SİGORTA HUKUKU SİGORTA TÜRLERİ Güliz Evren KIRBAŞ Hazine Uzmanı 14.04.2017

TÜRK TİCARET KANUNU Sigortacılık Kitabının Tasnifi TTK GENEL HÜKÜMLER Sigorta sözleşmesi, sözleşmenin hükümleri, tarafların borç ve yükümlülükleri ÖZEL HÜKÜMLER Zarar Sigortaları Mal sigortaları Sorumluluk sigortaları Can (meblağ) sigortaları Hayat sigortası Kaza sigortası Hastalık/sağlık sigortası 14.04.2017

SİGORTA TÜRLERİ Zarar Sigortaları – Can (Meblağ) Sigortaları İhtiyacın karşılanması kıstasına göre sigortalar, can (meblağ) sigortaları ve zarar sigortaları olarak gruplandırılır. Can (meblağ) sigortaları – zarar sigortaları ayırımı, hayat sigortası – hayat dışı sigorta olarak da ifade edilmektedir. Zarar sigortaları ile meblâğ sigortaları, ayrı hukuki esaslara tâbidir. 14.04.2017

SİGORTA TÜRLERİ Zarar Sigortaları Zarar sigortaları, bir kimsenin sigorta sözleşmesinde belirlenen bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu malvarlığında meydana gelen zararın sözleşmede öngörüldüğü şekilde sigorta bedeli ile sınırlı olarak tazmin edilmesine yönelik sigortalardır. Mal sigortası malvarlığındaki aktiflerin (değerlerin) sigortalanmasıdır (aktif zarar sigortası). Ev, otomobil, makine, gemi gibi bir mala ilişkin menfaatin sigortası ve alacak sigortası aktif zarar sigortalarıdır. 14.04.2017

SİGORTA TÜRLERİ Zarar Sigortaları Sorumluluk sigortaları borçlara ve pasiflere ilişkin sigortalardır (pasif zarar sigortası). Kanuni borçlara karşı sigorta pasif zarar sigortalarıdır. Aktif zarar sigortalarında sigortacının ödemekle yükümlü olacağı tazminatın üst sınırını ifade eden sigorta bedeli, sigorta değerine eşit olmalıdır; sigorta değeri ise sigortalanan menfaatin değeridir. 14.04.2017

SİGORTA TÜRLERİ Zarar Sigortaları Buna karşılık pasif zarar sigortalarında, menfaat değeri yoktur. Zira bir kimsenin kanun ya da sözleşme gereği sorumlu olacağı tazminat ya da bir rizikonun gerçekleşmesi dolayısıyla yapmak zorunda kalacağı masraf miktarını önceden belirlemek mümkün değildir. Bu nedenle pasif zarar sigortalarında sigorta bedelinin sigorta değerine eşit olması ilkesi geçerli değildir. Rizikonun gerçekleşmesi halinde sigortacının ödeyeceği tazminatın üst sınırını belirleyen sigorta bedeli, sözleşme taraflarınca serbestçe belirlenir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Zarar sigortaları Sorumluluk sigortaları Mal sigortaları Sorumluluk sigortaları (Malvarlığı sigortaları) 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları- Malvarlığı Sigortaları Mal sigortaları para ile ölçülebilen, maddi nitelik taşıyan her türlü malvarlığı değeri üzerindeki menfaate yönelik bütün rizikoları kapsar. Malın kendisi değil, bu mal üzerindeki meşru ve para ile ölçülebilir bir menfaat sigorta edilmektedir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları Ekonomik değeri olan her türlü menfaat bir sigorta sözleşmesine konu olabileceği gibi, menfaat sahibi olan herkesin sigorta sözleşmesi yaptırması mümkündür (TTK m. 1453/1) Sigortanın konusunun mutlaka maddi nitelikte bir malın oluşturmasına gerek yoktur. Mesela, alacakların ödenmemesine karşı yapılan kredi sigortası Mal sigortalarında sigortanın konusunu belirli bir mal oluşturabileceği gibi, bir ev veya işyerindeki mal topluluğunun da sigortası söz konusu olabilir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortalarına Hakim Olan İlkeler Mal sigortalarına hakim olan genel prensipler Menfaat ilkesi Tazminat ilkesi Sigortacının yasal hâlefiyeti ilkesi 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Menfaat ilkesi Bir