Konaklama İşletmelerinde Finansal Yönetim

Öğrenme Hedefleri Bu üniteyi tamamladığınızda, Turizm kavramının ne anlama geldiğini ve bu sektörün gelişimini etkileyen faktörleri, Turizm sektörünün özelliklerinin neler olduğunu, ülkemizde ve dünyada son yıllardaki gelişmelerini, Turizm sektöründe yer alan konaklama işletmelerini diğer işletmelerden farklı kılan nedenleri, özelliklerini ve konaklama işletmelerinin çeşitlerini öğreneceksiniz.

Turizm ve Konaklama İşletmeleri Turizm Kavramı Turizm, zaman içinde tüm dünyada ve ülkemizde günden güne gelişen ve önemi giderek artan bir sektör olarak öne çıkmaktadır. Ülkemizde özellikle 1980’li yıllardan itibaren turizm alanında önemli gelişmeler yaşanmış olup, toplam gayri safi milli hâsıla içinde bu sektörün payı önemli bir düzeye gelmiş bulunmaktadır. Ülkemiz gerek coğrafik konumu gerekse iklimsel özellikleri nedeniyle turizm açısından gelen turistler itibariyle son derece etkileyici bir yapıya sahiptir. Turizm, esas olarak yoğun bir emek istihdamına gereksinim duyması, farklı kültürlerden olan insanları bir araya getirmek suretiyle kaynaştırması ve ülke ekonomisi içinde son derece etkili olması gibi nedenlerle tüm dünyada önemsenmektedir.

Turizm sektörünün gelişmesini etkiyen faktörler aşağıda sayılmaktadır: • Turizm alanında hizmet veren işletmelerin sayısı ve özellikleri, • Doğal kaynaklar, tarihsel, dinsel, arkeolojik ve mitolojik değerlerin varlığı ve bunların sunum özellikleri, • Ülkenin altyapısı ve ulaşım ile ilgili özellikleri, • Savaşlar, olağanüstü koşullar (Doğal afetler vb.) ile salgın hastalıklar gibi unsurların bulunması, • Ekonomi ile ilgili şartlarının uygun olması, (Enflasyon, ekonomik krizler, döviz darboğazları vb. gibi.) • İstihdam özellikleri, • Turizm ile ilgili yasal düzenlemeler ve teşvik uygulamaları. Turizm yerleşme niyeti olmaksızın çeşitli amaçlarla kültür ya da sanat hareketleri nedeniyle bireysel ya da topluluk halinde yapılan seyahatler olarak tanımlanmaktadır. Turizm faaliyetinde bulunan kişiler sürekli yaşamakta oldukları yerlerin dışına çıkmakta ve bu seyahat için harcanan süre bazı etkenlere bağlı olarak değişebilmektedir. Ancak buradaki ortak nokta, seyahatin sonucunda tekrar hareket edilen yere geri dönülmesidir.

Turizm sektörü kendi dışında kalan diğer sektörleri etkilerken aynı zamanda bu sektörlerden de etkilenmektedir. Bu nedenle oldukça karmaşık bir yapıya sahip bulunmaktadır. Turizmin Özellikleri Turizmin özellikleri aşağıda sayılmaktadır: • Turizm, bir dizi olay ve ilişkiler bütünüdür. • Bu olaylar ve kişiler, çeşitli yerlere seyahat eden insanların hareketlerinden ve konaklamalarından kaynaklanır. Bu özellik, konunun hem bir dinamik boyutunun (seyahat) hem de statik boyutunun (konaklama) olduğunu ortaya koymaktadır. • Seyahat ve konaklama, normal olarak yaşanılan ve çalışılan yerlerin dışında kalan yerlerde olmaktadır. Böylelikle, seyahat edilen ve konaklanan yerlerde sürekli yaşayan ve çalışan insanlarınkinden farklı faaliyetler ortaya çıkmaktadır. • Seyahatler, geçici ve kısa dönemli bir nitelik taşımaktadır. Seyahate çıkan kişinin birkaç gün, hafta ya da ay içerisinde geriye dönme niyeti bulunmaktadır. • Ziyaret edilen yerlerde kazanç sağlamaya yönelik çalışma söz konusu değildir. Turizm, iş bulmak ya da iş kurmak gibi amaçlarla yapılmamaktadır.

