Üretim Yönetimi Talep Tahminleme ve Ürün Yönetimi Hafta 4 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel

Giriş Bu hafta talep tahminleme ve ürün yönetimini inceleyeceğiz. İşleyeceğimiz ana başlıkları madde madde sayabiliriz: Tahmin nedir? Tahmin metotları nelerdir? Talep Tahminleme Süreci 4. Talep Tahminleme Çeşitleri 5. Talep Araştırmasında Yapılması Gerekenler Talep Araştırma Yöntemleri Talep Tahmin Yönteminin Seçimi Hizmet Sektöründe Tahminleme

Tahmin nedir? Satış/Pazarlama Bölümleri “Talep Tahminleme“ Üretim Planlama Bölümü Genel anlamda tahmin gelecekteki olayları bilmenin sanat ve bilimidir. Tahmin aynı zamanda; bazı matematik modellerle tarihsel verileri alarak geleceğe göre tasarlamaktır. Üretim dersimizde tahmin etme, ekonomik ve teknolojik tahminlemelerin yanı sıra öncellikli olarak talep tahmini konusunu içermektedir. Talebi tahmin ederek gelecekte ne kadar üretmemiz gerektiğine karar veririz. 3

Tahmin metotları nelerdir? (nitel, nicel) Satış/Pazarlama Bölümleri “Talep Tahminleme“ Üretim Planlama Bölümü Tahmin metotları hem nitel (quality) hem de nicel (quantity) özelliktedir. Nitel metotlar: 1. Yöneticilerden oluşan düşünce jürisi 2. Bileşik satışlar kuvveti 3. Delphi metodu 4. Tüketici pazar incelemesi 5. Toy yaklaşım Nicel metodlar ise; 1. Hareketli ortalama 2. Üstel düzeltme 3. Trend tahminleri 4. Doğrusal regresyon 4

Talep Tahminleme Süreci Satış/Pazarlama Bölümleri “Talep Tahminleme“ Üretim Planlama Bölümü İleride gerçekleşecek olan üretim faaliyetlerinin planlanmasında, öncelikli konu üretilmesi gereken veya istenen miktarlardır. Üretilmesi düşünülen ürüne ne kadar talep olacağı bilinmeden herhangi bir planlamaya geçilmemesi gerekir. Hammadde, yedek parça, yarı mamul, makina, insangücü ve yatırım ihtiyaçlarının saptanmasında temel veri talep tahminleridir. Talep tahminleri, firmanın birden çok bölümü tarafından belirlenir ve birbirinden faklılıklar gösterebilir. Örneğin: Üretim yapan A firmasında, talep tahminlerini satış veya pazarlama bölümleri yapar. Sonuçların kullanılması ise üretim planlama bölümü tarafından yapılır. Bu sebeple taleplerle ilgili veriler bir takım tahminler sonucunda ayarlanır. Talep tahminleme açısından, üretim planlama ile satış/pazarlama arasında çok yakın bir işbirliği vardır.

Talep Tahminleme Süreci Şimdi iki bölüm arasında oluşabilecek görev dağılımıma bakalım: Görevler Sorumlu Bölüm 1.Talep Tahminleme…………………………………Satış/Pazarlama 2. Üretim Planlarında Veri Kullanma……Üretim Planlama 3. Gerçek değerlerle satışlar arasındaki sapmaların tespiti………………………………….…Üretim Planlama 4. Sapmaların nedenlerinin araştırılması…………………………………………….…Satış/Pazarlama 5. Düzeltmelerin yapılması ………………….Satış/Pazarlama 6. Düzeltmelerin üretim planlarına yansıtılması…………………………………………….…Üretim Planlama 6

Talep Tahminleme Çeşitleri Tahminleri zaman aralığına göre sınıflandırmak mümkündür. Çok Kısa Vadeli Tahminler: günlük, haftalık Kısa Vadeli Tahminler: 3-6 aylık Orta Vadeli Tahminler: 6 aydan, 5 yıla kadar Uzun Vadeli Tahminler: 5 yıl ve daha uzun süre

‘Çok Kısa Vadeli’ Tahminler Haftalık veya günlük olarak parça, malzeme ve ürün stoklarının kontrolü veya montaj hattı iş programlarının hazırlanması amacıyla yapılmaktadır.

‘Kısa Vadeli’ Tahminler Uygun olan üretim hacimlerini, tedarik zamanlarının, sipariş büyüklüğünün saptanmasını kapsar. Makinalarla iş yükleme ve insan gücü ihtiyaçlarının tespiti faaliyetlerine veri hazırlamak için de yapılır.

‘Orta Vadeli’ Tahminler Tedarik süresi belirsiz veya uzun olan malzeme alımlarının, üretim prosesi karmaşık ürünlere ait üretim faaliyetlerinin, talebi mevsimsel dalgalanma gösteren ürün stoklarının planlanması amacına hizmet ederler.

‘Uzun Vadeli’ Tahminler Fabrikanın upgrade edilmesi, genişletilmesi, yeni makinalar/robotların alınması gibi yatırım planlamasını ilgilendiren konulara veri sağlama amacını taşırlar.

