KUKLALAR Arş. Gör. Erdoğan ÖZEL.

... konulu sunumlar: "KUKLALAR Arş. Gör. Erdoğan ÖZEL."— Sunum transkripti:

1 KUKLALAR Arş. Gör. Erdoğan ÖZEL

2 İnsanoğlu doğaya teknolojiye ve hatta yaşamına hükmetmek yönlendirmek isterken elbette oyunlarında kullandığı materyallerden de itaat bekleyecektir. Bu beklenti bekli de geçmişte kukla gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Kendi sesi ile ses katabileceği, onunla aynı görüşleri paylaşan ve onun yönlendirmesine muhtaç olan bir oyun aracıdır kukla. Birey neyi duymak isterse onu söyler, neyi görmek isterse onu gösterir. İnsanla birlikteyken canlanan, onun duygularını paylaşan yargılamayan, eleştirmeyen bir arkadaştır.

3 İnsanoğlunun yaşamı, beklentileri değiştikçe kuklalar da şekil değiştirmiş ancak geçmişten günümüze önemini ve güncelliğini hep korumuştur. Yalnız çocuklar değil yetişkinler de kukladan zevk alırlar. Bunun için farklı yaş grupları için farklı kukla tasarımları, oyunları mevcuttur. Özellikle okul öncesi dönem de kukla, çocukların gelişiminde büyük rol oynar. Uzaktan bakıldığında belki bir oyun aracıdır hatta oyuncaktır ancak kukla Erikson’a göre girişimciliğin yüksek olduğu bu dönemde çocuğa sezdirmeden öğretmenin en kolay aracıdır.

4 Geçmişten günümüze insanların ilgisini çeken, eğlendiren, öğreten bazen de düşündüren materyallerdir. Kuklalar insan gücüyle hareket ettirilen bir insan, bir hayvan veya hayalî bir karakteri yansıtan figürlerdir. Kuklalar üzerinde yapılan incelemeler kuklaların yalnız çocukları eğlendiren basit bir eğlence aracı olmadığını, eğlendirirken eğittiğini, yetişkinlerin de kuklalara ilgi duyduklarını, toplulukların duygu ve düşüncelerini dile getirdiği ve çağın sanat anlayışını, kültürel yapısını yansıttığını göstermektedir.

5 Tarihin çok eski dönemlerinde dünyanın farklı bölgelerinde farklı şekillerde yapıldığı tespit edilen kuklalar, ilkel toplulukların dinî törenlerinde de kullanılmıştır. Tarihsel olarak kesin bir başlangıç noktası aramak gerekirse Mısır’daki yazılı kaynaklarda ipli kuklaların kullanıldığı belirtilmektedir. Kukla Orta Asya kültürünün bir kalıntısıdır. Türkler, gölge oyunu ve Karagöz’ü 16. yüzyılda tanımışlarken, kukla çok eskiden beri bilinmektedir. Orta Asya’da Türkler kuklaları hem sihirli amaçlar hem de eğlence için kullanmışlardır. Orta Asya şamanları ölüm törenlerinde ölünün ruhuna yardım etmek amacıyla taştan veya tahtadan yapılmış “kukurcak” denilen kuklalar kullanmışlardır

6 Osmanlı Türklerinde ipli kukla ve el kuklası, iskemle kukla, dev kuklası gibi çeşitli kuklalar vardı. Anadolu’da el kuklası ve ipli kukla olmak üzere iki tür kukla oynatılırdı.

7 Türk gölge oyunu Karagöz, 17
Türk gölge oyunu Karagöz, 17. yüzyılda tiyatro geleneğimiz içindeki yerini almış, 18. ve 19. yüzyıllarda daha da yaygınlık kazanmıştır. Hem Osmanlı sarayında hem de halk arasında eğlence ve gösteri sanatları içinde ilk sırayı almıştır. Karagöz oyununun belli başlı iki kahramanı vardır. Bunlar Hacivat ve Karagöz’dür. Bu iki kahraman halkın gönlünde öyle yerleşmişlerdir ki, halk onları gerçekten yaşamış kişiler olarak görmek istemiştir. Bu konuda pek çok söylenti olmuştur.