Dünyada ve Türkiye’de Turizm Son yıllarda giderek kötüleşen dünya ekonomisi, petrol fiyatlarının artması ve kur farklarındaki ani değişiklikler nedeniyle Avrupa başta olmak üzere tüm dünya ülkelerinde turizmin büyüme trendinde bir gerileme yaşanmaktadır. 2008 yılında dünyanın en çok turizm gelirine sahip ilk 10 ülkesinin sıralamasında bazı değişikler olmuştur. Gelen yabancı turist sayısında Türkiye 7. sıraya yükselerek Almanya ve Malezya’yı geride bırakmıştır. Türkiye’nin 2009 yılı turizm geliri 2008’e göre % 13,2 azalarak 21,3 milyar dolar olarak belirlenmiştir.

Tablo I: Dünyada Turizm 2009 (Gelen Yabancı Turist Sayıları İlk 10) Milyon 1 Fransa 74,2 2 A.B.D 54,9 3 İspanya 52,2 4 Çin 50,9 5 İtalya 43,2 6 İngiltere 20,8 7 Türkiye 25,5 8 Almanya 24,9 9 Malezya 22,1 10 Meksika 21,5 Türkiye 25,5 milyon turistle, dünyada en çok turist çeken 7. ülke konumundadır.

Tablo II: Dünyada Turizm Geliri İlk 10 (2009) Milyon $ 1 A.B.D 94,2 2 İspanya 53,2 3 Fransa 48,7 4 İtalya 40,2 5 Çin 39,7 6 Almanya 34,7 7 İngiltere 30,1 8 Avustralya 25,6 9 Türkiye 21,3 10 Avusturya - Türkiye 21,3 milyar dolarla, dünyada en çok turizm geliri elde eden 9. ülke konumundadır.

Gelişmekte olan birçok ülke açısından turizmin çekici yönlerinden en önemlisi, ekonomik yararlılığını kısa sürede gösterebilmesidir. Bir turizm yatırımının getiri sağlamadan önceki hazırlık dönemi, diğer sektörlerdeki yatırımlara oranla çok daha kısadır. Turizm, başarılı bir tanıtım kampanyasından bir ya da iki yıl sonra, büyük gereksinim duyulan döviz girdisini sağlayabilen, gelir ve istihdam artışı yaratabilen bir sektördür. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmalarını gerçekleştirmede karşılaştıkları en büyük sorun olan döviz darboğazının aşılmasında, turizm sayesinde elde edilen dövizler bir çıkış yolu olabilmektedir.

Konaklama İşletmeleri ve Özellikleri Günümüzde insanların sosyal ve ekonomik statülerindeki iyileşmeler, turizm ve ulaştırma sektöründeki gelişmeler ile modern konaklama olanaklarının artması insanların turizm faaliyetlerine katılmalarına imkân vermektedir. Turizm faaliyetleri içerisinde en önemli unsurlardan birini konaklama işletmeleri oluşturmaktadır. Çünkü oteller bulundukları ülkelerin ekonomik, kültürel, sosyal vb. yapılarının gelişmesinde çeşitli olanaklar sağlamaktadır. Geçici veya devamlı olarak yerleşme yerinden ayrılan kişinin en önemli gereksinimi konaklamadır. Turistin gittiği yerde en yakın ve sıkı bağlılığı olan husus konaklama tesisleridir. Turistik bölgelerin yabancı turistler tarafından ziyaret edilebilmesi konaklama olanağının bulunup bulunmaması ile yakından ilgilidir. Diğer bir deyişle; turistik bölgelerin turizm açısından önemli olabilmesi konaklama tesisleri özelliklerine bağlı bulunmaktadır

İnsanların seyahatleri sırasında ortaya çıkan en önemli gereksinimlerinden biri konaklama olup; bunun giderilmesi yönünde konaklama işletmeleri adı verilen turistik tesisler ortaya çıkmıştır. Konaklama işletmeleri otel, motel, villa, pansiyon, kamp, karavan tesisi, apartman daireleri, dağ evleri, tatil merkezleri vb. şekillerde olabilmektedir. Bu tesislerin temel fonksiyonu, buralarda konaklayan kişilere yatma yeri sağlaması şeklindedir. Bununla birlikte konaklama işletmelerinde kalan kişilerin yeme, içme, eğlence v.b. gereksinimlerinin de karşılanması gerekmektedir. Konaklama işletmelerinin en önemlilerinden biri olan “otel”; insanların konaklama, beslenme ve diğer ihtiyaçlarını karşılamayı meslek olarak kabul eden ekonomik ve sosyal işletmedir, şeklinde tanımlanmaktadır.

