4.HAFTA: YAKLAŞIM TARZINA GÖRE ARAŞTIRMALAR: NİTEL ARAŞTIRMALAR ve ÖRNEKLEM

NİTEL ARAŞTIRMA ÖRÜNTÜLERİ

NİTEL ARAŞTIRMA DESENLERİ Fenomenoloji (phenomenology) Etnografi (ethnography) Gömülü teori (grounded theory) Örnek olay (case study) Eylem Araştırması Saha taraması (survey) nitel ve nicel

Fenomenoloji Felsefi bir araştırma yöntemidir Fenomenler; olay, durum, deneyim Bilincin sistematik incelenmesini konu edinir Bilginin ne şekilde ve hangi süreçlerle oluştuğuna yönelik bir yöntemdir

Etnografi Bir topluluğun, bir kültür grubunun gelenekleri, inançları, birbiriyle bağlantıları tanımlanır. Sosyal antropoloji temellidir. Toplumsal grubun davranışlarının dolaysız bir biçimde gözlemlenmesi ve betimlenmesidir Araştırmanın başlıca tekniği katılımcı gözlemleme ya da doğa sorgulamadır

Örnek Olay (Case Study) Bir tek ya da birkaç olayıi bir işletmeyi, bir örgütü, bir insanı veya ülkeyi sınırlı zamanda ve derinlemesine inceleme. Örnek olay araştırması da denir Bir yöntem sorgulamadan çok olaya odaklanır. Anlatım ve betimlemeden fazlasıdır Gözlem ve görüşme en çok kullanılan teknikleridir

Eylem Araştırması Uygulamada karşılaşılan sorunları araştırma ve bunlara çözüm üretmek üzere yapılır Sosyoloji, psikoloji ve eğitimde sıklıkla kullanılır Gözlem, görüşme, doküman analizi en çok kullanılan teknikleridir

ARAŞTIRMA MODELİ AÇISINDAN ARAŞTIRMALAR KEŞİFSEL: Araştırma konusuyla ilgili ilk ve ön bilgileri elde etmek amacıyla yapılır. BETİMSEL: Araştırma konusuyla ilgili mevcut durumu saptama, olayı betimleyerek problemi anlamayı amaçlar. NEDENSELLİK: Neden, niçin sorularıyla yola çıkıp sebep sonuç ilişkilerini irdeleyen araştırmalardır TEORİK: Deney, gözlem ve uygulamalara dair verileri kullanmaksızın, olayları ve olguları teorik olarak ve mantıksal yaklaşımla inceler. UYGULAMALI: teorilerin ve yöntemlerin son bir ürüne dönüştürülmesini sağlar. Mühendislik, teknoloji, fen bilimlerialanlarında sıklıkla kullanılır.

BİLİM DALLARINA GÖRE ARAŞTIRMALAR Fen Bilimleri Araştırmaları Sosyal Bilimler Araştırmaları: (Eğitim, Tarih, Sosyoloji, Etnografi, Demografik, İşletmecilik, Pazarlama, Gelir ve Tüketim, Kamu Oyu Araştırmaları, Siyasal Davranış vd.)

ÖRNEKLEM VE ÖRNEKLEME

ÖRNEKLEME Küme adı verilen topluluktan bir kısım veya parça seçmektir. Nitel araştırmanın amacına uygun olarak Bilgi açısından yeni veriler üretmeye Bilgide genişlik yerine derinleşmeye Genelleme yapmaktansa durumu kavrayıp analiz etmeye yarar. Sayılar yerine kavramlar üzerine düşünmektir. Araştırılan alanda elde edilecek yeni bilgiler açısından çeşitli, zengin ve açıklayıcı yanıtlar bulmaya yarar.

