Tıpta Değerler Eğitimi Zekeriya AKTÜRK Prof. Dr. http://aile.sifa.edu.tr / 30

Amaç-Hedefler Bu sunumun amacı, tıpta lisans eğitiminde değerler konusunda bilgi vermektir. Konu, ulusal ÇEP ve ilgili literatür ışığında incelenecektir. Hedefler Değerlerin sınıflandırmasını yapabilmek ÇEP’teki değerler eğitimini tartışabilmek Değerler eğitiminde çerçeve yaklaşımları açıklayabilmek Değerlerin değerine inanmak / 30

http://tdk. gov. tr/index. php. option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5692426e75c129.73389809 / 30

Hangi Değerler Var? Hazcı değerler (haz – acı) Bilgi değerleri (doğru – yanlış) Ahlaksal değerler (iyi – kötü) Estetik değerler (güzel – çirkin) Dinsel değerler (sevap – günah) Özlem D. Değerler Sorununda Nesnelcilik / Mutlakçılık ve Öznelcilik / Rölativizm Tartışması Üzerine. Bilgi ve Değer Sempozyum Bildirileri (Ed. S. Yalçın). Vadi Yayınları, Ankara, 2003. / 30

Türkçe eğitim alan uluslararası öğrenciler düşük puan alıyor. Bir tıp fakültesinde yurt dışından gelen ve İngilizce eğitim verilmesi öğrencilere bu eğitim verilmiyor. Türkçe eğitim alan uluslararası öğrenciler düşük puan alıyor. Tıp fakültesi dekan yardımcısı, öğrencilere haksızlık yapıldığını düşünerek görevini bırakıyor. Dekan yardımcısının davranışı hangi değerlerle ilgilidir? / 30

Öğrencinin bu raporu almasının kimseye zararı yok. Aile hekimi SD’nin çocukluk arkadaşı, lise öğrencisi olan oğlunun üniversiteye hazırlanmak için hasta raporuna ihtiyacı olduğunu söylüyor. Öğrencinin bu raporu almasının kimseye zararı yok. SD, bu raporun usulsüz olduğunu belirtiyor ve rapor vermediği için arkadaşıyla arası açılıyor. SD’nin bu davranışı hangi değerle alakalıdır? / 30

Öğretim üyesinin bu davranışı hangi değer algısıyla ilgilidir? Öğretim üyesi SA, final sınavları sonrasında 59 not ortalamasıyla sınıfta kalan öğrencinin puanını yükseltmiyor. Bazı öğretim üyeleri bir puan artırmanın kimseye zararı olmayacağını savunuyor. Öğretim üyesinin bu davranışı hangi değer algısıyla ilgilidir? / 30

Dekanın davranışı hangi değerle açıklanabilir? Bir eczacılık fakültesi dekanı, kızına doktora kadrosu açtıran başhekime itiraz ediyor ve yaptığının yanlış olduğunu söylüyor. Başhekim, gerekçeleri olduğunu ve yaptığının kimseye zararı olmadığını savunuyor. Dekanın davranışı hangi değerle açıklanabilir? / 30

Bakkaldan alışveriş yapan ihtiyar, parasının üstünü almayı unutuyor. Bakkal, ihtiyarın peşinden gidip gitmeme konusunda tereddüt ediyor. Sonunda insanların bunu fark etmesi halinde itibarının zedeleneceğini düşünerek ihtiyara yetişip parasını veriyor. Bakkalın bu davranışı hangi değer algısıyla ilgilidir? / 30

“Nasıl olsa bu yaptığımın kimseye zararı yok” diye düşünüyor. Bir aile hekimi, komşusunun ilacını kendi reçetesine yazdırmak isteyen hastasının talebini kabul ediyor. “Nasıl olsa bu yaptığımın kimseye zararı yok” diye düşünüyor. Bu davranış hangi değer algısı ile ilgilidir? / 30

Aile hekiminin davranışını nasıl yorumlarsınız? Hastalarının uzun uzadıya hikayelerini anlatmasından sıkılan bir aile hekimi, muayene odasının kapısını açık tutmaya karar verir. Böylece bekleyen hastalar içerideki konuşmaları duyacak ve hastalar daha az konuşacaktır. Aile hekiminin davranışını nasıl yorumlarsınız? / 30

