Liderlik Lider Nedir? Lider Nereden gelir? Yönetici? Lider? Etkileme Yönlendirme Harekete geçirme Motive etme Birleştirme Arabuluculuk Lider Nereden gelir? Doğuştan Edinilen yetenekler Kişilik özellikleri Koşul ve durumlar Eğitim Yönetici? Lider?

Liderin güç kaynakları (hangileri kişisel, hangileri değil) Liderlik Amaç Lider İzleyenler Ortam Liderin güç kaynakları (hangileri kişisel, hangileri değil) Yasal (biçimsel) güç Zorlayıcı güç: maddi, manevi zorlama ve korkutma Karizmatik güç Uzmanlık gücü Ödüllendirme gücü : formal ve informal ödüller

Liderlik tarzları Geleneksel Modern Otokratik Demokratik-katılımcı Liberal-tam serbesti tanıyan Modern Karizmatik Transaksiyonel (etkileşimci) Transformasyonel (dönüşümcü)

Demokratik-katılımcı liderlik Otokratik liderlik Tüm yönetim yetkisi liderde Motivasyon: emir vererek, eleştiri yaparak Aşırı geleneksel, büyüğe aşırı saygılı, kararları büyüklerden bekleyen toplumlarda etkili Katkıları? Ne zaman en etkili yöntem? Sorunları? (örn. Yaratıcılık, yabancılaşma, moral bozukluğu, nefret, çatışma) Demokratik-katılımcı liderlik Otokratik liderliğin tam zıddı; yetkiyi paylaşma eğilimi Motivasyon: bilgilendirme, fikir söyleme ve öneri getirme için cesaretlendirme Güç temeli: uzmanlık ve bilgi Liderin önemsiz ya da gereksiz konuma düşmemesi önemli Katkıları? (örn. isabetli kararlar, işgören motivasyonu vb.) Sorunları? (örn. yavaş kararlar, maliyet, bazen karar alınamaz hale gelmesi, eşit bilgiye sahip olmayan herkesten katılımın beklenmesi vb.)

Tam serbestlik tanıyan-liberal liderlik Yönetim yetkisi fazla kullanılmaz Lider, grubun diğer üyeleri gibi Rolü: kaynakların temini Katkıları? (örn. yaratıcılık, sorun çözme, yeni fikirlerin kararlarda etkili olması) Sorunları? (örn. otorite boşluğunun etkileri, anarşi, amaçların kopukluğu, grup başarısı) Liberal bir liderle çalışmak ister misiniz?

Transformasyonel liderlik Dönüşümü başlatma ya da tasarlanmış bir dönüşüm sürecini gerçekleştirme Motivasyon: çalışanların öz-yeterliliğini arttırma; grup ve örgütle toplumsal kimlik kazandırma; çalışma değerleri ile izleyenlerin değerlerinin bağdaştırılması Kriz durumlarında, belirsizlik durumlarında, kurumsallaşmamış örgütlerde, analizi güç karmaış yapılarda Karizma şart değil, vizyon ve bunun için harekete geçirebilme gücü yeterli

Transaksiyonel liderlik (etkileşimci) İşe yönelik liderlik Amaç izleyicileri işi başarma noktasında motive edebilmek Verimlilik, etkinlik, örgütsel amaçlara katkı önemli; yaratıcılık değil Motivasyon: fiziksel ve güvenlik gereksinimleri üzerinden Karizmatik liderlik Karizma: lütfedilen bir kabiliyet Çevresindekilerin duygularına hitap eden özellikler Etkileme, baskın olma, kriz durumlarında radikal çözümler, yüksek maliyetlere katlanma

Liderlik teorileri Özellik teorisi (1930-1950) Lider fiziksel ve kişisel özellikleri açısından takipçilerinden farklılaşır. Grup üyeleri çeşitli özellikler açısından karşılaştırılabilirse liderler bulunabilir. Belirli özellikleri taşıyan bireylerin lider olma potansiyeli yüksektir. Fiziksel özellikler: güç, yaş, boy, cinsiyet, ırk, etkileme, güzel konuşma Düşünsel özellikler: zeka, insiyatif, dikkat, kararlılık, ileriyi görme, gerçekçilik vb. Duygusal özellikler: algılama, oto-kontrol, özgüven Sosyal özellikler: iyi iletişim, dışa dönüklük, kendini kabul ettirme Özellikler yeterli mi? Aynı özellikleri taşımayan başarılı liderler? Grup içerisinde liderin özelliklerinden daha fazlasına sahip olmakla birlikte lider olamayanlar?

