Probleme Dayalı Öğrenme (PDÖ) (Problem-Based Learning) Yard. Doç. Dr. Şaziye YAMAN MERSİN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ

Problem Nedir Problem: bireyin karşılaştığı güçlükler, içinden çıkılmaz gibi görünen durumlardır. John Dewey problemi, insan zihnini karıştıran, ona meydan okuyan ve inancı belirsizleştiren her şey olarak tanımlamaktadır. Problem, bu şekilde, zihni karıştıran ve inancı belirsizleştiren şeyler olarak alındığında problemin çözümü, belirsizliklerin ortadan kaldırılması demek olur.

Belirsizlik, şüphe, anlaşılmayan, bilinmeyen, muallak, belirsiz olan, kafa karıştıran, Hedeflenen sonuçların alınmasını engelleyebilecek veya aksatabilecek çözümlenmesi gereken durum Çözülmesi, yanıtlanması veya düşünülmesi gereken durum Zorluk ve belirsizlik yaratan bir kişi, nesne veya durum

PROBLEME DAYALI ÖĞRENME Bazı Kavramlar Kişi hayatı boyunca problemlerle karşılaşır, düşünür, beceri geliştirir, stratejiler bulur, uygulayarak çözmeye çalışır. Aktif öğrenmenin eğitim uygulamalarından biri Probleme Dayalı Öğrenme (PDÖ) yaklaşımıdır Bilgi, Kavrama Anlama Analiz Sentez değerlendirme eleştirel düşünme problem çözme becerileri aktif rol alma Strateji Rehberlik süreç

Probleme Dayalı Öğrenme Bilgi kazanmada edilgen tutumu reddeder Tartışma ve işbirliği yapabilmeyi, Bireylerin öğrenme sorumluklarını almalarını, Kişilerarası ilişkilerde başarılı stratejiler yürütmelerini, Problem çözümlerini gerekçelendirebilmeyi, Pratiğe hazır, uygulama sorumluluğunu yüklenebilmeyi, Yeni bilgiye açık ve kritik değerlendirme yapabilmeyi sağlar.

İyi Matematikçi olmak iyi problem çözebilmek midir İyi Matematikçi olmak iyi problem çözebilmek midir?, gerçek hayattaki matematiksel problemler?

İyi Sosyal Bilgiler öğretmeni olmak Tüm sosyal olayları anlayabilmek, sosyolojik olarak temellendirebilmek, çözümler bulmak ve uygulayabilmek midir? Toplumsal sorunlara ışık tutabilmek ve çözebilmek midir?

yabancı dil bilmek, dili kullanabilmek midir? Bir yabancı dili bilmek, tüm dilbilgisi kurallarını ezbere bilmek midir ? ya da yabancı dil bilmek, dili kullanabilmek midir? Konuşabilmek midir? Metin oluşturabilmek midir? Tüm okuduğunu hem anlayan ve hem de üzerinde tartışabilmek midir?

Probleme dayalı öğrenme Karşılaşılan problemleri tanımayı, Öneminin farkında olmayı, kavramayı Problemin nedenlerini anlamayı, Çözebilmeyi, ve önceden denenmiş çözümler üzerinde yansıtma yaparak, deneyimlerin gözönüne alındığından yola çıkar.

ROLLER “eğitici” DEĞİL “eğitim yönlendiricisi” “Öğrenci” DEĞİL ise “öğrenen”

Probleme Dayalı Öğrenme ÖĞRENMENİN “TAM VE YETERLİLİĞE DAYALI” OLMASI GÖRÜŞÜNE DAYANIR.

Problem çözme bir beceridir. Oysa Probleme dayalı öğrenme – bir kurama dayalı ve stratejiler bütünü olarak düşünülebilir, öğrenme ihtiyacının hissedilmesi ile yeni bilginin aktif, katılımcı ve paylaşıcı edinilmesi sürecidir.