kişinin sigorta yaptırabilmesi için sigorta konusu rizikoya ilişkin olarak bir menfaatinin bulunması şarttır. Rizikonun gerçekleşip gerçekleşmemesinde menfaati olmayan kişi sigorta sözleşmesi yaptıramaz. Sigorta sözleşmesinin yapılma anında, sigortalanan menfaat mevcut değilse, sigorta sözleşmesi geçersiz olacaktır. Sigorta sözleşmesine konu oluşturacak menfaat, para ile ölçülebilir nitelik taşımalıdır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Menfaat ilkesi Sözleşmenin yapıldığı anda var olan menfaat, sözleşmenin süresi içinde ortadan kalkarsa, sözleşme o anda geçersiz olur. Mal sigortalarında sigorta ettiren sadece malın malikinden ibaret değildir. Malik dışında, malın korunmasından dolayı gerçekten menfaati olan kişiler bu menfaati sigorta ettirebilirler. Menfaat sahibinin değişmesi hâlinde sigorta ilişkisi kendiliğinden sona erer (TTK m. 1470) 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Rizikonun gerçekleşmesi sonucunda sigortacı bu kişinin sadece zararını karşılamalı, sigortalıya ilâve bir ödeme yapılmamalıdır (zenginleşme yasağı ilkesi – TTK m.1459) Sigorta bedelinin sigorta değerine eşit olması gerekir (TTK m.1461/1). Sigorta bedeli, rizikonun gerçekleştiği andaki sigortalı menfaatin değerini aşsa bile, sigortacı uğranılan zarardan fazlasını ödemez. Sigorta tazminatı, sigortalının uğradığı zarardan fazla olamaz; ancak eksik olabilir. Tek istisnası, yeni değer sigortalarıdır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Yeni değer sigortaları, aynen tazmini öngörür, sigortacının sorumluluğu riziko gerçekleştiği anda sigorta edilen menfaatin tekrar yerine konmasıdır (TTK md. 1461) Kural bir malın sigorta bedeli ve sigorta değerinin birbirine eşit olmasıdır. Ancak bazı hâllerde çeşitli sebeplerle bu kuralın dışına çıkılabilir. Sigorta bedeli- sigorta değeri dengesinin bozulmaması için aşkın sigorta, eksik sigorta ve çifte sigorta ile ilgili hükümler getirilmiştir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Aşkın sigorta Eksik sigorta Birden çok sigorta Müşterek sigorta Kısmi sigorta Çifte sigorta 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Aşkın sigorta, sigorta bedelinin sigorta değerini aşmasıdır. Sigorta bedeli sigorta olunan menfaatin değerinin üstünde ise, sigorta sözleşmesi tamamen geçersiz olmaz, sigorta değerinin üzerindeki kısım geçersiz kabul edilir ve sigorta bedelinden indirim yapıldığı gibi fazla kısma ilişkin prim de iade edilir (TTK m. 1463). Sigorta ettiren kötü niyetle daha fazla tazminat almak amacıyla sigorta konusunun değerini fazla gösterebilir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Bu durumda sigortacının sözleşmeyi her zaman feshetme hakkı ve sigortalıya herhangi bir ödeme yapmama hakkı vardır (TTK m.1429). Hata ile veya sigorta süresi içinde fiyatlardaki bir düşmeden kaynaklı olarak aşkın sigorta yapılabilir. Bu durumda sözleşmeyi feshetme hakkı yoktur; ancak gerek kısmî gerek tam hasarda, sigortacı gerçek zararı ödemekle yetinir ve prim farkını geri verir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Eksik (Menfaat Değeri Altında) Sigorta da, sigorta bedeli sigorta değerinin altında kalmaktadır (TTK 1462). Uygulamada “noksan sigorta” ya da “düşük sigorta” (ETTK’nda “menfaat değeri altında sigorta”) olarak adlandırılmaktadır. Buna göre, sigorta bedeli, sigorta değerinden az olduğu takdirde, sigorta edilmiş menfaatin bir kısmının zarara uğraması hâlinde sigortacı, aksine sözleşme yoksa, sigorta bedelinin sigorta değerine olan oranına göre tazminat öder. Buna durum “oran (nispet) kuralı” olarak adlandırılmaktadır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Sigorta ettirenin az prim ödemek düşüncesinden kaynaklı yapılabilir. Sigorta sözleşmesinde eksik sigortaya rağmen kısmen gerçekleşen rizikonun tamamen ödeneceği kabul edilmişse sigorta bedelini aşmamak kaydıyla sigortalının tüm zararı orantı kuralı uygulanmaksızın ödenir (İlk tehlike/riziko sigortası) 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Sigorta konusu menfaatin değeri, tarafların birlikte seçtikleri bilirkişiler tarafından önceden tahmin ve takdir edilerek kabul edilmişse sigortacı kural olarak bu değere itiraz edemez (TTK 1464) bu durumda, takseli (mutabakatlı) sigorta söz konusudur. Ancak takse esaslı şekilde fahiş ise, sigortacı bunun indirilmesini isteyebilir. Umulan kazanç takselenmiş ise, taksenin sözleşme yapıldığı sırada ticari tahminlere göre elde edilmesi mümkün görülen kazancı aşması hâlinde sigortacı bunun indirilmesini isteyebilir. Taksenin esaslı şekilde fahiş olup olmadığını her halde hakim takdir eder. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Aşkın sigorta Eksik sigorta Birden çok sigorta Müşterek sigorta Çifte sigorta Kısmi sigorta 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Birden çok sigorta; Birden çok sigortacı bulunmalıdır. Aynı menfaat sigortalanmalıdır. Her iki poliçede güvence altına alınan riziko aynı olmalıdır. Birden fazla sigorta aynı süre içinde hüküm ifade etmelidir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Müşterek sigorta, bir menfaatin birden çok sigortacı tarafından aynı zamanda, aynı rizikolara karşı sigorta edilmesidir (TTK m. 1466) Özellikle çok yüksek tutardaki rizikolar için, birden çok sigortacı, iradi olarak bir araya gelip rizikoyu birlikte üstelenmek şeklinde irade açıklar. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Müşterek sigortada da, toplam sigorta bedeli sigorta değerine eşit olmalıdır. Müşterek sigortada sigortacılar arasında müteselsil (zincirleme) sorumluluk yoktur. Her bir sigortacı, kendi garanti ettiği kısım için sorumlu olup diğer sigortacının ödemediği tutardan sorumlu değildir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Çifte sigorta, değerinin tamamı sigorta olunan bir menfaatin, sonradan aynı veya farklı kişiler tarafından, aynı rizikolara karşı, aynı süreler için sigorta ettirilmesidir (TTK m. 1467). Zarar sigortalarında, çifte sigorta yasaktır. Burada amaç, aynı riziko için birden fazla sigortacıdan haksız şekilde birden fazla sigorta bedeli talep edilmemesini sağlamaktır (TTK m. 1467). 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Çifte sigorta, Aynı menfaat birden fazla sigortacı nezdinde sigorta edilmiş olmalıdır. Birden çok sigortacı ve sigorta sözleşmesi olmalıdır. Birden çok sigortacı nezdindeki maddi koruma süreleri kesişmeli ve rizikonun gerçekleştiği anda birden fazla sigorta sözleşmesinin koruması olmalıdır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Birden fazla sigorta sözleşmesinin aynı tehlike dolayısıyla koruma sağlaması gerekir. Sigortalı kişi de aynı kişi olmalıdır, aynı menfaat, başkası hesabına sigorta çerçevesinde başkası tarafından sigorta edildiğinde de çifte sigorta meydana gelecektir. Birden fazla sigorta sözleşmesi ile sigorta bedeli sigorta değerini aşmış olmalıdır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Ancak belli koşulların oluşması durumunda çifte sigorta geçerli sayılır: Sonraki ve önceki sigortacılar kabul ederse; bütün sigorta sözleşmeleri aynı anda yapılmış sayılır ve sigorta tazminatı