DİSFAJİ Dr.Hasan Mercan

Yutma Güçlüğü Semptomu Kişinin sindirim kanalına sevk etmek için ağzında bulundurduğu katı veya sıvı maddeleri yutmasındaki güçlüklere veya bu yutma sırasında ortaya çıkan diğer zorluklara yutma güçlüğü veya disfaji denir. Bazen kişinin ağzında hiçbir madde olmadan da kuru olarak,fizyolojik yutkunmalar yapmak istediğinde de aynı zorluğu hissedebilir.

Yutkunma İşlevi Yutma ağızda başlayıp midede sona eren bir fonksiyondur. Embriyolojik hayatın dördüncü ayından itibaren fetüs amniyotik sıvıyı yutmaya başlar.Yeni doğan bebekte gıda alınması emme iledir.Bebek gelişimini tamamlayınca emme-yutma refleksi gelişmiş olur.Yutma refleksi ile solunum inhibe olur.Böylece yutma refleksi hiçbir zorluğa uğramadan devam eder.

Yutkunma işlevi Yutkunma safhaları: 1.Dil lokmayı orofarenkse doğru iter. 2.Dil yükselerek orofarenksi kapar. 3.Damak yükselerek nazofarenksi kapar. 4.Larenks öne doğru çekilip ilerleyerek supraglottik aralığı kaparken hipofarenksi açar.

Yutkunma İşlevi 5.Farenks kısalarak lokmayı özefagusa doğru ilerletir. 6.Lokmayı kavramak üzere krikofarengeal sfinkter gevşer. 7.Özefagus kasılmaları lokmayı mideye doğru ilerletir. 8.Gastrofarengeal sfinkter gevşeyerek lokmanın mideye geçmesine imkan verir.

Yutma Güçlüğünde Etyoloji Yutkunma işlevinde görev alan organ ve fonksiyonda en ufak bir anatomik veya fizyolojik eksiklik,bozukluk yutma işlevinde kişiyi haberdar eden semptomlara neden olmaktadır. Yutma güçlüğü nedenlerini oral,farengeal ve özefageal olarak üç ana bölümde toplayabiliriz.Ayrıca bazı sistemik hastalıklar da yutma güçlüğü semptomu ile karşımıza çıkabilmektedir.

Oral Faz İle İlgili Hastalıklar Ağız boşluğu duvarlarının tam olmaması(fasial sinir paralizisi,damak-dudak yarıkları,travmatik,iyatrojenik)

Oral Faz İle İlgili Hastalıklar Mastikatör adale patolojileri(trigeminal sinir patolojileri,kas hastalıkları,miyozitler,tetani,tetanoz)

Oral Faz İle İlgili Hastalıklar Diş eksiklikleri Üst ve alt çene kırıkları Yanak,dil ve orofarenksteki ağrılı nedenler(gingivit,stomatit,glossit,tonsillit,peritonsiller abse,retrofarengeal abse)

Oral Faz İle İlgili Hastalıklar Dil adalelerinde ve dil motor sinirlerindeki bozukluklar(N.Hipoglossus felci,progressiv bulber paralizi,amiyotrofik lateral skleroz,poliyomiyelit,sifiliz)

Farengeal Faz İle İlgili Hastalıklar MALFORMASYONLAR: Krikofarengeal spazm Zenker divertikülü Gastroözefageal spazm Kist veya tümörler Koanal atrezi Makroglossi Yarık dudak damak Pierre Robin Sendromu NÖROLOJİK VE MUSKULER ANOMALİLER: Bulber paralizi Serebral felç Myastenia gravis Myotonik distrofi De Lange Sendromu Tetani Werdning-Hoffman Hast. Amiyotrofik Lateral Skleroz Multiple Skleroz

Farengeal Faz İle İlgili Hastalıklar KRİKOFARENGEAL SPAZM: Krikofaringeal kas disfonksiyonu İstirahatte tonus artışı ve spazm(globus hissi) Birçoğu reflü özefajitle birlikte Teşhis motilite teknikleri ve kontrast radyografi Tedavi krikofarengeal miyotomi

Farengeal Faz İle İlgili Hastalıklar ZENKER DİVERTİKÜLÜ: Genellikle yaşlı erkekler Bozuk olan krikofaringeus kası ve özefagus motilitesi Servikal özefagus parçasında görülür Traksiyon tipinde olup arkada ve sıklıkla soldadır

Farengel Faz İle İlgili Hastalıklar ZENKER DİVERTİKÜLÜ: Disfaji,gürültülü yutma,halitozis,sindirilmemiş gıdaların regürjitasyonu en tipik semptomlarıdır. Teşhis kontrastlı lateral radyografi ile konur. Tedavi cerrahidir.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar Özefagus sfinkterlerine bağlı motor orijinli yutma güçlükleri(akalazya,diffüz özefageal spazm,şiddetli akalazya,skleroderma,dermatomiyozit) Özefagus hernileri(kayan hiyatal herniler,paraözefageal hiyatal herniler ve mikst tip) Gastroözefageal reflü nedenli yutma güçlükleri Özefagus divertikülleri Özefagus kimyasal yanıklarına bağlı yutma güçlüğü Özefagus şekil bozukluğuna bağlı yutma güçlüğü(perde,halka ve benzer şekil bozukluğu) Yabancı cisimlere bağlı yutma güçlükleri Konjenital ve edinsel fistüller Özefagus tümör,kist ve varislerine bağlı

