İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü ATIK İLAÇLARIN İMHASI T.C. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü

AKILCI İLAÇ KULLANIMI Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı, tedavi maliyetleri ve halk sağlığını etkileyen ciddi bir sorun olarak devam etmektedir. Bu nedenle akılcı ilaç kullanımı konusunda halkın ve sağlık çalışanlarının bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi son derece önemlidir. Akılcı ilaç kullanımı, ilacın imalinden imhasına kadar olan sürecin her aşamasını kapsamaktadır. 2

AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı ilaç kullanımı ilkeleri arasında, yanlış ilacın yanlış kişiler tarafından kullanımının engellenmesi yer almaktadır. Bu ilke doğrultusunda miyadı dolmuş ilaçların yanlış kullanımına yol açmamak için toplatılıp imha edilmesi önemlidir. İlaçların imhası,çevre ve toplum sağlığı açısından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Tehlikeli Atık kapsamına alınmış ve özel şartlara bağlanmıştır.

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 14 Mart 2005 Tarihli Resmi Gazete, Sayı: 25755 Çevre ve Orman Bakanlığından:   Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar, İlkeler Amaç Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, tehlikeli atıkların, üretiminden nihai bertarafına kadar; a) İnsan sağlığına ve çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine, b) Üretiminin ve taşınmasının kontrolünün sağlanmasına, c) İthalinin yasaklanmasına ve ihracatının kontrolüne, d) Yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların sağlanmasına, e) Üretiminin kaynağında en aza indirilmesine, f) Üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda, üretildiği yere en yakın mesafede bertaraf edilmesine, g) Yeterli bertaraf tesisi kurulması ve bu tesislerin çevresel bakımdan sağlıklı bir şekilde kontrolüne, h) Çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanmasına, yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi için hukuki ve teknik esasları kapsar. 4

EK 3 A. (Ek 5) te sıralanan özelliklerden herhangi birini gösteren ve aşağıdakilerden oluşan atıklar; 1) Hastanelerden, tıp merkezlerinden ve kliniklerden kaynaklanan tıbbi atıklar, 2) Farmasotik ürünlerin üretiminden ve hazırlanmasından kaynaklanan atıklar, farmasotik ve ilaç atıkları, 3) Ahşap koruyucuları, 4) Biositler ve fito-farmakolojik maddelerin üretiminden, hazırlanmasından ve kullanımından kaynaklanan atıklar, 5) Solvent(çözücü) olarak kullanılan maddelerin kalıntıları, 6) İnert polimerize malzemeler hariç solvent (çözücü) olarak, kullanılmayan halojenli organik maddeler, 7) Siyanür içeren ısıl işlemler ile sertleştirme işlemlerinden kaynaklanan atıklar tuzlar, 8) Hedeflenen kullanıma uygun olmayan mineral yağlar ve yağlı maddeler, 9) Yağ / su, hidrokarbon / su karışımları, emülsiyonlar, 5

İLAÇ ve ECZACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENELGESİ   ilgi: 13.05.2005 tarih ve 24343 sayılı genelgemiz. Üretim yerlerinde, eczanelerde, hastanelerde, sağlık müdürlüklerinde gümrükte ve diğer kuruluşlarda katı, yarı katı, sıvı, aeresol halde imalı ithal izni bulunan veya yurda kaçak olarak giren ve mahkeme sonucu imhasına karar verilen bütün ilaçların! ilaç hammaddelerinin (penisilin ve türevleri, sefalosporin ve türevleri, hormonlar v.b. dahil) ve kullanılmamış tıbbi malzemelerin çeşitli nedenlerle (miadının dolması, bozulması, kullanmının risk oluşturması v.s.) imhasıyla ilgili Çevre Bakanlığı'ndan alınan bilgiler doğrultusunda ilgide kayıtlı Genelgemiz ile Sağlık Müdürlükleri bilgilendirilmiştir. Çevre Bakanlığı'ndan gelen yazıda; 1. Söz konusu atıkların tehlikeli atık olarak kabul edilmekte olduğu, bu atıkların toplanmasının, taşınmasının ve bertarafının da Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapılması gerektiği, bu nedenle söz konusu atıkların belediye çöp depolama sahalarında diğer tıbbi atıklarla beraber imhasının mümkün görülmediği, 2.Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nde "EK-Tde yer alan faaliyetler sırasında tehlikeli atık üreten gerçek ve tüzel kişilerin, atığı üretenin bilinmemesi durumunda ise bu atıkları zilyetliğinde veya mülkiyet1iğinde bulunduran gerçek ve tüzel kişilerin "üretici" olarak tanımlandığı, Üreticilerin, Yönetmeliğin "Atık üreticisinİn yükümlülükleri" başlıklı 9. maddesinin (d) bendine göre atığını göndereceği lisanslı geri kazanım yada bertaraf tesisinİn . istemiş olduğu uluslararası kabul görmüş standartlara uygun ambalajlama ve ctiketleme yapmakla, (h) bendine göre taşıma formunu doldurmakla, (i) bendine göre de bertaraf yapılacak harcamaları karşılamakla yükümlü tutulduğu, 6