Burada sözü edilen koşullar asgari koşullar olup, günümüzde faaliyet gösteren büyük oteller müşterilerine bu olanaklardan çok daha fazlasını sağlamakta; herhangi bir gereksinimleri için otelden ayrılma olasılığını ortadan kaldırmaktadırlar. Konaklama işletmeciliğini diğer işletmelerden ayıran başlıca özellikler aşağıda yer almaktadır: Konaklama işletmelerinde sabit yatırım tutarı diğer endüstri kollarına göre toplam yatırım içinde daha büyük yer tutmaktadır. Konaklama işletmelerinde üretilen hizmetler stoklanamaz. Üretilen yiyeceklerin en kısa zamanda tüketilmesi gerekmektedir. Konaklama işletmelerinde hizmet faktörü ön planda olduğu için emek–yoğun işletme olarak sayılmaktadır. Konaklama işletmeleri kuruluşta ve faaliyetlerinin devamında büyük sermayeye gereksinim duyarlar. Turizm piyasasında talep, önceden kesin şekilde tahmin edilmesi güç olan ekonomik ve politik koşullara bağlı olduğundan konaklama işletmelerinde risk olasılığı daha yüksektir. Konaklama işlemelerinin doluluk oranı arttıkça, maliyetlerin belirli bir sınıra kadar indirilmesi ve işletme içi optimum kapasiteden faydalanma olanağı vardır.

Çalışan personelin, özellikle müşteri ile temasta olan personelin anlayışlı ve müşteri psikolojisinden anlayan kimseler olması gerekmektedir. Otomasyona dayalı olmaması ve bu işletmelerde çok sayıda personelin istihdamı sosyal sorunların ön planda yer alması sonucunu doğurur. Çünkü konaklama sektörünün esası insan unsuruna dayanmaktadır. Bu işletmeler ulusal turizm pazarının dışına taşan uluslararası turizm piyasasının ihtiyaçlarını da karşılamaya zorunlu olduklarından, hizmetlerin satışı büyük önem arz eder. Turizm sektöründe faaliyet gösteren tüm konaklama işletmeleri, turizm hizmetlerini özelliği gereği, birbirleriyle uyumlu olma, yakın iş birliği ve karşılıklı yardımlaşma içinde bulunma zorunluluğu duyarlar. Bina, donatım, makineler, aletler gibi sürekli kullanım maddeleri işletmelerin faaliyetlerinde ve bu faaliyetlerin sürekliliğinde önemli bir yer tutar. Konaklama işletmelerinin aktiflerinin % 85–90’ını duran varlıklar, % 10–15’ini dönen varlıklar meydana getirmektedir. Talep; politik, ekonomik ve iklim koşullarıyla sıkı sıkıya ilişkili olduğundan özellikle mevsim otellerinde talep tahmininde ve fiyatlandırmada güçlük çekilmektedir.

Konaklama İşletmelerinin Sınıflandırılması Özetle ifade etmek gerekirse, konaklama işletmelerinin, insan gücüne dayanan, dinamik ve sürekli hizmet veren işletmeler olduğunu söylemek mümkündür. Konaklama İşletmelerinin Sınıflandırılması Konaklama işletmelerinin sahip oldukları özelliklere göre çeşitli sınıflandırmalara esas alınması mümkündür. Bunlardan ilki konaklama işletmelerinin özsermaye tutarları, istihdam ettiği eleman sayısı, oda–yatak sayısı gibi kriterlerin esas alınması suretiyle yapılan sınıflandırma olup; buna göre konaklama işletmeleri büyük, orta ve küçük oteller şeklinde gruplandırılabilmektedir. İkinci ayrım ise ülkemizde yürürlükte bulunan yasal düzenlemelere göre yapılmaktadır.

Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliğine göre, oteller sahip oldukları yıldız sayısına göre (Beş yıldızlı, Dört yıldızlı oteller olarak) turistik oteller ve turistik olmayan oteller şeklinde sınıflandırılmaktadır. Bunlardan “Turistik Olmayan Oteller” ülkemizde turizm ile ilgili mevcut yasal düzenlemelere göre gerekli şartlara sahip olmayan otellerdir. Üçüncü bir ayrım ise konaklama işletmelerinin faaliyette bulundukları dönemler itibariyle yapılmaktadır. Buna göre, yıl boyunca faaliyette bulunan oteller (Örneğin şehir otelleri) ile sadece yılın belirli bir dönemi faaliyette bulunan oteller (Örneğin Kayak merkezlerinde veya deniz kenarlarındaki oteller) şeklinde bir sınıflandırma yapılabilmektedir.

Kaynakça Doç. Dr. Selda Aydın , Konaklama İşletmelerinde Finansal Yönetim , Ankara 2011, s. 1-192