ÖRNEKLEME Örneklemenin Faydaları: Tam sayıma göre daha az masrafla, külfetla ve emekle gerçekleştirilir Bilgiye ihtiyaç acilse zamandan kazanılır ve kısa sürede veriler toplanabilir. Sınırlı sayıda birim incelendiğinden o konuda derinlemesine ve detaylı bir araştırma yapılabilir. Tam kümenin bilinmesinin mümkün olmadığı durumlarda incelenen kümeye “hedef küme” adı verilir.

ÖRNEKLEME Yaklaşık rakamların yeterli ve güvenilir olduğu durumlarda tam sayıma gerek kalmaz. Örnekleme birçok safhadan oluşur ve planlamayı gerektirir. Hazırlık çalışması, anket verilerinin toplanması ve bunların kontrol ve denetimi Cevapların kontrol edilerek hata ve çelişkilerin giderilmesi; bilgilerin kodlanması, tabulasyonunun yapılması

ÖRNEKLEME Kümeler sonlu veya sonsuz olabilir. Sonlu Küme: Belirli ve sınırlı sayıda eleman içeren kümelerdir. Sonsuz Küme: Çok fazla sayıda birim içerir. Örnek hacmi çok büyükse bu örneğin seçildiği küme sonsuz kabul edilir. Örnekleme planı gereği aslında sonlu olan küme sonsuz kümeye dönüşmüş olur. Birim: Kümeyi oluşturan, örnekleme, sayım yoluyla kendileri dair bilgi toplanacak elemanlardır.

ÖRNEKLEME Örnekleme birimi: Örnekleme çerçevesini oluşturan ve örneğe dahil olması olası birimlerdir. Örnekleme çerçevesi: Kendinden örnek alınacak söz konusu kümenin tanımlanmasıdır. Olasılık, ihtimal, şans: Bir olayın ortaya çıkma sıklığı, vuku bulma olasılığıdır.

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Nitel gelenek Nicel gelenek Gayeli (keyfi örnekleme, muhakemeli örnekleme gibi isimler alır. İhtimali olmayan, kararlaştırmada belli bir yargı ve maksat güdülmüşse gayeli örnekleme yapılmış olur. Aykırı durum, tipik durum, maksimum çeşitlilik, vb.) İhtimal Temelli (Basit olasılıklı, tabakalı, seçkisiz, sistematik) Nitel gelenek Nicel gelenek

Genel Örnekleme Yaklaşımı Amaçlı Örnekleme Rasgele değildir Bilgi zengin durumlar seçme Uygun örnekleme ile aynı değildir

GAYELİ ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Aşırı ya da aykırı durum: Aykırı bilgi zengini durumlar Maksimum çeşitlilik örneklemesi Örnekleme farklı karakterlerdeki kişileri alma Benzeşik örnekleme Benzer nitelikteki kişileri seçme Tipik durum örneklemesi Belirli özelliklere sahip durumları aydınlatmak ve betimlemek için örnekleme

AMAÇLI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kritik durum örneklemesi Avantaj sağlanabilecek durumlardaki örnekleme Kartopu / zincir örnekleme Katılımcılardan konuya uygun kişi öğrenme Ölçüt örnekleme Ölçüte uygun örnekleme Doğrulayıcı ya da yanlışlayıcı durum örneklemesi Durumun niteliğine odaklı örneklem seçimi.

ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ Doygunluk Fazlalık Araştırmanın amacına ve sınırlılıklarına uygun olarak makul ve yeterli kapsamda ve büyüklükte örnekleme anlamlıdır

Nitel Araştırma Sonuçları Ne Dereceye Kadar Genellenebilir? Genelleme öncelikli amaç değil Örneklemin temsiliyet yeteneği Perspektif ve deneyim sağlama Kavram ve Kuram oluşturma Okuyucuya ve uygulayıcı – yorumlama ve kendi durumuna transfer etme Sayısal genelleme – analitik genelleme

Kaynaklar: Rauf Arıkan, Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Nobel Yay., Ankara, 2011 Ali Yıldırım, Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yay., Ankara, 2011