Probleme Dayalı Öğrenme Bir problemden yola çıkarak, problemin çözümü aşamasındaki gereksinim duyulan tüm bilgilerin öğrenilmesi dersin hedefi, öğrenen tarafından aktif kullanılması ve araştırmaya olanak tanıması öngörülür. Amaç sadece belirlenen problemi hedefe taşımak değil, problem aracılığıyla gündeme gelen yeni öğrenme hedeflerini ortaya çıkarmak ve problem çözme çabası ile SORGULAMA, ARAŞTIRMA, TARTIŞMA, DEĞERLENDİRME becerilerinin kazandırıldığı ÖĞRENME EYLEMİ ne dönüşmesidir.

Bilginin yayılması ve hızla edinilmesi amaçlı “öğrenmede problem kullanma” yaklaşımı olarak ta bilinen, günümüzdeki sorunları belirleme, sorunun nedenlerini arama, neden hakkında hipotez kurma ve bu hipotezleri çözme aşamalarından oluşmaktadır. Bu yöntem öğrenme hedeflerini çıkarma ve hedef doğrultusunda bilgi edinme şeklinde bir yaklaşımı içermektedir.

Probleme Dayalı Öğrenmenin 4 Bileşeni A. Senaryo (Problem) B. Öğrenci C. Eğitim yönlendiricisi, sağlayıcısı D. Değerlendirme Bu bileşenlerin birbirini tamamlayıcı ve destekleyici özellikte olması, üzerlerine düşen rollerin başarıyla uygulanması sürecin etkin ve amaca yönelik gerçekleşmesini sağlar.

Öğrenci Merkezli Öğretmen Merkezli

Klasik ÖĞRETMEN merkezli öğretilerden farklılıklar gösteren yeni bir yaklaşım olup, eğiticinin gelenekselleşmiş kalıplarından uzak akılcıl değişimlerle öğrenciye, meslek yaşantısında karşılaştığı sorunları çözerken mantık yürütme, analiz etme, sentezleme, bilgiye ulaşma ve yorumlama becerisi vermektedir. Düşünen, sorgulayan ve araştıran bireyler yetiştirmeyi hedeflemektedir.

G E L E N E K S E L Ö Ğ R E T İ M

Geleneksel öğrenme yönteminde geleceğin profesyonellerini yetiştirmede yetersiz problem çözme becerileri yeterince geliştirilememekte bilgi çok fazla, yığın halde birikmekte ve uygulama için zaman yeterli gelmemekte teori ile uygulama bütünleştirilememekte mezuniyet sonrası profesyonel gelişme yetersiz ileri ve bağlamsal öğrenmeye direnç var

Geleneksel müfreattaki eksiklikler bilgiyi anımsamaya ve teknik beceri kazandırmaya yönelik öğrenme, ezbere ve hatırlamaya dayalı Öğrencinin çok az şey bildiği varsayılmakta öğrencinin, gereksiz ayrıntıları öğrenmesi beklenmekte öğrenci katılımı sınırlı Öğretmen/kitap/ders notu öğrencinin gereksindiğini düşündüğü bilgiyi sunmakta

PDÖ

Problem çözmeye dayalı öğrenme yapılandırmacı öğrenme ortamlarının en önemli uygulamalarından biri öğrenme etkinliklerinin planlanması, öğrencilerin belli bir problem durumuna aktif katılımlarını gerektiriyor Dolayısıyla, problem çözmeye dayalı öğrenme, eğitim programı, öğretim ve değerlendirme için güçlü bir öğretim stratejisidir (Torp and Sage, 1998). Yeni bilginin edinilmesi ve entegrasyonu için başlangıç noktası olarak problemlerin kullanımı ilkesine dayalı bir öğrenim yöntemidir Barrows,1982

Temel Özellikleri Öğrenme, PBÖ de gerçek hayattaki kadar karmaşık bir problem ile başlar. Problem genellikle birbirini izleyen ancak arada serbest çalışma içinbirkaç gün bırakılan iki ya da daha çok sayıda, 2-3 saatlik oturumlarda tartışılır. Öğrenciler dayanışarak, bireysel, eşli veya grup halinde çalışırlar Grup çalışmasının yapılması sosyal, gerçek ve aktif ortamda becerilerin gelişmesine olanak sağlar.

Temel Özellikleri Konuları öğrenciye aktarmak yerine problemi çözerken gerekli bilgiler araştırılarak edinilir. Gerçek hayat problemleri ile çok daha önceden yüz yüze gelmeyi sağlar. Öğretmenin rehberlik görevi vardır.

