Prof. Dr. Zeliha KURTOĞLU MEU Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Anatomi Dersi Prof. Dr. Zeliha KURTOĞLU MEU Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı

(Acıbadem Üniversitesi Basımı-2016) TEMEL İNSAN ANATOMİSİ Yazarlar; Mustafa Aktekin Alp Bayramoğlu Elif Nedret Keskinöz (Acıbadem Üniversitesi Basımı-2016)

‘Anatomi’ terimi; -Grekçe kökenlidir -Diseksiyon sanatı (parçalarına ayırarak inceleme sanatı) Tanım: Anatomi insan vücudunun yapı ve fonksiyonu ile ilgilenen tanımlayıcı bir bilim olup, insan vücudunun normal şekil ve yapısını, vücudu oluşturan organları, bunların yapıları ile fonksiyonları arasındaki ilişkileri ve organlar arasındaki komşuluk ilişkilerini inceler.

Makroskopik anatomi Mikroskopik anatomi Histoloji Sitoloji Gelişimsel anatomi

Gelişimsel Anatomi Yaşam Dönemleri Embriyo dönemi Fötal dönem denir. Embriyoloji nedir? Yenidoğan dönemi Süt çocuğu dönemi Çocukluk dönemi (nipioanatomi ) Adolesan dönemi Erişkin dönemi (adult dönemi) Yaşlılık dönemi (geriatri)

Komperatif (Karşılaştırmalı) Anatomi

Makroskopik Anatomi’nin İnceleme Yöntemleri Sistematik Anatomi Vücudumuzdaki Başlıca Sistemler: Hareket Sistemi (Lokomotor Sistem) İskelet Sistemi (=Systema Skeletale) Eklem Sistemi (Artiküler Sistem= Systema Articulare) Kas Sistemi (Muskular Sistem= Systema Musculare) Solunum Sistemi (Respiratuvar Sistem= Systema Respiratorium) Dolaşım Sistemi (Kardiyovasküler Sistem= Systema Cardiovasculare) Sindirim Sistemi (Digestif Sistem, Alimenter Sistem= Systema Digestorum) İç Salgı Sistemi (Endokrin Sistem= Glandulae Endocrinae) Boşaltım Sistemi (Üriner Sistemi=Systema Urinarium) Üreme Sistemi (Reproduktif Sistem= Systemata Genitalia) Sinir Sistemi (Nervöz Sistem= Systema Nervosum) Deri- Örtü Sistemi (İntegumental Sistem= Integumentum Commune Bağışıklık Sistemi (Lenfatik Sistem=Systema Lymphoideum)

-Topografik Anatomi (Bölgesel Anatomi) -Cerrahi Anatomi -Estetik ve Yüzeysel Anatomi

Topografik Anatomi (Bölgesel Anatomi) Vücudumuzdaki Başlıca Bölgeler; baş boyun göğüs (toraks) karın (abdomen) sırt pelvik bölge üst ekstremiteler alt ekstremiteler -Üst ekstremitede; omuz, kol (brachium), önkol(antebrachium), el -Alt ekstremitede; kalça (glutea), uyluk (femoris), bacak(crura), ayak

Anatomide Kullanılan Terminoloji Terim: Bilim, sanat ya da teknik dallarda belirli kavramı olan ve ortak kullanımı olan sözcüklerdir. Terminoloji: Terimlerin araştırılması, düzenlenmesi ve türetilmesi ile ilgilenen bilim dalıdır. Terminologia Anatomica nedir?

Anatomik Oluşumların İsimlendirilmesi musculus biceps brachii kas iki başlı kola ait olan : iki başlı kol kası

Anatomik Pozisyon Birey ayakta dik durur, Baş ve omuzlar diktir, Yüz ve gözler karşıya bakar, Ayaklar öne yönelik, topuklar bitişiktir, Kollar yanlarda sarkıktır, Avuç içleri karşıya bakar.