Hipokrat Yemini Bu sanatta hocamı, babam gibi tanıyacağım, rızkımı onunla paylaşacağım, ihtiyacı olursa kesemi onunla bölüşeceğim, çocuklarına kardeşim gibi bakacağım ve öğrenmek isterlerse bu sanatı ücretsiz öğreteceğim; ilaç reçetelerini, şifai bilgileri ve diğer bilgileri sadece ve sadece kendi evlatlarıma, hocamın çocuklarına ve hekimlik kurallarına uygun sözleşmeyle bağlı ve and içmişlere öğreteceğim. Yeteneğim ve hakimiyetim ölçüsünde hastalarımın iyiliği için tedaviler önereceğim ve asla kimseye zarar vermeyeceğim. İsteyen hiç kimseye öldürücü bir eczayı ne vereceğim ne de bunu tavsiye edeceğim; benzer şekilde, bir gebe kadına çocuk düşürmesi için ilaç vermeyeceğim. Hayatımın ve sanatımın saflığını koruyacağım. İç organlarındaki taşı keserek almayı, hastalığı çok açık olan hastalarda bile, işin ehli olan[cerrah]lara bırakacağım. Hangi eve girersem gireyim, bütün kasıtlı kötülük ve suistimallerden ve özellikle de ister hür ister köle olsun erkek ve kadınların vücudunu kötüye kullanmaktan kaçınarak, sadece hastaya yardım için gireceğim. Gerek sanatımın icrası sırasında gerekse insanlarla gündelik ilişkideyken edindiğim bilgileri ortalığa saçmayacağım, bir sır olarak saklayacağım ve kimseye açmayacağım Bu yemine sadık kalırsam hayatımı ve mesleki uygulamalarımı insanların tümünden ve her zaman saygı görerek mutlulukla sürdüreyim, ama ona ihanet eder ya da çiğnersem tam tersini yaşayayım https://tr.wikipedia.org/wiki/Hipokrat_Yemini#/media/File:HippocraticOath.jpg / 30

Hangi Değerler? İç Huzur Sevgi Merhamet ve Bağlılık, Kanaatkarlık, Mutluluk, Sabır, Kendini Kontrol Altına Almak, Kendisine ve Çevresine Saygı Duymak, Sağlıklı Yaşam, Yaşama Sevinci Sebatkarlık. Doğru Davranış Dürüstlük, Temizlik, Cesaret, Görev, Ahlâk, İyi Davranışlar, Liderlik, Zamanı İyi Kullanmak, Birlik, Minnettarlık. Sevgi Merhamet ve Bağlılık, Dostluk, Cömertlik, İç Mutluluk. Şefkat, Hoşgörü, Doğayı sevme. Hakikat Evrensel sevgi, Ulusal Bilinç, Merak, Ayırt etmek, Kendini Analiz Etmek, Tüm Hayata İlgi Duymak. Şiddetten Kaçınma Bağışlayıcılık, Kardeşlik, Vatandaşlık, Başkalarına Hizmet Etmek, İyimserlik. Sadakat Bağlılık Şefkat Merhamet Acıma Rikkat Empati Saygı Feragat Fedakarlık Adanmışlık Dürüstlük Sır saklama Güvenilirlik Ahlaklı olma Ayırımcılığa karşı Çalmayan ... Kulaksızoğlu A, Dilmaç B. İnsani Değerler Eğitimi Programı. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 2000;12:199–208. http://ataidem.atauni.edu.tr/degerler/?menu=ds / 30

Sadakat Bağlılık Şefkat Merhamet Acıma Rikkat Empati Saygı Feragat Fedakarlık Adanmışlık Dürüstlük Sır saklama Güvenilirlik Ahlaklı olma Ayırımcılığa karşı Çalmayan ... Atatürk Üniversitesi İnsani Değerler Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi. http://ataidem.atauni.edu.tr/degerler/?menu=ds / 30

/ 30

/ 30

/ 30

/ 30

Kişilerarası ilişkileri etkin bir şekilde yürütme, ekiple birlikte karar almaya ve çalışmaya açık olma; tüm ekip üyeleri için olumlayıcı, destekleyici, öğrenmeye ve gelişime açık çalışma ortamları oluşturma, farklılıklara saygı duyma ve yönetme. Sağlıkla ilgili tüm süreçlerde ve uygulamalarda insani, toplumsal ve kültürel değerleri gözetme, insan haklarını savunma, farklıklara saygı duyma, insani ve toplumsal sorumluklarını yerine getirme. Tıp tarihi ve düşünce / değerler tarihi perspektifinde hekimlik kimliği ve bilincini geliştirme; etik ve mesleki değerleri gözetme, sağlıkla ilgili tüm süreçlerde ve uygulamalarda bu değerlere uygun davranış sergileme, ortaya çıkan profesyoneliğe / etiğe aykırı durumlarla mücadele etme. Mesleki ve hukuksal sorumluklara sahip olma, yerine getirme; hasta haklarınıve meslektaşlarının haklarını gözetme ve savunma; hasta sağlığı ve güvenliği, kendisinin ve birlikte çalıştığı diğer sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliğini gözetme. Reflektif düşünme ve uygulama ile bireysel ve mesleki rollerinin, sınırlarının ve gelişim alanlarının farkında olma; çevresinden aldığı geribildirimlerle sürekli gelişime ve değişime açık olma, gelişimini planlama ve yönetme. / 30