PDÖ stratejisinin uygulama açısından, uygulamada stratejik olarak kullanılacak olan problemin kalitesi önemlidir. Stratejide kullanılacak olan kaliteli bir problemin özellikleri Öğrencinin ilgisini hemen çekebilmeli, tüm öğrencileri harekete geçirmelidir. Bunun için gerçek dünyadan seçilmiş olmaları teşvik edicidir . Mantığı, yani akıl yürütmeyi temel almalıdır. Mantığın ana konusu bilginin elde ediliş formları olduğuna göre bilgiyi temel alan bir yaklaşım içinde olmalıdır. Öğrencilerin her aşamada kararını ifade edebilmesine uygun olmalıdır.

Bazı problemler grupla çözüleceğinden problem, işbirliğine uygun olmalıdır. Problem, grup üyeleri tarafından alt problemlere indirgenebilir özellikler taşımalıdır. Problem, açık uçlu olmalı, tek cevaplı olmamalıdır. Öğrencinin daha önceki bilgileriyle bağlantılı ve onları destekler nitelikte olmalıdır. Problem, farklı bakış açılarını ortaya çıkarmalıdır. Daha sonra öğrenilecek konularla veya bilgilerle bağlantı kurmak için köprü vazifesi görür niteliği taşımalıdır.

Öğrencilere metabilişsel becerilerini geliştirmeleri için fırsat tanır Öğrenciler problemler ile çalışırken düşünmeleri üzerinde düşünmeyi de öğrenirler. Şu türde sorular sürece eşlik eder “Problem ne?” “Nasıl ve nereden başlamalıyım?”, “Ne biliyorum?”, “Ne bilmeye ihtiyacım var?”, “Nereden bulabilirim?”, “Tüm olasılıklar hakkında düşündüm mü?”, “Bu veriler ne anlama geliyor?”, “Bu bilgiye güvenebilir miyim?”, “Bu sınırlamadan kurtulmanın iyi bir yolu nedir?”, “Çözmeye çalıştığım problem nedir?”, “Yapabileceğim eylemler nelerdir?”, “Eğer her birini yaparsam neler olur?”, “Yapacak en iyi ve doğru olan nedir?”

Problemler YapılandırılmamışProblemler Yarı Yapılandırılmış Problemler Tamamen Yapılandırılmış Problem Problemle ilgili tüm bilgiler verilir Öğretmen tarafından belirlenen, izlenecek olan kurallar ve işlemler ile çözülür Tek bir doğru sonucu vardır Problemle ilgili bazı bilgiler verilir Kuralları öğretmen ve öğrenciler belirler Problem ile ilgili bilgiler verilmez Tanımlanması güçtür Kurallar, problemi çözecek olan kişi tarafından bulunur. Genellikle çözüm için birden fazla yol sunar Farklı sonuçları vardır

PDÖ Uygulaması Problemi çözmek için edinilmesi gereken bilgilerin tanımlanması Problem hakkında ne biliyorum? Problemi çözebilmek için neleri bilmeye ihtiyacım var? İhtiyacım olan bilgiyi nereden bulabilirim?

Öğrencilerden küçük gruplar, eşler oluşturulur, gruptaki tartışmaları yönlendirmek ya bir grup sözcüsü ya da öğretmen eşlik eder ve oturumlara başlangıcı bir problemin (senaryo) tanıtılması ile başlanabilir.

MALZEME yazılı senaryolar, anekdotlar, resimler, drama, video, teyp gibi araçlardan yararlanılır (Korkmaz, 2002, s. 27).

PDÖ AŞAMALARI * Bilmediklerini araştır * Bildiklerini listele

Problem Çözme Aşamaları Problemin hissedilmesi ve ortaya atılması Problemin tanımlanması ve sınırlandırılması Çözüme ilişkin hipotezlerin ileri sürülmesi İlgili bilgilerin toplanması En uygun hipotezin uygulanması Sonucun bulunması

Uygulama Aşamaları Bilgilerin araştırılarak toplanması ve analiz edilmesi Çözüm yollarının geliştirilmesi ve deneme yollarının araştırılması Problem için en iyi çözüm yolunun belirlenmesi

Uygulama Aşamalarında Dikkat!! Problemin sunulması; öğrencilerin problemi anladıklarından emin olmamız gerekmektedir. Problemin bireysel olarak ve grupla analiz edilmesi olanaklı olmalıdır. Öğrencilerin o andaki bilgileri ile hipotezler veya çözüm yolları geliştirmelerine olanak sağlayıcı nitelikte olmalıdır.