8 Bunlardan bir tanesi Sultan Orhan zamanında Hacivat’ın duvarcı, Karagöz’ün demirci olduğu; Bursa’da bir camide çalıştıkları, söyleşmeleriyle öteki işçileri oyaladıkları, bu yüzden cami yapımının gecikmesi üzerine Sultan’ın onları ölümle cezalandırdığı yolundadır. Karagöz’ün yuvarlak yüzü dardır. Gözleri büyük, göz bebekleri iri ve siyahtır. Atılgan ve cesur ifadesinden dolayı “Karagöz” denilmiştir.

9 Kısa ve kalkık burnu, yuvarlak, kalın kıvırcık bir sakalı vardır
Kısa ve kalkık burnu, yuvarlak, kalın kıvırcık bir sakalı vardır. Kafası keldir. Başını hızla hareket ettirdiği zaman başındaki sarık arkaya doğru giderek kel kafası ortaya çıkar. Karagöz her zaman halk diliyle konuştuğu halde Hacivat nesirlerle süslenmiş akıcı bir konuşma sergiler. Yüzeysel bir bilgindir, bazı ünlü şiirleri ezbere okur, soylu kişilerin görgü kurallarını bilir. Kendisi okumuştur, Karagöz’ü cahillikle suçlar.

10 Karagöz ise hazır cevaptır. Belirgin bir işi yoktur
Karagöz ise hazır cevaptır. Belirgin bir işi yoktur. Kendisine ve ailesine iyi bir yaşam sağlamak için sürekli mücadele içindedir, fakat bunu bir türlü başaramaz. Kolay kandırılmasına rağmen Hacivat’ı ve diğer kişileri aldatabilir. Hacivat’ın kısa, yukarı doğru kalkık bir sakalı vardır. Her zaman mantıklı düşünür, durumları kabullenmeye hazırdır, üst sınıfın ahlaki prensiplerine bağlıdır ve kendisini bu prensiplere kolaylıkla uydurabilir.

11 Kukla; kumaştan, alçıdan, tahtadan, kaşıktan, kâğıttan, kartondan vb
Kukla; kumaştan, alçıdan, tahtadan, kaşıktan, kâğıttan, kartondan vb. malzemelerden yapılmış, el, çubuk veya iplerle hareketleri kontrol edilebilen figürlerdir. Bu figürlerle yapılan gösterilere ise kukla oyunu adı verilir. Her yaş grubunda ilgi çeken kuklalar, okul öncesi eğitimde de çok kullanılan araçlardır. Okul öncesi eğitim kurumlarında bulunması gereken öğrenme

12 Merkezlerinden biri olan kukla öğrenme merkezinin zenginliği hem çocuklara hem de öğretmene güzel eğitim fırsatları sağlar.

13 Kukla Materyalini Kullarken Dikkat Edilmesi Geren Özellikler
Kukla materyalleri hareket ettirilerek ve seslendirilerek çocuklar için eğlenerek öğrenme fırsatları oluşturulabilir. Kukla oynatmak deneyim tecrübe ve iyi bir gözlem gerektirir. Kukla oynatacağınız grubun gelişim özelliklerini, ilgilerini ve beklentilerini bilmeniz gerekir. Öğretim sürecinde kukla kullanımında dikkat edilmesi gerek noktalar şunlardır:

14 Kuklaların sınıf içerisinde bütün öğrenciler tarafından kolaylıkla görülebilmesi, duyulabilmesi ve algılanması gerekmektedir. Kuklaları kullanırken çocuklarla göz kontağı kurmak önemlidir. Kuklaları kullanırken çevreye, öne ve arkaya hızlı bir bakış ve göz gezdirme kuklanın ortam ile ilişkili olduğu izlenimini verir. Öne ve arkaya birkaç kez bakmak kuklaya şaşırma ifadesi kazandırabilir