müşterek sigortadaki orantı kuralına göre sigortacılar arasında paylaştırılır. Sigorta ettiren, önceki sigortadan doğan haklarını ikinci sigortacıya devretmiş veya bu hakkından vazgeçmişse; sözleşmeden doğan hakların devredildiği veya bu haklardan vazgeçildiği, ikinci sigorta poliçesine yazılır; yazılmazsa ikinci sigorta sözleşmesi geçersiz sayılır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi İkinci sigortacı birinci sigortacının ödemediği tazminattan sorumlu tutulmuşsa; önceden yapılmış olan sigorta işlemi, ikinci sigorta poliçesine yazılır ve ikinci sigortacı, birincinin, âdeta kefili gibi ödemediği tazminatları garanti eder. Bu hâlde önceden yapılmış olan sigortanın ikinci poliçeye yazılmaması, ikinci sigorta sözleşmesinin geçersiz sayılmasına sebep olur. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Evim için hem yangın sigortası hem de Deprem (DASK) sigortası yaptırdım. Acaba çifte sigorta oldu mu? 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Tazminat ilkesi Kısmi sigortada, sigorta konusu mal üzerindeki menfaat, ayrı ayrı tarihlerde aynı rizikolara karşı, aynı süre içinde birden fazla sigortacı tarafından güvence altına alınmaktadır. Sigortacıların sorumluluğu sözleşmelerin kurulma tarihine göredir. Toplam sigorta bedeli sigorta değerine eşit olmalıdır. Sigorta bedelinin sigorta değerini aşması durumunda tarih itibarıyla daha sonra yapılan sigorta sözleşmeleri geçersiz sayılır. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Hâlefiyet ilkesi Hâlefiyet, üçüncü kişinin asıl borçlu yerine borcu ifa etmesi veya etmek zorunda kalmasıdır. Üçüncü kişi, ödeme yaptığı oranda ve anda, alacaklının o borç ilişkisi dolayısıyla sahip olduğu bütün hakları kendiliğinden kazanır. Sigortacı rizikonun gerçekleşmesi sonucunda sigortalının zararını tazmin eder. Ancak bu zarar, üçüncü bir kişinin kusurlu bir davranışından kaynaklanmışsa bu kişiye karşı dava açılarak tazminat istenebilir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Hâlefiyet ilkesi Zarara neden olan kişilere karşı sigortalının açabileceği tüm davaları sigortacı açar ve meydana gelen zararın tazminine ilişkin talep haklarını kullanır. Zarar sigortalarında hâlefiyet ilkesinin amacı, sigorta ettirenin sigortacıdan tazminatı tahsil ettikten sonra üçüncü şahsa da dava açarak belli bir hasar için iki defa tazminat alma olanağını ortadan kaldırmaktır. Ancak sigortacı, zararın tamamını karşılamamışsa sigortalının ödenmeyen kısma ilişkin talep hakları sona ermez. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları - Hâlefiyet ilkesi Sigortacı, hâlefiyet ilkesi sayesinde, zarardan asıl sorumlu olan kişiye başvurarak bu kişinin neden olduğu zararın sonuçlarına katlanmasını sağlamaktadır. Hâlefiyet kuralı, sadece mal ve sorumluluk sigortalarında geçerli olup, can (meblağ) sigortalarında uygulanmaz. Can sigortalarında, sigortalı, sigortacıdan tazminat aldıktan sonra zarar veren üçüncü kişilere de kusuru oranında başvurarak ikinci bir tazminat alabilir. 14.04.2017

Zarar Sigortaları Mal Sigortaları/ Hâlefiyet ilkesi Sigortacının hâlefiyet hakkını kazanabilmesi için; Sigortacı ile zarar gören arasında geçerli bir sigorta sözleşmesi mevcut olmalı ve sigorta kapsamında bir zarar meydana gelmelidir. Sigortalı, zarar gören sıfatıyla üçüncü kişilere karşı tazminat isteme hakkına (dava hakkına) sahip olmalıdır. Sigortacı, sigorta tazminatını sigortalıya ödemiş olmalıdır. Zarar sigortalarındaki zenginleşme yasağı kuralının uygulama ayaklarından birisidir, can sigortalarında uygulanmaz. 14.04.2017