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar AKALAZYA: Normal peristaltizm bozulmuş olup,alt özefageal sfinkter gevşeyemez. Disfaji,regürjitasyon ve substernal ağrı ortaya çıkar. Önce soğuk ve sıvı gıdalara sonra katı gıdalara karşı yutma güçlüğü(paradoksal disfaji) Disfaji ve regürjitasyon nedeniyle ileri derecede kilo kaybı olur.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar AKALAZYA: Teşhis radyografik bulgular,özefageal motilite teknikleri ve özefagoskopi ile konur. Akciğer grafilerinde mediastinal genişleme bazen hava-sıvı seviyesi görülür.Fundus gazı görülmeyebilir. Özefagus pasaj grafisinde özefagusta dilatasyon,alt sfinkterde gaga şeklinde daralma mevcuttur. Teşhiste gold standart motilite çalışmalarıdır.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar ÖZEFAGUS HİYATAL HERNİLERİ: Üç tip hiyatal herni vardır: 1.Kayan tip 2.Paraözefageal tip 3.Mikst tip En sık kayan tip görülür Kayan tipte özefagogastrik bileşke hiyatustan geçerek mediastinuma doğru yükselmiştir. Paraözefageal tipte ise özefagus normal yerinde olup herniasyon mide fundusundadır.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar ÖZEFAGUS DİVERTİKÜLLERİ: 1.Faringoözefageal divertikül 2.Midözefagial divertikül 3.Epifrenik divertikül Faringoözefagial ve epifrenik divertiküller itilme(pulsiyon),midözefagial divertikül ise çekilme(traksiyon) tipindedirler. Çoğu kez asemptomatiktirler komplikasyona yol açtıklarında çoğu kez tanı konur.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar ÖZEFAGUS KİMYASAL YANIKLARI: Çoğu sıvı-kimyasal maddelerdir. Asit ve alkali yapılı olarak iki grupta incelenirler. Alkali yapılı kimyasallar likefaksiyon nekrozu yaptığından daha tahrip edicidirler. Larenkste de lezyon varsa dispne ön plandadır. Yanık etkisi ile darlıklar meydana gelebilmektedir.Böylece disfaji devamlı veya rekürren olarak devam edebilmektedir.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar Özefagus perde,halka ve benzer şekil bozuklukları da yutma güçlüğü yapar. Servikal bölgedeki perdeler çoğunlukla Plummer Vinson Sendromunun bir komponentidir. Plummer Vinson Sendromu:Disfaji,demir eksikliği anemisi,glossit,kaşık tırnak ile karakterizedir.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar ÖZEFAGUS YABANCI CİSİMLERİ: Disfaji yabancı cismin en belirgin semptomudur. Özefagus yabancı cisimlerinin yarısı veya üçte biri krikofarengeal adale seviyesindedir. Disfaji ile birlikte ağrı,ağızdan salya akması ve kusma da sıklıkla vardır.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar KONJENİTAL VE EDİNSEL FİSTÜLLER: Edinsel özefageal fistüller kanser,tüberküloz,sifilis,travmalar,divertiküller ve iyatrojenik nedenlere sekonder olarak oluşabilir. Konjenital trakeoözefageal fistüller çoğunlukla özefagus atrezileri ile birliktedir.

Özefageal Faz İle İlgili Hastalıklar ÖZEFAGUS KİTLELERİ: Özefagus tümör,kist ve varisleri de yutma güçlüğü semptomu ile karşımıza çıkabilirler. Özefagus selim kitleleri içinde leiomiyomalar,kistler,hemanjiomlar,polipler,lipomalar,adenomalar ve fibromalar yutma güçlüğü yapabilirler. Özefagus habis kitlelerinin en sık görülen tipi ise skuamöz hücreli karsinomdur.

Tanısal Yaklaşım ÖYKÜ: Geçirilmiş baş-boyun cerrahisi? Ağrı? Yenidoğan döneminden başlangıç? Katı veya sıvı gıdalarla ilişkisi? Sistemik hastalık mevcudiyeti? Travma,yabancı cisim,kimyasal yanık hikayesi? Kilo kaybı var mı? Progresyonu var mı?

Tanısal Yaklaşım FİZİK MUAYENE: Oral kavite(Damak,dil,tonsil) Burun(Koanal atrezi,konjenital kitle) Hipofarenks(Sekresyonun göllenmesi,kitle görüntüsü) Larenks(Vokal kord hareketi,ses kalitesi,konjenital anomali) Boyun(Kitle,tiroid bezi,lenfadenopati)

Tanısal Yaklaşım GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ: PA-Lateral grafiler Ultrasonografi Kontrastlı grafiler Sintigrafi BT MR Fleksibl-rijit nazofaringolaringoskopi Özefagoskopi

Tanısal Yaklaşım DİĞER TANISAL YÖNTEMLER: Manometri(Krikofarengeal spazm,akalazya) pH Monitörizasyonu(Gastroözefageal reflü) Biyopsi

TEŞEKKÜRLER