Davranışsal teori (1950-1960) Michigan Lideri başarılı ve etkin yapan özelliklerden çok liderin liderlik yaparken gösterdiği davranışlardır!!!! Ohio State üniv. 1945 Soru: etkin bir lider nasıl tanımlanır Lider davranışlarında iki temel boyut var İşi dikkate alma-inisiyatif (amaç belirleme, organizasyon, iletişim sistemi vb) Kişiyi dikkate alma-insan ilişkilerine dönüklük (güven, saygı, dostluk, arkadaşlık) Birlikte bir koordinat ekseninde değerlendirilebilir, liderler bu iki özelliğin çeşitli karmalarını gösterir. Sonuç: kişiye yönelik lider amaçlara ulaşmada daha etkili, işe yönelik lider daha fazla üretimde etkili olacaktır varsayımı Michigan _ Verimlilik, iş tatmini, devamsızlık, motivasyon vb. kriterler kullanılmış. İşe yönelik davranışlar (yakından kontrol, ceza ve ödüllendirme, formal otorite kullanımı) İşi kolaylaştırma Amacın vurgulanması Kişiye yönelik davranışlar (yetki devri esaslı, grup üyelerinin tatminini önemseyen davranışlar) Destek Karşılıklı ilişkileri kolaylaştırma Sonuç: kişiye yönelik liderlik daha etkili.

Blake ve Mouton Likert Yönetim tarzı matriksi Kişilerarası ilişkilere yönelik olma (beşeri ilişkiler) (düşey eksen) Üretime yönelik olma (üretim ve ürün kalitesi) (yatay eksen) Sonuç 5 tip lider: Etkili olmayan lider (1.1) Klüp lideri (1.9) Görev lideri (9.1) Örgüt lideri (5.5) Ekip lideri (9.9) Liderlere kendi tarzlarını değerlendirme imkanı veriyor. Uygulama desteğinden yoksunluk.. Likert Sistem 1, sistem 4 modeli Verimli gruplar Sistem 3, sistem 4 altında Verimliliği düşük gruplar sistem 1, sistem 2 altında

Fred Fiedler’in etkin liderlik modeli Durumsal teori (1960-1970) Liderlik davranışlarını açıklamada içinde bulunulan durum ve koşullara bakılıyor Çıkış noktası: bazı durumlarda kişiye yönelik liderlik davranışlarının bazı durumlarda işe yönelik liderlik davranışlarının çok etkili olduğunun gözlemlenmesi Burada da özelliklere ve davranışlara bakılıyor Fred Fiedler’in etkin liderlik modeli Lider ile izleyiciler arasındaki ilişkiler: güven ve bağlılık varsa iyi; güven ve bağlılık, sevgi yoksa zayıf Başarılacak işin niteliği: yöntemler önceden belirlenmiş mi belirlenmemiş mi? (işlerin karmaşıklık düzeyine göre) Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi: fazlaysa olumlu, azsa olumsuz Sonuç: bütün bunların kombinasyonlarına göre işe ya da kişiye yönelik liderlik öne çıkacaktır.

Yol-amaç teorisi Temeli: davranışın temelinde ortaya çıkaracağı muhtelif çıkıtlar ve bu çıktıların değerlendirilmesi vardır. Odak noktası: izleyicilerin amaçlarına ulaşmaları yolunda, destekleyici davranışlarla motive edilmesi. Davranışı belirleyen iki unsur Beklenti: belirli davranışlar belirli sonuçlara ulaştırır Değer: bu sonuçlara verilen değer Lider bu iki değişkeni etkileyerek motive edebilir izleyicilerini; liderin en önemli işi izleyiciler için önemli sayılacak amaçlar belirlemek ve onların bu amaçları gerçekleştirecekleri yolu bulmalarına yardım etmektir. Otoriter lider Destekleyici lider Katılımcı lider Başarıya yönelik lider *İzlenecek liderlik tarzının etkinliği izleyicilerin kişilik özelliklerine, işin niteliğine, ortam ve zaman baskısına göre değişir.