Bloom ve Bilişsel Taksonomi Benjamin S. Bloom 1913-1999

Bloom’s Taxonomy bilişsel (cognitive) domain Bilgi Kavrama Uygulama Değerlendirme Sentez Analiz Uygulama Kavrama Bilgi

Psychomotor domain

Öğrenmenin en üst aşamasında yer alan sentez, probleme dayalı öğrenme yaklaşımında hedeflenen basamak olmalıdır. Sorular, öğrencilerin analiz ve sentez yeteneklerini geliştirecek nitelikte kurgulanmalıdır.

SENARYO . Siz Mersin ATAŞ PETROL RAFİNERİSİ güvenlik biriminde çalışan tek bilim adamısınız, Rafinerinin bulunduğu yerleşim merkezi olan KARADUVARda insanlar refinerinin çevreye verdiği tehlike ve insan sağlığını tehlikeye attığı düşüncesindeler, böyle bir durumda ne yapardınız?

senaryo Okullarca kullanılan bir YAZ KAMPINDA EĞİTİM SORUMLUSU olarak çalışıyorsun. Açık hava eğitimi için fırsatlarınız sınırsız. Lise 9. sınıflar için kapsamlı bir plân hazırlayarak öğretmenlerin ve öğrencilerin kabul edebileceği şekilde bir dil kampını nasıl yönlendirebilirsin?

2. Problemin Tanımlanması 3. Bilgilerin Toplanması 3.1 Bilinmesi Gerekenler : 3.2 Yapılması Gerekenler: 4. Soru (Problem) Üretme 5. Hipotez Oluşturma 6. Araştırma 7. Problemin Tekrar İfade Edilmesi 8. Alternatif Üretme 9. Çözümleri Savunma 10.Doğrulama

Değerlendirme Her oturumda eğitici öğrenciyi, öğrenci hem kendini, grubunu ve eğiticiyi değerlendirir. Bu çok boyutlu iletişim eğitimin sonunda olduğu gibi, eğitim süresince de eğitim, eğitim yönlendiricisi, öğrenci üçgeninde sürekli gerçekleşir. Öğrenci her oturumda bilginin kullanım düzeyini ve süreci değerlendirdiği için öğrenme sürecine hakim olur. Öğrencinin bireysel başarısı gruba yansır, grubun bütün olarak başarısı amaçlanmaktadır. Öğrenci 4-8 kişilik bir ekibin üyesidir. Gerçek yaşamdan örnek problemler benzer olarak bazen karşılaşılan problemi yalnızca bireysel başarının çözmeye yetmediğini farketmesi ekip bilinci oluşmasını sağlamaktadır. Ekip çalışması sonucunda öğrenci, sorunlara farklı yaklaşımları görebilmekte ve bunlardan kaynaklanan değişik çalışma yöntemlerinin ürünlerinden yararlanabilmektedir.

Değerlendirme, test vermenin öğrencilerin sınıftaki davranışlarını gözlemlemeye dayalı, öğrencilerin performansı hakkında karar vermeyi kapsayan bir süreçtir . Probleme dayalı öğrenme, çalışmanın bütününü kapsayan bir değerlendirmenin yapılmasını gerektirir. Bunun için de iki tip çalışma yapmak gerekir. Standart testler, Öğrencilerin çalışmalarını gözlemek

Bülent Aksoy, Probleme Dayalı Öğrenme KAYNAKÇA Ahmet Kılınç, Probleme Dayalı Öğrenme, Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:15, No.2, Ekim 2007. Bülent Aksoy, Probleme Dayalı Öğrenme Şirin Karadeniz, Probleme Dayalı Öğrenme AÇIKGÖZ, Ü. Kamile. (2006). Aktif Öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları. 8. Baskı

TEŞEKKÜRLER syaman@mersin.edu.tr