Anatomik Düzlemler Sagittal Düzlem (Planum Sagittale) -Median düzlem (planum medianum) Koronal (Frontal) Düzlem (Planum Coronale) Transvers (Horizontal) Düzlem (Planum Transversum)

Koronal kesit Transvers kesit Sagittal kesit

Yer ve Durum Belirten Sıfatlar superior X inferior : anterior X posterior : medialis X lateralis : medianus : intermedius : proximalis X distalis : dexter X sinister : superficialis X profundus : internus X externus : cranialis X caudalis : palmaris(=volaris) X dorsalis : plantaris X dorsalis : ventralis X dorsalis : centralis X peripheralis : Kural: Vücudumuzda bu terim çiftlerinden birini içeren bir oluşum varsa, hemen daima, zıt anlamlısını da içeren bir oluşum daha bulunur. Yani, her superior’un bir inferior’u, her anterior’un bir posterior’u, her dexter’in bir sinister’i vardır.

Hareketler İle İlgili Terimler flexion X extension (fleksiyon X ekstansiyon) abduction X adduction (abduksiyon X adduksiyon) rotation (rotasyon) supination X pronation (supinasyon X pronasyon) circumduction (sirkumduksiyon) rotasyon circumduction

invertion X evertion (inversiyon X eversiyon) depression X elevation (depresyon X elevasyon) opposition X reposition (opozisyon X repozisyon)

Bir Terimin Çoğul Hale Getirilmesi ‘a’ harfi ile biten bir terim, sonuna ‘e’ harfi eklenerek çoğul yapılır. Ör: arteriola (küçük atardamar) arteriolae (küçük atardamarlar) -‘us’ ile biten bir terim, bu iki harf çıkarılıp yerine ‘i’ harfi eklenerek çoğul yapılır. , Ör: ramus (dal) rami (dallar), nodus (lenf düğümü), nodi (lenf düğümleri), nervus (sinir), nervi (sinirler) -Bir kelimenin kısaltılmış hali, genellikle yanına son harfi ikinci kez yazılarak çoğul yapılır. Ör; v. (toplar damar), vv. (toplardamarlar); lig. (bağ) ise, ligg. (bağlar)

Sık Kullanılan Bazı Kısaltmalar Latincede Sayılar ve Sıra Sayı Sıfatları a. : arteria aa. : arteriae art. : articulatio gl. : glandula gll. : glandulae lig. : ligamentum ligg. : ligamenta m. : musculus mm. : musculi n. : nervus nn. : nervi r. : ramus rr. : rami v. : vena vv. : venae proc. : processus Sayı Sıra Sayı Sıfatları unus, a primus, -a, -um : birinci duo secundus, -a, -um : ikinci tres, -tria tertius, -a, -um : üçüncü quattuor quartus, -a, -um : dördüncü quinque quintus, -a, -um : beşinci sex sextus, -a, -um : altıncı septem septimus, -a, -um : yedinci octo octavus, -a, -um : sekizinci novem nonus, -a, -um : dokuzuncu decem decimus, -a, -um : onuncu centum centesimus : yüzüncü

Bazı Ön Ekler a- : -sız, olmayan (Ör; avascular: damarsız) ante- : önde (Ör; antebrachii: ön kol) bi- : iki, çift (Ör; biceps: iki başı) di- : iki tri- : üç (Ör; triceps: üç başlı) ex-, ecto- : dışında endo- : içinde epi- : üzerinde hemi- : yarı (Ör; hemisfer: yarıküre) semi- : yarı (Ör; semitendinosus: yarısı tendon olan) supra- : -nın üzerinde (Ör;suprascapularis:scapula’nın üzerinde) infra- : -nın altında (Ör; infraspinatus: çıkıntının altında) inter- : iki benzer oluşumun arasında in-, intra- : içerisinde (Ör; intrarenal: böbreğin içinde) peri- : etrafında (Ör; perirenal: böbreğin etrafında) post- : arkasında Ör; postrenal: böbreğin arkasında) retro- : arkasında hypo- : altında sub- : altında Ör; subscapularis: scapula’nın altında) super- : fazla, çok Bazı Son Ekler -aris, -alis (-e, ) -eus (-a, -um) : -lu -ideus (-a, -um) : - şeklinde olan -icis, -ivus ( -a, -um ): - hakkında -ous (-a, -um) : çoğaltma şekli -ulus ( -a, -um) : küçültme şekli