15 Kuklanın soru sorulurken tavana bakması ya da uzaklara bakması konunun içeriğine ilgi göstermediği izlenimini verir. Dik bir baş ve sabit bakışlar kuklalara kızgın bir ifade verebilir. Yavaş hareketlerle göz gezdirme kuklaya incindiği ya da sıkıldığı izlenimini verir. Kuklanın kafasının yere eğilmesi üzüntüyü anlatabilir

16 Kafasının yükselmesi kuklanın inat ettiği izlenimini gösterebilir.
Kuklaları konuştururken önemli olan kullanılan cümlenin başlangıcı ve bitirilişidir. Çünkü çocuklar cümlenin başına ve bitişine konsantre olurlar. Bu nedenle kuklanın ağzı ya da hareketlerinin cümlenin başlangıç ve bitimi ile uyumlu yürütülmesi çocuklara kuklanın inandırıcılığı yönünde daha olumlu bir bakış açısı kazandırabilir.

17 Kuklaların sürekli hareket ettirilmesi gerekmez, kuklalar kullanılırken hem çocukların hem de kullanan öğretmenin son derece rahat olması gerekmektedir. Önemli olan rahat bir biçimde çocukların kendilerini ifade edebilmesini ve öğretim sürecinden hoşlanmalarını sağlamaktır. Kukla kullanılırken öğretmen kuklalara bir kimlik kazandırmalıdır. Kuklanın bir yaşı, ismi, ailesi ve ailede bir konumu olmalıdır. Yaşadığı yer, sevdiği yiyecekler, televizyon programları, renkler ve müzikler olmalıdır.

18 • Kuklaların öğretim ortamlarında uygun kullanımı için hikâyeler ya da senaryolar yaratılabilir. • Kuklalar örnek modeller olmalıdır. Çocuklar kuklaları hep örnek olarak görmelidir. Örneğin çocuklar kuklaları tembellik yaparken görmemelidir. • Kuklaların öğretim sürecinde kullanımında kuklalar üzerinden çocuklara mesaj verilebilir. Örneğin çocukların değil kuklanın bir konu üzerindeki hatası düzeltilebilir.

19 KUKLANIN ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE OLAN ETKİLERİ
Kuklalar okul öncesi eğitim dönemi çocuk gelişimi açısından büyük öneme sahiptir. Bu özel zaman dilimini daha verimli kullanmak için kuklalardan yararlanmak gerekir. Çocuklar kuklayı bir oyun gibi algıladıklarından öğretim sürecine katılımları daha kolay olur.

20 Her okul öncesi eğitim kurumunda zengin donanıma sahip bir kukla öğrenme merkezi bulunmalıdır. Öğrencilerin istedikleri an kolayca ulaşabileceği ilgi ihtiyaç ve gelişim seviyelerine göre hazırlanmış kuklalardan oluşan öğrenme merkezleri okul öncesi eğitim kazanım göstergelerinin hemen hepsi için kullanılabilir. Günlük program içerisinde serbest zaman etkinlikleri, ana dili çalışmaları, yemek öncesi ve sonrası temizlik için, uyku öncesi ve sonrası hatta sanat etkinlikleri, fen ve matematik etkinliklerinde bile kuklalardan yararlanılabilir. Öz bakım becerileri kukla ile daha etkili verilebilir.

21 Çocuklar öğretmenin sadece söz ile söylediği bir kuralı hatırlarken güçlük yaşayabilir; ancak kukla materyali kullanılarak daha çok duyuya hitap edilir ve verilen kuralı hatırlamak daha kolay ve eğlenceli olur.

22 Okul öncesi eğitim kurumları için hazırlanmış özel kukla materyalleri öğretmen tarafından temin edilebileceği gibi, uygun eğitim ortamları düzenlenerek çocuklarla birlikte öğrenme merkezi zenginleştirilebilir. Çocukların kendi duygularını kattığı, el becerileri ile hazırladıkları kuklaları daha çok sahiplendikleri ve oynatırken daha kolay kullandıkları da göz ardı edilmemelidir.