Sağlıkla ilgili kurumsal, ulusal ve ulaslararası gelişim ve değişim süreçlerine katılma, gelişim ve değişim süreçlerine açık olma, yönetme, liderlik etme. Sağlık sistemlerini, politikalarını ve yönetimini, bireyin ve toplumun sağlığını önceleyecek şekilde, eleştirel olarak, süreç ve sonuçlarıyla birlikte değerlendirme. Sağlığa hak temelli yaklaşımı benimseme, sağlıkta fırsat eşitliğini sağlama, sağlık hizmetlerine erişimin önündeki zorluklar içinpaydaşlarla birlikte mücadele etme. Sağlıkla ilgili tüm süreçlerde zamanı ve kaynakları etkin şekilde planlanma, öncelikleri belirleme, optimize etme; kaynakları rasyonel bir şekilde yerinde ve dengeli kullanma, güçlendirme / iyileştirme. Biyo‐psiko‐sosyal ve kültürel perspektifle sağlığın tüm belirleyicilerini dikkate alarak sağlığın korunması ve geliştirilmesi için birey ve toplum ile birlikte hareket etme / mücadele etme, sağlık uygulamalarında toplum katılımını sağlama; birey ve toplum sağlığı ilgili eğitim ve danışmanlık süreçlerini planlama ve yürütme. / 30

/ 30

Hak temelli sağlık yaklaşımı. Sağlığa bütüncül yaklaşım (biyo‐psiko‐sosyal ve kültürel yaklaşım), hasta‐merkezli yaklaşım, toplum yönelimli hekimlik. Hak temelli sağlık yaklaşımı. İletişim becerileri, zor durumlarda iletişim, kişilerarası ilişkiler ve ekip çalışması. Tıp ve düşünce / değerler tarihi, hekim kimliği ve bilinci, hekimlik rolleri ve sınırları. Tıp etiği, etik ve mesleki değerler ve sorumluklar; insani, toplumsal ve kültürel değerler ve sorumluluklar. Hasta hakları, hekim sorumuluğu, hasta‐hekim ilişkisi. Sağlık süreçlerinde profesyonelliğe / etiğe yönelik sorunlar, ikilemler. Sağlık süreçlerinde yasal sorunlar. Araştırma ve yayın etiği. Sağlığın belirleyicileri, sağlıkta eşitsizlik, toplumsal cinsiyet ve sağlık. Sağlık sistemleri, sağlık politikaları. Sağlık ekonomisi ve yönetimi. Reflektif düşünme ve uygulama, sürekli bireysel ve mesleki gelişim, eğitim ve danışmanlık. / 30

/ 30

/ 30

Soru: Öğrenim hedefleri öğrencileri daha iyi ve ahlaklı insan yapmayı amaçlamalı mıdır? Yoksa değerlerle ilgili çerçeveyi çizip öğrencinin tercihine mi bırakmalıdır? İnsan değerler açısından tarafsız olabilir mi? “İyi” dediğinizde “neye göre?” sorusu gelecek Kopelman LM. Values and virtues: how should they be taught? Acad Med. 1999 Dec;74(12):1307-10. / 30

Bilgi 100 Beceri Tutum Hekim 1000000 X X = / 30

Bilgi Beceri 100 Tutum Teknisyen X X = / 30

Bilgi 100 Beceri Tutum Filozof X X = / 30

Bilgi 100 Beceri Tutum Şarlatan X X = / 30

ÖZET Tıpta değerler eğitimi ihmal edilmiş, ancak önemli bir husustur. ÇEP dahil ulusal/uluslararası rehberler değerler eğitimini teşvik etmektedir. Değerler eğitiminin müfredata eklenmesi titiz bir çalışma ve yöntem değişikliği gerektirir. Değerler eğitiminin ölçme ve değerlendirilmesi için de uygun yöntemler kullanılmalıdır. İnsanların değerleri öğrenmelerine yardımcı olabiliriz ama değerlere uymak onların tercihidir. / 30