Terminoloji ile İlgili Genel Kurallar Latincede “İ” yoktur, “I” vardır, “i” olarak okunur. “ı” yoktur, “i” vardır. Latincede kelime içindeki “c” harfi bazen “s”, bazen de “k” olarak okunur.(Ör: costa; kosta şeklinde okunurken, cervix; serviks şeklinde okunur) Latincedeki “-tio” hecesi “-siyo” olarak okunur. Latincedeki “ph” harfleri birlikte “f” olarak, “y” harfi “i” olarak, “x” harfi “ks” olarak okunur. (Ör: “Pharynx”’in, okunuşu “farinks”dir. Latincede terimlerin dişi, erkek, ve nötr nitelemeleri vardır. Bu nedenle tamlamalarda son ekler terimin cinsiyetine göre; –is (veya -us), -a, -um eklerini alabilir. Ör: a. glutea superior, n. gluteus superior, retinaculum flexorum

Latincede iki kelimeli tamlamalar sondan başa doğru çözümlenir Latincede iki kelimeli tamlamalar sondan başa doğru çözümlenir. Ör: “musculus brachialis” teriminin anlamı “kolun kası”dır. (musculus: kas, brachium:kol) Latincede ikiden fazla terimden oluşan tamlamalarda bu kural kısmen değişebilir. Ancak ilk terim (yani isim), daima tanımlamanın en sonunda yer alır. Ör: “musculus flexor carpi radialis longus” teriminin karşılığı “ elbileği kemiklerini büken, radius tarafında yerleşen uzun kas” dır.

Anatomik Oluşumların İsimlendirilmesi musculus biceps brachii kas iki başlı kola ait olan : iki başlı kol kası Sulcus tendo musculi flexoris hallucis longus oluk kasın kirişi kas büken ayak başparmağı uzun Ayak başparmağını büken kasın kirişiyle ilişkili oluk

Latincede “-e” son eki bazen terimi çoğul yapmak için, bazen de tamlamada aitlik belirtmek için kullanılır. Ör: “venae thyroideae” tamlaması “tiroid bezi venleri” anlamına gelir. Burada tamlamanın her iki teriminin sonundaki “-e” son eki, çoğul ekidir. Oysa “foramen venae cavae” tamlaması “vena cava’ya ait delik” anlamına gelir. Burada son iki kelimedeki “-e” eki aitlik belirtir. Bu iki durum, terimin kullanıldığı yer dikkate alınarak ayırdedilebilir. Latince terimler Türkçe metin içinde kullanılırken ekleri bir ayıraçla ayrılır. Ör: “m.supinatorius’un”, “a. carotis interna’dan” gibi. Eğer latince terim Türkçeleştirilirse, okunduğu gibi yazılır ve ayıraç kullanılmaz. Ör: “derin fasya”, “lateral pektoral arter” gibi. (Bazı kaynaklarda terimler, tam Türkçe karşılıkları kullanılarak da Türkçeleştirilmektedir. Örneğin; derin örtü, göğüs dış yan atardamarı gibi.)  

Varyasyon nedir? Anomali nedir?