Talep Araştırmasında Yapılması Gerekenler Verilerin Toplanması 2. Talep Tahmin Periyodunun Tespiti 3. Tahmin Yönteminin Seçimi ve Hata Hesaplamalarının Yapılması 4. Tahmin Sonuçlarının Geçerliliğinin Araştırılması

Talep Araştırma Yöntemleri Tecrübelere Dayanan Talep Araştırması Ekonomik Göstergelere Dayanan Talep Araştırması Kişi başına düşen yıllık gelir Nüfus artışı Çalışan/çalışmayan nüfus Fiyat artışları İstatistik Yöntemlerle Yapılan Talep Araştırması

Talep Tahmin Yönteminin Seçimi Bilimsellik Derecesi Zaman Kararların Niteliği Bilgi Kaynakları Değişmelerde İstikrar Karar Vericinin Niteliği

Hizmet Sektöründe Tahminleme Kısa vadeli geçmiş kayıtları takip ederek, gelecek satışları tahmin etmek hizmet sektöründe de önemli bir tekniktir. Örnek: Fast-food Restoranda gerçekleşmiş olan saat bazındaki satış rakamlarını görmektesiniz. Saat 12.00’de 10 birim satılırken, saat 13.00’de 18 birim satılmaktadır. Gün içinde belli zamanlarda yoğunluk yaşanmaktadır. Şekil 1: Fast-food restorandaki saat bazında satış oranları

Alıştırmalar Bir sonraki slaytta, bu hafta işlenen konuyla ilgili alıştırmalar başlayacaktır. Takıldığınız yerler olursa, ilgili konu anlatımının olduğu, önceki slaytları tekrar inceleyiniz.

Çözümlü sorular A firması havuz filtresi satışları tabloda belirtilmiştir. Üç aylık hareketli ortalama ile Nisan ayına ait satış tahminini bulunuz. Aylar Gerçek Satışlar Ocak 10 Şubat 12 Mart 13 Nisan ? Hareketli Ortalama= Önceki Dönemlerin Talep Toplamı / Dönemsayı Aylar Gerçek Satışlar Ocak 10 Şubat 12 Mart 13 Nisan ? Dönemsayı = Ocak + Şubat + Mart = 1 + 1 + 1 = 3 Hareketli Ortalama= (10+12+13)/3=11,6 ** Şıklar **

Çözümlü sorular A firması havuz filtresi satışları ve ağırlıkları tabloda belirtilmiştir. Üç aylık ağırlıklı hareketli ortalama ile Nisan ayına ait satış tahminini bulunuz. Aylar Gerçek Satışlar Ağırlıklar Ocak 10 1 Şubat 12 2 Mart 13 3 Nisan ? Ağırlıklı Hareketli Ortalama= Toplam (Ağırlık*Dönem)/Ağırlıklar Toplamı Aylar Gerçek Satışlar Ağırlıklar Ocak 10 1 Şubat 12 2 Mart 13 3 Nisan ? Ağırlıklar Toplamı= 3+2+1= 6 Ağırlıklı Hareketli Ortalama= (13*3)+(12*2)+(10*1)/6= 12,16 ** Şıklar **

Çözümlü sorular Ft: F t-1 +  (A t-1 – F t-1) Ft: Yeni Tahmin Ocak ayında bir havayolu firması, Şubat ayındaki haftalık uçuş tahminlerini 142 olarak tahmin etmektedir. Şubat ayının gerçekleşen talebi 153’tür. Düzeltme sabiti = 0.2 olarak; Mart ayı tahminin üstel düzeltme modelini kullanarak tahmin ediniz. Yeni tahmin= Son dönem tahmini+  (son dönem gerçek talepleri-son dönem tahmini) ; 0 ile 1 arasında değişen bir ağırlık veya düzeltme sabittir. Denklem şu şekilde ifade edilir: Ft: F t-1 +  (A t-1 – F t-1) Ft: Yeni Tahmin Ft-1: Önceki tahmin : Düzeltme tahmini At-1: Önceki dönemin gerçek tahmini Mart ayı tahmini= 142 + 0,2 (153-142)= 144,2

Sonuç Bu hafta, tahminleme konusunu inceledik. Üretimde tahminleme, talebin tahmin edilmesinden oluşmaktaydı. Doğru tahminleme üretimin önemli adımlarından bir tanesidir. Gelişmiş yöntemler arasından en uygununa karar vermeli ve firmalarımızda uygulamalıyız. Bir sonraki dersimizde, stratejik kapasite planlama ve yönetiminden bahsedeceğiz. Kaynaklar: 1) Prof. Dr. Bülent Kobu, Üretim Yönetimi, Avcıol Basım Yayın, 9. Baskı, İstanbul, 1996. 2) Yrd. Doç. Dr. Murat Ayanoğlu, Üretim Yönetimi, Sakarya Yayıncılık, 2006. 3) William J. Stevenson, Operations Management, International Edition, McGraw-Hill, 2008.