TOPLANMASI DEPOLANMASI TAŞINMASI

ATIK İLAÇLARIN TOPLANMASI Halk Eczaneler Ecza depoları Hastaneler Sağlık Ocağı, Aile Sağlığı ve Toplum Sağlığı Merkezlerinde bulunan atık ilaçlar düzenli olarak toplanmalıdır Üreticilerin olduğu ortamlarda “Tehlikeli Atık Kutusu” bulunmalı ve ilaç atıkları bu kutularda toplanmalıdır 8

ATIK TORBALARININ RENKLERİ Tıbbi Atık Torbası – KIRMIZI “Dikkat Tıbbi Atık” ibaresi ve logosu taşımalı Kontamine olmamış ambalaj – MAVİ Kağıt, karton, plastik, metal torbası Evsel Atık Torbası – SİYAH Tehlikeli Atık Kutusu/Torbası rengi “FARKLI” olmalı

ATIK İLAÇLARIN DEPOLANMASI Çevre ve Orman Bakanlığının 14/03/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmi gazetede yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde bulunan standartlara göre depolanmalıdır. 10

ATIK İLAÇLARIN TAŞINMASI Atık ilaçların taşınması Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre; Lisans almış şirketler tarafından Özel araçlarla taşınması 11

ATIK İLAÇLARIN İMHASI Çevre ve Orman Bakanlığının 14/03/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmi gazetede yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde bulunan standartlara göre paketlenmeli, etiketlenmeli ve imha edilmelidir. Lisanslı firmalar; İZAYDAŞ Ekolojik Enerji Limited Şirketi 12

İLAÇ İMHASINDA YAPILAN HATALAR İhtiyaç fazlası ilaçların toplanıp tekrar kullanıma sunulması Sağlık kuruluşlarında atık ilaç veya ilaçla kontamine olmuş atıkların tıbbi atık veya evsel atık torbalarına atılması Toplama ve imha işlemlerinin belediye tıbbi atık ekiplerine yaptırılması Atık ilaçların imhasının kendi olanakları ile yakarak, kırarak, evsel atık torbasına atarak veya kanalizasyona dökerek yapılması Atık ilaçların uygun olmayan depolama koşullarında saklanması 13

NE YAPMALIYIZ? İlacın Tehlikeli Atık kapsamında olduğunu ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde imha edilmesi gerektiğine dikkat çekerek; Atık ilacın halktan ve üreticilerden düzenli aralıklarla toplanmalı ve kampanyalar ile özendirilmelidir. İlaçlara temas etmiş gereçler sağlık kuruluşlarında tıbbi atıktan farklı özel kutu veya torbalarda toplanmalıdır.

NE YAPMALIYIZ? Atık ilaçlar kayıt altına alınıp, gruplanarak uygun şekilde paketlenmelidir. Atık ilaçlar mevzuata uygun yerlerde ve şekilde, belirli bir süre depolanmalıdır. Atık ilacın mevzuata uygun lisanslı şirketler tarafından ve uygun koşullarda taşınması sağlanmalıdır. Atık ilaçların imhası mutlaka lisanslı firmalar aracılığı ile yapılmalıdır. Vatandaşlardan toplanan ilaçların insanlara yardım amacıyla da olsa tekrar kullanımı engellenmelidir.

www.akilciilac.gov.tr- akilci.ilac@iegm.gov.tr 16

KAYNAKLAR Çevre ve Şehircilik Bakanlığı “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü internet sitesi http://www.iegm.gov.tr/Showing.aspx?q=ila%C3%A7%20imha&lang=tr-TR&process=search Çevre ve Şehircilik Bakanlığı “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”