HAREKET SİSTEMİ (SYSTEMA LOCOMOTORIUM) Hareket Sistemi nedir? Hareket Sistemi İle İlgili Başlıca Terimler os :kemik (çoğulu; ossa) articulatio :eklem musculus :kas foramen :delik canalis :kanal fissura :yarık fossa :çukur sulcus :oluk spina :diken, ucu sivri çıkıntı processus (proc.) :künt belirgin çıkıntı tuberculum :tümsekçik, yumrucuk tuberositas :kabartılı, yüzeyi pürtüklü saha crista :bir hat üzerindeki belirgin çıkıntı linea :çizgi, bir hat üzerindeki hafif çıkıntı caput :baş collum(cervix, jugum):boyun corpus :gövde cauda :kuyruk margo :kenar facies :yüz, yüzey pars :parça, bölüm angulus :açı, köşe cartilago :kıkırdak condylus :eklem yüzü ligamentum :bağ (lig.) tendo :kas kirişi venter :karın origo :(kasın) başlangıç yeri insertio :tutunma, bağlanma, (kasın) sonlanma yeri fascia :sargı, zar şeklindeki örtü septum :bölme trochlea :makara biceps, triceps, quadriceps: iki, üç, dört başlı cavum :boşluk membrana :zar

Osteoloji nedir? Kemik Tipleri   Uzun kemikler : Ör: kol ve önkol kemikleri Kısa kemikler : Ör: elbileği kemikleri Yassı kemikler : Kafatasındaki beyni çevreleyen kemikler Sesamoid kemikler :Ör: diz kapağı kemiği Düzensiz kemikler : Ör: yüz kemikleri Havalı kemikler :

Artroloji nedir? Hareket Yeteneğine Göre Eklem Tipleri Eklemler hareket yeteneğine göre 1-Oynamaz eklemler: Ör: Kafatasının beyni çevreleyen bölümündeki kemikler arasındaki eklemler 2-Yarı oynar eklemler: Ör: pelvis kemikleri arasındaki eklemler 3-Oynar eklemler: Ör: omuz eklemi, dirsek eklemi, parmak kemikleri arasındaki eklemler Eklem yüzeylerinin biçimi, o eklemde hangi hareketlerin yapılabileceği hakkında bilgi verir.

Eklem Yüzlerine Göre Eklem Tipleri Sferoid tip eklem: Elipsoid tip eklem: Sellar tip eklem: Trochlear tip (ginglymus=makara biçimli) eklem: Trochoid tip eklem: Plana tipi eklem:

Oynar Eklemlerde Bulunan Başlıca Oluşumlar Capsula articularis (eklem kılıfı): Cartilago articularis (eklem kıkırdağı): Ligamentum: Discus articularis (eklem yastığı): Meniscus articularis Herni (Fıtık) nedir?

Myoloji nedir? Kas Tipleri İskelet kası: Kalp kası Düz kas: Origo İnsertio İskelet kasının bölümleri Venter (karın): Tendo (kiriş): Aponeurosis: caput (baş): Bursa:

Kasların İsimlendirilmesi biçimlerini niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. quadratus femoris: dörtgen şeklindeki uyluk kası, m. deltoideus: delta biçimli kas. büyüklüklerini niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. teres major: büyük yuvarlak kas, m. teres minor: küçük yuvarlak kas uzunluklarını niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. palmaris longus: uzun avuç içi kası, m. palmaris brevis: kısa avuç içi kası. baş sayısını niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. biceps brachii: iki başlı kol kası, m. quadriceps femoris: dört başlı uyluk kası komşu oldukları kemikleri niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. tibialis anterior: tibia kemiğinin önündeki kas. yaptıkları hareketi niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. flexor carpi radialis: elbileğine fleksiyon yaptıran, radius adlı kemiğe yakın kas, m. supinatorius: supinasyon yaptıran kas. yapışma yerlerini niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: m. coracobrachialis: proc. coracoideus adlı çıkıntıdan başlayıp kolda sonlanan kas. Yapısal özelliklerini niteleyen terimler kullanılabilir. Ör: semitendinosus: yarısı tendon olan kas.

Fascia’lar fascia superficialis fascia profunda

teşekkürler…