23 Kuklanın Çocuğun Bilişsel Gelişimine Etkisi
Okul öncesi dönem, çocukların gelişime açık oldukları, bilişsel açıdan belli kazanımları edinebilecek olgunlukta oldukları kritik evreleri barındıran bir dönemdir. Bu evrede çocuğa uygun yaşantılar kazandırılması özellikle bilişsel yönden gelişimi için önemlidir. Diğer gelişim alanlarına göre bilişsel gelişimdeki ilerleme bize somut olarak tam olarak yansıyamayabilir.

24 Örneğin motor alanda kalem tutma kazanımını amaç ediniyorsak buna yönelik eğitim etkinliklerimizin sonuçlarını öğrencimizin kalem tutma davranışını edindiği zaman görebiliriz. Bilişsel alanda ise beklide daha hızlı ilerlemeler olmasına rağmen bunu ancak öğrencinizin size yansıttığı kadarıyla görebilirsiniz. Eğitimde öğrenciye aktif katılabileceği bir öğrenme ortamı sunmak bilişsel açıdan gelişimi için gereklidir. Farklı materyallerle bir arada olması, farklı öğrenme durumlarına katılımı ile okul öncesi eğitim amaçlarına ulaşabilir.

25 Kuklalar kullanılarak öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmeleri sağlanabilir. Kendilerinin zihinlerinde canlandırdıkları bir kuklayı seslendirmeleri sembolik olarak düşünmeleri anlamına gelir bu da bilişsel gelişimine katkı demektir. Canlı olmayan bir durumu canlandırmak okul öncesi dönem çocuğu için aslında bir oyundur, kukla ile oynayarak öğrenirler. Kuklalar okul öncesi dönem çocuğu için somut örnekler sunar. Hayvanlar, bitkiler, meslek grupları kuklaları ile çocuklara kavramlar daha kolay ve daha kalıcı bir biçimde verilebilir.

26 • Kuklalar çocukların yaratıcılıklarını geliştirir
Yaratıcılık günümüzün popüler kelimeleri arasında hemen her yerde duymaya başladığımız ancak okul öncesi dönem için ise oldukça önemli bir kavramdır. Okul öncesi dönem gelişimsel açıdan kritik davranışların kazanılması gereken, tesadüflere bırakılamayacak bir yaşam kesitidir.

27 Çocukların yaratıcılık potansiyelinin belki de en yüksek olduğu bu dönemde yaratıcılıklarına yönelik eğitim yaşantılarının özenle oluşturulması gerekir. Yaratıcılık, orijinalliktir. Belki de herkesin gördüğünü görmek, duyduğunu duymaktır, ancak hiç kimsenin yapmayı düşünmediği durumu yapmaktır. Yaratıcılık var olan duruma farklı yönlerden bakabilmektir. Oynadıkları oyunları bile düşündüğümüzde sembolik nesne kullanımlarında ne kadar yaratıcı olduklarını görebiliriz.

28 Kuklalar ile oyunda çocukların hayal gücünü, yeteneklerini ve yaratıcı düşünmelerini geliştirir. Çocuklara sunulan farklı kukla karakterleri onların hayal dünyalarının kapılarını aralamaya yardım eder. Sadece kuklaların hazırlanmasında bile yaratıcı düşüncelerini fark edebilirsiniz. Özgün kuklalar ortaya koyabilirler. Hazır bir kukla ile farklı karakterlere kolayca girebilir, sizleri şaşırtabilirler.

