Kırsal Alanları Kentlerden Ayıran Farklılıklar Prof. Dr Kırsal Alanları Kentlerden Ayıran Farklılıklar Prof. Dr. Bülent GÜLÇUBUK - II

KIRSALI KENTTEN AYIRAN ÖZELLİKLER Doğal Açıdan: Sosyo-Ekonomik Açıdan Sosyo-Kültürel Açıdan

KIRSALI KENTTEN AYIRAN ÖZELLİKLER 1) Doğal Açıdan: Çıplak gözle görülebilen ve herhangi bir bilimsel analize gerek duymadan ortaya çıkan farklılıklardır. Örn: Köyün yerleşim yeri, biçimi. Bernard’a Göre Köyü kentten ayıran doğal faktörler; a. Fiziksel (Anorganik) Çevre: Toprak, orman, iklim, arazinin şekli, coğrafi konumu, diğer doğal varlıklar (akarsu, dere…) oluşturur. b. Biyolojik (Organik) Çevre: Bitki örtüsü, hayvanlar, parazitler…. c. Fiziksel-Sosyal Çevre: Yerleşim biçimleri, yerleşimi meydana getiren faktörler, ulaşım yolları, binalar… d. Biyolojik-Sosyal Çevre: 2’ye ayrılır: Hayvanlar-Bitkiler İnsanlar

KIRSALI KENTTEN AYIRAN ÖZELLİKLER 2) Sosyo-Ekonomik Açıdan: 1000 ha’lık alan 10 aile 100 ha 100 aile 10 ha Alan sabit – aile sayısı sabit Alan sabit – aile sayısı artıyor Alan sabit – aile başına düşen arazi azalıyor Kırsal alan yetmiyor ve GÖÇ başlıyor Christaller’in teorisine göre; Belli bir toprak parçası üzerinde belirli bir yaşam koşulunu ve düzeyini sağlamak kaydıyla ancak belirli sayıda insan yaşayabilir. Bu sayı arttığı zaman bireyler başka alanlara göç etmek durumunda kalırlar.

KIRSALI KENTTEN AYIRAN ÖZELLİKLER; 2.sosyo-ekonomik açıdan a) Nüfus yoğunluğu b) Meslek çeşitliliği c) Gelir yapısı d) Yerleşim yerlerinin büyüklüğü e) Nüfustaki hareketlilik

Nüfustaki hareketlilik: Doğum-ölüm Göç Kalkınmışlık; ortalama ömür süresi, canlı doğumda ölen anne sayısı, bebek ölüm oranları MALTHUS’a göre; Bir ülkede nüfus geometrik bir dizi şeklinde ortak üretim aritmetik olarak artmaktadır. Bundan dolayı da nüfus ile üretim arasında ters bir orantı vardır. Nüfus arttıkça üretim azalıyor. 1950- 60’lı yıllardan itibaren bu hareketlilik geçerliliğini kaybetmeye başladı. Tarımsal üretimde verimlilikteki artış ile tarımsal üretimde en az nüfus gibi hızlı bir şekilde artmaya başladı. Fakat Dünya’da üretim eşit dağılmadığı için açlık yaşanmaktadır.

Nüfustaki hareketlilik: Ülkelere Göre Nüfus Hareketliliğinin Görünümü I. Aşama: Az Gelişmiş Ülkeler II. Aşama: Gelişmekte Olan Ülkeler III. Aşama: Gelişmiş Olan Ülkeler

3) Sosyo-Kültürel Açıdan; a) Sosyal farklılaşma: b) Sosyal tabakalaşma: c) Sosyal ilişkiler: d) Sosyal kurumlar: e) Sosyal bağlılık: f) Sosyal roller: intramuralle-extramuralle g) Sosyal yöneltme: Doğa üstü güçler; Maddi olanağı olan güçler; Gelenekler, görenekler Karizmatik önderler; Hukuk kurumları; Yasalar, yönetmelikler

3) Sosyo-Kültürel Açıdan; g. Sosyal yöneltme; Riesman’a Göre Sosyal Yöneltme 3 farklı biçimde ortaya çıkmaktadır; a. Geleneklerle yöneltilen toplum b. İçten yöneltilen toplum c. Dıştan yöneltilen toplum

3) Sosyo-Kültürel Açıdan; h) Sosyal hareketlilik: Sosyal hareketliliğin ortaya çıkış biçimleri; 1) Yatay sosyal hareketlilik; 2) Dikey sosyal hareketlilik; 3) Kuşaklar arası sosyal hareketlilik; 2 biçimde olur. a) Bireysel kuşaklar arası sosyal hareketlilik b) Toplumsal kuşaklar arası sosyal har. 4) Kolektif sosyal hareketlilik: 5) Yersel Sosyal Hareketlilik:

Sosyal Hareketliliği Etkileyen Faktörler 1) Aile yapısı: 2) Eğitim ve öğretim kurumları: 3) Meslek yapısı: 4) Mülkiyet yapısı: 5) Evlilik yapısı:

TÜRKİYE’DE KIRSAL ALANDA VE KENTLERDE SOSYAL HAREKETLİLİK DURUMU KIRSALDA KENTTE 1) Kırsalda meslek yapısı : sosyal tabakalaşma oldukça azdır. 1) Kentlerde meslek yapıları: kentlerde sosyal tabakalaşma çok fazladır. 2) Meslek çeşitliliği çok az : kuşaklar arası sosyal hareketlilik oldukça sınırlıdır. 2) Meslek çeşitliliği çok fazla: kuşaklar arası sosyal hareketlilik oldukça fazladır. 3) Kırsalda eğitim olanakları sınırlı 3) Kentlerde eğitim olanakları daha fazla 4) Kırsal alanda mülkiyet yapısı tarımsal varlıklara bağlı (toprak, hayvan…): olduğu için mülkiyet yapısına bağlı sosyal hareketlilik az 4) Kentlerde mülkiyet yapısı daha çok çeşitlidir; mülkiyet yapısına bağlı sosyal hareketlilik fazla 5) Evlilik yapısı: genelde bağımlı 5) Evlilik yapısı: seçenek fazla