayısıyla Kuruma bildirilmesi gereken işçilik miktarı : 682.000 TL X (%9-%2.5)%6.75=46035 TL olur.

Eğer işveren dosya memuru tarafından ön değerlendirme sonucunda tespit edilen 21035 TL fark işçiliğin primini Kuruma yatırmayı kabul ediyorsa SGK müfettişi incelemesi yapılmadan ilişiksiz belgesi işverene verilir.

- Fark işçilik=46035 TL-25.000 TL =21.035TL’dir.

2- SGK Müfettişi İncelemesi - Eğer işveren bu prim farkını yatırmak istemezse gerekli inceleme yapılması için konu Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü tarafından SGK Kurumu Rehberlik ve Teftiş Birimi Grup Başkanlığına, Bu Başkanlık tarafından da SGK Müfettişine havale edilir.

- SGK müfettişi tarafından inceleme esnasında ise işverenin faturalı ödemeleri dikkate alınır; ancak asgari işçilik oranından %25 eksiltme yapılmaz.Yani işçilik oranı tam olarak uygulanır.

- Binanın yaklaşık maliyeti=15000 m²X 455 TL =682.500 TL

- Kuruma bildirilmesi gereken işçilik tutarı (Bina maliyeti) (Malzemeli işçilikli faturalar) 682.500 TL - 200.000 TL =482.500 TL 482.500 X %9 =43.425 TL (25.000 TL Kuruma Bildirilen işçilik toplamı) Fark İşçilik= 43.425 – (10.000 TL Salt işçilikli faturalar toplamı) (5000 TL p.e.tavan ücreti üzeri ödemeler) + -------------------------------------------- 40.000 TL = 3425 TL

- İlişiksiz belgesi verilmesi için işveren 3425 TL fark işçiliğin primini ödeyecek. Aynı zamanda fark işçiliğin talep edildiği her ay için ( Fark işçilik genellikle inşaatın bittiği son aya talep edilir.) yarım asgari ücret kayıt geçersizliği ve ek prim ve hizmet belgesi için iki asgari ücret tutarında idari para cezası ödeyecektir.

İHALE KONUSU İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK HESAPLAMASI ÖRNEĞİ İşveren (B) taahhüt konusu olan atık su kanalı inşaatı işini alıyor. Bu işle ilgili bilgiler aşağıda belirtildiği gibidir.

-İşe başlama tarihi:01/05/2008 -İşin bitiş tarihi: 30/06/2009 -İstihkak tutarı: 300.000 TL -İşe başlama tarihi:01/05/2008 -İşin bitiş tarihi: 30/06/2009 -Kuruma bildirilen işçilik tutarı:15.000 TL -Malzemeli işçilik faturaları toplamı:20.000 TL -Salt işçilik faturaları toplamı:11.000 TL -Sigorta primine esas tavan ücret üzeri ödeme:3000 TL - Asgari işçilik oranı: %10

- Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda işveren dosya memuru tarafından aşağıdaki hesaplama yapılır. Memur işçilik oranının %25 noksanını alır.

Kuruma bildirilmesi gereken işçilik miktarı: 300.000 TL X ( %10 - %2.5) %7.5 =22.500 TL Fark işçilik : 22.500 – 15.000 (Kuruma bildirilen işçilik) = 7500 TL Eğer işveren 7500 TL fark işçiliğin primini ödemeyi kabul ederse SGK müfettişi incelemesi yapılmadan ilişiksiz belgesi alabilecektir.

Eğer işveren fark işçiliğin primini ödemeyi kabul etmezse dosya teftiş kuruluna, Kurul tarafından da müfettişe aktarılır. Müfettiş işçilik oranından %25 düşüm yapmaz ve incelemeyi aşağıdaki gibi yapar:

280.000 X %10 = 28.000 TL (İşçilik Tutarı) Fark işçilik : (İstihkak) (işçilikli faturalar) 300.000 TL – 20.000 = 280.000 TL 280.000 X %10 = 28.000 TL (İşçilik Tutarı) (15.000 TL Kuruma bildirilen işçilik) 28.000 TL – (11.000 TL salt işçilik faturaları) (3000 TL p.e.tavan ücret fazlası) +-------------------------- 29.000 TL = 1000 TL (ücret fazlası)

1000 TL işçilik fazlası bulunduğundan müfettiş raporunu işverene ilişiksiz belgesi verilmesi doğrultusunda verecektir.