29 • Kuklalar çocukların dil gelişimlerini destekler
Kukla materyali ile çocukların dil gelişimi doğrudan ilgilidir. Çocuklar kuklaları oynatırken dili etkin bir biçimde kullanmaktadır. Öğretmen çocuklara kuklalarla öykü anlatırken çocuklar yeni kelimeler öğrenir ve öğrendiği bu kelimelerin hangi durumlarda kullanıldığına ilişkin düşünceleri gelişir. Düzgün cümleler kurma, espri yapma, düşüncelerini çekinmeden açığa vurma kuklalarla oyun sırasında desteklenmektedir. Kuklalar ile yapılan etkinlikler çocuğun dili akıcı, anlaşılır bir şekilde kullanma ve konuşmalarında Türkçe dil kurallarını kullanma, kendini rahat bir şekilde ifade etme gibi dil gelişim alanında hızlı bir ilerlemenin görülmesine katkı sağlayacaktır.

30 • Kuklalar çocukların motor becerilerinin gelişimini destekler
Kukla kullanımı bazen parmakların hızlı hareket etmesini, bazen elin ve kolun hareketini gerektirir. Kukla insan eliyle can kazanır. Bu tanım bile kuklanın çocukların motor becerilerine katkısını açıklamaktadır. Öncelikle kukla oynatımı bir oyundur ve çocuğun enerjini doğru yol ile boşaltmasını sağlar. Kuklalar çocukların zihinleriyle beden organlarının eşgüdümlü hareket etmesini gerektirir. Kukla girdiği karakter rolüne uygun davranmalıdır. El göz konsantrasyonu ile çocuğun motor becerileri denge kavramını öğrenir. Kuklaları canlandırmak için küçük motor beceriler yoğun olarak çalışır. Kuklalar çocukların motor becerileri için isteyerek ya da istemeden olumlu yaşantılar hazırlar

31 • Kuklalar çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini destekler
Kuklalar çocukları eğlendirir, neşelendirir ve fark etmeden öğrenmelerini sağlar. Okul öncesi eğitim çocukların duygularının farkına varması ve ifade edebilmeleri için uygun ortamlar hazırlar. Kukla materyalleri çocukların konuşmaları ve kendilerini ifade edebilmeleri için rahat bir ortam oluşturur. Çünkü konuşan ve yanıt veren yani iletişim kuran kukladır. Sohbet etmek çocuklar için problem olmaktan çıkar ve oyun haline dönüşür.

32 Çocuğu psikolojik ve sosyal baskılardan kurtararak duygu ve düşüncelerini ifade etme fırsatı verir. Çocuğu tanımada yetişkine yardımcı olması bakımından bir tanıma tekniği olarak da kullanılmaktadır. Çocuk kukla oynatırken kendisini kızdıran durumu kukla karakterinin ağzından daha kolay anlatabilir. Mutluluk, üzüntü, korku, şaşırma ve kızgınlık gibi duygular ile bu duygularda oluşan yüz ifadeleri arasında ilişki kurarlar.

33 Kuklalar aynı zamanda çocuğun grupla birlikte çalışma, dinleme, diğer kişilerle ilişki kurma, paylaşma, sorumluluk alma gibi sosyal ilişkilerini geliştirir. Çocuklar kukla karakterini oynatırken kendini o karakterin kimliğine sokarak onun gibi düşünüp hissetmeye çalışacaktır.

34 Kuklacılık çalışmasında yetenek ve beceri gelişmesi imkânı vardır
Kuklacılık çalışmasında yetenek ve beceri gelişmesi imkânı vardır. Grup çalışması, yardımlaşma ve araştırma vardır. Kukla gösterilerinde tiyatro sanatı ve tekniği hem bu çalışmayı yapanlar, hem de seyredenler için vardır. Kukla gösterilerinde Türkçe ve Türk Edebiyatı ile müzik kendiliğinden vardır. Kukla gösterilerinin büyüsü içinde ayrıca çevre, trafik, aritmetik, coğrafya, tarih, yurttaşlık, sağlık konuları eğlenceli ve değişik bir şekilde işlenerek beyinlere bilgi ve gönüllere sanat daha çabuk ve sıcak olarak yerleştirilmiş olur.